Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

Question 1

Pierwszorzędowy system reprezentacji symbolicznej/ikonicznej

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

Answer 1

Wyobrażenie rzeczy wcześniej spotkanych, koncepty obserwowalne tu i teraz w rzeczywistości

Question 2

Principum wyrażalności języka

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

Answer 2

Wszystko, co jesteśmy w stanie obrobić mentalnie da się wyrazić słowami; związek myśli i świadomości z językiem

Question 3

Dostęp leksykalno-semantyczny

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

Answer 3

W pamięci semantycznej leksykonu umysłowego: musimy zrozumieć (np. słowo), odebrać to znaczenie i je przetworzyć (np. odpowiedzieć)

Question 4

Co charakteryzuje ludzki system komunikacji?

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

Answer 4

Nieskończona produktywność ze skończonych elementów (głoski składają się na słowa, z których możemy utworzyć nieskończoną liczbę zdań)

Question 5

Zasób słów może być:

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

Answer 5

Czynny (używany ciągle, ich pula rośnie przy wyższym wykształceniu)
Bierny (nie używamy ich sami z siebie, ale rozumiemy je poprzez kontekst - jest ich kilka razy więcej niż w słowniku czynnym)

Question 6

Dwie podstawowe klasy słów:

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

Answer 6

Zamknięta (słowa funkcyjne, t.j. przyimki, zaimki, spójniki, partykuły, które umożliwiają nieskończoną produktywność zdaniową oraz regulują zasady łączenia słów otwartych)
Otwarta (słowa treściowe, t.j. rzeczowniki, czasowniki, przymiotniki, przysłówki, imiesłowy, które tworzą cechy definicyjne języka)

Question 7

Na czym polega afazja typu ekspresyjnego?

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

Answer 7

Utrata zdolności procesowania, nadawania i odbierania słów funkcyjnych, osoba używa jedynie słów treściowych, mowa telegraficzna (np. Szedłem sklep)

Question 8

Co to jest morfem?

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

Answer 8

Najmniejszy element języka przenoszący znaczenie, rdzeń wyrazu

Question 9

Jakie są rodzaje morfemów?

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

Answer 9

Głoska (przenosi dźwięk)
Krótkie, pojedyncze słowo
Morfemy funkcyjne - gramatyczne
Morfemy składające się na słowo, np. bez/problem/owy (1 słowo, 3 morfemy)

Question 10

W jakiej formie przechowujemy w umyśle reprezentacje symboliczne?

wymień 2 hipotezy psycholingwistyczne

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

Answer 10

Leksemowa, dekompozycyjna

Question 11

Na czym polega hipoteza leksemowa?

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

Answer 11

Leksem: może istnieć wiele morfemów, ale odnoszą się do tego samego słowa
Przechowujemy w umyśle każdorazowy egzemplarz słowa, który odmieniamy przez przypadki, osoby, czasy itd. - każda ta forma ma swoje osobne miejsce w umyśle

Question 12

Na czym polega hipoteza dekompozycyjna?

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

Answer 12

W umyśle przechowujemy morfemy
Każdorazowo dodajemy inne morfemy do postawowego morfemu

Question 13

Zadanie LDT (Lexical Decision Task)

Na czym polegało, do czego posłużyło

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

Answer 13

Zadanie na decyzję leksykalną
Prezentowanie ciągu liter/głosek i pytanie, czy dany zlepek byłs słowem, czy nie
Posłużyło do ustalenia, która z hipotez (leksemowa/dekompozycyja) jest prawdziwa

Question 14

Wyniki zadania LDT

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

Answer 14

Wysoka poprawność w języu rodzimym
Im bardziej wielomorfemiczne słowo, tym dłuższy czas reakcji
Wydłużenie czasu reakcji również przy słowach pseudo-wielomorficznych (potwierdzenie hipotezy dekompozycyjnej)

Question 15

Podstawowa własność słowa, najważniejszy czynnik (potwierddzony w neurolingwistyce) to…

