Week 3 Flashcards
Waar is anticonceptiegebruik het resultaat van + wat was het gevolg?
- sociologische en economische ontwikkeling
- individuele vrijheid en normen
Gevolg: verlaging moeder- en kindersterfte
Wat wordt er allemaal verwacht dat een anticonceptiva aan voldoet?
- 100% eenvoudig
- Geen negatieve effecten op gezondheid
- Eenvoudig te gebruiken
- Goedkoop
- Toegankelijk
- Direct toepasbaar
- Reversibel
- Geen effect op seksualiteitsbeleving
- Toepasbaar door man en vrouw
Waar wordt de betrouwbaarheid van anticonceptiva in uitgedrukt?
Pearl-index: aantal zwangerschappen per 100 gebruikersjaren
Waar is de betrouwbaarheid van anticonceptiva vooral afhankelijk van?
Theoretische vs praktische gebruik: kan nog wel eens een pil vergeten
Wat is het werkingsmechanisme van hormonale anticonceptiva?
- follikelontwikkeleing en ovulatie onderdrukken door LH-piek onderdrukken
- door: progestageen component
- onderdrukking van follikel groei door onderdrukken FSH stijging
- door: oestrogeen en porgestragene component
Waar leidt de combinatie anticonceptie toe?
hypogonadotrofie en stabilisatie endometrium
Wat zijn neveneffecten van progestagenen?
- transformatie van endometrium: verstoren proliferatie en differentiatie processen
- verandering cervixaal slijmproductie: stugger en dikker
- beïnvloeding tuba-moteriek en peristaltiek
Wat zijn de voordelen van orale hormonale anticonceptie?
- cyclusregulatie
- minder bloedverlies en dysmenorroe
- minder androgene effecten
- SHBG bindt meer vrij androgeen waardoor vrije fractie kleiner wordt
- minder endometriumcarcinoom en ovariumcarcinoom
Wat zijn nadelen van orale hormonale anticonceptie?
- trombose risico: oestrogeen in lever invloed op stollingsfactoren –> verhogen stollingsneiging
- cardiovasculaire aandoening mogelijk verhoogd
- vooral bij rokende pilgebruikers
Wat kunnen bijwerkingen zijn van orale hormonale anticonceptiva?
- metabolisme: verstoorde glucose tolerantie test –> insuline gevoeligheid veranderd
- serum lipide: verhoging van trilglycerine, HDL/LDL ratio: afhankelijk van de androgeniteit van de pil
- binding globulines: TBG, SHBF. CBG hoger –> vrije fractie lager
- lever adenoma ontstaan:
- waarschijnlijk door oestrogeen component
- stolling: verhoogde stollingsneiging
Wat is het kankerrisico bij orale hormonale anticonceptie?
- mammacarcinoom: verhoogd (vooral als je jong begint)
- staken: verdwijnt het effect naar normaal
- ovarium carcinoom: beschermend effect
- endometrium carcinoom: beschermend effect
- bij BCRA-I/II mutatie: onzeker, weinig data oer
- benigne lever afwijkingen en hepatocellulair carcinoom: lijkt verhoogd, waarschijnlijk bij 1e generatie pil
Welke klachten kunnen voorkomen, vooral in de 1e 3 maanden na starten?
Hoodpijn: spanning of spierspanningshoofdpijn
- samenhang met onttrekking oestrogeen
- let op: migraine met aura!! (=migraine met vasculair component)
Onregelmatig bloedverlies
Libidovermindering
- vaak door stress/angst en niet door hormonen
Stemmingswisselingen:
- door onttrekking progesteron
Gewichtstoename
Wat moet je altijd afwegen bij advisering van de OAC?
- betrouwbaarheid door innamefout
- gebruiksgemak
- veiligheid: interferentie met andere medicatie?
Wat zijn contra-indicaties voor orale hormonale anticonceptie?
