Deel 3: verbintenissen uit rechtshandelingen: vervolg

Question 1

De sanctionering van een probleem bij totstandkoming van een overeenkomst: plaats van de nietigheid in het sanctiearsenaal

Answer 1

We weten al dat een geldige overeenkomst moet voldoen aan vier belangrijke geldigheidsvoorwaarden.

We gaven hier al bij aan dat wanneer zich een probleem voordoet met één van deze geldigheidsvoorwaarden de overeenkomst in vele gevallen nietig verklaard kan worden.

> De nietigheid is de typische sanctie voor de overtreding van rechtsregels bij de TOTSTANDKOMING van een overeenkomst.

> Een probleem bij UITVOERING van een overeenkomst wordt gesanctioneerd met andere sancties.

Question 2

De sanctionering van een probleem bij totstandkoming van een overeenkomst: plaats van de nietigheid in het sanctiearsenaal : drastische gevolgen

Answer 2

Nietigheid is de meest drastische privaatrechtelijke sanctie. Zij moet dan ook steeds door een rechter worden uitgesproken.

Nietigheid = de overeenkomst en alle gevolgen ervan uit wissen, en dit, voor zover mogelijk met terugwerkende kracht tot bij het verrichten hiervan. Dit kan ertoe leiden dat bepaalde zaken gerestitueerd (teruggegeven) moeten worden.

bv. Als de koop-verkoopovereenkomst mbt een bepaald voertuig vernietigd wordt, zal de koper het voertuig moeten teruggeven aan de verkoper en zal de verkoper op zijn beurt de prijs moeten terugbetalen aan de koper.

Question 3

De sanctionering van een probleem bij totstandkoming van een overeenkomst: plaats van de nietigheid in het sanctiearsenaal : Absolute en relatieve nietigheid

Answer 3

In beid gevallen is de sanctie even drastisch. Het onderscheid situeert zich op andere punten.

A. Absolute nietigheid: De overtreding van wetten van openbare orde of wetten die de goede zeden raken, worden gesanctioneerd met absolute nietigheid.

B. Relatieve nietigheid: De schending van regels van louter dwingend recht: dwz van wetten die bepaalde groepen van personen en dus particulier belangen beogen te beschermen bv. werknemers, consumenten, beleggers, huurders en minderjarigen => Worden gesanctioneerd met een relatieve nietigheid

Question 4

De sanctionering van een probleem bij totstandkoming van een overeenkomst: plaats van de nietigheid in het sanctiearsenaal : Absolute en relatieve nietigheid: brengt consequenties met zich mee:

Answer 4

(i) wie kan de nietigheid inroepen?

A. Absolute nietigheid: kan door elke belanghebbende ingeroepen worden, ook door het openbaar ministerie en ambtshalve door de rechter.

B. Relatieve nietigheid: kan alleen ingeroepen worden door een persoon die behoort tot de groep die door de overtreden rechtsregel beschermt wordt. Omdat deze nietigheid slechts door een beperkt aantal personen ingeroepen kan worden, spreekt men bij relatieve nietigheid over “vernietigbaarheid”.

(ii) Kan de nietigheid bevestigd worden?

A. Absolute nietige overeenkomsten: kunnen niet worden bevestigd.

B. Relatief nietige of vernietigbare overeenkomsten: kunnen impliciet of expliciet bevestigd worden door de personen die de nietigheid kunnen inroepen.

=> Men zegt dan dat de nietigheid wordt gedekt door de beschermende persoon. Deze bevestiging is uiteraard slechts mogelijk van zodra de reden voor de nietigheid heeft opgehouden te bestaan.

(iii) Wanneer kan de nietigheid ingeroepen worden?

A. Absolute nietigheid: kan in elke stand van het geding worden ingeroepen, zelfs voor de eerste maal in cassatie.

B. Relatieve nietigheid: moet van bij aanvang van het rechtsgeding worden ingeroepen.

=> Deze verschillen mogen niet doen vergeten dat de gevolgen van absolute en relatieve nietigheid hetzelfde zijn: de overeenkomst en al haar gevolgen worden met terugwerkende kracht uitgewist.

