Week 2 Flashcards

Question 1

Q

Onderwerp 1: Recht op bescherming vanuit EVRM
We hebben vorige week gezien dat zodra een persoon als verdachte in de zin van art. 27 Sv wordt aangemerkt, dwangmiddelen kunnen worden ingezet jegens de verdachte. Aan de verdachte in de zin van art. 27 Sv komen echter ook een aantal fundamentele rechten toe. Deze worden geregeld in het Wetboek van Strafvordering. Naast het wetboek van strafvordering, staan er ook rechten genoemd in het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (hierna: EVRM).

In het EVRM staan mensenrechten voor de inwoners van de verdragsluitende staten opgenomen. Art. 6 EVRM beschermt het recht op een eerlijk proces. In het strafrecht en civiele recht beschermt art. 6 EVRM het recht op een openbare zitting voor onafhankelijke en onpartijdige rechtbank binnen een redelijke termijn, de aanname van onschuld en andere basisrechten voor verdachten.

Art. 6 lid 1 EVRM
Vertaling in het Nederlands
Bij het vaststellen van zijn burgerlijke rechten en verplichtingen of bij het bepalen van de gegrondheid van een tegen hem ingestelde vervolging heeft een ieder recht op een eerlijke en openbare behandeling van zijn zaak, binnen een redelijke termijn, door een onafhankelijk en onpartijdig gerecht dat bij de wet is ingesteld. De uitspraak moet in het openbaar worden gewezen maar de toegang tot de rechtszaal kan aan de pers en het publiek worden ontzegd, gedurende de gehele terechtzitting of een deel daarvan, in het belang van de goede zeden, van de openbare orde of nationale veiligheid in een democratische samenleving, wanneer de belangen van minderjarigen of de bescherming van het privé leven van procespartijen dit eisen of, in die mate als door de rechter onder bijzondere omstandigheden strikt noodzakelijk wordt geoordeeld, wanneer de openbaarheid de belangen van een behoorlijke rechtspleging zou schaden

1.1 Criminal charge
Vanuit strafrechtelijk perspectief is art. 6 EVRM pas van toepassing indien er sprake is van een ‘criminal charge’. Het begrip ‘criminal charge’ is dus een belangrijke begrip. Vanaf het moment dat er namelijk sprake is van een ‘criminal charge’ moeten de waarborgen van art. 6 EVRM in acht worden genomen. (Denk bij ‘criminal charge’ aan een ‘strafrechtelijke vervolging’). De opstellers van het EVRM hadden primair gedacht aan de ‘echte strafrechtelijke vervolging’. Het EHRM werd echter al snel geconfronteerd met de vraag of art. 6 EVRM ook geldt voor andere niet-strafrechtelijke procedures. Om te voorkomen dat de bij het EVRM aangesloten staten de waarborgen van art. 6 EVRM zouden omzeilen door te stellen dat er sprake was van ‘niet-strafrechtelijke’ afdoening, moest het EHRM uitleg geven aan het begrip ‘criminal charge’.

Het EHRM hanteert een autonome interpretatie van het begrip ‘criminal charge’. Dit wordt onder andere uitgelegd in het arrest EHRM Özturk t. Duitsland. In dit arrest zijn een drietal criteria bevestigd voor het aannemen van een criminal charge.

Nationale classificatie van de sanctie (de plaats van de regeling in het nationaal recht).
De nationale classificatie vormt het startpunt van de beoordeling van het criminal charge-karakter van een sanctie. Het feit dat een normschending naar nationaal recht niet onder het strafrecht valt, is echter niet van doorslaggevende betekenis. Dit zou namelijk ertoe kunnen leiden dat normschendingen buiten het bereik van art. 6 EVRM gehouden zouden kunnen worden, met als gevolg dat verdragsstaten de waarborgen van art. 6 EVRM buiten beschouwing kunnen laten. De andere criteria moeten in dat geval worden getoetst voor de vraag of er sprake is van een criminal charge. In de praktijk is dit criterium ook het minst relevant.

Is er sprake van een criminal charge naar nationaal recht? Dan is er sprake van een criminal charge in de zin van het EVRM en is art. 6 EVRM van toepassing.

Is er geen sprake van een criminal charge? Dan zijn de volgende twee criteria van belang.

Aard van de overtreding (aard van de gedragsregel)
Om te beoordelen wat de aard van de overtreding is, wordt allereerst gekeken tot wie de betreffende norm zich richt. In dat kader is van belang of de norm zich al dan niet richt tot een specifieke beroepsgroep of een meer algemeen bereik heeft. Wanneer de norm een meer algemeen bereik heeft en de norm zich dus richt tot alle burgers, is dit een indicatie voor de strafrechtelijke aard van de overtreding. Normen kunnen echter ook gericht zijn op een bepaalde (beroeps)groep. Het betreft dan overtredingen van tuchtrechtelijke of disciplinaire aard en niet van strafrechtelijke aard.

