Week 3 Flashcards
Hoe werkt hormonale anticonceptie?
- verhinderen follikelontwikkeling(onderdrukken FSH door oestrogeen en progesteron) en ovulatie(onderdrukken LH piek door pregesteron)
- nevenfunctie: endometrium ongeschikt voor innesteling, verandering in cervicale slijmproductie en verandering tubaperistaltiek en -motoriek
- met oestrogeen en progesteron(OAC, transdermaal of vaginale ring) of alleen progesteron(IUD, prikpil, minipil, implanon)
Hoe werkt de OAC?
- oestrogeen en progesteron verhinderen door hypogonadotropie follikelgroei en ovulatie
+: cyclusregulatie, minder bloedverlies en dysmenorroe, minder androgeen effect(SHBG), lager risico endometrium-/overiumcarcinoom
-: verhoogd risico trombose, HVZ, mammacarcinoom en CVA; mogelijk leverafwijkingen
Bijwerkingen: hoofdpijn, spotting, libidoverandering, stemmingswisselingen en gewichtstoename -> meestal na 3mnd weg
Hoe werkt de NuvaRing?
- plastic ring met ethinylestradiol en etonogestrel, vaginaal ingebracht, werkt 3wk
+: constante spiegels, kan doorgebruikt worden, erg betrouwbaar
-: zoals OAC(maar lager trombose)
Hoe werkt de EVRA pleister?
- pleister met ethinylestradiol en norelgestromin, werkt 1 week
+: kan doorgebruikt worden
-: kan loskomen bij douchen/skincare, geen skincare, zoals OAC(minder trombose)
Hoe werkt de minipil?
- pil met desogestrel zonder stopweek
+: erg betrouwbaar, continu gebruik, bij borstvoeding
-: kritiek vergeetmarge 3-6h
Hoe werkt de prikpil?
- injectie met medroxyprogesteron iedere 3mnd
+: 1 in 3mnd prik
-: lange nawerking, doorbraakbloeding en amenorroe
Hoe werkt de implanon?
- subcutaan implantaat in arm met etonogestrel
+: erg betrouwbaar, werkt 3 jr
-: spotting <6mnd, veranderd bloedingspatroon, inbrengen vereist ervaring
Hoe werkt noodanticonceptie?
Morning-after pil: hoge dosis progesteron -> innesteling en ovulatie verhinderen(Norlevo <3dg)
Koperspiraal <5dg na coitus
Wat moet je doen als je de pil vergeten bent?
7-dagen regel
- min 7dg onderdrukking nodig: als in 1e week aanvullende maatregelen
- >7dg geen pil -> minder betrouwbaar
- <36h tussen 2 pillen: alsnog nemen, geen aanvullende maatregelen
Hoe schrijf je anticonceptie voor?
- afweging maken: effectiviteit vs acceptabiliteit, risico’s, bijwerkingen, verschillende vormen
- methode betrouwbaarheid en risico’s afwegen tegen nadelen zwangerschap
- let op VG stolling/hart en vaten/kanker/lever, CVD risicofactoren, migraine met aura, DVT bij familie, geneesmiddelen(sint-janskruid, anti-epileptica, riframpcine, hiv medicatie), borstvoeding, roken
Standaard: ethinylestradiol 150/levenogestrel 30 mcg
Wat zijn seksuele problemen?
- symptoom onderliggend probleem, handicap of gevolg medisch handelen
- 10-15% heeft min 1 seksuele dysfunctie, bij mannen mn op oudere leeftijd erectiestoornis en bij jonge vrouwen mn dyspareunie
Wat is het biopsychosociaal model?
- biologische factoren: leeftijd, gezondheid, medicatie
- Psychologische factoren: persoonlijkheid, psychische problemen, omgaan met seksualiteit, verwachtingen, normen en waarden
- Sociale factoren: cultuur, religie, relatie, opvoeding
- Basis van: seksuologische anamnese en analyse, seksuologisch behandelplan
Wat is de psychosomatische cirkel van Bancroft?
- tactiele stimuli zorgen via ruggenmerg voor perifere en genitale opwinding
- daar wordt je bewust van, cognitie en reageer je op
- ruggenmerg en limbisch systeem zorgen voor orgasme
Wat is de seksuele responscyclus?
Verlangen en opwinding -> orgasme -> herstelfase
Wat is het incentive motivation model?
