Verbintenissen uit rechtsfeiten Flashcards
Verbintenissen uit rechtsfeiten:
- oneigenlijke overeenkomst
2. onrechtmatige daad
Verbintenissen uit rechtsfeiten: 1. verbintenissen uit oneigenlijke overeenkomsten: begrip en soorten
Oneigenlijke overeenkomsten of quasi-contracten zijn vrijwillige handelingen waaruit, buiten enige overeenkomst om, verbintenissen ontstaan jegens een derde en soms een wederzijdse verbintenis voor beide partijen.
=> Verbintenissen die ontstaan zonder dat er een overeenkomst aan is vooraf gegaan
Soorten: 3 oneigenlijke overeenkomsten:
a. zaakwaarneming
b. onverschuldigde betaling
c. verrijking zonder oorzaak
Verbintenissen uit rechtsfeiten: 1. verbintenissen uit oneigenlijke overeenkomsten: begrip en soorten: a. zaakwaarneming: wettelijke basis
‘Wanneer iemand vrijwillig eens anders zaak waarneemt hetzij met, hetzij buiten weten van de eigenaar, verbindt hij zich stilzwijgend om de door hem begonnen zaakwaarneming voort te zetten en die te voltooien, totdat de eigenaar in staat is zelf daarin te voorzien, hij moet zich evenement belasten met alles wat bij diezelfde zaak behoort. Hij onderwerpt zich aan alle verplichtingen die zouden ontstaan uit een uitdrukkelijke lastgeving die hij van de eigenaar zou hebben gekregen.
Verbintenissen uit rechtsfeiten: 1. verbintenissen uit oneigenlijke overeenkomsten: begrip en soorten: a. zaakwaarneming: begrip
Zaakwaarneming ontstaat wanneer iemand vrijwillig, maar niet uit vrijgevigheid of eigenbelang, de zaken van iemand anders (‘de meester van de zaak’) behartigt. Of die meester van de zaak daarvan op de hoogte is of niet doet niet ter zake. Van belang is wel dat de tussenkomst van de zaakwaarnemers vrijwillig gebeurt, dit wil zeggen zonder dat de zaakwaarnemer door een wet of contract verplicht wordt om te handelen.
bv. Een zorgzaam persoon, zonder dat daarvoor afspraken van gemaakt zijn, laat na een zware storm, de kelder van zijn buren die op vakantie zijn leegpompen om grotere waterschade te voorkomen.
Het gevolg van de tussenkomst van de zaakwaarnemer is dat er verbintenissen ontstaan in hoofde van de meester van de zaak. Die zal immers verplicht worden de zaakwaarnemer te vergoeden voor alle nuttige en noodzakelijke kosten die de zaakwaarnemer heeft gemaakt. Maar ook aan de zijde van de zaakwaarnemer zullen verbintenissen ontstaan. Zo zal de zaakwaarnemer verplicht zijn om de zaakwaarneming voort te zetten tot de meester van de zaak de verantwoordelijkheid opnieuw kan overnemen.
Verbintenissen uit rechtsfeiten: 1. verbintenissen uit oneigenlijke overeenkomsten: begrip en soorten: a. zaakwaarneming: toepassingsvoorwaarden (4)
- De zaakwaarneming moet gebeuren in het belang van andermans zaak (de meester van de zaak), niet inzet belang van de zaakwaarnemer.
- De tussenkomst van de zaakwaarnemer moet vrijwillig gebeuren: er mag op de zaakwaarnemer geen wettelijke of contractuele plicht rusten om de handeling te verrichten. In deze voorwaarde schuilt het verschil met de lastgeving. Lastgeving is immers een contract waarbij doelbewust aan iemand een vertegenwoordigingsbevoegdheid wordt toevertrouwd.
- Er mag in de hoofde van de zaakwaarnemer geen schenkingsoogmerk zijn: de handelingen mogen niet uit vrijgevigheid gesteld zijn.
- De tussenkomst van de zaakwaarnemer is noodzakelijk: dit impliceert onder meer dat de meester van de zaak zelf niet bij machte is om te handelen en dat er daadwerkelijk nood is aan een onmiddellijk optreden .
Verbintenissen uit rechtsfeiten: 1. verbintenissen uit oneigenlijke overeenkomsten: begrip en soorten: a. zaakwaarneming: gevolgen
Uit de zaakwaarneming vloeien voor beide betrokkenen verbintenissen voort.
