Week 4 Flashcards
Wat is de overgang?
- na laatste menstruatie, vaststellen na jaar
- mediane leeftijd: 51jr, gerelateerd aan leeftijd moeder
- oestrogeen gaat omlaag, in perimenopauze fluctuaties -> klachten
Wat is hormoon substitutie therapie?
- substitutie oestrogeen en als nog baarmoeder progestageen(tegen endometriumcarcinoom)
- progestagen kan cyclisch of sequentieel
- oestrogeen kan ook vaginaal of transcutaan
- indicatie: <46jr overgang, ernstige overgangsklachten, botontkalking <50jr, >50jr liever niet, niet >56jr
- CI: >56jr, borstkanker, endometriumcarcinoom, trombose/LE, hormoonafh migraine
Wat zijn klachten bij de overgang?
- onregelmatige cyclus, meer/langer bloedverlies
- opvliegers
- nachtelijk transpireren
- hartkloppingen
- moodswings
Minder bekend: dysparuenie, droogheid, plasklachten, UWI
Ander: duizelig, hoofdpijn/migraine, tinintelingen, slijmvliesverandering, depressie, concentratie probleem - gewichtstoename
- dunnere beharing en huid
Wat zijn lange termijn effecten van de overgang?
- Meer HVZ
- Meer osteoporose
- Meer borstkanker
Wat is een prolaps?
Soorten: cystocele(blaas), top prolaps/decele(uterus), rectocele(rectum), enterocele(darm)
Symptomen: zwaar gevoel, lage rugpijn, toename einde dag, dyspareunie, incontinentie, incomplete lediging, seksuele dysfunctie, urgentie
Risicofactoren: kind >4kg, roken, obstructief longlijden, hoog BMI, meerdere bevallingen, zwaar lichamelijk werk, hysterectomie of eerdere prolapschirurgie, positieve familieanamnese
Anamnese: VG, paritieit, klachten, prolaps, mitie, defaecatie, seksualiteit -> gestandaardiseerde vragenlijsten
Behandeling:
- conservatief: pessarium, fysio
- chirugisch
Waaruit bestaat de bekenbodem?
- ophanging: sacrum dorsaal, lateraal lig sacropsinale, voorkant os ischii
- Trechter: ventraal m levator ani → m puborectalis(meest belangrijk, rekt op tijdens bevalling), pubococcygeus en m iliococcygeus; achterkant m coccygeus
- Anus/anale sfincter is diepste punt in midline
- Dorsaal: lig anococcygeus
- Ventraal: centrum tendineum perinei
- Endopelviene fascii/diaphragma urogenitale
Welke medicatie kan seksuele dysfunctie geven?
Erectie:
- B-blokkers
- Antia-ritmica
- 5alfareductase remmers
- Spironolacton
- Ranitidine
- Levodopa
- Amlodipine
- Enalapril
- Oxycodon
- Hydrochloorthiazide
- antiepileptica
- Aromatase remmers
- HIV medicatie
Lubricatie kalchten: anticholinergica
Zin in seks: SSRI’s, GnRH antagonist/agonist, statines, anticonceptiva, 5alfa reducatse remmers
Ejaculatie/orgasme: alpha blokkers, SSRI’s
Wat zijn seksuele disfunctie bij kanker?
- bijna alle patiënten
- vooral door behandeling -> pijn, vermoeidheid, angst en depressie, zelfbeeld, conditie, anatomie
- 70% kan met interventie verbeterem
Wat is ovariumcarcinoom?
- Komt niet vaak voor ,oudere vrouwen
- vaak laat ontdekt: geen of atypische klachten
- risicofactoren: genmutaties(10%; BRCA, Lynch), meer ovulaties(OAC en zwangerschap beschermen)
- diagnostiek: gynaecologisch onderzoek, vaginale echo, CT en serum CA125
- histologie: endoemtriumcarcinoom(laaggradig - graad 3), clear cell en sereus ovariumcarcinoom
- prognose: stadium, (radicale) chirurgie en mutaties
Behandeling - laag stadium: vaak toevalsbevinding, stagering cruciaal, tumorgraad bepaald prognose, chrirugie en bij onvolledige stagering adjuvante chemo
- hoog stadium: debulking chirurgie en chemo(carboplatin/taxol)
- kans op remissie en recidief hoog
Wat is endometriumcarcinoom?