Uit Özturk para. 53 volgt dat de overtreding (gedragsregel) zelf van doorslaggevende betekenis is:
‘it is a rule that is directed towards all critizens in their capacity of road users’.

“Above all, the general character of the rule and the purpose of the penalty, being both deterrent and punitive, suffice to show that the offence in question was, in terms of Art. 6, criminal in nature”.

Volgens het EHRM moet dus gekeken worden naar enerzijds de soort gedragsregel en anderzijds de aard van de sanctie die op de overtreding is gesteld.

Richt de norm zich tot een specifieke groep en geldt de norm ook alleen binnen deze groep of binnen de groepsspecifieke context, dan merkt het Hof deze aan als tuchtrechtelijk of disciplinair en is de vaststelling ervan geen criminal charge. Het sanctioneren van deze normen is dus geen criminal charge.

Is de overtreden norm gericht tot alle burgers (al dan niet in een bepaalde hoedanigheid - zoals autobestuurders), dan is dat een belangrijke aanwijzing dat wel sprake is van een criminal charge.

Aard en zwaarte van de sanctie
Dit criterium richt zich op de sanctie en niet op de overtreding. De aard van de sanctie wordt beoordeeld aan de hand van het sanctiedoel-criterium. Over het algemeen geldt dat een sanctie ‘both deterrent and punitive’ moet zijn, alvorens sprake is van een criminal charge. Wanneer de sanctie dus strekt tot leedtoevoeging en een afschrikwekkende werking heeft, is dit een sterke aanwijzing voor een ‘criminal charge’. Daarnaast kan de zwaarte van de sanctie tot een ‘criminal charge’ leiden, wanneer aan de andere twee criteria niet zijn voldaan. Zo kunnen bijv. tuchtrechtelijke sancties toch onder ‘criminal charge’ vallen wanneer zij bijv. vrijheidsbenemende sancties hebben.

Het gaat dus om de aard en de zwaarte van de sanctie die de overtreden riskeert ( ‘nature and degree of severity of the penalty’. Het EHRM toetst dit criterium vaak bij de beoordeling met betrekking tot het tweede criterium en niet apart.

1.2 Charge
De voorgaande criteria zien vooral op het criminele aspect van de ‘criminal chrage’, maar wanneer is er nou sprake van een ‘charge’? Die definitie is te vinden in Özturk, para. 55: “ the official notification given to an individual by the competent authority of an allegation that he has committed a criminal offence’, although ‘it may in some instances take the form of other measures which carry the implication of such an allegation and which likewise substantially affect the situation of the suspect”.

Met andere woorden: de criminal charge en daarmee de bescherming en waarborging van de rechten van art. 6 EVRM ontstaan op het moment dat de betrokkene uit overheidshandelen kan afleiden dat hij het onderwerp wordt van een strafprocedure.

1.3 EHRM
Het EHRM oordeelde in EHRM Beuz t. België dat een schending op rechtsbijstand niet zonder meer een schending is van een eerlijk proces. De beperkingen op het recht op rechtsbijstand leidt tot een tweetrapstest. Beoordeeld moet worden of de procedure als geheel eerlijk is geweest, waarbij het recht op rechtsbijstand als een essentieel element moet worden beschouwd. Of sprake is van een schending van art. 6 EVRM indien een verdachte geen rechtsbijstand heeft gehad, is afhankelijk van de omstandigheden van het geval en dient getoetst te worden in het kader van de ‘overall fairness’ van de procedure. Volgens het EHRM heeft een verdachte het recht op aanwezigheid van een advocaat tijdens het verhoor. Op deze hoofdregel zijn uitzonderingen mogelijk.

Zijn er compelling reasons ‘dwingende redenen’ die de beperking rechtvaardigen?
De enkele schending van het recht op rechtsbijstand leidt niet per definitie tot een schending van het recht op een ‘eerlijk proces’ in de zin van art. 6 EVRM. Er moet eerst gekeken worden of er ‘compelling reasons’ zijn: zijn er dringende redenen die het rechtvaardigen dat er geen advocaat aanwezig is? Het feit dat er geen compelling reasons zijn, brengt nog niet direct met zich dat er sprake is van een schending van art. 6 EVRM. Beoordeeld moet worden of de zaak in zijn geheel eerlijk is.

Is ondanks schending van het recht op rechtsbijstand sprake van een eerlijk proces?
Het EHRM legt uit dat het recht op een eerlijk proces ziet op het proces als geheel. Daarbij moet getoetst worden aan verschillende factoren.