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

Answer 15

Frekwencja

Question 16

Czym jest frekwencja?

w odniesieniu do słowa

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

Answer 16

Częstość użycia słowa w języku - im częściej występuje, tym łatwiej uzyskać do niego dostęp
Podstawowy czynnik warunkujący dostęp, przetwarzanie słowa
Jest ona leksykalna

Question 17

Czynnik semantyczny słowa to…

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

Answer 17

Wyobrażalność

Question 18

Czym jest wyobrażalność?

w odniesieniu do słowa

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

Answer 18

Zasada mówiąca o tym, że im słowo jest lepiej wyobrażalne, tym łatwiej uzyskać do niego dostęp.
Wyobrażalność można ćwiczyć przez np. czytanie książek w dzieciństwie
Jest wysoce skorelowana pozytywnie z konkretnością

Question 19

Czym jest konkretność?

w odniesieniu do słowa

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

Answer 19

Na ile desygnat (znaczenie słowa) jest obiektem rzeczywistym, namacalnym

Question 20

Ciąg asocjacji semantycznej

Czym jest, co ułatwia skojarzenia

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

Answer 20

Z czym kojarzy nam się dane słowo
Procesowanie znaczenia ułatwia nam dostęp do słowa (ze słowem pies skojarzymy kot, a nie bies)
wyjątek: zjawisko na końcu języka

Question 21

Dwa typy relacji skojarzeń:

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

Answer 21

Relacja paradygmatyczna (skojarzenie z poziomu szczegółowego, niższego, w obrębie jednego paradygmatu, np. jabłko-banan)
Relacja syntagmatyczna (skojarzenie z poziomu ogólnego, wyższego, buduje ciąg wyrażeń składający się w zdania, np. jabłko-czerwone)
Typ wybranej relacji zależy od języka mówcy (angielski - para, polski - 50/50)

Question 22

Czym jest technika ERP (event-related potentials)?

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

Answer 22

Technika potencjałów wywołanych elektroencefalografią (EEG)

Question 23

Wyniki neurolingwistycznego badania EEG

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

Answer 23

1. Głoska odbierana jest do 50 ms
2. Kora wzrokowa dokonuje elementarnej sensorycznej analizy (złapanie liter w ciągi) ok. 100-150 ms (proces automatyczny)
3. Obróbka leksykalna oddolna/odgórna, korelat znaczeniowy, skupienie na bodźcu - 150-200/200-300 ms
4. Świadoma obróbka bodźca zachodzi ok. 250 ms (im wyższa apmlituda, tym lepiej stosujemy się do zadania)
5. Wszystko co przenosi znaczenie –> balans pozytywnych i negatywnych wychyleń
6. Najistotniejsze dla odbioru bodźca-słowa cą ciemieniowo-potyliczno-centralne rejony
7. Późne potencjały (LP, LPP) - powtórna obróbka
8. W ujęciu tradycyjnym (seryjnym/stadialnym): analiza sensoryczna musi się skończyć, żeby nastąpiła analiza leksykalna

Question 24

Jak rozpoznajemy słowa?

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

Answer 24

Potrafimy je złożyć po wigramach (2 pierwsze litery) lub trigramach (3 pierwsze litery) - pojawia się nam zestaw potencjalnych pełnych słów/form leksykalnych ze znaczeniami
Elementy słowa są analizowane jeden po drugim/równolegle (najpewniej we wczesnej fazie następuje połączenie tych ujęć, a później zachodzi wyłącznie jeden po drugim)
Nowsze badania mówią o procesowaniu kaskadowym - analiza lier, leksemów (każdy etap po sobie)

Question 25

Jak magazynowane są zasoby znaczeń słów?