Trombose of trombosilie in VG
Cardiovasculaire aandoening in VG
- vooral bij: roken (>10/dag), ouder (>35jr), hypertensie
Ischemische Stroke
Leveraandoening: adenoom, cirrose
Mammacarcinoom of andere gynaecologische maligniteit
Wat kan een oplossing zijn bij ishemische strock en leveraandoeningen om toch een orale hormonale anticonceptie te gebruiken?
progesteron only preparaat gebruiken
Wat moet er gebeuren als je de pil bent vergeten?
Uitgang: 7-day regel
- tenminste 7 dagen achtereen onderdrukking nodig
- verleng de pil-vrije periode tot >7 dagen
- interval tussen 2 willen <36 uur –> alsnog nemen en geen aanvullende maatregels
Welke andere vormen an hormonale anticonceptie heb je naast de pil?
NUVA ring: hormonen toedienen via slijmvlies vagina
EVRA pleisters: hormoon toediening via de huis
POP/mini pil: progesteron only
Implanton: via buisje subcutaan (progesteron only)
Prikpil/depo provera
Wat is de werkingsmechanisme van POP/mini pil + andere kenmerken?
Enkel progestiva componenten
Werking:
- endometrium verandering
- cervix slijm verdrukking
- mindere mate ovulatie remming
-marge bij vergeten: kritieke periode: 3-6 uur
- betrouwbaar
- kan met borstvoeding
Wat is de werking van de implanton + ander kenmerken?
Werking: onderdrukt ovulatie LH-piek
(minder onderdrukking follikelgroei)
- spotting komt vaak voor
- bloedingspatroon veranderd
- werkzaam: 3 jaar
- inbrengen ervaring nodig
- BMI afhankelijk (hoger bmi, minder lang werkzaam)
Wat is de werking van de prikpil/depo provera + andere kenmerken?
Werking: volledige onderdrukking ovulatie: beetje onderdrukking follikel groei
- atrofische bloedigen en amenorroe
- lange nawerking: tot 1-2 jaar
- let op: bosmineraal dichtheid
Wat kan er gedaan worden als je toch wel zwanger wordt + werking principe?
hoge dosis progestagenen: onderdrukken LH en implantatie window –> verhinderd ovulatie en innesteling embryo
Welke opties zijn er om een zwangerschap te stoppen?
levonorgestrel - synthetisch progestageen –> onderdrukking LH piek
Ulipristal - progestageen receptor modulator –> onderdrukken LH piek + beïnvloed endometrium
IUD; koper of hormonal –> beïnvloed endometrium
Waarom is het belangrijk om iets van seks te weten?
- ziekte of handicap kan seksuele disfunctie of problemen geven
- seksuele klachten som symptoom van ziekte
- seksuele problemen soms met medicijn of operatie te behandelen
- seksuele problemen kunnen gevolg zijn van medisch handelen
- fijn seksleven is gezond; betere prognose en goede preventie
Hoevaak komen seksuele problemen voor bij mannen en vrouwen?
mannen: 11% minimaal 1 seksuele disfunctie
vrouwen; 15% minimaal 1 seksuele disfunctie
- dyspareunie het meest
Wat zijn de risicogroepen voor seksuele problemen?
mannen >70 jaar
vrouwen <25 jaar
Wat is de definitie van seksualiteit volgens de WHO?
seksualiteit = centraal onderdeel van mens zijn wat over verschillende dingen gaat: seksuele oriëntatie, erotiek, plezier, intimiteit en reproductie, maar kan ook alleen beleving zijn: gedachte, verwachtten, attitude, normen en waarden, handelingen
Wat is de definitie van gezonde seksualiteit?
Gezonde seksualiteit = seksueel gedrag dat als egosyntoon (als passend ervaren) bevredigd wordt ervaren en waardoor geen schade wordt betrokken aan jezelf of andere
Wat houdt het biopschosociaal model van seksualiteit in?
Seks wordt beïnvloed door de driehoek van:
Biologisch:
- leeftijd
- medicatie gebruik
Psychologisch:
- persoonlijkheid
- psychische problemen
- omgaan met seksualiteit
- verwachtingen
- normen en waarden
Sociaal:
- cultuur
- religie
- relatie
- opvoeding
Wat wordt bedoelt met de psychosomatische cirkel van Bancroft voor seksualiteit?