Op 28 mei 2019 heeft het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) geoordeeld dat het recht op een eerlijk proces als vastgelegd in art. 6 lid 1 jo. lid 3 (c) van het EVRM was geschonden. De zaak draaide om de klacht van Van de Kolk dat hij geen eerlijk proces heeft gehad omdat zijn recht op rechtsbijstand van een raadsman tijdens zijn verhoren door de politie geschonden is. Het Hof benadrukt dat een wettelijke beperking op de toegang tot een raadsman niet tot een dwingende reden om het recht op toegang tot een advocaat te beperken kan opleveren. Het Hof overweegt dat het ontbreken van een dwingende reden voor beperking van de toegang tot een raadsman echter niet automatisch meebrengt dat de procedure als geheel ‘unfair’ is. Het EHRM heeft opnieuw benadrukt dat het de verantwoordelijkheid is van de nationale autoriteiten om aan te tonen dat er, ondanks het ontbreken van een dwingende reden om het recht op toegang tot een advocaat te beperken toch een eerlijk proces heeft plaatsgevonden. De bewijslast dat sprake is geweest van een eerlijk proces ligt in dat geval dus bij de nationale autoriteiten.

Answer

A

Onderwerp 1: Recht op bescherming vanuit EVRM

Question 2

Q

Criminal charge > strafrechtelijke vervolging

Answer

A

Criminal charge > strafrechtelijke vervolging

Question 3

Q

Onderwerp 2: Verhoor van de verdachte

2.1 Opsporing
De strafvordering vangt aan met de opsporing. De definitie van opsporing wordt gegeven in art. 132a Sv.

Art. 132a Sv
Onder opsporing wordt verstaan het onderzoek in verband met strafbare feiten onder gezag van de officier van justitie met als doel het nemen van strafvorderlijke beslissingen.

Een belangrijke opsporingsmethode is het verhoor van de verdachte. De verdachte wordt ondervraagd met het oog op beantwoording van de vragen van art. 348 Sv en 350 Sv. Het verhoor van de verdachte wordt vaak mogelijk gemaakt door gebruik van dwangmiddelen. Het gaat daarbij vooral om het ophouden voor onderzoek, inverzekeringstelling en de voorlopige hechtenis. Door middel van deze dwangmiddelen wordt de verdachte gedwongen om ter plaats te verblijven waar de opsporingsambtenaar wil verhoren.

2.2 Wanneer is er sprake van een verhoor?
De wet geeft geen concrete definitie van het begrip ‘verhoor’. De Hoge Raad definieert het verhoor als ‘de situatie waarin door een rechter of een opsporingsambtenaar aan een verdachte vragen worden gesteld die betrekking hebben op diens betrokkenheid bij een strafbaar feit ten aanzien waarvan hij als verdachte is aangemerkt’ (HR Verhoor over hennepkwekerij?, r.o. 2.3.2)

Tip: Het gaat er dus niet om dat er vragen worden gesteld met betrekking tot een reeds geconstateerd strafbaar feit’. Van een verhoor is sprake indien (door de politie) aan een verdachte vragen worden gesteld die betrekking hebben op diens betrokkenheid bij een strafbaar feit ten aanzien waarvan hij als verdachte is aangemerkt.

De wet maakt geen onderscheid tussen de plaats van verhoor. Er kan ook sprake zijn van een verhoor op straat wanneer een opsporingsambtenaar vragen aan je stelt. Zie in dit verband ook HR Plastic Boodschappentasje. In dit arrest oordeelde de HR dat er geen sprake was van een verhoor, omdat er niet noodzakelijkerwijze voortvloeide dat er op het moment van aanspreken van verdachte reeds sprake was van een redelijk vermoeden van schuld. De waarborgen rondom het verhoor zijn dan niet van toepassing.

tip: Voor de aanvang van het verhoor zijn feitelijke omstandigheden die een verdenking van een strafbaar feit kunnen doen ontstaan, doorslaggevend. Tegenwoordig legt de HR meer nadruk op de omstandigheid dat degene aan wie de vragen worden gesteld als verdachte van een strafbaar feit is aangemerkt.

Het is van belang om te weten wanneer er sprake is van een verhoor van een verdachte. De cautieplicht geldt namelijk bij verhoren. Daar staat tegenover dat de persoon (die nog geen verdachte is) niet met dwangmiddelen mag worden geconfronteerd.

2.3 Rechten van de verdachte: art. 29 Sv

2.3.1. Pressieverbod
art. 29 lid 1 Sv
In alle gevallen waarin iemand als verdachte wordt gehoord, onthoudt de verhorende rechter of ambtenaar zich van alles wat de strekking heeft een verklaring te verkrijgen waarvan niet kan worden gezegd dat zij in vrijheid is afgelegd.

Op grond van art. 29 lid 1 Sv onthoudt de verhorende ambtenaar of rechter zich van alles wat de strekking heeft een verklaring te verkrijgen. Dit wordt ook wel het pressieverbod genoemd. Voorbeelden zijn marteling om een bekentenis te verkrijgen, of tegen de verdachte zeggen dat hij pas wordt vrijgelaten wanneer hij een bekentenis aflegt. Ook het doen van beloften over de te eisen straf in ruil voor een bekentenis is in strijd met het pressieverbod. De grondslag van dit voorschrift is in beginsel dat de verdachte direct noch indirect mag worden gedwongen om tegen zichzelf verklaring af te leggen. Het is een uitvloeisel van de vrijheid van het individu: de verdachte hoeft zichzelf niet ‘op te geven’. Indien het pressieverbod is overtreden, zal de verklaring van de verdachte die door de pressie tot stand is gekomen niet voor het bewijs mogen worden gebruikt.

