Wykład 5: Dlaczego nauki społeczne kiepsko się dogadują. Na przykładzie psychologii i ekonomii

Question 1

Nauki społeczne jako jedna nauka

Wykład 5: Dlaczego nauki społeczne kiepsko się dogadują. Na przykładzie psychologii i ekonomii

Answer 1

1. Podział dotyczy tylko sfer życia
2. Psychologia i socjologia różnią się spojrzeniem (jednostkowym/grupowym)
3. Główne różnice dotyczą stylu i metody

Question 2

Osiągnięcia współpracy wielu dyscyplin nauk społecznych

Wykład 5: Dlaczego nauki społeczne kiepsko się dogadują. Na przykładzie psychologii i ekonomii

Answer 2

• maszyna Turinga
• sieci neuronowe
• cybernetyka
• początki neuropsychologii
• metafora komputerowa w psychologii poznawczej
• AI

Question 3

Jak doszło do kryzysu finansowego 2007/2008?

Wykład 5: Dlaczego nauki społeczne kiepsko się dogadują. Na przykładzie psychologii i ekonomii

Answer 3

W USA dawano pożyczki subprime, oferowane głównie osobom, które miały problem z ich spłaceniem - wyższe oprocentowanie (zysk dla banku)
Równolegle trwa szczytowy etap bańki cenowej na rynku nieruchomości –> domy były mniej warte niż kredyty
To doprowadziło do bankructwa posiadaczy kredytów i zwiększenia ryzyka posiadania MBS - doszło do ich wyprzedaży, co doprowadziło do bankructwa firm proponujących tego typu kredyty hipoteczne

Question 4

Konsekwencje kryzysu 2007/2008 dla banków

Wykład 5: Dlaczego nauki społeczne kiepsko się dogadują. Na przykładzie psychologii i ekonomii

Answer 4

Bankructwa/duże straty finansowe oferentów MBS
Banki postawiły ostrzejsze warunki udzielania kredytów nieruchomości
Spadek cen nieruchomości

Question 5

Konsewkencje kryzysu 2007/2008 dla obywateli

Wykład 5: Dlaczego nauki społeczne kiepsko się dogadują. Na przykładzie psychologii i ekonomii

Answer 5

Spadek wartości domów
Spadek wartości funduszy emerytalnych
Utrata oszczędności
Wzrost wartości długu mieszkaniowego
Trudniejsze uzyskanie kredytu

Question 6

Światowe konsewkencje kryzysu 2007/2008

Wykład 5: Dlaczego nauki społeczne kiepsko się dogadują. Na przykładzie psychologii i ekonomii

Answer 6

Ucieczki inwestorów od ryzyka
Upadek wielu banków
Spadek eksportu do USA
Spadek PKB
Wzrost bezrobocia

Question 7

Psychologiczne wyjaśnienia kryzysu 2007/2008

Wykład 5: Dlaczego nauki społeczne kiepsko się dogadują. Na przykładzie psychologii i ekonomii

Answer 7

Psychologiczne przyczyny powstawania baniek spekulacyjnych na giełdzie
Heurystyki
Efekt nadmiernej pewności siebie
Dysonans poznawczym (i jego redukcją) w sektorze bankowym
Modelowanie i warunkowanie
Nadmierne skomplikowanie produktów finansowych względem możliwości poznawczych konsumenta, a nawet eksperta
Lęk przed niepewnością, lęk przed stratą
Błąd konfirmacyjny
Nadmierna pewność siebie
„Zwierzęce duchy” inwestorów

Question 8

Psychologia bada…

Wykład 5: Dlaczego nauki społeczne kiepsko się dogadują. Na przykładzie psychologii i ekonomii

Answer 8

psychikę, zachowanie człowieka, interakcje międzyludzkie, relacje
człowieka z otoczeniem

Question 9

Ekonomia bada…

Wykład 5: Dlaczego nauki społeczne kiepsko się dogadują. Na przykładzie psychologii i ekonomii

Answer 9

produkcję, dystrybucję i konsumpcję dóbr i usług; jak jednostka i
społeczeństwo decydują o wykorzystaniu zasobów

