10. Θεωρήσεις της Γνωστικής Ανάπτυξης Flashcards
Σε ποιες κατηγορίες διακρίνονται οι θεωρίες αναπτυξης;
● Θεωρίες συνεχούς ανάπτυξης: η ανθρώπινη ανάπτυξη προχωρά ομαλά και βαθμιαία από τη βρεφική ηλικία ως την ενηλικίωση.
● Θεωρίες ασυνεχούς ανάπτυξης: η ανθρώπινη ανάπτυξη διέρχεται μέσα από μια σταθερή αλληλουχία διακριτών, προβλέψιμων σταδίων που ελέγχονται από εγγενείς παράγοντες. (Εκπρόσωποι: Piaget, Vygotsky, Erikson , Kohlberg)
Ποια είναι η θεωρία γνωστικης ανάπτυξης του Piaget και από ποια ηλικιακά στάδια αποτελείται;
● Πρώιμες θεωρίες μέσα από την παρατήρηση των τριών παιδιών του
● Το παιδί ως ενεργός οργανισμός με έμφυτη τάση να αλληλεπιδρά με το περιβάλλον για να το κατανοήσει
● Η γνωστική ανάπτυξη εξελίσσεται μέσα από τέσσερα στάδια
Στάδια ανάπτυξης
1. Αισθησιοκινητικό στάδιο (0 – 2 ετών)
2. Προλογικό (προσυλλογιστικό) (2 – 7 ετών)
3. Συγκεκριμένης λογικής σκέψης (7 – 11 ετών)
4. Τυπικής λογικής σκέψης (11 – ενηλικίωση)
Τι συμβαίνει κατά το αισθησιοκινητικό στάδιο;
● 0 2 ετών
● Τα βρέφη – μικρά παιδιά εξερευνούν το περιβάλλον χρησιμοποιώντας τις αισθήσεις και τις κινητικές τους δεξιότητες
● Η συμπεριφορά είναι αρχικά αντανακλαστική (π.χ. άγγιγμα χειλιών => πιπίλισμα, άγγιγμα παλάμης => σφίξιμο) και σταδιακά βασισμένη σε στόχους (σκέψη)
● Η μάθηση συντελείται μέσα από δοκιμές πλάνες (trial – error) και εξελίσσεται σε σκόπιμη επίλυση προβλημάτων
● Κατάκτηση της μονιμότητας του αντικειμένου
Τι είναι η μονιμότητας του αντικειμενου;
Η φυσική υπόσταση των αντικειμένων σταθερή. Τα αντικείμενα συνεχίζουν να υπάρχουν ακόμα και όταν τα ίδια δεν είναι παρόντα ή όταν δεν είναι ορατά.
Τι συμβαίνει κατά το προλογικό στάδιο;
● 2 – 7 ετών
● Ταχύτατη ανάπτυξη γλώσσας και χρήσης συμβόλων και εννοιών
● Η σκέψη παραμένει επικεντρωμένη
● Η σκέψη παραμένει μη αντιστρέψιμη
● Η σκέψη παραμένει εγωκεντρική
Τι σημαίνει η σκέψη να είναι επικεντρωμένη, μη αντιστρέψιμη και εγωκεντρική;
Επικέντρωση
Η εστίαση σε μια μόνο πτυχή της κατάστασης . Γνωστικό σφάλμα των παιδιών σε αυτό το στάδιο.
● Αρχή διατήρησης: το αντικείμενο διατηρεί τις ιδιότητές του ακόμα και αν αλλάξει μορφή. Π.χ. η ίδια ποσότητα γάλακτος σε ένα ψηλό ποτήρι και σε ένα χαμηλό πιάτο.
● Τα μικρά παιδιά δεν κατέχουν τη διατήρηση , π.χ. «το ποτήρι έχει πιο πολύ γάλα γιατί είναι ψηλό» εστιάζουν την προσοχή τους μονοδιάστατα (στο ύψος).
Μη αντιστρέψιμη σκέψη
● Αντιστρεψιμότητα: ικανότητα να αλλάζουμε κατεύθυνση ώστε να επιστρέφουμε στο σημείο εκκίνησης. Π.χ., όπως 7+5=12 , έτσι 12 – 5=7.