2.3.2 Zwijgrecht en cautieplicht

art. 29 lid 2 Sv
De verdachte is niet tot antwoorden verplicht. Voor de aanvang van het verhoor wordt de verdachte medegedeeld dat hij niet tot antwoorden is verplicht. Deze mededeling wordt in het proces-verbaal opgenomen.

Ook het recht van de verdachte om te zwijgen leunt op de grondslag dat de verdachte direct noch indirect mag worden gedwongen om tegen zichzelf verklaringen af te leggen. Dit wordt het zwijgrecht genoemd en vloeit voort uit art. 29 lid 2 eerste volzin Sv ‘de verdachte is niet tot antwoorden verplicht’. Het zwijgrecht ligt ook besloten in art. 6 EVRM.

Het zwijgrecht wordt versterkt door de cautieplicht die is gecodificeerd in art. 29 lid 2, tweede volzin Sv: ‘voor de aanvang van het verhoor wordt de verdachte medegedeeld dat hij niet verplicht is tot antwoorden. ‘. Met de cautie wordt beoogd de verdachte zich bewust te laten zijn van zijn recht. De cautieplicht geldt alleen ten aanzien van verdachten. Verklaringen die door de verdachte tijdens het opsporingsverzoek zijn afgelegd, mogen in beginsel niet voor het bewijs worden gebruikt wanneer de cautieplicht is verzuimd. Dit is echter anders wanneer de verdachte niet in zijn belang is geschaad.

2.3.3 Rechtsbijstand rondom het verhoor
Sinds het Salduz-arrest is rechtsbijstand rondom het verhoor langzaamaan ontwikkeld. De verdachte heeft op dit moment recht op:
- art. 28a Sv: het vrijwillig en ondubbelzinnig afstand doen van rechtsbijstand
- art. 28b Sv: inschakeling van een raadsman na aanhouding (gekozen of aangewezen raadsman)
- art. 28c Sv: consultatiebijstand (vooraf aan het eerste verhoor)
- Art. 28d Sv verhoorbijstand (tijdens verhoor)
- uit art. 28e Sv volgt dat er zich uitzonderlijke en dringende omstandigheden kunnen voordoen, waarin de toegang tot de raadsman in de fase van politieverhoor mag worden beperkt of ontzegd.

2.3.4 Andere rechten van de verdachte
- recht op informatie: zo moet de verdachte weten van welk strafbaar feit hij verdacht wordt (zie art. 27c Sv)
- recht op rechtsbijstand: de verdachte heeft op grond van art. 28 lid 1 Sv het recht zich te laten bijstaan door een raadsman
- recht op interne openbaarheid en processtukken: de verdachte behoort te kunnen weten waarop het onderzoek berust dat tegen hem is ingesteld art. 30 lid 1 Sv
- Recht te worden gehoord: de verdachte heeft het recht om te worden gehoord art. 35 lid 1 Sv
- Recht op vertolking: de verdachte die de NL taal niet of onvoldoende beheerst, heeft het recht zich te laten bijstaan door een tolk art. 27 lid 4 Sv. Hetzelfde geldt voor de verdachte die niet of slechts zeer gebrekkig kan horen of spreken art. 131b Sv.

Answer

A

Onderwerp 2: Verhoor van de verdachte

Question 4

Q

Onderwerp 3: betrokken in het strafproces: de politie

Artikel 3 Politiewet 2012
De politie heeft tot taak in ondergeschiktheid aan het bevoegd gezag en in overeenstemming met de geldende rechtsregels te zorgen voor de daadwerkelijke handhaving van de rechtsorde en het verlenen van hulp aan hen die deze behoeven.

De politie zorgt voor handhaving van de rechtsorde en hulpverlening. In art. 3 politiewet 2012 staat de politietaak beschreven.

3.1 Taken van de politie

3.1.1 Handhaving van de rechtsorde
Bij het handhaven van de rechtsorde zien we politieoptreden vanuit twee verschillende invalshoeken:

1 Handhaven van de wet of strafrechtelijke handhaving van de rechtsorde:
Deze invalshoek typeert de politie het meest. Denk aan dwangmiddelen en bijzondere opsporingsbevoegdheden die de politie in kan zetten.
2 Handhaven van de maatschappelijke orde, in de zin van ‘openbare orde’.
Deze invalshoek richt zich speciaal op de openbare orde. Dat is het in stand houden van de normale sociale en fysieke patronen in de publieke ruimte - aldus het sturen van menselijk gedrag.

De kleine ordehandhaving is gericht op toezicht en handhaving op het niveau van wijken en buurten.