Question 5

De sanctionering van een probleem bij totstandkoming van een overeenkomst: plaats van de nietigheid in het sanctiearsenaal : Absolute en relatieve nietigheid: brengt consequenties met zich mee: maatwerk

Answer 5

De rechter kan indien hij dit wil besluiten om de nietigheid niet te laten terugwerken of om de nietigheid te beperken tot de betwiste clausules en de rest van het contract te laten bestaan.

bv. Indien een huurovereenkomst na enkele maanden nietig wordt verklaard, kan de verhuurder wellicht de huurprijs voor deze maanden terugbetalen aan de huurder. De huurder kan op zijn beurt echter onmogelijk, het genot, dat hij per hypothese gedurende deze maanden gehad heeft van het huurgoed, restitueren.
bv. Indien een koop-verkoopovereenkomst mbt een handelszaak na enkele maanden nietig wordt verklaard, kan de verkoper wellicht de prijs restitueren aan de koper. Veel moeilijker zal het voor de koper zijn om bv. overgedragen cliënteel dat hij reeds aan zich gebonden zou hebben, te restitueren.

Question 6

Verbintenissen uit rechtshandelingen: de niet-toerekenbare niet-nakoming

Answer 6

Wettelijke basis:

Artikel 1147: De schuldenaar wordt, indien daartoe grond betont veroordeeld tot het betalen van schadevergoeding, hetzij wegens niet uitvoerring van de verbintenis, hetzij wegens vertraging in de uitvoering, wanneer hij niet bewijst dat het niet-nakomen het gevolg is van een vreemde oorzaak die hem niet kan worden toegerekend, en hoewel er zijnerzijds geen kwade trouw is.

Artikel 1148: Geen schadevergoeding is verschuldigd, wanneer de schuldenaar door overmacht of toeval verhinderd is geworden datgene te geven of te doen waartoe hij verbonden was.

Question 7

Verbintenissen uit rechtshandelingen: de niet-toerekenbare niet-nakoming: probleemstelling

Answer 7

De vraag is: wat er gebeurt als de schuldenaar de overeenkomst niet meer kan uitvoeren omdat het voorwerp door omstandigheden buiten zijn wil onmogelijk is geworden.

Question 8

Verbintenissen uit rechtshandelingen: de niet-toerekenbare niet-nakoming: probleemstelling: principe

Answer 8

Volgens artikels 1147 en 1148 BW kan een schuldenaar geen aansprakelijkheid oplopen als zijn niet-nakoming van de overeenkomst ‘het gevolg is van een vreemde oorzaak die hem niet kan worden toegerekend.

=> Omstandigheden buiten zijn wil: omstandigheden waar hij geen vat op heeft => de schuldenaar wordt bevrijd van zijn prestatieplicht

Question 9

Verbintenissen uit rechtshandelingen: de niet-toerekenbare niet-nakoming: probleemstelling: principe: begrip vreemde oorzaak

Answer 9

Er is sprake van een vreemde oorzaak wanneer zich een gebeurtenis of omstandigheid voordoet:

• die vreemd is aan de wil van de schuldenaar
• die onoverkomelijk is
• die onvoorzienbaar was bij de contractsluiting
• die de prestatie volstrekt onmogelijk maakt

zoals:

a. situaties die losstaan van het menselijk handelen: bv. een natuurlijk overlijden, ziekte, spontane brand, aardbeving, …
b. beslissingen van de overheid: bv. een exportverbod, een nieuwe wetgeving, …
c. handelingen van onafhankelijke derden: bv. stakingen, diefstal, opzettelijke brandstichting, oorlog, …

Question 10

Verbintenissen uit rechtshandelingen: de niet-toerekenbare niet-nakoming: probleemstelling: principe: begrip vreemde oorzaak: voorwaarden

Answer 10

De onoverkomelijkheidsvoorheidsvoorwaarde impliceert dat gebeurtenissen of omstandigheden die de nakoming van de verbintenis bemoeilijken of kostelijker maken zonder haar onmogelijk te maken, in beginsel niet als vreemde oorzaak zijn aan te merken.

