1. Begeleiding bij perinatale mentale problemen Flashcards
(60 cards)
1
Q
Wat is 1 van de belangrijkste oorzaken van invaliditeit wereldwijd? (volgens WHO)
A
depressie
2
Q
Wat is
perinatale depressie?
A
- = alle mentale moeilijkheden als ouder vanaf allereerste weken van je zwangerschap of 1 jaar erna
- = prenatale + postnatale
- = depressieve periode gedurende zwangerschap en/of postpartum periode
3
Q
Synoniem voor:
postnatale depressie?
A
postpartum depressie
Deze krijgt de voorkeur
4
Q
Wat is
postpartum depressie?
A
= depressie tijdens postpartum periode
—> één van meest kritieke problemen tijdens postpartum periode
—> meestal binnen 12w PP
—> nadelige gevolgen voor moeder en kind
—> 20% moeders met ppd –> suïcide
5
Q
Prevalentie
Prenatale depressie
A
12%
6
Q
Prevalentie
Postpartum depressie
A
10-22%
7
Q
Hoeveel vrouwen in Vlaanderen PPD?
A
Jaarlijks 10 000 (schatting)
8
Q
Bij hoeveel procent is de depressie na 1 jaar nog aanwezig, in Vlaanderen?
A
Bij 8 %
9
Q
Signalen en symptomen
Perinatale depressie
A
- Signalen vergelijkbaar met depressie (andere periode in het leven)
- Gemoedstoestand: verdriet, hopeloos, ontmoediging
- Wanhoop (belangrijkste kenmerk)
- Patroon van negatieve verwachtingen voor toekomst
10
Q
Symptomen (K&G)
Postpartum depressie,
(tot 1 jaar postpartus)
A
- Somberheid en pessimistische gedachten
- Gebrek aan interesse en initiatief
- Weinig plezier beleven aan kindje
- Geen ‘moedergevoel’of juist overbezorgd om kindje
- Extreme vermoeidheid en lusteloosheid
- Huilbuien
- Prikkelbaarheid en agressieve uitvallen
- Concentratieproblemen, verwardheid en vergeetachtigheid
- Slapeloosheid of juist extreem sterke behoefte aan slaap
- Gebrek aan eetlust of overdreven eetlust
- Weinig zelfvertrouwen
Het gevoel vanbinnen dood of leeg te zijn - Gevoelens van machteloosheid, waardeloosheid, wanhoop, schuld angst en sterke neiging tot piekeren
- Meer algemene klachten zoals hoofdpijn, duizeligheid en misselijkheid
- Problemen om de taken van alledag te verrichten
- Gedachten rond dood en zelfmoord
11
Q
Risicofactoren
bij PPD?
A
- Niet éénduidig
-
Sterk geassocieerd met :
Voorgeschiedenis depressie
Angst/depressie in zwangerschap
Laag zelfbeeld
Pp blues
Geen steun van partner -
Samenspel van:
Psychologische risicofactoren
Biologische risicofactoren
Sociale risicofactoren
12
Q
Psychologische risicofactoren
PPD
A
- Persoonlijke voorgeschiedenis van depressie (50% kans)
- Maternele angst en depressie
- Invloed van levensgebeurtenissen, tijdens zs of kort erna
- Perinatale complicaties (vb angstige spoedsectio)
- Congenitale afwezigheid bij geboorte
- Partnergeweld
- Emotionele kwetsbaarheid na fertiliteitsbehandeling is hoger —> meer depressie
- Beperkte ligdagduur GEEN effect. Wel goede ondersteuning (HA, VV, Verpl, K&G)
13
Q
Biologische risicofactoren
PPD
A
- Hormonale veranderingen
- Schildklierproblemen
-
Borstvoeding:
vaker bij primipara
falen van BV <—> draagt bij tot optimale hechting moeder-kind - Voedingstekorten
14
Q
Sociale risicofactoren
PPD
A
- depressie als ‘taboe’
- gebrek aan steun van professionals en nabije omgeving
- relationele problemen, alleenstaanden die ‘gesloten’ zijn
- SES (vb lage opleiding, inkomen en migranten)
- persoonlijkheid: perfectionisme - kritisch - geen ‘neen’ zeggen
15
Q
Wanneer screenen?