- vroege diagnose door afwijkende afscheiding en abnormaal bloedverlies
- Risicofactoren: hormoongebruik, obesitas, infertiliteit, nullipariteit, vroege menarche, anovulatie, PCOS, late overgang, oudere leeftijd, DM, HT, radiotherapie bekken, Lynch syndroom(5% genetisch)
- diagnostiek: echo, biopten, <70jr Lynch onderzoek, moleculaire markers, Ca-125, bloedonderzoek
- behandeling: laparoscopische hysterectomie, aanvullend soms bestraling, chemo, hormoonbehandeling en PARP remmers/immuunmodualtoren
Hoe werkt de behandeling van cervixcarcinoom?
- CIN: LLETZ
- stadium 1: simpele hysterectomie, conisatie bij kinderwens
- stadium 2: simpele hysterectomie of trachelectomie bij kinderwens(<2cm)
- radicale hysterectomie
- stadium 3/4: bestraling, evt chemo/hyperthermie, soms inductie chemo
Hoe werkt diagnostiek bij cervixcarcinoom?
- afwijkend uitstrijkje, klachten(bloedverlies, buikpijn, afscheiding) of contactbloeding
- colposcopie: beoordelen cervix en biopt nemen
- cytologie en histologie
- stagering: FIGO-classificatie
Aanvullend: labonderzoek, tumormarkers(SCC, CA125), HIV screening, PET-CT thorax-abdomen, MRI
Wat zijn bijwerkingen van radiotherapie bij cervixcarcinoom?
- Acuut: frequentere aandrang ontlasting, diarree, kramp, frequentie mictie, branderigheid, mucositis, huidreacties, lokaal haaruitval, vermiedheid, osteoradionecrose sacrum
- Laat: ovariele dysfunctie, damrschade(ileitis terminalis, stricturen, proctitis), blaasschade(urgency, hematurie, fistel, necrose), vermoeidheid
Welke soorten incontinentie zijn er?
Stress(50%): bij verhoogde druk(HNP)- hypermobiliteit urehtra
- ISD: zeldzaam
- risicofactoren: hoog BMI, vaginale bevalling, leeftijd, hysterectomie, obstructief longlijden, roken
Urge: plas niet op kunnen houden, postmenopauzaal -> detrusor overactiviteit
Gemengd
Overloop: continu lekkage, slappe straal, hoge frequentie
- detrusor onderactivteit, neurogeen
- obstructie blaashals, dyssynergie detrusor/sfincter
Hoe werkt diagnostiek bij urine incontinentie?
- gevalideerde vragenlijsten
- Mictiedagboek
- PAD test
- LO: stress test
- Urinesediment: UWI uitsluiten
- Transvaginale echo: tumor, vleesbomen, ovarium cyste uitsluiten
- Wegkantelen bij persen: hypermobiele utetra
- Alle 3 compartimenten beoordelen
- urodynamisch onderzoek
- cystoscopie: blaaskanker uitsluiten
Hoe werkt de behandeling van stress incontinentie?
- Levensstijl veranderingen: afvallen, stoppen met roken
- Oestrogenen
- Bekkenfysio
- Suspensie operatie
- Urethra suspensie(met sling): retropubisch of transobturator
- Complicaties: bloeding, infectie, retentie, de-novo urge incontinentie(25%), recidief klachten
- Para-urethrale injecties
- ISD: fasciesling, sfincter prothese
Hoe werkt de behandeling van urge/overloop incontinentie?
- yle: mn minder cafeïne, medicatie aanpassen
- Bekkenfysio
- Anticholinergica, B3 agonist bij jonge vrouwen
- Botox
- Neuromodulatie
- Blaasaugmentatie
- Urineafleiding
Wat is een ectropion?
fysiologische toestand cervix in fertiele levensfase waarbij clinidercellen naar buiten en metaplasie, kan bloedverlies geven
Behandeling(aanstippen of bevriezen) alleen nodig als blijft bloeden
Welk onderzoek doe je bij contactbloedingen?
- echo: myomen, poliepen
- uitstrijkje: cervixcarcinoom
- speculumonderzoek: cervicitis
- infectieonderzoek: chlamydia, gonorroe
Wat is postmenopauzaal bloedverlies?
- abnormaal, endometriumcarcinoom uitsluiten
- hoe ouder des te minder PMB en des te meer endometriumcarcinoom
- DD: atrofie, poliep, hyperplasie, endometriumcarcinoom, ulcus door prolaps/pessarium, vulva afwijkingen, ovariumcarcinoom, maligniteiten
Aanvullend onderzoek - uitstrijkje
- transvaginale echo: endometriumdikte <4mm geen carcinoom
- pipelle en biopt
- hysteroscopie: <6mnd recidief, focale benigne afwijking op contrastecho, niet te beoordelen
Behandeling - atrofie behandelen
- poliep verwijderen
- maligniteit behandelen
Hoe werkt het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker?