Question 11

Verbintenissen uit rechtshandelingen: de niet-toerekenbare niet-nakoming: probleemstelling: principe: begrip vreemde oorzaak: imprevisieleer:

Answer 11

Die leer houdt voor dat de rechter het contract mag aanpassen of ontbinden, wanneer de uitvoering ervan veel moeilijker of duurder is geworden (maar niet onmogelijk) door belangrijke en onvoorzienbare wijzigingen in de omstandigheden.

Question 12

Verbintenissen uit rechtshandelingen: de niet-toerekenbare niet-nakoming: probleemstelling: principe: begrip vreemde oorzaak: bewijs

Answer 12

Moet geleverd worden door de in gebreke blijvende schuldenaar. Als de schuldenaar slaagt in zijn bewijs, zal hij bevrijd zijn van zijn plicht tot nakoming van de verbintenis.

Question 13

Verbintenissen uit rechtshandelingen: de niet-toerekenbare niet-nakoming: probleemstelling: principe: begrip vreemde oorzaak: aanvullend recht

Answer 13

De regels in verband met vreemde oorzaak zijn van aanvullend recht tenzij een bijzondere wet anders bepaalt. De partijen kunnen er dus in principe in hun contracten van afwijken. Ze kunnen de toepassingsgevallen van vreemde oorzaak beperken of verruimen.

Clausules die een regeling uitwerken voor het geval er sprake is van vreemde oorzaak noemt men ‘overmachtsclausules’.

Question 14

Verbintenissen uit rechtshandelingen: De toerekenbare niet-nakoming: contractuele aansprakelijkheid: contractuele fout

Answer 14

Wanneer een schuldenaar zijn verbintenissen helemaal niet, onvolledig, gebrekkig of laattijdig uitvoert, zonder dat dit aan een vreemde oorzaak te wijten is, is er sprake van een contractuele fout (of contractuele tekortkoming of contractuele wanprestatie of contractbreuk).

Question 15

Verbintenissen uit rechtshandelingen: De toerekenbare niet-nakoming: contractuele aansprakelijkheid: contractuele fout: foutencriterium

Answer 15

Belangrijk is dat zelfs de lichtste fout al een contractuele tekortkoming uitmaakt. De maatstaf om te kijken of er een fout begaan werd, is die van abstracte goede huisvader die weliswaar in dezelfde concrete omstandigheden wordt geplaatst.

Question 16

Verbintenissen uit rechtshandelingen: De toerekenbare niet-nakoming: contractuele aansprakelijkheid: aansprakelijkheid voor hulppersonen

Answer 16

Algemeen wordt aangenomen dat een contractant niet alleen contractueel aansprakelijk is voor de schade die hij zelf veroorzaakt heeft door het contract niet zorgvuldig na te leven, maar dat hij ook aansprakelijk is voor de schade die veroorzaakt wordt door de hulppersonen die hij inschakelt en de zaken die hij gebruikt voor de nakoming van de overeenkomst.

Voorbeeld: Een bouwheer heeft een aannemingscontract gesloten met een aannemer. De aannemer schakelt een onderaannemer in om de funderingen te zetten. Naderhand blijkt dat er een stabiliteitsprobleem is met het gebouw ten gevolge van een fout in de funderingen. De fout van de onderaannemer is toerekenbaar aan de hoofdaannemer. De bouwheer zal de hoofdaannemer kunnen aanspreken voor deze fout.