Uitgangspunt: je hebt zin doordat je seks hebt
Voorwaarden
- intact seksueel systeem
- mogelijkheid tot seksuele activiteit
- stimulus met seksuele betekenis
Bij welke jongeren moet je extra opletten op suicide?
- religieus
- niet-Nederlandse achtergrond
- transgender
- biseksueel
Wat is premenstrueel syndroom(PMS)?
- Gespannenheid, prikkelbaarheid, hoofdpijn, buikpijn, depressie
- in 2e helft cyclus, weg met menstruatie
- etiologie onbekend
- behandeling: onderdrukking hormonen, SSRI’s, lifestyle adviezen
Kun je seks hebben tijdens de zwangerschap?
- geen negatief effect zwangerschap of baby
- wekt ook geen bevalling of miskraam op
- sommige studies tonen aan dat juist belangrijk
- lichaam kan anders reageren
Wat zijn risicogroepen voor de meest belangrijke SOA’s?
Chlamydia, gonorroe, syfilis, hiv, syfilis en hepatitis B
- MSM
- Prostituees en contacten <6mnd
- uit SOA endemisch gebied
- Suriname, NL antillen, Turkijke, Marokko, Afrika, Zuid-AMerika, Azië en oost-Europa
- 1e en 2e generatie
- Wisselende contacten: >/3 <6mnd
- Partner van vorige groepen
Wat is chlamydia? Hoe werkt diagnostiek en behandeling?
- ook testen: seksueel actieve jongeren <25jr uit niet risicogroep
- Eerste straal urineonderzoek
- Behandeling: azitromycine 1g 1x, doxycycline of bij zwangerschap amoxicilline
- LGV: agressiever, doxycycline 3wk 2dd 100mg
- Partners afgelopen 4-6wk waarschuwen, partner ook testen als asymptomatisch, als positief partners afgelopen 6mnd waarschuwen
Wat is PEP/PrEP?
- PEP: alleen in noodgevallen, liefst <2h maar max <72h na blootstelling
- PrEP(pre exposure profylaxe): bij goed gebruik geen risico HIV
- Indicaties: MSM/transgender <6mnd anale seks zonder condoom met mannelijke partner met onbekende hiv status of bekend met detecteerbare load, <6mnd rectale SOA/syfilis, <6mnd PEP
Wat is syfilis?
Diagnostiek
- primair TPP/HA, FTA-ABS ter confirmatie -> blijven positief
- VDLR: bepalen activiteit en vervolgen therapie
Stadia
- 1: pijnloos ulcus, lymfeklierzwelling
- 2: roseolen, exantheem, haaruitval condylomata lata
- 3: gummata, neurocyfilis, vasculaire syfilis
Behandeling: penicilline, 1x als vroeg, op dag 1, 8 en 15 bij laat
Hoe werkt een spiraal/IUD?
- met hormonen(progesteron): onderdrukt hypofyse niet
- zonder hormoon
- werking: Endometrium ongeschikt voor innesteling door lokale ontstekingsreactie
- voordeel: 5-10jr in situ
- CI: abnormale menstruatie, genitale infectie, baarmoeder afwijkingen
- bijwerkingen: menorragie, infectie , expulsie
- complicaties: flauwvallen, perforatie, touwtjes breken af
Hoe werkt sterilisatie?
- man: reversibel(hoe langer hoe slechter), ductus deferens vanaf buiten doornemn, pijnkalchten, na 3mnd azoospermie
- Vrouw: tuba doornemen, laparoscopie(doorknippen of branden, Filshie clips), hysteroscopie(niet meer), betrouwbaar(clip kan los gaan, clip op lig rotundum), definitief(hersteloperatie kan maar weinig zwangerschappen en meer EUGs)
Wat is periodieke onthouding?
Geen coitus rond ovulatie, ovulatie plannen met kalendermethode/slijm/temperatuur
+: snel en goedkoop
-: onbetrouwbaar
Wat zijn voorwaarden voor een gezonde seksuele ontwikkeling?
- intacte seksuele anatomie
- Intact brein
- Overeenkomend fenotypisch geslacht en genderidentieit
- Affectrijk pedagogisch klimaat
- Positief voorbeeldgeddrag tav relaties
- Positieve boodschappen tav seksualiteit (in)formeel
- Mogelijkheid tot leeftijdsspecifiek consensueel sexual rehearsal play
Welke verandering op seksueel gebied treden op in verschillende levensfasen?