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

Answer 25

Są one rozsiane korowo, w zależności od typu słowa, kontekstu, asocjacji, nastroju, emocjonalności itd.
Znaczenie nadawane jest przez rejon ciemieniowo-skroniowo-potyliczny lewej półkuli
przetwarzanie treści językowej jest asymetryczne półkulowo

Question 26

Za co odpowiada kora mózgowa?

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

Answer 26

przechowywanie

Question 27

Za co odpowiada szeroki obszar lewo-półkulowy wokół bruzdy bocznej?

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

Answer 27

Wydobywanie, aktualizacja

Question 28

Za co odpowiada kora przedruchowa i ośrodek Broki?

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

Answer 28

Nadawanie, sprwadzanie poprawności

Question 29

Wyniki badań neurologicznych nad frekwencją

Answer 29

Im wyższa frekwencja, tym wkładamy mniejszy wysiłek (mniejsze amplitudy ERPów)

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

Question 30

Wyniki badań neurologicznych nad długością słowa

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

Answer 30

Im dłuższe słowo, tym większy wysiłek (wyższe amplitudy wczesnych ERPów; im krótsze słowo, tym mniejszy wysiłek (niższe apmlitudy dalszych ERPów)

Question 31

Paradygmat dopełnienia znaczeń

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

Answer 31

Trudności dopasowania znaczenia słowa do reszty zdania (np. poszedłem do restauracji i zamówiłem buta - pojawia się odchylenie negatywne w centralno-ciemieniowych rejonach: N400)

Question 32

Komponenta N400

najważniejsze informacje

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

Answer 32

Najbardziej znany neurolingwistycznie korelat przetwarzania znaczeń (nie tylko w języku)
Namierzony przez Martę Kutas
Korelat czynników niepasujących do kontekstu
Uwarunkowania na poziomie emocjonalnym
* EPN (Early Posterior Negativity) - komponenta potencjału wywołanego (fala o wychyleniu negatywnym, źródło w obszarze skorniowo-potylicznym, wyraźne amplitudy na słowa emocjonalne)

Question 33

Wskaźniki błędów gramatycznych

Typy korelatów

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

Answer 33

rozpoznawane przez pojawienie się korelatu wczesnego i późnego
1. ELAN (Early Left Anterior Negativity): najwcześniejszy, reaguje na zaburzenie szyku zdania (im większe złamanie)
2. LAN (Left Anterior Negativity): późniejszy, lepiej namierzany i rzetelniejszy od ELANu
3. P600: najpóźniejszy (historycznie pierwszy), wychylenie pozytywne

Question 34

Na czym polegały badania Pulvermüllera?

Typy słów: treściowe vs. funkcyjne

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

Answer 34

badacz bardzo szybko prezentował bodźce “z boku” (w pierwszym momencie informacja dostawała się tylko do jednej półkuli, kontrlateralnie do pola prezentacji)
sprawdzał komponenty ERPowkie i poprawność oraz szybkość reakcji na słowo (reakcja leksykalna)
sprawdzał, czy istnieją różnice obróbki pókulowej przy zestawie słów treściowych i funkcyjnych

Question 35

Jakie były wyniki i wnioski badań Pulvermüllera?

Typy słów: treściowe vs. funkcyjne

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

Answer 35

Różnice między półkulami były silniejsze dla słów funkcyjnych
Nie było różnicy w przypadku słów treściowych
Wysoka asymetria na korzyść lewej półkuli - przy prezentacji w prawej półkuli w obróbkę wkładany był wysiłek
Model sieciowy:
* słowa funkcyjne polegają bardziej na lewej półkuli
* słowa treściowe są obrabiane obupółkulowo

Question 36

Na czym polegały badania Damasio (rysunki)?

Typy słów: treściowe vs. funkcyjne

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

Answer 36

Badanym przedstawiano rysunki –> uzyskanie dostępu nierecepcyjnego, tylko nadawczy (wydobycie wiedzy o tym, co znajduje się na rysunku)
Badany musiał zdobyć dostęp do rzeczowników (znani ludzie, zwierzęta, narzędzia)

Question 37

Jakie były wyniki i wnioski badań Damasio?