Question 17

Verbintenissen uit rechtshandelingen: De toerekenbare niet-nakoming: contractuele aansprakelijkheid: bewijslast

Answer 17

Elke partij moet het bewijs leveren van de feiten die zij aanvoert. De bewijslast voor de contractuele wanprestatie ligt dus bij de schuldeiser. Die moet meer bepaald aantonen:

1. Dat er sprake is van toerekenbare tekortkoming aan een contractuele verbintenis.

Wanneer het gaat om een resultaatsverbintenis is dat bewijs vrij eenvoudig te leveren. Bij een inspanningsverbintenis is de op de schuldeiser berustende bewijslast zwaarder.

2. Welke schade hij geleden heeft door de wanprestatie van zijn wederpartij:

De schuldenaar zal op zijn beurt proberen om zich tov de aanspraken van de eiser te verdedigen. Zo kan hij desgevallend het bewijs leveren van een vreemde oorzaak waardoor de tekortkoming niet aan hem toerekenbaar is.

Vaak zal de schuldenaar de inhoud van het contract en de omvang van zijn contractuele plichten betwisten. In een aantal gevallen zal hij zich in zijn verweer kunnen baseren op contractuele clausules die hem van zijn aansprakelijkheid ontslaan.

Question 18

Verbintenissen uit rechtshandelingen: De toerekenbare niet-nakoming: contractuele aansprakelijkheid: stappenplan voor schuldeiser

Answer 18

1. De schuldenaar moet in de meeste gevallen eerst geldig in gebreke worden gesteld
2. In bepaalde gevallen kan de schuldeiser via een beroep op de exceptie van niet-uitvoering of op een retentierecht zijn schuldenaar enigszins onder druk zetten en proberen bewegen tot uitvoering.
3. Als de schuldenaar ook na de ingebrekestelling niet de gewenste acties onderneemt, zal de schuldeiser in de regel een gerechtelijke procedure moeten opstarten. Op die manier kan hij bijvoorbeeld proberen de gedwongen uitvoering in natura van de verbintenis te bekomen.
4. Het uiteindelijke vonnis dat de schuldenaar veroordeelt, zal - als de schuldenaar het vonnis niet spontaan naleeft - uitgevoerd moeten worden met behulp van een gerechtsdeurwaarder. Men spreekt hier over de dwanguitvoering van het vonnis.

Question 19

Verbintenissen uit rechtshandelingen: De toerekenbare niet-nakoming: contractuele aansprakelijkheid: de ingebrekestelling van de schuldenaar

Answer 19

De ingebrekestelling is een rechtshandeling waarmee de schuldeiser zijn schuldenaar aanmaant om zijn verbintenissen na te komen.

Question 20

Verbintenissen uit rechtshandelingen: De toerekenbare niet-nakoming: contractuele aansprakelijkheid: de ingebrekestelling van de schuldenaar: principiële plicht tot ingebrekestelling

Answer 20

Wie gerechtelijke stappen wil ondernemen om de nakoming van een overeenkomst af te dwingen, moet in principe altijd éérst zijn dekcontractant in gebreke gesteld hebben.

Pas wanneer de schuldenaar duidelijk en ondubbelzinnig in gebreke gesteld werd, zal de schuldeiser in een latere fase een uitvoerbaar titel ten aanzijn van zijn schuldenaar kunnen bekomen, om tot de gedwongen uitvoering te kunnen overgaan.

Ook wie zich wil beroepen op bepaalde contractuele clausules bv. de toepassing van een schadebeding of een uitdrukkelijk ontbindend beding moet in principe eerst zijn schuldenaar in gebreke stellen.

Eventueel in dringende zaken, kan gewerkt worden met een aanmaning-dagvaarding dwz een dagvaarding voor het gerecht die tezelfdertijd dient als ingebrekestelling.