Teken het!
tactiele stimuli heeft invloed op ruggenmerg centra –> invloed op perifere opwinding + genitale response –> invloed op bewustzijn van response –> cognitie met positieve en negatieve input/ervaring –> invloed limbisch systeem –> invloed ruggenmerg centra –> limbisch systeem en ruggenmerg centra leidt tot orgasme
Wat wordt bedoelt met de seksuele responscyclus bij seksualiteit?
opwinding en zin wordt beïnvloed door:
- seksuele stimuli –> opwinding –> seksuele actie–> organisme –> herstel
seksuele actie afhankelijk van:
- seksuele actiegeneigdheid
- ervaring van seksuele opwinding en verlangen in het verleden
wat is het uitgangspunt van het incentive motivatie model voor seksualiteit?
je hebt zin, omdat je seks hebt
–> krijgt zin in seks omdat je seksueel actief bent
Wat zijn voorwaardes waaraan voldaan moet voor zin in seks en opwinding?
- intact seksueel systeem
- stimuli met seksuele betekenis
- geschikte omstandigheden (mogelijkheid tot seksuele activiteit)
Wat is voor jongens nodig om een positief genitaal lichaamsbeeld te ontwikkelen?
- acceptatie
- zelfvertrouwen
- positief lichaamsbeeld
- richten op plezier/ervaring
Wat is voor meisjes nodig om een positief genitaal lichaamsbeeld te ontwikkelen?>
- ontdekking
- bekijken
- masturbatie
- correcte hygiène
- acceptatie
- positief lichaamsbeeld
Welke fases zijn er in de seksuele levensloop?
eerste levensfase: 0-25 jaar
tweede levensfase: 25-55 jaar
derde levensfase: >55 jaar
vierde levensfase: >75 jaar
Vanaf welke leeftijd start de seksuele ontwikkeling?
Start in de baarmoeder = fysiologische seksuele response
Wat zijn dingen die gebeuren in de eerste levensfase van de seksuele ontwikkeling?
- lichamelijke rijping
- genderidentiteit
- genderrolgedrag
- seksuele oriëntatie: bewust worden waar iemand romantisch en/of seksueel aangetrokken toe wordt
- van 15 jaar ongeveer
- seksueel gedrag binnen waardensysteem (socialisatie): weten hoe het hoort
- integratie seksualiteit in persoonlijkheid en levensstijl
Wat zijn voorwaarden waaraan voldoen moet worden voor een gezonde seksuele ontwikkeling in de eerste fase van de seksuele levensloop?
- intact seksuele anatomie/endocrinologisch
- intact brein
- overeenkomst fenotype geslacht en genderidentiteit
- affectrijk pedagogische klimaat:
- knuffelen ondanks hoe je eruit ziet en gedraagd, goed voorbeeldgedrag - positief voorbeeldgedrag tas relationeel gedrag
- positieve boodschappen tas seksualiteit in informeel en formaat crriculum
- mogelijkheid tot leeftijdsspecifiek consensueel ‘sexual rehearsal play’ = mogelijkheid krijgen om jezelf en je lichaam te ontdekken
Wat gebeurt er in de periode van 12-25 jaar met de seksuele levensloop?
75% doorloopt seksuele ontwikkeling stapsgewijs –> mastrubatie –> zoenen –> strelen/voelen –> naakt vrijen –> geslachtsgemeenschap
gem 1e coitus: 18,6 jaar
seksueel plezier jongens en meisjes nagenoeg gelijk
meer tolerantie naar homoseksualiteit (representatief?)
Goed beschermde zwangerschap (representatief?)
Jong starten (<14 jaar): meer risico op grensoverschrijding, zwangerschap en SOA’s
Wat gebeurt er in de tweede levensfase van de seksuele levensfase?
- vaste partner vorming
- gezin stichten
- carrière maken
Wat gebeurt er met de seksualiteit tijdens de zwangerschap?
