Week 3.2 overheid

Question 1

Public choice

Answer 1

hoe handelt de rationele uit eigen belang handelende individu ten aanzien van vraagstukken?

• budget maximalisatie
• stemmen maximalisatie
• conflict maximalisatie

Question 2

probleem van budgetmechanisme

Answer 2

voorkeur is onbekend
- wie geniet, wie beslist? de burger betaalt

Het freerider probleem
- doeltreffend? doelmatig?

Question 3

prijsmechanisme

Answer 3

voorkeur is bekend
mbt het genieten, beslissen, betalen

Question 4

profijtbeginsel

Answer 4

doeltreffend en doelmatig

Question 5

parlement en stemmenmaximalisatie

Answer 5

goed georganiseerde pressiegroepen brengen deelbelangen naar voren wat tot onevenwichtige uitkomsten kan leiden

Question 6

besluitvorming minister van financiën

Answer 6

binnen de grenzen houden van totaal van de uitgaven
vroeger stond de minister van financiën tegenover al zijn collega’s. later is de budget discipline verbeterd:

1. ministers moeten compensatie vinden voor de overschrijdingem op eigen begroting
2. als de minister, bij bijzondere omstandigheden hieraan niet hoeft te voldoen, worden andre ministers ook geconfronteerd met dit probleem (en NIET meer alleen de minister van financiën.

Question 7

besluitvorming minister van financiën en coalitiekabinet

Answer 7

Coalitiekabinet: streven naar voortbestaan
Soms wordt minister van financiën gedwongen zich
soepel op te stellen
-> Conflictminimalisatie speelt hierbij een rol

Question 8

besluitvorming ambtenaren

Answer 8

naarmate de politieke leiding (de principaal) beter op de hoogte is van de interne gang van aken, beschikken ambtenaren (de agenten) over minder ruimte hu eigen doelen na te streven
–> budgetmaximalisatie speelt hierbij een rol

In het bedrijfsleven doet zich dit probleem ook voor, maar financiële prikkels kunnen daar helpen met de doelstellingen van principaal en agent meer elkaars verlengde te krijgen

Question 9

analyse van het beleid

Answer 9

hierbij spelen doeltreffendheid (effect wordt bereikt) en doelmatigheid (meest efficiënte manier) een belangrijke rol, zoals bij kosteneffectivitetisanalyse

Question 10

profijtgedachte

Answer 10

overheidsactiviteiten dienen deels betaald te worden door ondernemingen die voordeel van de activiteiten hebben

Question 11

beleid rijksoverheid laatste 30 jaar

Answer 11

in de jaren 80: meer markt en minder overheid
regeerakkoorden met strakker budgettair beleid
meer profijtbeginsel
meer privatisering: uitbesteden en afstoten

Question 12

het profijtbeginsel

Answer 12

Het profijtbeginsel is gebaseerd op de gedachte dat burgers en bedrijven moeten bijdragen in de kosten van de door de overheid voortgebrachte voorzieningen naar de mate van het profijt dat zij (de burgers) van die voorzieningen hebben.

Question 13

Leidt privatisering/deregulering daadwerkelijk tot lagere (maatschappelijke) kosten, grotere efficiëntie?

Answer 13

uitsluitend indien er sprake is van
concurrentie en kwaliteit van te leveren diensten
goed kunnen worden vastgelegd

Question 14

privatisering

Answer 14

Het overhevelen van overheidsactiviteiten naar de marktsector door:
- extern te verzelfstandigen
- af te stoten
- uit te besteden

Daarnaast is een alternatief:
- ontmanteling van overheidsmonopolie’s
- intern te verzelfstandigen (agentschap)

Question 15

verwachte effecten privatiseringsbeleid overheid

Answer 15

• verbetering effiency (lagere prijzen voor consument)
• verbetering kwaliteit dienstverlening
• kostenbesparing

Question 16

agencykosten

Answer 16

• preventiekosten
• inspectiekosten
• consequentiekosten

Question 17

preventiekosten

Answer 17

kosten van het begrenzen van de handelingsruimte van agent (dmv regels en voorschriften)