Question 21

Verbintenissen uit rechtshandelingen: De toerekenbare niet-nakoming: contractuele aansprakelijkheid: de ingebrekestelling van de schuldenaar: principiële plicht tot ingebrekestelling: uitzonderingen

Answer 21

1. Wettelijke uitzonderingen: Soms bepaald de wetgever dat de ingebrekestelling niet nodig is.
   bv. arbeidsovereenkomstenwet
2. Contractuele afwijkingen: De vereiste van voorafgaande ingebrekestelling is niet van openbare orde: partijen kunnen er contractueel van afwijken
3. Situationele uitzonderingen: Een voorafgaande ingebrekestelling is evenmin nodig in een aantal specifieke situaties:
   bv.

a. indien zij onverenigbaar is met het voorwerp of de aard van de overeenkomst of de bedoeling van de partijen bv. als de schuldenaar de verbintenis tot nalaten schendt
b. indien het voorwerp van de verbintenis niet meer kan worden nagekomen
c. indien de schuldenaar duidelijk te kennen gegeven heeft dat hij zijn verbintenis niet kan of wil nakomen

Question 22

Verbintenissen uit rechtshandelingen: De toerekenbare niet-nakoming: contractuele aansprakelijkheid: de ingebrekestelling van de schuldenaar: principiële plicht tot ingebrekestelling: uitzonderingen: in gevallen waar een ingebrekestelling niet verplicht is, is het veelal toch nuttig om een ingebrekestelling te sturen

Answer 22

Een omstandig stilzwijgen van de debiteur na een ingebrekestelling dwz (een stilzwijgen waaraan de rechter door de begeleidende omstandigheden een betekenis kan hechten) kan het dossier van de schuldeiser versterken.

Question 23

Verbintenissen uit rechtshandelingen: De toerekenbare niet-nakoming: contractuele aansprakelijkheid: de ingebrekestelling van de schuldenaar: principiële plicht tot ingebrekestelling: vormvereisten

Answer 23

De ingebrekestelling is aan weinig vormvoorschriften gebonden. Dit is elke akte die een sommatie bevat waaruit de schuldenaar noodzakelijk heeft moeten opmaken dat hij in gebreke werd gesteld zijn verbintenis na te komen.

verreisten:
- klaar en duidelijk melden dat er verondersteld wordt een verbintenis na te komen
- titel zoals ingebrekestelling, herinnering, aanmaning of rappel
- je kan het zelf opstellen of door een incassobureau, advocaat of gerechtsdeurwaarder; deze laatste hebben een verjaringsstuitende werking van 1 jaar

Het is niet verplicht een gebrekestelling per aangetekende post te sturen.

Wanneer het gaat om een brief opgemaakt door een incassobureau dan moet je er het volgende in vermelden: Deze brief betreft een minnelijke invordering en geen gerechtelijke invordering (dagvaarding voor de rechtbank of beslag)

Question 24

Verbintenissen uit rechtshandelingen: De toerekenbare niet-nakoming: contractuele aansprakelijkheid: de ingebrekestelling van de schuldenaar: principiële plicht tot ingebrekestelling: vormvereisten: consumentenrecht

Answer 24

• geen verwarring creëren omtrent de hoedanigheid van de persoon van wie de ingebrekestelling uitgaat, bv. ten onrechte laten uitschijnen dat de brief werd opgesteld door een gerechtelijke instantie
• ongefundeerde juridische bedreigingen opnemen of onjuiste informatie over wanbetalingen is verboden
• op de omslag mag je niet vermelden dat het gaat om een brief tot invordering van schuld

Question 25

Verbintenissen uit rechtshandelingen: De toerekenbare niet-nakoming: contractuele aansprakelijkheid: de ingebrekestelling van de schuldenaar: principiële plicht tot ingebrekestelling: tijdstip

Answer 25

De ingebrekestelling gebeurt normaal op het ogenblik dat de termijn voor uitvoering van de verbintenis verstreken is, maar kan ook al voordien ‘anticipatief’ gebeuren.