● Σε αυτό το στάδιο τα νήπια δεν κατανοούν την αντιστρεψιμότητα. Π.χ. δεν κατανοούν ότι, αν το γάλα μεταφερθεί σε άλλο δοχείο, δεν αλλάζει η ποσότητά του.
● Εστίαση σε καταστάσεις («σειρά “παγωμένων” εικόνων αντί για την ταινία που βλέπει ο ενήλικος», Phillips, 1975)
Εγωκεντρική σκέψη
● Η πεποίθηση κάποιου ότι όλοι βλέπουν τον κόσμο όπως ο ίδιος.
● Πείραμα των βουνών (η οπτική της κούκλας θεωρείται πανομοιότυπη με τη δική τους).
● «Αυτό το βούισμα κάτι σημαίνει. Ένα τέτοιο ασταμάτητο βούισμα δεν μπορεί να μη σημαίνει κάτι. Όταν ακούς ένα βούισμα, κάποιος βουίζει, και ο μόνος λόγος που ξέρω εγώ για να βουίζεις είναι επειδή είσαι μέλισσα. Και ο μόνος λόγος που ξέρω εγώ για να είσαι μέλισσα είναι για να φτιάχνεις μέλι. Και ο μόνος λόγος για να φτιάχνεις μέλι είναι για να μπορώ να το φάω εγώ ». ( A.A. Milne, Winnie the Pooh)
Τι συμβαίνει κατά το στάδιο συγκεκριμένης λογικής σκέψης;
● 7 – 11 ετών
● Ανάπτυξη λογικής σκέψης
● Κατανόηση της διατήρησης
●Κατάκτηση αντιστρεψιμότητας
● Περιορισμός του εγωκεντρισμού
Άλλα χαρακτηριστικά του σταδίου
● Προσκόλληση στην απτή πραγματικότητα που γίνεται δεκτή μέσω αντίληψης
● Κατανόηση μόνο εφόσον αφορά οικεία αντικείμενα και καταστάσεις
● Ανταπόκριση στην εξαγόμενη πραγματικότητα (το νόημα ερεθισμάτων στο πλαίσιο αναφοράς σχετικών πληροφοριών)
● Κατάκτηση σειροθέτησης = κατάταξης πραγμάτων σε διαδοχική σειρά με βάση μια διάσταση (π.χ. βάρος ή μέγεθος) Κατάκτηση μεταβατικότητας = ικανότητα νοερής κατάταξης σε σειρά και σύγκρισης Κατάκτηση κατανόησης συμπεριληπτικών σχέσεων μερών όλου = ικανότητα κατά την οποία τα άτομα μπορούν να σκέφτονται ταυτόχρονα μια συνολική τάξη αντικειμένων και τις σχέσεις μεταξύ υποσυνόλων της.
Τι συμβαίνει κατά το στάδιο της τυπικής λογικής σκέψης;
● 11 ετών – ενηλικίωση
● Αφαιρετική σκέψη
● Συμβολική σκέψη
● Χρήση συστηματικού πειραματισμού για την επίλυση προβλημάτων
Γνωστικές κατακτήσεις
● Ικανότητα χειρισμού δυνητικών ή υποθετικών καταστάσεων
● Κατανόηση συμπεριληπτικών σχέσεων μερών όλου: η ικανότητα των ατόμων να σκέφτονται ταυτόχρονα σχετικά με μια συνολική τάξη αντικειμένων και σχέσεις μεταξύ των υποκείμενων τάξεών της
● Παραγωγή αφηρημένων σχέσεων και σύγκριση μεταξύ τους
● Υποθετικές συνθήκες: κατανόηση καταστάσεων που ο έφηβος δεν έχει βιώσει και παραδοχή τους ως υπαρκτών. Π.χ. εκμάθηση άλγεβρας, θεωρητικής γεωμετρίας, κατανόηση φιλοσοφίας
Διατύπωσε ορισμένες γενικές παραδοχές για τα στάδια ανάπτυξης.