- (0-25jr) Lichamelijke ontwikkeling en ontdekken eigen lichaam, vanaf 12 jaar
- (25-55jr) Langdurige relaties, zwangerschap en kinderen, angst en ontwetenheid rondom zwangerschap, lactatie
- (55-75jr): hormonale veranderingen, dalende androgeen spiegels negatief effect op seksuele behoefte, vrouwen hebben vaginale droogte en dyspareunie
- (>75jr): gezond ouder worden, meer seksuele dysfunctie, seks is fijner/leuker
Hoe verandert seksualiteit tijdens de zwangerschap?
- minder zin
- lagere coitus frequentie
- meer pijn
Hoe is de ploïdie van een oöcyt net na bevruchting?
1n2c -> 1n1c
Hoe werkt bevruchting?
In ampulla of cavum douglasi
- zaadcel gaat tussen cellen corona radiata door
- acrosoomreactie: zona pellucida lokaal opgelost na binding zaadcel aan zona pellucida
- bevruchting: 2e meiotische deling af -> 2 poollichaampjes en 2 pronuclei
- zona reactie= zona pellicuda verstevigt en afbreking bindinereceptoren -> polyspermie voorkomen
Hoe werkt de ontwikkeling v/d vrucht?
- zygote(1 cellig)
- klievingsdelingen(= geen extra cytoplasma): blastomeren gevormd
- morula= klompje cellen in zona pellucida, compactie dmv adherens junctions
- blastula in uterus: trofoblast(aan buitenkant -> alleen extra embryonale structuren), blastocoel(= centrale holte) en embryoblast(groep cellen aan 1 kant binnenwand)
Hoe ontstaan tweelingen?
Monozygoot(eeneiig)
- blastomeren in tweecellig kunnen volledig individuen vormen
- morula kan splitsen: dichoriaal, diamniotisch
- meestal: inner cell mass in blastula/blastocyststadium kan splitsen -> dichoriaal/monochoriaal en diamniotisch
Dizygoot(tweeiig): 2 eicellen bevrucht -> dichoriaal, diamnostisch
Hoe kan een bevruchte eicel met 3 pronuclei ontstaan?
- geen 2e poollichaampje gevormd
- eicel door 2 zaadcellen bevrucht
Wat is het rouwfasemodel?
5 fases die doorlopen worden in rouw: ongeloof -> boosheid -> depressie -> onderhandelen -> accepteren
In onderzoek ontkracht: acceptatie is meteen al hoog
Wat is het duale procesmodel?
- rouwende switcht tussen twee domeinen
- Loss orientation: emoties gevoeld agv verlies → emotiegerichte coping
- Restoration orientation: aanpassing aan dagelijkse bezigheden → probleemgerichte coping
Wat zijn rouwtaken?
- Aanvaarden realiteit verlies
- Ervaring pijn van verlies
- Aanpassing aan nieuw leven zonder overledene
- Draad weer oppakken
Welke factoren zijn van invloed op rouw?
- wie overledene was
- Band met overledene
- Hoe overleden
- Was je erbij
- Gewelddadige dood, lichaam niet gevonden
- Stigmatiserende dood(zelfmoord, euthenasie): omgeving kan vinden dat je geen recht heb om te rouwen
- Is overlijden consistent met wereldbeeld nabestaande?
Wat is condylomata acuminata?
- Genitale wratten
- HPV type 6 en 11
- klinische diagnose
- lokale behandeling
Wat is herpes genitalis?
- HSV type 1 en 2(80%)
- Seksueel contact, moeder-kind, orogenitaal
- Incubatietijd: 2-12dg
- Symptomen: soms asymptomatisch, blaasjes/ulcera met helder vocht die later indrogen en korsten vormen, soms eerst jeuk/branderigheid, re-activatie
- Diagnostiek: PCR op materiaal uit blaasje/erosie/korst
Behandeling: valaciclovir po 2dd 5-10dg - Immuungecompromiteerd: dubbel dosis en duur
- Recidiverend: onderhoudstherapie
Wat is Mpox?
- zoönose
- mn in Afrika(Congo)
- Via slijmvliezen of kapotte huid, replicatie daar
- Verplaatsing naar regionale lymfeklieren
- Incubatietijd: gem 6-13dg, 5-21dg
- Diagnostiek: PCR
- Pustels over hele lichaam
- Therapie: tecovirimat