De zaakwaarnemer moet in het kader van de zaakwaarneming optreden zoals een goede huisvader (artikel 1374 BW). Hij moet de zaakwaarneming voortzetten tot de eigenaar zelf in staat is om de zaak terug over te nemen. Aan het einde van de zaakwaarneming moet hij bovendien verantwoording kunnen geven voor de sommen die hij terugvordert.
De meester van de zaak moet op zijn beurt de verbintenissen nakomen die in zijn naam door de zaakwaarnemer tov derden werden aangegaan. Deze vloeit rechtstreek voort uit de wet 1375 BW. De meester van de zaak is tot de nakoming van verbintenissen verplicht, zonder dat hij deze eerst moet bekrachtigen. De meester moet daarenboven de zaakwaarnemer schadeloos stellen voor de persoonlijke verbintenissen die hij is aangegaan of de schade die hij zelf heeft geleden. Hij moet tot slot alle nuttige of noodzakelijke uitgaven die de zaakwaarnemer deed vergoeden. Die laatste vergoedingsplicht vormt uiteraard de grootste bron van discussies.
Verbintenissen uit rechtsfeiten: 1. verbintenissen uit oneigenlijke overeenkomsten: begrip en soorten: b. onverschuldigde betaling: begrip
De tweede door het Burgerlijk Wetboek voorziene oneigenlijke overeenkomst is de onverschuldigde betaling. Artikel 1235, eerste lid BW stelt dat datgene wat betaald is zonder verschuldigd te zijn, kan worden teruggevorderd. Artikel 1376 BW sluit daarbij aan door diegene die iets ontvangen heeft wat hem niet verschuldigd was, op te dragen datgene wat hij ten onrechte kreeg terug te geven. Deze artikels vormen de basis voor de rechtsfiguur van de onverschuldigde betaling.
Verbintenissen uit rechtsfeiten: 1. verbintenissen uit oneigenlijke overeenkomsten: begrip en soorten: b. onverschuldigde betaling: toepassingsvoorwaarden: twee grote
- Er moet een betaling gebeurd zijn. De term betaling wordt hier in ruime zin gebruikt: vereist dat er een geldsom of een bepaald goed wordt overgedragen.
- De betaling moet daarenboven onverschuldigd zijn. De redenen daarvoor kunnen zeer divers zijn: bijvoorbeeld omdat er nooit een schuld was, omdat de schuld al betaald is of door schuldvergelijking teniet is gegaan, omdat te veel betaald werd, omdat aan of door de verkeerde betaald werd, …
Verbintenissen uit rechtsfeiten: 1. verbintenissen uit oneigenlijke overeenkomsten: begrip en soorten: b. onverschuldigde betaling: toepassingsvoorwaarden: gevolgen
Dat wat onverschuldigd betaald is, kan worden teruggevorderd. De omvang van wat teruggegeven moet worden, varieert echter naargelang de ontvanger van de onverschuldigde betaling al dan niet ter goeder trouw was. Zo zal diegene die welbewust een geldsom ontvangt waar hij geen geld op heeft, niet alleen de geldsom zelf, maar ook de interesten moet terugbetalen.
Verbintenissen uit rechtsfeiten: 2. Verbintenissen uit onrechtmatige daad: soorten aansprakelijkheid
A. Burgerrechtelijke aansprakelijkheid: In het burgerlijk recht betekent aansprakelijkheid dat een persoon met zijn vermogen moet instaan voor de nadelige gevolgen die anderen ondervinden door een bepaalde handeling of voorval. Binnen het burgerlijk recht onderscheidt men twee soorten burgerrechtelijke of civielrechtelijke aansprakelijkheid:
(i) de contractuele aansprakelijkheid: de aansprakelijkheid van een contractpartij wanneer zij tekortschiet in de uitvoering van een overeenkomst
(ii) de buitencontractuele aansprakelijkheid: Alle gevallen waarin er schade ontstaat tussen twee partijen die geen contractuele band hebben.
B. Strafrechtelijke aansprakelijkheid: De burgerrechtelijke aansprakelijkheid moet onderscheiden worden van de strafrechtelijke aansprakelijkheid, die ontstaat wanneer iemand opzettelijk of onopzettelijk (naargelang de delictsomschrijving) een norm overtreedt die door de wetgever strafbaar is gesteld.
Verbintenissen uit rechtsfeiten: 2. Verbintenissen uit onrechtmatige daad: soorten aansprakelijkheid: Relevantie van het onderscheid
Strafrechtelijke aansprakelijkheid situeert zich in de publiekrechtelijke sfeer. Wanneer iemand zich schuldig maakt aan een misdrijf zal de strafrechtelijke vervolging door de overheid gebeuren. Strafrechtelijke aansprakelijkheid zal leiden tot de sancties die in de wet zijn voorzien, waaronder de meest bekende de gevangenisstraf en de geldboete zijn.