A
- antenataal 2de trimester (20à21w)
- postnataal 6w pp & 6 mnd pp
16
Q
Wat is psychosociaal assessment?
A
Evaluatie van mentale gezondheid, sociale status en functionele capaciteiten binnen de maatschappij.
17
Q
Wat is
‘Born in Belgium’?
A
- digitaal en gedeeld platform
- voor hulpverleners
- om psychosociale situatie van kwetsbare zwangere vrouwen in kaart te brengen en centraliseren
18
Q
Inspiratievragen ter bevraging van perinatale mentale problemen kunnen zijn…
A
- Hoe is je zwangerschap, bevalling, kraamtijd verlopen?
- Hoe gaan jullie om met grote veranderingen in jullie leven?
- Is de zwangerschap, bevalling, kraamtijd wat je ervan verwacht had?
- Hoe makkelijk is het om voor je baby te zorgen?
- Heb je bepaalde bezorgdheden over je mentale gezondheid?
19
Q
Screeningtools
perinatale mentale welzijn
A
- EPDS/EDS
- Whooley
- GAD-2
20
Q
Leg uit
EPDS/EDS
A
- Edinburgh Postnatal Depression Scale = EPDS
- Edinburgh Depression Scale = EDS
- meest gebruikte screeningsmethode
- zelfscoringslijst met 10 vragen
- 4 antwoorden van ‘heel vaak’ tot ‘nooit’
- variatie scores 0-30
- boven bepaalde drempel –> worden dan verwezen voor verdere evaluatie en behandeling
21
Q
Leg uit
Whooley
A
- screening depressieve klachten
- enkele eenvoudige vragen in interview
- aangeraden door NICE Guidelines
- zowel antenataal als postnataal gebruik
22
Q
Waarvoor staat
NICE Guidelines?
A
National Institute for Health and Clinical Excellence, 2007
23
Q
Leg uit
GAD-2
A
- screening angstklachten
- aangeraden door NICE Guidelines
- korte screeningsvragenlijst ahv 4 punten Likert schaal
24
Q
Wat is het voordeel van 2-traps screening?
A
- betrouwbare universele screening
- zonder uitgebreide vragenlijst
25
Wat is er verder aanbevolen bij 1 van de 2 vragen positief?
| Bij Whooley en/of GAD-2
Aanbevolen **NICE Guidelines te volgen.**
Opgelet: **E(P)DS schriftelijk** afnemen
26
Rol van vroedvrouw bij perinatale mentale gezondheid?
* **herkenning** van psychische signalen
* het **identificeren van de risicofactoren**
* het sensitief **bespreekbaar stellen** van deze problemen
27
Richtlijnen NICE en wetenschappelijke tijdschrift AWHONN
* zwangere/jonge mama’s aanmoedigen **negatieve gevoelens te uiten**
* belangrijke rol vrouw in zorg voor baby erkennen
* vrouw en haar partner betrekken bij alle beslissingen
* aandachtig zijn voor **risicofactoren** bij vrouwen in perinatale periode
* invoeren van **screeningsprogramma’s**
* uitleg geven over symptomen van perinatale depressie of angststoornis + advies geven over welke stappen als
* als vv op hoogte blijven over veilig medicatiegebruik
* rekening houden met welzijn baby, andere kinderen en rol partner die invloed kan hebben op probleem
* zelf erkennen dat vrouwen niet altijd open staan om problemen te bespreken
* erkennen dat sommige vrouwen problemen met moeder-kind relatie
* **bij elk postpartum** contact moeten vrouwen bevraagd w
* 10 tot 14 dagen na partus bevragen over baby blues symptomen
* vrouwen aangemoedigd tijd te nemen om te **rusten**
* polsen voor eventuele **angst voor bevalling**
* moedig zwangere aan om gespecialiseerde hulpverlener te contacteren ipv antidepressiva
28
Aanbevelingen voor vroedvrouw om vrouwen met perinatale problemen te ondersteunen.