Κάθε στάδιο ορίζεται από το πώς βλέπουν τα παιδιά τον κόσμο
Παραδοχές:
1. Τα στάδια είναι διακεκριμένα και ποιοτικά διαφορετικά
2. Η ανάπτυξη των γνωστικών δομών εξαρτάται από την προγενέστερη
3. Η σειρά εμφάνισης των δομών είναι αμετάβλητη
4. Η ηλικία μπορεί να διαφέρει από άτομο σε άτομο
Ποιες βασικές έννοιες αξιοποιουνται στη θεωρία γνωστικης ανάπτυξης του Piaget;
● Σχήματα – πρότυπα συμπεριφοράς ή σκέψης για τον χειρισμό αντικειμένων και καταστάσεων.
● Προσαρμογή: η τροποποίηση των σχημάτων σε ανταπόκριση προς το περιβάλλον. Γίνεται μέσω:
Α) αφομοίωσης = κατανόησης νέων εμπειριών με βάση τα υπάρχοντα σχήματα.
Β) συμμόρφωσης = τροποποίησης των υπαρχόντων σχημάτων για να ενσωματώσουν νέες καταστάσεις:
● Εξισορρόπηση: η αποκατάσταση της ισορροπίας ανάμεσα στις τρέχουσες αντιλήψεις και τις νέες εμπειρίες
● Η διαταραχή της ισορροπίας δίνει ευκαιρίες μάθησης.
● Η εξισορρόπηση συντελείται μέσα από εμπειρίες και κοινωνική αλληλεπίδραση
Στο παρακάτω παράδειγμα εντοπίστε τις βασικές έννοιες της θεωρίας του Piaget: σχήμα, εμπειρία, ισορροπία, οργάνωση, συμμόρφωση, αφομοίωση, ανάπτυξη. Μάθατε να οδηγείτε ένα αυτόματο αυτοκίνητο, και είστε άνετος στην οδήγηση ποικιλίας αυτοκινήτων. Μια φίλη σας, σας ζητά να τη βοηθήσετε στη μετακόμιση και να οδηγήσετε με το αγροτικό φορτηγάκι της στη νέα της κατοικία της. Το φορτηγάκι είναι χειροκίνητο και νιώθετε άβολα να το οδηγήσετε. Η φίλη σας, σας βοηθά να το ξεκινήσετε και τελικά τα καταφέρνετε να το οδηγήσετε. Συνεπώς, τώρα γνωρίζετε να οδηγείτε τόσο αυτόματα όσο και χειροκίνητα αυτοκίνητα. Αργότερα, βοηθάτε έναν άλλο φίλο σας να μετακομίσει, και αυτός οδηγεί ένα ημιφορτηγάκι χειροκίνητο. Τώρα με περισσότερη άνεση οδηγείτε τον τύπο αυτό του αυτοκινήτου.
Είχατε ποικιλία εμπειριών με αυτόματα αυτοκίνητα, και έχετε οργανώσει αυτές τις εμπειρίες σε ένα γνωστικό σχήμα «οδήγηση».
Το σχήμα αυτό σας βοηθά να έχετε ισορροπία. Η επαφή σας όμως με το χειροκίνητο αυτοκίνητο διαταράσσει την ισορροπία αυτή και αναγκάζεστε να συμμορφώσετε το υπάρχον σχήμα στα νέα δεδομένα.
Τροποποιείτε το αρχικό σχήμα οδήγησης και κατασκευάζετε ένα νέο σχήμα «χειροκίνητη οδήγηση» και η ισορροπία αποκαθίσταται. Στη συνέχεια, αφομοιώνετε την εμπειρία με το ημιφορτηγάκι στο σχήμα «χειροκίνητη οδήγηση».
Αποτέλεσμα της νέας σας εμπειρίας με χειροκίνητα αυτοκίνητα η οδηγητική σας ικανότητα αναπτύσσετε στο έπακρο σε σχέση με την προηγούμενη που σας έδινε τη δυνατότητα να οδηγείτε μόνο αυτόματα αυτοκίνητα.