Question 26

Verbintenissen uit rechtshandelingen: De toerekenbare niet-nakoming: contractuele aansprakelijkheid: de ingebrekestelling van de schuldenaar: principiële plicht tot ingebrekestelling: gevolgen

Answer 26

• de partij die in gebreke is, is moratoire schadevergoeding en/of moratoire intresten verschuldigd
• de ingebrekestelling verplaatst het risico voor het toevallig tenietgaan van de verkochte maar nog niet geleverde zaak van de koper naar de verkoper

Question 27

Verbintenissen uit rechtshandelingen: de niet-uitvoeringsexceptie van het retentierecht: probleemstelling: begrip

Answer 27

De niet-uitvoeringsexceptie houdt in dat een partij tijdelijk de naleving van haar verbintenissen kan schorsen zolang haar wederpartij zelf nalaat de op haar rustende verbintenissen (behoorlijk) na te komen. Uit deze omschrijving blijkt al dat de niet-uitvoeringsexceptie alleen toepassing kan vinden bij wederkerige contracten.

Question 28

Verbintenissen uit rechtshandelingen: de niet-uitvoeringsexceptie van het retentierecht: probleemstelling: begrip: toepassingsvoorwaarden

Answer 28

• de niet-uitvoeringsexceptie is slechts mogelijk bij wederkerige contracten
• een partij die zich op de niet-uitvoeringsexceptie beroept, moet kunnen aantonen dat haar medecontractant in gebreke is om zijn verbintenis na te komen (bv door aan te tonen dat de wederpartij al in gebreke is gesteld)

De tekortkoming van de medecontractant mag niet het gevolg zijn van overmacht. Het moet gaan om een contractuele wanprestatie die toerekenbaar is aan de medecontractant.

In de rechtspraak en de rechtsleer wordt veelal ook aangenomen dat de niet-uitvoeringsexceptie alleen kan worden ingeroepen als de medecontractant ernstig tekort schiet.

• Een partij die zich op de niet-uitvoeringsexceptie beroep, moet zelf te goeder trouw zijn. Zij mag niet zelf aan de basis liggen van de niet-nakoming van de verbintenis door de wederpartij.

Het is in dit verband belangrijk uit te maken wie volgens de overeenkomst eerst moest presteren. De partij die eerst moest presteren, kan de uitvoering van haar verbintenis niet schorsen om reden dat haar medecontractant nog niet gepresteerd heeft.

Bv. een partij kan haar betalingsverplichting niet schorsen in afwachting van de levering van een goed door haar medecontractant, wanneer zij, op basis van de overeenkomst, zelf eerst moest betalen alvorens haar medecontractant tot levering moest overgaan.

Question 29

Verbintenissen uit rechtshandelingen: de niet-uitvoeringsexceptie van het retentierecht: buitengerechtelijk verweermiddel

Answer 29

De niet-uitvoeringsexceptie is een verweermiddel dat kan worden ingeroepen tegen een schuldeiser die de uitvoering (in natura of bij equivalent) of de ontbinding van een overeenkomst vordert terwijl deze schuldeiser zelf zijn eigen verbintenissen nog niet geheel heeft uitgevoerd.

Er is geen voorafgaande tussenkomst van de rechter vereist om de niet-uitvoeringsexceptie te kunnen inroepen.

Question 30

Verbintenissen uit rechtshandelingen: de niet-uitvoeringsexceptie van het retentierecht: buitenechtelijk verweermiddel : gevolg

Answer 30

Het gevolg van de niet-uitvoeringsexceptie is dat de nakoming van de verbintenis tijdelijk kan worden opgeschort tot de wederpartij presteert. Wanneer duidelijk wordt dat de schuldeiser nooit tot nakoming zal overgaan, kunnen verdere stappen worden gezet (bv. de ontbinding van het contract vorderen).

Question 31

Verbintenissen uit rechtshandelingen: het retentierecht: begrip

Answer 31

Het retentierecht verleent aan de schuldeiser het recht om het afgeven van een goed dat hem door zijn schuldenaar werd overhandigd of dat bestemd is voor zijn schuldenaar, op te schorten zolang zijn schuldvordering die verband houdt met dat goed niet is voldaan.