1e trimester:
- zin: daalt –> fysieke ongemak: gevoelige borsten, misselijk
- coitus frequentie: dalt
- opgewonden: continu door hoge doorbloeding bekken
- pijn: borsten bij opwinding
- orgasme: kan pijn en opwinding niet wegnemen
- angst: miskraam, beschadigen vrucht
2e trimester:
- zin: normaliseert als voor zwangerschap
- coitus frequentie: normaliseert als voor zwangerschap
- opgewonden: continu door hoge doorbloeding bekken
- pijn: bij opwinding zonder orgasme
- orgasme: makkelijker (50%)
- resolutie: niet meer volledig, langzamer
3e trimester:
- zin: daalt
- coitus frequentie: daalt
*2 maanden peripertus: geen
- pijn: bij orgasme: voelt als weeen
- orgasme: pijn
- angst: veroorzaakt het bevalling?
- algemeen: minder sexy, minder aantrekkelijk, fysiek ongemak
hoe ziet de seks er uit na de partus?
is afhankelijk van de bevalling en hoe die is gegaan
- tot 3 weken na partus: kans op infectie verhoogd
- vermoeidheid hoog:
–> hormonale verandering
–> emoties
–> nachtrust
–> aandacht baby - 1e maand na partus: trager fysiologische seksuele reactie vrouw
- ingang vagina minder strak
Wat gebeurt er met de seks tijdens de borstvoedingperiode (lactatie)?
lactatie: prolactine verhoogd + oestrogeen laag
- laag oestrogeen –> atrofie vagina
- laag androgeen –> minder zij, minder opwindbaar
- extreem vermoeid
- oxytocine vrijgave: gevolg: melkuitstoot, + contractie uterus –> prettig, orgasme, verwarrend
- stoppen lactatie: binnen 4 weken weer normaal
Wat gebeurt er in de 3e levensfase van seksuele levensfase?
- hormonale veranderingen:
vrouw: menopauze
man: penopauze - verlies partner? tweede partner?
wat voor rol heeft androgeen bij de seksualiteit van mannen en vrouwen?
- maakt brein en genitaal klaar voor seks maar is geen absolute factor!!
(meer nodig dan alleen testosteron/androgenen)
Wat is het effect van oestrogeen na de menopauze?
oestrogeen geen invloed op lubricatie: na overgang duurt lubricatie (nat worden) langer
bij voldoende stimulatie + seksuele opwinding –> voldoende lubricatie –> geen dyspareunie
Wat voor effect kan menopauze op de zin in seks?
- verlaging androgenen –> minder zin in seks
- verlaging oestrogeen, verlaging SHBG –> verhoging bio-beschikbaarheid androgeen –> meer zin in seks
- verandering in oestrogeen –> overgangsklachten –> minder zin n seks
Wat voor effect kan de penopauze op de man hebben?
penopauze: vanaf 50 jaar relatief snelle daling testosteron
- onzekerheid over mannelijkheid
- meer tijd en stimulatie nodig tot opwinding, erectie, ejaculatie
- refractaire periode wordt langer: tot 24 uur
refractaire periode = periode na orgasme en weer kunnen krijgen
wat zijn de predictorele factoren voor seksuele satisfactie bij de vierde fase van de seksuele levenscyclus?
- geestelijke en fysieke gezondheid
- seksueel actief blijven
- positieve attitude tov seksualiteit
- hebben van een partner
Wat is kenmerken voor de vierde fase van de seksuele levenscyclus?
- vrijfrequentie neemt toe
- minder last van prestatie druk –> toename seksueel plezier
- meer experimenteren
Wat is de definitie van menopauze?
Menopauze = laatste menstruatie
- pas na 1 jaar weet je wat de laatste menstruatie was
Waar is de menopauze leeftijd gerelateerd aan?
- leeftijd van overgang van moeder
- roken: vervroegd 1-2 jaar
Wat is het effect van op de menopauze:
- hystrectomie
- verwijderen eierstokken
hystrectomie –> niet meteen in menopauze
verwijderen eierstokken –> meteen in menopauze
Wat gebeurt er in de perimenopauze met de oestrogeen spiegel en wat is het gevolg hiervan?
oestrogeen spiegel gaat meer schommelen –> wisseling heeft klachten + mogelijk cyclus keer overslaan
Wat zijn overgangsverschijnselen?