Grootschalige ordehandhaving krijgt gestalte bij evenementen met een zeker risicogehalte (denk aan de mobiele eenheid)

3.2.2 Hulpverlening
Dit betreft met name hulp die geen uitstel duldt: noodhulp. Soms wordt echter ook geholpen in minder urgente situaties.

3.2.3 Politie als maatschappelijke functie
De essentie van politie is sociale controle: het toepassen van positieve of negatieve sancties met als oogmerk het gedrag van anderen in overeenstemming te brengen met de standaarden die gelden binnen de groep.

informele controle: dit krijgt vorm en inhoud door activiteiten van mensen onderling. Mensen zijn (onbewust) al bezig met sociale controle door voor elkaar te zorgen, op elkaar te letten en elkaar te corrigeren.
Formele controle: deze wordt uitgeoefend door mensen die op grond van regels in de samenleving controle als speciale taak hebben. Denk aan de politie, maar ook aan het OM of de Raad voor Kinderbescherming.

Deze twee typen van controle zijn beide van belang (waar informele controle tekortschiet, komt formele controle in beeld). Ze hebben elkaar steeds nodig. We spreken van een integrale aanpak.

Voor haar werk heeft de politie twee essentiële hulpmiddelen:

informatie met bijbehorende informatietechnologie: de politie heeft informatie van burgers nodig, maar ook van andere instanties.

Bepaalde mate van gezag en wettelijke middelen om in te grijpen: hiervoor heeft de politie gezag van burgers (bijv. ouders en leraren) en gezag en macht van andere instanties nodig.

3.3 Geweldsmonopolie
De politie heeft een geweldsmonopolie - zij heeft de bevoegdheid om, als andere middelen falen, overheidshandelen met gepast geweld af te dwingen. Een politieambtenaar heeft krachtens art. 7 lid 1 Politiewet 2012 de mogelijkheid om geweld te gebruiken, maar dit is wel een ultimum remedium (laatste redmiddel). De Ambtsinstructie voor de politie, de Koninklijke marechaussee en andere opsporingsambtenaren (Zie art. 9 lid 4 Politiewet 2012) geeft hier meer informatie over.

Enkele bepalingen met betrekking tot geweldgebruik:
- de huidige situatie is dat de Ambtsinstructie geen noodweerbepaling bevat, wat betekent dat de politiefunctionaris een beroep zal moeten doen op de algemene bepaling van art. 41 Sr.

Art. 7 Ambtsinstructie regelt de gevallen waarin de politiefunctionaris een vuurwapen mag gebruiken.
Voor geweldgebruik anders dan met een geweldsmiddel dat in de Ambtsinstructie voorkomt, gelden de algemene bepalingen van art. 7 Politiewet.
Art. 10a Ambtsinstructie bepaalt dat een waarschuwing moet worden gegeven voordat geschoten wordt.
Na het geweldgebruik, dient de politiefunctionaris dit te vermelden en wordt het geadministreerd (zie art. 17 e.v. Ambtsinstructie.

3.4 Artikel 7 en artikel 9 politiewet 2012

3.4.1 | Artikel 7 Politiewet 2012
Artikel 7 lid 1 Politiewet 2012
De ambtenaar van politie die is aangesteld voor de uitvoering van de politietaak, is bevoegd in de rechtmatige uitoefening van zijn bediening geweld of vrijheidsbeperkende middelen te gebruiken, wanneer het daarmee beoogde doel dit, mede gelet op de aan het gebruik hiervan verbonden gevaren, rechtvaardigt en dat doel niet op een andere wijze kan worden bereikt. Aan het gebruik van geweld gaat zo mogelijk een waarschuwing vooraf.

Als voor de uitvoering van de politietaken de toepassing van enig geweld noodzakelijk is, is de politie daartoe krachtens art. 7 lid 1 Politiewet 2012 gerechtigd. Uit lid 1 vloeit voort dat de politie verplicht is om bij het gebruiken van geweld de beginselen van subsidiariteit en proportionaliteit in acht te nemen. Uitgangspunt is ultimum remedium gedachte: de wetgever heeft de geweldsbevoegdheid aan objectieve criteria willen binden met de bedoeling het gebruik van geweld zoveel mogelijk te beperken. Politieel geweldsgebruik maakt per definitie inbreuk op de lichamelijke integriteit van degene tegen wie het geweld is gericht. Art. 7 politiewet 2012 vormt de specifieke wettelijke grondslag die art. 11 GW en het EVRM daarvoor verlangen.

Onder proportionaliteit wordt verstaan de eis van evenredigheid tussen doel en middel. Dit betekent dat geweld bevoegd kan worden aangewend als het beoogde doel zwaarder weegt dan het belang (de lichamelijke integriteit van mensen, ongestoord genot van zaken) dat wordt geschonden.