Question 10

Psychologia ekonomiczna

Wykład 5: Dlaczego nauki społeczne kiepsko się dogadują. Na przykładzie psychologii i ekonomii

Answer 10

funkcjonowanie człowieka w kontekście decyzji ekonomicznych i finansowych – zarabiania, wydawania i zarządzania pieniędzmi

Question 11

Ekonomia behawioralna

Wykład 5: Dlaczego nauki społeczne kiepsko się dogadują. Na przykładzie psychologii i ekonomii

Answer 11

psychologiczne podłoże zachowań ekonomicznych i finansowych

Question 12

Psychologia zachowań inwestorskich

Wykład 5: Dlaczego nauki społeczne kiepsko się dogadują. Na przykładzie psychologii i ekonomii

Answer 12

funkcjonowanie inwestorów na rynkach finansowych

Question 13

Finanse behawioralne

Wykład 5: Dlaczego nauki społeczne kiepsko się dogadują. Na przykładzie psychologii i ekonomii

Answer 13

zachowanie
inwestorów na rynkach finansowych

Question 14

Model racjonalnego wyboru

Wykład 5: Dlaczego nauki społeczne kiepsko się dogadują. Na przykładzie psychologii i ekonomii

Answer 14

Racjonalny decydent (homo oeconomicus) zawsze dokonuje wyboru, który dostarcza mu najwięcej korzyści (maksymalizacja użyteczności – von Neuman i Morgenstern, 1944) wedle zasady „2 złote jest 2x lepsze niż 1 złoty”.

Question 15

Homo oeconomicus:
właściwości gwarantujące maksymalizację użyteczności

Wykład 5: Dlaczego nauki społeczne kiepsko się dogadują. Na przykładzie psychologii i ekonomii

Answer 15

Nieograniczone zasoby przetwarzania informacji
Posiadanie całości potrzebnej informacji
Działanie w „wąsko pojętym własnym interesie”
Nieograniczona racjonalność
Preferencje oparte wyłącznie o wartość/użyteczność konsekwencji
Przechodniość preferencji (~stałość)
EU = Σpiui

w latach 50 pojawiłało się coraz więcej eksperymentów podważających jego istnienie, ale ekonomiści bronili go jak mogli, nazywając te wyniki anomaliami wynikającymi ze złych metod badawczych

Question 16

Kanon użyteczności i jej maksymalizacji

Wykład 5: Dlaczego nauki społeczne kiepsko się dogadują. Na przykładzie psychologii i ekonomii

Answer 16

Wszystkie zachowania decydentów uzasadnione są poszukiwaniem użyteczności, którą można przeliczyć na pieniądze
EV = Σpivi

Question 17

Nowe rodzaje użyteczności

Kanon użyteczności i jej maksymalizacji

Wykład 5: Dlaczego nauki społeczne kiepsko się dogadują. Na przykładzie psychologii i ekonomii

Answer 17

• Subiektywna użyteczność danego dobra (estetyka, preferencje indywidualne)
• Użyteczność transakcyjna (wynikająca z „utrafienia dobrej okazji” - Thaler, 2015)
• Użyteczność równości, moralności i wzajemności (Fehr i Schmidt, 1999; Bolton i Ockenfels, 2000)
• Użyteczność hedoniczna (wynikająca z przyjemności – Robson i Whitehead, 2018)
• Użyteczność proceduralna (wynikająca z prowadzących do celu czynności oraz sposobów podejmowania decyzji – Frey i Stutzer, 2004)

Question 18

Hipoteza efektywnych rynków (Fama)

Wykład 5: Dlaczego nauki społeczne kiepsko się dogadują. Na przykładzie psychologii i ekonomii

Answer 18

Rynek efektywny składa się z samych homo oeconomicus, którzy dążą do maksymalizacji użyteczności (chcą kupić jak najtaniej i/lub sprzedać jak najdrożej).
* Wszyscy obecni na rynku podejmują decyzje w oparciu o wszystkie dostępne informacje
* Ceny zawsze są racjonalne i zależne od informacji dostępnych aktualnie na rynku
* Nie da się zarobić „więcej niż przeciętna” (oprócz czystego przypadku) bo oznaczałoby to, że pozostali uczestnicy rynku byli nieracjonalni

Question 19

Metody eksperymentalne proponowane przez ekonomistów lat 70 XX w.

