درسِ پنجم: ”حكمتِ متعاليّة“

Question 1

سؤال ١:

مكتبِ «حكمتِ متعاليّة» را بطور مختصر توضيح دهيد [٥].

Answer 1

• مكتبِ «حكمتِ متعاليّة» از توسّط ”’ملّٰا صدرا‘ ’صدر المُتَأَلِّهِيْن‘ ’صدر الدين‘ الشيرازي“ است

• مكتبِ «حكمتِ متعاليّة» روشــهاى إسلامي (مشّٰائي، إِشراقي، عرفاني، كلامي) را در يك نظام به يكــديگر جمعاً واحدي بِـوجود آورد
و يك نظام خاصّ فلسفي است و مستقِل است و يك فلسفه اِلتقاطي نيست

• از لِحاظ روش، شبيه مكتبِ ”إِشراق“ در اِستدلالــات و كشف-و-شهود است (اِستدلالي-شهودي)
ولى از نظر أصول، تفاوت دارد (”أصالة الوجود“ و نَه ”أصالة الماهيّة“…)

• اِختلافــاتِ ”مشّٰاء“ و ”إِشراق“ و ”عرفان“ و ”كلام“ حلّ كرده است
• مباحث فلسقي از نوع سلوك فكري و عقلي تطبيقِ سلوك قلبي و روحي عرفاء است (”أسفار الأربعة“…)

Question 2

سؤال ٢:

”أسفار الأَربعة“ ملّٰا صدرا را با توجّه به أَسفار چهار-گانه عُرفاء را توضيح دهيد.

Answer 2

١.
”السير من الخَلق إلىٰ الحقّ“
(as-Sayr min al-Khalq ilá’l-Haqq)
– سالك از طبيعت عبور كند تا به الحقّ واصل شود و ميان او و الحقّ حِجابي نباشد
مباحث: أمور عامّة؛ سيرِ فكر از خلق به الحقّ

٢.
”السير بِـالحقّ في الحقّ“
(as-Sayr bi’l-Haqq fi’l-Haqq)
– سالك به كمكِ الحقّ سيري در أسماء و صفــات الحقّ كند
مباحث: توحيد (أمور خاصّة) و صفــات إلٰهي

٣.
”السير من الحقّ إلىٰ الخَلق بِـالحقّ“
(as-Sayr min al-Haqq ilá’l-Khalq bi’l-Haqq)
– سالك به مردم بازگشت ولى جُدا از الحقّ نيست و الحقّ را در همه چيز مى بيند
مباحث: أفعالِ إلٰهي، نبُوَّة و إمامة، عوالم كُلِّي وجود، ولاية عامّة

٤.
”السير في الخَلق بِـالحقّ“
(as-Sayr fi’l-Khalq bi’l-Haqq)
– سالك مردم را إرشاد و هدايت و رساندنِ آنـها به الحقّ مى كند
مباحث: النفس و المعاد

Question 3

سؤال ٣:

روشــهاى تفكرات فلسفي [٤ ”حكمت“] را توضيح داده،
و ”حكمتِ تجربي“ را ردّ كنيد [٢].

Answer 3

١.
”حكمتِ اِستدلالي“
• متكي به: قياس و بديهيــات و براهين
– فقط با ’صُغرىٰ و كُبرىٰ‘ و ’نتيجه و لازم‘ و ’نقيض و ضدّ‘ و…

٢.
”حكمتِ ذَوقي“
مبتني بر: ذَوقيات و إلهٰام و إِشراق
– تنها با اِستدلال نيست، بل هم از ذوق و إلهٰام و إِشراق (”عقل“ و ”قلب“)

٣.
”حكمتِ جدلي“
مبتني بر: مشهورات و مقبولــات (”جدل“)
– بر أساس مقدّمــاتِ ”مشهورات و مقبولــات“ در مسائل جهاني و كُلِّي اِستدلال كند

٤.
”حكمتِ تجربي“
نبتني بر: تجربيــات و اِستقراء
– با تجربه و آزمايش همـراه است (مِثلِ ”فلسفه غرب“)

§ ردّ و عيوب بر ”حكمتِ تجربي“ [٢]:

١. دائره تجربه محدود است.

٢.  ارزشِ تجربه به يقين-آور نيست
   چون  وابسطه به طبيعت است
آن إِمكانِ عوض و منسوخْ شدن دارد
   و نظريــات در طول زمان تغيير مى شود
   :. اطمئنان و يقين را به بشر نمى دهد