- Menstruatie:
- onregelmatig cyclus
*meer bloedverlies - langer bloedverlies
- onregelmatig cyclus
- Opvliegers
- nachtelijk transpireren
- hartkloppingen
- moodswings
- slaaploosheid
- geïrriteerdheid
- minder zin in seks
- hoofdpijn/migraine
- urine incontinentie
- vaginale doorgehad
- gewichtstoename (rond taaien)
- huid minder soepel en vochtarm
- toename beharing
- dunner worden haar
- droge, geïrriteerde ogen
- spier- en gewichtspijn
- osteoporose
Wat is de fysiologie van opvliegers?
Thermoregulatoir dysfunctie van de hypothalamus: regelt kerntemperatuur
- thermoneutralen zone wordt smaller door minder oestrogeen –> thermostaat slaat makkelijk aan en uit op moment dat je het niet verwacht
erg warm krijgen –> kantelpunt –> koud krijgen + klam + trillen
Wat is het effect van oestrogeen op de temperatuur regulatie?
dalen oestrogeen spiegel –> toename cerebrale noradrenaline –> thermoregulatie zone smaller
dalen spiegel oestrogeen:
- perifere vasodilatatie: bloed doorstroming van huid stijgt –> gevoel warm krijgen + stijging hartfrequentie
- transpiratie: temp daling
- bibberen: kerntemperatuur onder normaal
Wat is de behandeling van opvliegers?
- oestrogeen spiegel verhogen: thermoneutralen zone herstellen
- Serotine (SSRI’s): thermoneutralen breder maken
Wat kan een opvlieger triggeren?
- dieet: alcohol, koffie, hete dranken
- sociale acceptatie
- cultureel perceptie
- stress
Wat zijn effecten van dalen van oestrogeen op het hele lichaam?
- afname bloedcirculatie in genitale gebied
- afname elastieke en collageen
- vaginaal epitheel, liggend bindweefsel, urethra en blaas veranderd
–> leiden tot; urogentaal verschijnselen
Wat zijn de lage termijn gevolgen van dalen oestrogeen spiegel na menopauze?
- toename hart- en vaatziekte
- toename oesteoporose
- toename borstkanker
Wat voor veranderingen in het risicoprofiel geeft hormoon substitutie therapie (HST)?
- mammacarcinoom: neemt toe
- cardiovasculair: neemt af
- osteoporose; neemt af
- thrombose: neemt toe
Wat zijn voordelen van hormoon substitutie therapie (HST)?
- overgangsklachten verdwijnen
- goed voor botten
- goed voor blaas en vagina
- goed voor huid, haar, slijmvliezen
Wat zijn nadelen van hormoon substitutie therapie (HST)?
- (soms) weer ongesteld worden (=onttrekkingsbloeding)
- steeds hormonen prikken/slikken
- soms gespannen borsten
- soms misselijk
- soms vocht vasthouden
- hoger risico mammacarcinoom
Wat zijn indicaties voor hormoon substitutie therapie (HST)?
- menopauze <46 jaar
- ernstige overgangsklachten
- versterkte botontkalking bij <50 jaar
Wat zijn contra-indicaties voor hormoon substitutie therapie (HST)?
- mammacarcinoom
- endometrium carcinoom
- trombose en/of longembolie
- migraine
Wat moet er voor hormoon substitutie therapie (HST) gegeven worden bij:
- geen baarmoeder meer
- wel baarmoeder
geen baarmoeder: alleen oestrogeen
wel baarmoeder: oestrogeen + progesteron
Hoe lang wordt hormoon substitutie therapie (HST) gegeven?
- tot 50 jaar geen bezwaar
- na 50 jaar: elk jaar evauleren
- > 56 jaar: verandering risicoprofiel nog wel waard vs effect op klachten
Welke andere adviezen moeten worden gegeven bij hormoon substitutie therapie (HST)?
- gezonde levensstijl: weinig alcohol, niet roken
- kleding: met laagjes
- beddengoed
- praten met partner en vrienden ervoor
- aandacht voor lichaam