Expertise van een coach (Lieve Weddingen)
* help aanstaande ouders om zich voor te bereiden
* hanteer **zachte aanpak**
* geef aandacht aan vrouw
* je wijze van overkomen en handelen kan invloed hebben op geestelijk welzijn vrouw
* ga bij vrouw zitten, **durf aanraken**
* zorg voor goede en respectvolle communicatie
* voorkom extreem slaaptekort
* **durf doorvragen** als vv
* vertel dat **depressieve gevoelens overgaan**
* vertel dat ze niet te streng mag zijn voor zichzelf
* nodig uit tot praten over emoties
* laat de vrouw uitspreken
* luister zonder te oordelen
* geef aandacht
* hecht veel belang aan onderlinge briefing
* geef aandacht aan relatie koppel
* geef uitleg hoe hechting met haar baby tot stand komt
* **betuttel niet**
* wacht niet te lang om vrouw hulp te bieden
29
Tips om vrouw met perinatale problemen te ondersteunen.
Ervaringsdeskundige werkzaam op Moeder-kind Unit
* **Neem tijd** om aanwezig te zijn
* Maak contact
* Luister naar de vrouw
* Laat **verloskwartier en materniteit in elkaar overvloeien**
* Wees alert voor gedachten en gevoelens van de vrouw niet te begrijpen zijn binnen context baby blues, anderzijds durf te normaliseren
* combineer technische skills met portie gezonde, authentieke vaardigheden
* durf **multidisciplinair werken**
* vermoeden van psychische problematiek—> doorverwijzen
30
Duur van PPD
* duur depressie verschillend per vrouw
* onbehandeld kan tot jaren aanhouden
* PPD kan goed behandeld worden
31
Bij wie terecht voor behandeling PPD?
* huisarts
* CGG
* psycholoog
* psychotherapeut
* psychiater
* ziekenhuis (psychiatrie)
* Moeder-kind units
* begeleiding aan huis
* OnlinePsyhulp
32
Soorten therapieën voor PPD
* Sociale steun
* Psychotherapie
* Lotgenoten & zelfhulpgroepen
* Medicatie
* Kangoeroezorg
* Lichttherapie, massage, mindfulness, acupunctuur
33
Welke relevante websites ken je voor zorgvragers?
* wolk in mijn hoofd
* te gek, dat lucht op!
34
# PPD
Welke relevante websites ken je voor professionals?
Born in Belgium
35
Therapie: Sociale steun
Waar op letten?
* hoe meer steun, hoe beter
* omgeving nodig die voor haar zorgt
* er werden symptomen PPD voor partner/familie opgesteld door K&G
—> sneller herkenning
* tips voor omgeving:
praat met mama
praat depressieve gevoelens niet weg
stel haar gerust
overleg welk deel kan overgenomen worden
neem agressieve uitvallen niet persoonlijk
overleg met verpleegkundige
zorg voor elkaar
* kraamhulp
* vv aan huis
36
Therapie: Psychotherapie
Hoe?
Zowel individueel als in groep
37
Therapie: Lotgenoten
Hoe?
Via zelfhulpgroepen
3 voorbeelden: mama’en, ouders.nl, facebookgroep
38
Therapie: medicatie
Hoe?
* niet verslavend
* wel lange tijd nodig voor effect
* niet bruusk stopzetten, wel afbouwen (opvolging door arts)
39
Gaat antidepressiva samen met lactatie?
* we houden baby in de gaten
* toch voordeel groter dan nadeel
40
Is toepassing antidepressiva altijd nodig?
* milde-matige depressie:
liever psychologische begeleiding
* zware depressie:
Intense psych. begeleiding in combinatie met antidepressiva overwegen
—> risico’s gebruik doornemen met p
—> slaap- en kalmeringsmiddelen vaak voorgeschreven als tijdelijke oplossing
41
Therapie: kangoeroezorg
Hoe?
* skin to skin
* BV continue
—> let op: correcte positie, gevaar wiegendood!
—> rechtstaande positie, veiligst
* 0min-24 uur/dag
42
Voordelen kangoeroezorg?
* positief effect op PPD
* interactie tussen moeder-kind bevordert
* stress niveau daalt
* rustiger, sterker, ontspannen, gelukkig, helder van geest
43
Fysiologische verklaring van positief effect kangoeroezorg?