Question 18

inspectiekosten

Answer 18

kosten van controle op confirmeren aan afspraken

Question 19

consequentiekosten

Answer 19

verlies in welvaart in geld voor de principaal als gevolg van verschil tussen feitelijke beslissingen van agent en potentiële maximale uitkomst voor principaal

Question 20

principaal

Answer 20

opdrachtgever

• patient
• werkgever
• aandeelhoduer
• verzekeraar

Question 21

agent

Answer 21

uitvoerder

• arts
• werknemer
• management
• verzekerde

Question 22

centraal in de agency benadering

Answer 22

problemen die voortvloeien uit verschillende belangen en informatie van bij het contract betrokken actoren

Question 23

principaal-agent model

Answer 23

Agency kosten bestaan uit preventiekosten (kosten om de handelsruimte van de agenten te beperken) en inspectiekosten (kosten om de agenten te controleren). Dit samen zijn de consequentiekosten: verlies in welvaart voor de principaal als gevolg van verschil tussen de feitelijke keuze van de agent en de beste potentiële keuze voor de principaal.
Oplossen met bonussen → optimale optie van principaal ook die van de agent maken.

Question 24

5 redenen waarom de overheid vanaf de jaren 80 meer is gaan privatiseren

Answer 24

1. Lagere maatschappelijke kosten
2. Minder bureaucratie, kleinere overheid
3. Meer efficiëntie (waardoor lagere prijzen)
4. Verbetering kwaliteit dienstverlening
5. Genieten en betalen van beslissingen liggen meer in 1 hand (prijsmechanisme, zoals bij de private sector

Question 25

Achtergrond Marktwerking en privatisering

Answer 25

Vanaf eind jaren 70/ jaren 80 waren er veel crises
Revival neo-klassieke liberale denken in Nederland (vliegwiel van Kessler)
Toenemende internationalisering, opheffen handelsbarrières → grotere internationale concurrentie.
Marginale rol voor de overheid: handhaving eigendomsrechten, orde en veiligheid en monetaire stabiliteit.

Question 26

overheidsfalen

Answer 26

overheid te bureaucratisch
bij de overheid was er een gebrek aan gespecialiseerde kennis
overheid niet innoverend genoeg, omdat de concurrentieprikkel ontbreekt
- te duur
- te traag
- te behoudend

overheid faalt in haar rol als producent (aanbieder van goederen)

Question 27

marktfalen

Answer 27

• optreden van externe effecten
• transparantie op markten gebrekkig (informatieprobleem)
• monopolievorming/kartelvorming kan leiden tot hogere prijzen
• zekerheid van levering en kwaliteit niet altijd gegarandeerd
• sommige bedrijven/bedrijfstakken (te) essentieel voor continuïteit product of dienst
  bij probleem, de overheid draait op voor de kosten

Question 28

privatisering als begrip

Answer 28

Privatisering omvat alle vormen van verzelfstandiging waarbij door de overheid verrichte taken hetzij onder een minder directe vorm van overheidsinvloed worden gesteld, hetzij geheel aan die overheidsinvloed worden onttrokken.

Question 29

modellen van privatisering

Answer 29

1. Afstoten: overhevelen naar markt (echte privatisering). Voorbeeld: PTT → KPN
2. Externe verzelfstandiging (anticipatie op echte privatisering). Voorbeeld: staatsbosbeheer en NPO.
3. Interne verzelfstandiging: Verzelfstandigheid binnen de tak (baten-lastenstelsel). Nog wel ministeriële verantwoordelijkheid. Voorbeeld: Rijkswaterstaat.

Verder zijn er ook RWT’s (Rechtspersonen met een Wettelijke Taak): die worden bekostigd uit heffingen maar zijn verantwoordelijk voor zichzelf (scholen, musea, universitair medisch centra) en staatsdeelnemingen (de GasUnie).
Van aanbodfinanciering naar vraagfinanciering (via de consument)