Onder subsidiariteit wordt verstaan dat het middel alleen mag worden gebruikt wanneer het
doel niet met een ander, minder ingrijpend middel kan worden bereikt, terwijl van het middel op de minst ingrijpende wijze gebruik moet worden gemaakt. Dit betekent dat er geen andere, voor de betrokken burger minder belastende weg mag openstaan om hetzelfde doel te bereiken.

Onder geweld wordt verstaan elke dwangmatige kracht van meer dan geringe betekenis, uitgeoefend op personen of zaken (waaronder dieren). Onder het aanwenden van geweld wordt mede begrepen het dreigen met geweld. Deze definitie is opgenomen in art. 1 lid 3 Ambtsinstructie voor de politie, de Koninklijke marechaussee en andere opsporingsambtenaren.

Er wordt in art. 7 politiewet 2012 ook gesproken over vrijheidsbeperkende middelen, zoals het omleggen van handboeien, waarbij er geen afweging van de aan het gebruik van geweld verbonden gevaren hoeft te worden gemaakt. De wetgever acht in het algemeen geen gevaar verbonden aan het toepassen van vrijheidsbeperkende middelen, tenzij het gebruik van geweld noodzakelijk is. De plicht om voorafgaand te waarschuwen, geldt niet voor het gebruik van vrijheidsbeperkende middelen.

3.4.2 Art. 9 politiewet 2012
In art. 9 politiewet 2012 staat dat bij AMvB een ambtsinstructie voor de politie en voor de Koninklijke marechaussee wordt vastgesteld. Deze ambtsinstructie bevat regels voor het gebruik van geweld en veiligheidsfouillering volgens art. 7 en maatregelen voor ingeslotenen volgens art. 9 lid 4, 5, 6 politiewet 2012. De Ambtsinstructie politie is van toepassing op de Koninklijke Marechaussee en op militairen die bijstand verlenen volgens art. 57 en 58 van de Ambtsinstructie. Bovendien is deze instructie van toepassing op buitengewoon opsporingsambtenaren die bevoegd zijn om geweld te gebruiken, vrijheidsbeperkende middelen toe te passen en veiligheidsfouilleringen uit te voeren.

3.5 Ambtsinstructie voor de politie, de Koninklijke marechaussee en andere opsporingsambtenaren
De Ambtsinstructie, die geldt voor de politie, de Koninklijke marechaussee en de buitengewoon opsporingsambtenaar, is op 8 april 1994 in werking getreden en vindt zijn grondslag in art. 9 lid 1 van de politiewet 2012. In art. 7 politiewet 2012 stond dat indien voor de uitvoering van de politietaken de toepassing van enig geweld noodzakelijk is, de politie daartoe gerechtigd is. De ambtenaar maakt gebruik van in de wet aangewezen geweldsmiddelen. Deze zijn te vinden in ambtsinstructie en zijn specifieker uitgewerkt in het besluit bewapening en uitrusting politie. Daarin staat precies aangegeven welke ambtenaar met welke geweldsmiddelen is toegerust. De ambtenaar is bevoegd, met inachtneming van de geldende beginselen en voorschriften, geweld aan te wenden met het gebruik van een geweldsmiddel. In de Ambtsinstructie is het gebruik van de volgende geweldsmiddelen min of meer geregeld: vuurwapen (Dienstpistool), vuurwapen waarmee automatisch vuur kan worden afgegeven (pistoolmitrailleur), vuurwapen voor lange afstandsprecisievuur, pepperspray, stroomstootwapen, wapenstok, CS-traangas, waterwerper, politie-surveillancehond en AOT hond, elektrische wapenstok.

Answer

A

Onderwerp 3: betrokken in het strafproces: de politie

Artikel 3 Politiewet 2012
De politie heeft tot taak in ondergeschiktheid aan het bevoegd gezag en in overeenstemming met de geldende rechtsregels te zorgen voor de daadwerkelijke handhaving van de rechtsorde en het verlenen van hulp aan hen die deze behoeven.

Question 5

Q

Onderwerp 4 Betrokken in het strafproces: het Openbaar Ministerie

Het openbaar ministerie OM heeft een belangrijke rol in de strafvordering. Het OM heeft namelijk het gezag over de politie art. 132a Sv, art. 148 Sv en art. 12 politiewet 2012. Ook heeft het OM de vervolgingsmonopolie en geldt het opportuniteitsbeginsel. Daarnaast is het OM verantwoordelijk voor de tenuitvoerlegging van beslissingen van de strafrechter.

4.1 Taken
Art. 124 RO bepaalt dat het OM is belast met de strafrechtelijke handhaving van de rechtsorde en met andere bij de wet vastgestelde taken.

Het OM heeft ook een opsporingstaak. De Officier van justitie is immers belast met de opsporing (Zie art. 141 sub a SV).

Art. 12 lid 1 politiewet 2012 bepaalt dat de politie onder het gezag staat van de officier van justitie. Het betreden van de politie en daarmee het OM kan daadwerkelijk voorkoming van strafbare feiten behelzen.