Endocriene effecten van het gelukshormoon oxytocine.
44
Wat is PPP?
Postpartumpsychose
= ernstige psychiatrische stoornis dat zich snel na partus manifesteert
—> verlies van contact met werkelijkheid:
- wanen, hallucinaties
- agressief tegenover zichzelf maar ook tegenover haar kind
45
Prevalentie PPP?
Wanneer?
* Zeldzaam
* 1-2/1000
* meestal binnen 1ste week, tot 2maand
* voornamelijk bij primipara
46
Verschil/gelijkenis tussen PPD en PPP?
* beide doorgaans onverwachts
* moeilijk om uit elkaar te halen voor hulpverleners, wel nodig voor gepaste begeleiding
* na psychose kan depressie volgen
47
Kenmerken postpartum psychose?
* **onverwacht**
* overheersende symptomen
* hierna kan depressie—> angst en bedroefd door wat gebeurd is
* onrust
* gespannen stemming
* verwarde gedachten
* veranderd gedrag
* **hallucinaties**
* insomnia
* **waanbeelden**
* wisselend bewustzijn
* abnormaal motorisch gedrag
* gevoel **contact met omgeving verliezen**
* agressie
48
Wat als psychose onbehandeld blijft?
Ernstig: zelfmoord of kinddoding
49
Risicofactoren van PPP?
* mogelijk uitgelokt door arbeid/bevalling
* bipolaire stoornis
* al eerder ppp —> recidiefrisico 25-50% (risico beperken door start lithium of antipsychotica direct na volgende bevalling)
50
Waarmee wordt ppp geassocieerd?
Verhoogd risico op sterfte mama als kind.
51
Oorzaken postpartum psychose?
* **genetische factoren en omgevingsfactoren** hebben wisselwerking
* levensstijl (vb druggebruik)
* hormonale veranderingen—> rol niet bewezen
* geen sociale of psychische factoren
* wel verband tussen PPP en immuunsysteem
* **slaaptekort**, arbeid, bevalling en regelmatig voeden kan stimuleren
* constante zorg voor kind belastend, zeker indien te weinig slaap
52
Behandeling Postpartum Psychose?
* acute opname
* gedwongen opname: ernstig!
* medicatie, rust, structuur
* gezinstherapie
* medicamenteuze behandeling—>slaapmedicatie, antipsychotica en eventueel lithium
* niet-medicamenteuze behandeling—>elektro-convulsieve therapie
53
Wat is PTSS?
= Posttraumatische stress stoornis
= angststoornis na traumatische gebeurtenis
54
Prevalentie PTSS?
1 à 5 %
55
Symptomen PTSS?
* herbeleving
* **flashbacks**
* **nachtmerries**
* herhaalde verontrustende beelden of zintuiglijke indrukken
* vermijden van mensen of omstandigheden die een raakvlak hebben met de gebeurtenis
* overdreven schrikreacties
* **slaapproblemen**
* concentratieproblemen
* emotionele afstomping
* boosheid en onverklaarde lichamelijke klachten
56
Risicofactoren PTSS?
* bevalling met of zonder complicaties
* psychologisch of seksueel misbruik
—> herinnering w opgehaald met partus als uitlokkende factoren
* natuurramp, ongeval, trauma
57
Verschil/gelijkenis tussen PPD en PTSS?
* PTSS kan zonder depressief te zijn
* meestal PPD zonder PTSS
* wel raakvlakken
* PPD en PTSS w beschouwd als 2 verschillende reacties op dezelfde soort situatie
58
Behandeling PTSS?
* vertrouwenspersoon in omgeving
* ernstig—> zeker professional
59
Rol van hulpverleners PTSS?
* luisteren naar de vrouw
* zeggen wat je doet—> zelfcontrole geven aan vrouw + duidelijk informeren
* EMDR
* aanmoediging ondersteunende groepen (praktische, sociale, emotionele steun)
60
Wat is elektro-convulsieve therapie ?
| PPP
* onder narcose plakkers op hoofd
* korte elektrische stroom
* geen schade voor kind