Burgerrechtelijke aansprakelijkheid situeert zich in de private sfeer. De overheid zal zich niet mengen in de sanctionering van burgerrechtelijke ‘fouten’. Gaat het om een contractuele fout, dan heeft de benadeelde - in het beginsel nadat hij zijn wederpartij heeft aangemaand - de keuze tussen een heel arsenaal remedies. Gaat het om een buitencontractuele aansprakelijkheid, dan zal de aansprakelijke bijna altijd een schadevergoeding moeten betalen.
Verbintenissen uit rechtsfeiten: 2. Verbintenissen uit onrechtmatige daad: soorten aansprakelijkheid: SCHEMA
Aansprakelijkheid:
- Burgerrechtelijke aansprakelijkheid: a. contractueel b. buitencontractuele
- Strafrechtelijke aansprakelijkheid
Verbintenissen uit rechtsfeiten: 2. Verbintenissen uit onrechtmatige daad: soorten aansprakelijkheid: samenloop: combinatiemogelijkheden van al deze vormen van aansprakelijkheid
Strafrechtelijke en burgerrechtelijke aansprakelijkheid kunnen gecombineerd worden.
Maar contractuele en buitencontractuele aansprakelijkheid kunnen niet samen worden toegepast; tussen contractpartijen moeten de regels van contractuele aansprakelijkheid worden toegepast.
Schemaatje p. 174.
Bv. Een schilder laat tijdens schilderwerken in een garage per ongeluk een pot verf vallen op enkele auto’s die in de garage tentoongesteld zijn. Kan de benadeelde garagehouder dan kiezen op welke vorm van aansprakelijkheid hij zijn vordering van schadevergoeding wenst te steunen? Aangezien er principieel geen cumul (samenloop) mag zijn tussen de contractuele en de buitencontractuele aansprakelijkheid, is het antwoord ontkennend. De benadeelde garagehouder zal dus een vordering moeten instellen op grond van een contractuele wanprestatie. Hij kan geen vordering tot schadevergoeding instellen op grond van foutaansprakelijkheid.
Verbintenissen uit rechtsfeiten: 2. Verbintenissen uit onrechtmatige daad: soorten aansprakelijkheid: samenloop: combinatiemogelijkheden van al deze vormen van aansprakelijkheid: Samenloop kan wel in uitzonderlijke gevallen wanneer:
- de fout niet alleen een contractuele wanprestatie is, maar tezelfdertijd ook een schending van de zorgvuldigheidsplicht uitmaakt en daarenboven (cumulatief)
- de fout andere dan aan de slechte uitvoering te wijten schade heeft veroorzaakt
=> Slechts geldig bij sprake van misdrijf
=> De benadeelde zal een moeilijk bewijs moeten leveren
=> Wnr benadeelde slaagt in bewijs kan hij zijn vordering op beide rechtsgronden steunen
=> Dit wil niet zeggen dat hij twee keer een vergoeding kan krijgen
=> Een benadeelde kan immers maximaal één keer volledig vergoed worden voor dezelfde schade, op welke rechtsgrond zijn vordering ook steunt
Verbintenissen uit rechtsfeiten: 2. Verbintenissen uit onrechtmatige daad: soorten aansprakelijkheid: praktisch: bepaling van de aansprakelijkheidsgrond
Omwille van de principiële voorrang van de contractuele aansprakelijkheid op de buitencontractuele aansprakelijkheid, is het zeer belangrijk om bij het oplossen van een concrete casus uit te maken tussen welke bij het aansprakelijkheidsvoorval betrokken personen een contractuele band bestaat en of deze contractuele band van belang is voor de beoordeling van het aansprakelijkheidsvoorval.
Bij dergelijke oefening kan je alle betrokken personen in een schema zetten en met lijnen of pijlen aan merken tussen welke personen een relevante contractuele band bestaat.
De regels mbt buitencontractuele aansprakelijkheid zullen dan vooral van belang zijn om de aansprakelijkheid te beoordelen van bij het aansprakelijkheidsvoorval betrokken personen die niet contractueel verbonden zijn met het slachtoffer (en, zij het uitzonderlijk, in de hypotheses waar cumul tussen contractuele en buitencontractuele aansprakelijkheid mogelijk is)