De persoon die het retentierecht uitoefent is de ‘retentor’.

Het retentierecht veronderstelt een verband tussen de schuldvordering van de retentor en de zaak die hij achterhoudt.

bv. een vervoerder kan de vervoerde koopwaar bij zich houden zolang de vrachtprijs niet is betaald.

Question 32

Remedies bij niet-nakoming: overzicht

Answer 32

Een schuldeiser die geconfronteerd wordt met een schuldenaar die zijn verbintenis niet nakomt, heeft verschillende actiemogelijkheden:

• vriendelijke herinnering / formele ingebrekestelling (zie hiervoor)

wederkerige overeenkomsten:

• uitvoering van eigen verbintenissen tijdelijk opschorten = niet uitvoeringsexceptie
• bepaalde goederen van de schuldenaar achterhouden = retentierecht (zie hiervoor)

Blijft de gewenste actie uit dan kan men een gerechtelijke actie ondergaan, die kan leiden tot:

(i) De gedwongen uitvoering, met 3 subvarianten:
a. de uitvoering in natura door de schuldenaar zelf
b. de uitvoering in natura door een derde op kosten van de schuldenaar
c. de uitvoering bij equivalent

(ii) De ontbinding (enkel voor wederkerige overeenkomsten):
= een buitengerechtelijke variant: de schuldeisers kunnen op eigen initiatief de schuldenaar laten vervangen door een derde of de ontbinding van de overeenkomst inroepen
=> niet zonder risico want indien er discussie ontstaat kan de rechter achteraf nog nagaan om te zien of alles correct gebeurt is.
=> partijen kunnen op voorhand de nodige clausules opnemen ivm eventuele niet-nakoming door één van hen:
veel voorkomende contractuele clausules (zie schema p. 122):

Ingebrekestelling niet-uitvoeringsexceptie retentierecht:
a. buitengerechtelijke oplossing
b. beroep op rechter
Indien beroep op rechter:
a. vordering tot gedwongen uitvoering
b. vordering tot ontbinding (bij wederkerige ov.)
Indien vordering tot gedwongen uitvoering:
a. uitvoering in natura
b. uitvoering bij equivalent (vervangende schadevergoeding)
Indien uitvoering in natura:
a. door schuldenaar zelf
b. door een derde op kosten van de schuldenaar

Question 33

Remedies bij niet-nakoming: overzicht: Uitvoering in natura: door de schuldenaar zelf: Rechterlijke tussenkomst:

Answer 33

Rechterlijke tussenkomst: Wnr de schuldenaar niet reageert op de ingebrekestellingen + de niet-uitvoeringsexceptie zorgt ook niet voor nakoming van zijn verbintenissen. Dan kan uitvoering in natura afgedwongen worden door een
rechter.

Question 34

Remedies bij niet-nakoming: overzicht: Uitvoering in natura: door een derde: Rechterlijke tussenkomst:

Answer 34

De rechter heeft steeds een voorkeur voor de uitvoering in natura door de schuldenaar zelf. Pas als dit niet mogelijk is zal hij vragen voor de uitvoering door een derde of voor een schadevergoeding.

De schuldenaar mag de uitvoering in natura aanbieden. Zolang deze mogelijk is, moet de schuldeiser op dat principe ingaan.