Doel: vroege diagnose, screening op (pre)maligne afwijkingen en gezondheidswinst
- vanaf 30jr: uitstrijkje -> als HPV+ cytologie
- ook HPV zelftest
- lage PAP controle bij huisarts
- doorverwijzing gynaecoloog: colposcopie -> kleuring en biopt genomen
Hoe veroorzaakt HPV cervixcarcinoom?
- hoogrisico: type 16 en 18 -> vaccinatie
- lifetime risico infecite is 80%, maar bijna altijd geklaard
- 20% heeft persisterende infectie
- CIN 1: 70% in remissie na 2jr, CIN 2 50-70% onder jonge vrouwen
- jaren later pas cevixcarcinoom(10% van CIN3)
- risicofactoren: roken, lage SES, immunosupressie, meerdere partners
Wat is hevig menstrueel bloedverlies?
= langdurig &/ overvloedig bloedverlies, >120ml bloed
- PBAC= aantal tampons/maandverband, hoever gesatureerd en aantal en grootte klonters
- epidemiologie: 1-35%, 5% naar HA
- 13% anemie klachten
Relatie vWF: vooral witte vrouwen, HMB vanaf menarche; meerderheid vrouwen met vWF heeft HMB
Wat zijn oorzaken van cyclusstoornissen?
PALM-COEIN
- Poliep
- Adenomyosis
- Leomyoom
- Maligniteit corpus uteri
- Coagulatie stoornis
- Ovulatoire dysfunctie
- Endometrium afwijking
- Iatrogeen: antistolling, IUD
- Niet gespecificeerd
Wat is een uterus myomatus?
Ook wel leiomyoom, fibroid of vleesboom genoemd
- goedaardige tumor gladde spiercellen, vaak goed gevasculariseerd kapsel en circumscript, goed te onderscheiden van myometrium, wisselende consistentie(degeneratie)
- Gevoelig voor hormonen
- Vaker bij zwarte vrouwen, tot 75%
Klachten(20-40%): bloedverlies, buik dikker, mictie/defeacatie klachten, dyspareunie, infertiliteit, problemen in zwangerschap
Behandeling
- medicamenteus: OAC, hormoon spiraal, progestagenen, GnRH analoog, NSAIDs, tranexaminezuur
- Chirurgie: hysteroscopische resectie, emboliseren, myoomenucleatie, uterusextirpatie
Wat is endometriose?
= functionerend endometrium buiten uterus, geeft chronische ontsteking en verklevingen(in myometrium= adenomyose; in ovaria= endometrioom)
Klachten: dysmenorroe, dyspareunie, subfertiliteit, dyschezia, dysurie, buikpijn, HMB
Locatie: rond organen kleine bekken, darm, blaas, buikholte
Diagnostiek: LO, echo, MRI, laparoscopie
Behandeling
- Medicatie: OAC, continu progestagenen, aromatase remmer, GnRH analoog, pijnstillers
- Chirurgie: laparoscopie, laparotomie
Wat is een persisterende follikel?
- epidemiologie: rond menopauze
- pathofysiologie: endometrium gestimuleerd door oestrogeen waardoor doobraakbloeding
- symptomen: lange cyclus, forse aanhoudende bloeding, onregelmatig; anemie
- op echo: heldere, gladwandige cyste >4cm; dik endometrium
- behandeling: 10dg progestiva, daarna hormoonspiraal(alternatief: OAC etc), bij onregelmatig endometrium echo hh na ontrekkingsbloeding
Hoe beoordeel je een adnexcyste? Wat is de DD
- dominante follikel: premenopauzaal, mid cyclus, gladwandige, helder en benigne aspect
- corpus rubrium: premenopauzaal, 2e cyclus helft, emorrhagische gladwandige cyste van 3,5cm
- endometrioom: meestal premenopauzaal, op echo homogeen gesluierde gladwandige cyste, meestal geen klachten
- dermoidcyste: alle leeftijden, meestal geen klachten, op echo gladwandige inhomogene cyste met white ball
- ovariumcarcinoom: meestal postmenopauzaal, niet cyclische buikpijn, grillig beeld op echo