Het OM komt de (exclusieve) taak toe om strafbare feiten te vervolgen.

Art. 553 Sv bepaalt dat het OM de last heeft om strafvonnissen en rechterlijke beschikkingen te executeren.

Answer

A

Onderwerp 4 Betrokken in het strafproces: het Openbaar Ministerie

Question 6

Q

Onderwerp 5: betrokken in het strafproces: de raadsman

5.1 Raadsman
Een advocaat, ook wel raadsman genoemd, speelt een belangrijke rol in het strafproces. Hij verdedigt de verdachte , maar kan ook als advocaat voor een getuige optreden, een benadeelde partij, een persoon die het spreekrecht uitoefent of een belanghebbende die zich over beslag klaagt. De verdachte is gebaat bij de bijstand van een advocaat die zijn rechten kent en kan zorgen voor een goede verdediging. De advocaat is tevens een vertrouwenspersoon en heeft een geheimhoudingsplicht ten aanzien van zijn cliënt.

De advocaat is niet alleen een juridisch adviseur en vertrouwenspersoon, maar over het algemeen ook de woordvoerder van de verdachte. Dit betekent niet dat de advocaat precies zegt wat de verdachte wil; hij heeft een eigen verantwoordelijkheid en is principeel partijdig. De advocaat komt op voor het belang van zijn cliënt en dient niet zo zeer de belangen van de strafrechtspleging, maar die van zijn cliënt. Een goede verdediging is echter ook in het belang van de samenleving, omdat het vervolgings- en opsporingsapparaat kan behoeden voor misstappen en kan voorkomen dat onschuldigen onterecht veroordeeld worden.

De advocaat controleert of de belangrijke beperkingen en randvoorwaarden die aan het vinden van de waarheid zijn verbonden worden nageleefd. Hij dient hiermee ook de rechtsorde. Het recht op rechtsbijstand is dan ook als grondrecht geformuleerd in de NL GW, het EVRM, en IVBPR.

De advocaat heeft in principe vrije toegang tot zijn cliënt, zelfs als de verdachte aan zijn vrijheid is beroofd. Hij kan alleen met hem spreken en van briefwisseling wordt niet door anderen kennisgenomen. Dit geldt uiteraard ook buiten detentiesituaties. Wel zijn er beperkingen en veiligheidsmaatregelen om ontvluchting en misbruik van schriftelijk verkeer te voorkomen. Ook mag het onderzoek niet worden opgehouden door het vrije verkeer.

Tot slot heeft de advocaat net zoals de verdachte het recht om te zwijgen en hoeft hij geen verklaring af te leggen. De advocaat heeft echter wel de plicht om onder omstandigheden verdachte financiële transacties te melden.

Answer

A

Onderwerp 5: betrokken in het strafproces: de raadsman

Question 7

Q

HR Verhoor over hennepkwekerij? plakker bij blz. 49 en 50
Relevantie: De cautieplicht geldt bij verhoren. Daarom is het belangrijk om te weten wat het startpunt is van een verhoor. De Hoge Raad heeft overwogen dat de strekking van art. 29 Sv meebrengt dat ‘ alle vragen aan een door een opsporingsambtenaar als verdachte aangemerkt persoon betreffende diens betrokkenheid bij een geconstateerd strafbaar feit’ als verhoor worden beschouwd. Het kan dus zijn dat er een verhoor plaatsvindt op straat of op een andere plek dan het politiebureau.

Relevante feiten: Bij de aanhouding van de verdachte ruikt het bij zijn woning naar hennep en ziet de politie groene blaadjes in de keuken. Na het geven van cautie, maar zonder mededeling van het recht op rechtsbijstand, stelt de politie de vraag of de verdachte een hennepkwekerij heeft.

Rechtsvraag: Is er bij het stellen van voornoemde vraag sprake van een verhoor?

Beoordeling door het hof: Er is geen sprake van een verhoor, omdat ten tijde van het stellen van de vraag de hennepkwekerij nog niet ontdekt was. De vraag had dus geen betrekking op een reeds geconstateerd strafbaar feit.

Beoordeling door Hoge Raad: Er was wel sprake van een verhoor, omdat de vraag betrekking had op diens betrokkenheid bij een strafbaar feit. Dit strafbaar feit hoeft niet geconstateerd te zijn – een redelijk vermoeden is voldoende. Een ‘redelijk vermoeden’ in de zin van art. 27 Sv betreft zowel de omstandigheid dat een strafbaar feit wordt of is begaan als de betrokkenheid van een persoon bij dat feit. Hieruit blijkt dat niet hoeft vast te staan dat een strafbaar feit plaatsvindt of heeft plaatsgevonden.

De Hoge Raad gaat aldus niet mee met het oordeel van het hof.