Wykład 5: Dlaczego nauki społeczne kiepsko się dogadują. Na przykładzie psychologii i ekonomii

Answer 19

• Stosowanie „zachęt” (kara i nagroda pieniężna zależna od podjętej decyzji)
• Stosowanie bardzo klarownych instrukcji
• Zakaz stosowania dezinformacji i ukrywania celu badania przed badanymi (zachowanie badanego może być wynikiem ukrytych założeń)

Question 20

Wpływ kryzysu nauk społecznych na psychologię

Wykład 5: Dlaczego nauki społeczne kiepsko się dogadują. Na przykładzie psychologii i ekonomii

Answer 20

Przyjęła podejście eksperymentalne, bezpośrednio zapożyczone z biologii. Obiektem badań stało się zachowanie i jego antecedenty, skrajny behawioryzm odrzucał badanie procesów intrapsychicznych jako nieobserwowalnych.

Question 21

Wpływ kryzysu nauk społecznych na ekonomię

Wykład 5: Dlaczego nauki społeczne kiepsko się dogadują. Na przykładzie psychologii i ekonomii

Answer 21

zaadaptowała myślenie behawiorystyczne, jednocześnie utrzymując założenie o homo oeconomicus. Do modelu homo oeconomicus dodano dwa elementy, zapożyczone z nauk ścisłych:
1. formalizm matematyczny
2. założenie o ujawnianych preferencjach (preferencje decydentów ujawniane są w dokonywanych przez nich wyborach)

Question 22

Elementy behawioryzmu w teorii Homo oeconomicus

Wykład 5: Dlaczego nauki społeczne kiepsko się dogadują. Na przykładzie psychologii i ekonomii

Answer 22

• reakcje nagradzane są powtarzane częściej (działania, za które tracimy powtarzane są rzadziej)
• zyski i straty = kara i nagroda
• odrzucenie badania przyczyn wyborów na rzecz teorii maksymalizacji użyteczności

Question 23

Realizm w psychologii

Wykład 5: Dlaczego nauki społeczne kiepsko się dogadują. Na przykładzie psychologii i ekonomii

Answer 23

Zjawiska muszą być opisane w zgodzie z rzeczywistością
Wady:
* wiele zjawisk jest zawężnych do specyficznych sytuacji, nie stanowią one ogólnych prawd i nie pozwalają na przewidywanie zachowań
* słabo nadają się do opisania językiem matematyki (preferowanym w ekonomii)

Zalety: precyzja opisów zachowań, ich przyczyn i mechanizmów

Question 24

Instrumentalizm w ekonomii

Wykład 5: Dlaczego nauki społeczne kiepsko się dogadują. Na przykładzie psychologii i ekonomii

Answer 24

Ekonomia poszukuje modeli pragmatycznych, kosztem ich realizmu - modele muszą być na tyle ogólne, aby nadawały się do opisu i wyjaśniania zachowań kolektywnych i zjawisk makroekonomicznych
Wady: pomijanie wielu potencjalnie istotnych zjawisk nieobjętych modelem
Zalety: modele mogą uwzględniać wpływ praw, decyzji urzędowych, zmian w cenach itp.

Question 25

Interdyscyplinarność instrumentalna

Wykład 5: Dlaczego nauki społeczne kiepsko się dogadują. Na przykładzie psychologii i ekonomii

Answer 25

wykorzystywanie wiedzy, teorii, wyników i metod z jednej dyscypliny celem realizacji potrzeb drugiej

Question 26

Interdyscyplinarność krytyczna

Wykład 5: Dlaczego nauki społeczne kiepsko się dogadują. Na przykładzie psychologii i ekonomii

Answer 26

wykorzystywanie wiedzy, teorii, wyników i metod jednej dyscypliny celem podważenia słuszności drugiej

Question 27

Przykład interdyscyplinarności krytycznej - psychologiczne badania empiryczne nad Homo oeconomicus jako anomalia