Τι είναι η γνωστική σύγκρουση και σε ποιος τομείς μπορεί να επελθει;
Αφορά τη γνωστική ανισορροπία που προκαλείται όταν το άτομο αντιλαμβάνεται μια διαφορά, ασυμβατότητα ή αντίφαση ανάμεσα στις πεποιθήσεις, ιδέες, αναπαραστάσεις για μια πραγματικότητα ή σε κάτι που θεωρούσε ότι μπορεί να κάνει και σε κάτι νέο που διαπιστώνει σχετικά με αυτή την πραγματικότητα. Υπό αυτή την έννοια, η «ανισορροπία» της θεωρίας του Piaget και η έννοια της γνωστικής σύγκρουσης είναι σχεδόν ταυτόσημες (Raynal & Rieunier , 1997).
Περιλαμβάνει 2 είδη συγκρούσεων:
● μια σύγκρουση ανάμεσα στα άτομα (κοινωνική) προερχόμενη από τις διαφορετικές ή αντιφατικές απαντήσεις τους σε ένα πρόβλημα και
● μια σύγκρουση ενδοατομική (γνωστικής φύσης) η οποία συντελείται μέσα από τη διαφορετικότητα/ αντιφατικότητα των απαντήσεων ( Foulin & Mouchon ,2002).
Κάνε κριτική στη θεωρία του Piaget.
● Τα παιδιά μπορούν να διδαχθούν κάποιες ικανότητες και σε πρωιμότερα στάδια
● Οι δεξιότητες αναπτύσσονται με διαφορετικούς τρόπους σε διαφορετικά έργα ανεξαρτήτως σταδίων.
● Η εμπειρία μπορεί να ασκήσει σημαντική επίδραση στον ρυθμό ανάπτυξης
Ανάφερε εκπαιδευτικές προεκτάσεις της θεωρίας του Piaget.
- Εστίαση στη διαδικασία της σκέψης και όχι μόνο στα προϊόντα της
- Παροχή συγκεκριμένων / απτών εμπειριών που αναπαριστούν αφηρημένες έννοιες και αρχές.
- Βοηθήστε τους μαθητές να συνδέσουν τις απτές αναπαραστάσεις που έχουν με μια αφηρημένη ιδέα.
- Μειωμένη βαρύτητα στις πρακτικές που στοχεύουν στο να προσομοιάσει η σκέψη των παιδιών στη σκέψη των ενηλίκων η πρόωρη διδασκαλία χειρότερη από τη μη διδασκαλία
- Ενθάρρυνση κοινωνικής αλληλεπίδρασης για να βοηθηθούν οι μαθητές να λεκτικοποιήσουν και να βελτιώσουν την αναπτυσσόμενη κατανόησή τους.
- Αποδοχή των ατομικών διαφορών ως προς την αναπτυξιακή πρόοδο
Ποιες είναι οι επιπτώσεις των Πιαζετιανών και των νεοπιαζετιανών θεωριών;
Αρχές με πρακτικές επιπτώσεις για εκπαιδευτικούς και άλλους επαγγελματίες:
● Τα βρέφη, τα παιδιά και οι έφηβοι μπορούν να μάθουν πολλά μέσω ανακαλυπτικής και διερευνητικής μάθησης.
● Αινιγματικά φαινόμενα δημιουργούν ανισορροπία και ωθούν σε απόκτηση νέας κατανόησης.
● Οι αλληλεπιδράσεις με συνομηλίκους ενισχύουν προηγμένη κατανόηση και δημιουργούν ανισορροπία που παρακινεί σε αναθεώρηση.
● Τα λογικά επιχειρήματα αναπτύσσονται πιο εμπεριστατωμένα σε οικεία εγχειρήματα και θέματα.
● Η κλινική μέθοδος του Piaget βοηθά στην κατανόηση των λογικών διεργασιών.
● Τα στάδια του Piaget είναι ενδεικτικά σε σχέση με τον χρόνο της πιθανής εκδήλωσης συγκεκριμένων ικανοτήτων.
● Τα παιδιά πετυχαίνουν σε ένα γνωστικό πεδίο μόνο όταν έχουν κατακτήσει τις προαπαιτούμενες βασικές έννοιες και κεντρικές δεξιότητες.