Answer

A

HR Verhoor over hennepkwekerij? plakker bij blz. 49 en 50
Relevantie: De cautieplicht geldt bij verhoren. Daarom is het belangrijk om te weten wat het startpunt is van een verhoor. De Hoge Raad heeft overwogen dat de strekking van art. 29 Sv meebrengt dat ‘ alle vragen aan een door een opsporingsambtenaar als verdachte aangemerkt persoon betreffende diens betrokkenheid bij een geconstateerd strafbaar feit’ als verhoor worden beschouwd. Het kan dus zijn dat er een verhoor plaatsvindt op straat of op een andere plek dan het politiebureau.

Relevante feiten: Bij de aanhouding van de verdachte ruikt het bij zijn woning naar hennep en ziet de politie groene blaadjes in de keuken. Na het geven van cautie, maar zonder mededeling van het recht op rechtsbijstand, stelt de politie de vraag of de verdachte een hennepkwekerij heeft.

Rechtsvraag: Is er bij het stellen van voornoemde vraag sprake van een verhoor?

Beoordeling door het hof: Er is geen sprake van een verhoor, omdat ten tijde van het stellen van de vraag de hennepkwekerij nog niet ontdekt was. De vraag had dus geen betrekking op een reeds geconstateerd strafbaar feit.

Beoordeling door Hoge Raad: Er was wel sprake van een verhoor, omdat de vraag betrekking had op diens betrokkenheid bij een strafbaar feit. Dit strafbaar feit hoeft niet geconstateerd te zijn – een redelijk vermoeden is voldoende. Een ‘redelijk vermoeden’ in de zin van art. 27 Sv betreft zowel de omstandigheid dat een strafbaar feit wordt of is begaan als de betrokkenheid van een persoon bij dat feit. Hieruit blijkt dat niet hoeft vast te staan dat een strafbaar feit plaatsvindt of heeft plaatsgevonden.

De Hoge Raad gaat aldus niet mee met het oordeel van het hof.

Question 8

Q

EHRM Van der Kolk t. Nederland
Relevantie: Het EHRM oordeelde dat het recht op verhoorbijstand van een advocaat tijdens een politieverhoor was geschonden door de Nederlandse overheid. Dit leidde tot een schending van art. 6 EVRM.

Relevante feiten: Van de Kolk is aangehouden op verdenking van verspreiding van kinderporno (drie foto’s van een zestienjarig meisje). Later die dag begon de politie Van de Kolk te ondervragen over zijn persoonlijke omstandigheden. Dit verhoor begon voordat klager zijn raadsman, die op dat moment niet beschikbaar was, had kunnen consulteren. Nadat het verhoor was begonnen, kwam de raadsman beschikbaar en heeft de politie het verhoor opgeschort om klager de gelegenheid te geven om telefonisch zijn raadsman te consulteren. Na dit telefoongesprek werd het verhoor hervat. Na het verhoor bezocht de raadsman klager op het politiebureau. Op 20 augustus 2009 is de politie begonnen klager te verhoren over verspreiding van kinderpornografie. Aan het begin van dit verhoor verzocht klager om te worden bijgestaan door zijn raadsman. Dit verzoek werd afgewezen en het verhoor werd hervat. De op 20 augustus 2009 door klager afgelegde verklaringen zijn voor het bewijs gebruikt.

Van de Kolk dient een verzoekschrift in bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens waarin hij klaagt dat hij geen eerlijk proces heeft gehad, omdat zijn recht op bijstand van een raadsman tijdens zijn verhoren door de politie is geschonden.

Rechtsvraag: Is het recht op een eerlijk proces ex art. 6 EVRM geschonden?

Beoordeling door het EHRM: Het Hof noemt de algemene uitgangspunten om de vraag te beantwoorden of er sprake is van schending van art. 6 EVRM. Het Hof verwijst onder andere naar EHRM Saldux/Turkijke en EHRM Beuze/België.

Uit EHRM Beuze/België volgt dat de verdachte het recht heeft om bijgestaan te worden door een raadsman tijdens politieverhoren, tenzij er dwingende redenen (‘compelling reasons’) zijn om dit recht van de verdachte te beperken.

Van ‘compelling reasons’ is er volgens het Hof in het onderhavig geval geen sprake. Hierbij herhaalt het Hof dat een wettelijke beperking op de toegang tot een raadsman niet een dergelijke dwingende reden kan opleveren.

Het Hof overweegt, onder verwijzing naar EHRM Ibrahim e.a./Verenigd Koninkrijk, dat het ontbreken van een dwingende reden voor beperking van de toegang tot een raadsman niet automatisch meebrengt dat de procedure als geheel “unfair” is.
De bewijslast dat er sprake is geweest van een eerlijk proces ligt in dat geval evenwel bij de nationale autoriteiten (EHRM Ibrahim e.a./Verenigd Koninkrijk en Beuze/België). In deze zaak is in dat verband door de Nederlandse regering niets aangevoerd. Het Hof concludeert dat artikel 6, lid 1 en 3(c) EVRM zijn geschonden.

Answer