Wykład 5: Dlaczego nauki społeczne kiepsko się dogadują. Na przykładzie psychologii i ekonomii

Answer 27

• nieprawidłowości wynikają z nieracjonalnych zachowań części osób obecnych na rynku
• nieprawidłowości oznaczają awarię rynku - na rynku znajdują się elementy utrudniające funkcjonowanie zgodne z modelem

Question 28

Teoria perpsektywy (Tversky, Kahneman)

Wykład 5: Dlaczego nauki społeczne kiepsko się dogadują. Na przykładzie psychologii i ekonomii

Answer 28

• opisuje i tłumaczy podejmowanie decyzji w warunkach ryzyka
• podejmowanie decyzji ma dwie fazy: edycji i oceny

Question 29

Faza edycji

Teoria perpsektywy

Wykład 5: Dlaczego nauki społeczne kiepsko się dogadują. Na przykładzie psychologii i ekonomii

Answer 29

Wstępne opracowanie danych wejściowych, aby łatwiej było je przetwarzać w procesie podejmowania decyzji (upraszczanie, wykrywanie gwarantowanych zysków/strat, ustalenie punktu 0 między stratami a zyskami, ignorowanie elementów wspólnych dla wszystkich opcji)

Question 30

Faza oceny

Teoria perpsektywy

Wykład 5: Dlaczego nauki społeczne kiepsko się dogadują. Na przykładzie psychologii i ekonomii

Answer 30

Wybór najlepszej opcji zgodnie z równaniem:
V(x, p; y, q) = π(p) ν(x)+ π(q) ν(y),
gdzie:
V to subiektywna wartość danej opcji (wybrana zostanie opcja o najwyższej wartości)
π(p) to subiektywne prawdopodobieństwo wystąpienia konsekwencji mającej obiektywne prawdopodobieństwo p
ν(x) to subiektywna wartość konsekwencji o obiektywnej wartości x.

Question 31

Współczesne podejście ekonomii do psychologii

Wykład 5: Dlaczego nauki społeczne kiepsko się dogadują. Na przykładzie psychologii i ekonomii

Answer 31

• zachowano instrumentalizm i dążenie do predykcji
• zachowano matematyczny charater założeń
• badania empiryczne uznano za uzupełnienie wiedzy i sposób rozwiązania problemów funkcjonujących modeli

Question 32

Zapobieganie kryzysu ekonomicznego (Montgomery)

Wykład 5: Dlaczego nauki społeczne kiepsko się dogadują. Na przykładzie psychologii i ekonomii

Answer 32

• Uczenie realizmu i rozumienia kwestii gospodarczych
• Promocja zaufania, otwartości, współpracy i uczciwej konkurencji
• Rezygnacja z polegania na prognozach ekonomicznych
• Badania z ekonomii behawioralnej
• Edukacja ekonomiczna
• Przejrzystość i zrozumiałość instrumentów finansowych

Question 33

Dlaczego psychologowie i ekonomiści powinni współpracować?

Wykład 5: Dlaczego nauki społeczne kiepsko się dogadują. Na przykładzie psychologii i ekonomii

Answer 33

• Połączenie realizmu i instrumentalizmu – teorie wystarczająco precyzyjne, ale użyteczne w przewidywaniach
• Wspólna praca nad zjawiskami istotnymi społecznie (bańki i krachy, decyzje ekonomiczne, polityka gospodarcza)
• Wzajemne doskonalenie metodologii
• Wspólny obszar badań
• Rozwiązywanie prawdziwych problemów, takich jak kryzysy finansowe.

Question 34

Ekonomia vs. psychologia

Wykład 5: Dlaczego nauki społeczne kiepsko się dogadują. Na przykładzie psychologii i ekonomii

Answer 34

Jenda teoria vs. wiele teorii
Rozumowanie dedukcyjne vs. indukcyjne
Teoria rygorystyczna matematycznie vs. uwzględniająca różnice indywidualne
Instrumentalizm vs. realizm
Zachęty finansowe vs motywacja wewnętrzna
Jawność vs. ukrywanie celu badania
Nacisk na instrukcję vs. naturalność sytuacji