Typy słów: treściowe vs. funkcyjne

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

Answer 37

Aktywne obszary korowe obu półkul:
* dla znanych ludzi: czołowe, przedczołowe i przednio-skroniowe
* dla zwierząt: skroniowe, środkowo-dolne i ciemieniowo-potyliczne
* dla narzędzi: górno-skroniowe, tylno-czołowe, ciemieniowo-potyliczne

Możliwe, że fakt aktywności tak wielu rejonów mózgu wynika z różnych konotacji, np. osobisty stosunek do znanych ludzi

Question 38

Jakie były wyniki i wnioski badań Damasio w przypadku anomików?

Typy słów: treściowe vs. funkcyjne

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

Answer 38

anomik - afazja dotycząca trudności z przywoływaniem nazwy czegoś (u wielu z nich lezja - uszkodzenie wywołujące afazję - była lokalizowana obszarze lewej półkuli, w płacie skroniowym
* u anomików z problemem ze znanymi ludźmi: przednio-skroniowo
* gatunki zwierząt: środkowo-skroniowo
* narzędzia: tylno-skroniowo, ciemieniowo, czołowo

Podobne rejony zapaliły się również u osób zdrowych!

Question 39

Na czym polegały badania Hauka, Johnsrude’a i Pulvermüller’a?

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

Answer 39

Badanym przedstawiano czasowniki z wyobrażalnym desygnatem: ruch jednej części ciała
Badacze porównywali wyniki fMRI w przypadku rzeczywistych ruchów oraz w przypadku czytania ze zrozumieniem danego czasownika

Question 40

Jakie były wyniki i wnioski badanń Hauka, Johnsrude’a i Pulvermüller’a?

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

Answer 40

Wyniki fMRI przy czasownikach i rzeczywistych ruchach ręką częściowo się pokrywały (szczególnie w lewej półkuli) - aktywowanie rejonów ośrodków odpowiedzialnych za generowanie skurczów mięści (kora pierwszorzędowa motoryczna z zakręcie przedśrodkowym)

Wniosek: żeby nastąpił dostęp leksykalny i semantyczny, musimy sobie wyobrazić i uruchomić do jakiegoś stopnia rzeczywisty ruch

Question 41

W sensie neurolingwistycznym, jaki był cel powstania języka?

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

Answer 41

Celem powstania języka było opisywanie świata dla potencjału uruchomienia działania

Question 42

Aby zrozumieć, przechować i procesować każdy czasownik, musimy uruchomić korę…

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

Answer 42

Motoryczną

Question 43

Na czym współcześnie polega neurorehabilitacja afazji?

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

Answer 43

Pacjenci mówią dany czasownik i wykonują dane działanie jednocześnie

Question 44

Czym jest hipoteza leksykalna?

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

Answer 44

Wszystko, co da się pomyśleć, da się również wyrazić, ale utrwalone zostanie tylko to, co jest ważne dla danej społeczności (powstała na podstawie badań skojarzeniowych)

Question 45

Jakie są dwa przykłady badań skojarzeniowych, badające hipotezę leksykalną?

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

Answer 45

• Badanie Cattell i Allport: robiąc analizy czynnikowe odnoście czynników ważnych dla osobowości zostały wyłonione czynniki ważne dla tu i teraz dla danej kultury/grupy, którą badamy
• Badania słownikowe Szczepana na temat przymiotników cech i stanów: najwięcej w języku polskim było przymiotników cechy, negatywnych, wynikające ze stałych, negatywnych cech osobowości (większa tendencja przez większą dostępność i frekwencję)

Question 46

Czym jest neurofenomenologia?

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

Answer 46

próby uchwycenia korelatów doświadczeń świadomościowych,
jakościowych: badanie słów, próba wychwycenia i operacjonalizacji konotacji (najlepiej jak najbardziej subiektywnych)