Question 35

Remedies bij niet-nakoming: overzicht: Uitvoering in natura : door de schuldenaar: ondersteundende actiemiddelen om de onwillige schuldenaar tot uitvoering te bewegen

Answer 35

1. Bij een verbintenis tot betaling van een geldsom:
   - De schuldeiser kan zijn vordering proberen veilig te stellen door het leggen van bewarend beslag (op roerend, onroerend goed of onder derden).
   - Bewarend beslag verondersteld een opeisbare vordering.
   - Na het verkrijgen van een uitvoerbare titel veranderd het bewarend beslag in uitvoerend beslag.
2. Bij een verbintenis om een onroerend goed op een bepaald ogenblik te verlaten:
   - De schuldeiser kan een rechterlijke machtiging vragen om de schuldenaar uit te drijven (met behulp van een gerechtsdeurwaarder en openbare macht)
3. Bij een verbintenis om een bepaalde toestemming te geven:
   - Indien de schuldenaar zijn toestemming niet wil geven kan de rechter zijn toestemming in de plaats stellen.
4. Bij een verbintenis anders dan de betaling van een geldsom:
   - Een veroordeling tot uitvoering in natura kan kracht bijgezet worden door een veroordeling tot betaling van een dwangsom (per overtreding of per dag).

Uitvoering in natura wordt ook ondersteund door procedures in kortgeding waarbij de schuldeiser die geconfronteerd wordt met een wanprestatie, van de schuldenaar dringende en voorlopige maatregelen kan vorderen.

Question 36

Remedies bij niet-nakoming: overzicht: Uitvoering in natura: door de schuldenaar: bijkomende schadevergoeding

Answer 36

De bijkomende schadevergoeding moet de bijkomende schade compenseren.

Bv. een factuur die niet betaald wordt (van 2500 euro).

‘De vordering van verzoeker toelaatbaar en gegrond te verklaren dienvolgens

Gedaagde te veroordelen tot betaling aan verzoekster van volgende bedragen:

• € 2500 uit hoofde van de factuur met nummer
• moratoire intresten op het bedrag van € 2500 berekend aan de intrestvoet bedoeld in artikel 5 van de Wet van 2 augustus 2002 betreffende de bestrijding van de betalingsachterstand bij handelstransacties vanaf de vervaldag van de factuur (6 december 2011) tot en met de datum van volledige betaling.

Gedaagde te veroordelen tot betaling van de kosten van het geding, daarin inbegrepen de kosten van dagvaarding, de rolrechten en de toepasselijke rechtsplegingsvergoeding, deze laatste voorlopig aan de zijde van de verzoekster begroot op € 715.

Het te vellen vonnis uitvoerbaar bij voorraad te horen verklaren niettegenstaande de aanwending van eender welk rechtsmiddel, zonder zekerheidstelling en met uitsluiting van mogelijkheid tot kantonnement’.

bv. Na de beëindiging van een arbeidsovereenkomst bezorgt een voormalige werknemer zijn bedrijfsvoertuig niet terug aan zijn voormalige werkgever. Bv. schadevergoeding van € 200 / dag te laat + € 50 gebruiksderving per dag.

Question 37

Remedies bij niet-nakoming: overzicht: Uitvoering in natura: door de schuldenaar: schadebedingen

Answer 37

Contractpartijen kunnen in hun contract al bepaalde schadevergoedingen vaststellen die verschuldigd zullen zijn ter dekking van de bijkomende schade. Dit noemt men schadebedingen. (zie verder)

Question 38

Remedies bij niet-nakoming: overzicht: Uitvoering in natura: door een derde op kosten van de schuldenaar

Answer 38

Wettelijke basis: Artikel 1144 BW: De schuldeiser kan ook, ingeval de verbintenis niet ten uitvoer wordt gebracht, gemachtigd worden om zelf de verbintenis te doen uitvoeren op kosten van de schuldenaar.

Question 39

Remedies bij niet-nakoming: overzicht: Uitvoering in natura: door een derde op kosten van de schuldenaar: gerechtelijke vervanging

Answer 39

Wanneer de schuldenaar duidelijk niet van plan is of niet bij machte is om zijn verbintenissen naar behoren na te komen, voorziet artikel 1144 BW de mogelijkheid voor de schuldeiser om op kosten van de in gebreke blijvende schuldenaar de verbintenis van de schuldenaar zelf uit te voeren of door een derde te laten uitvoeren.

! De schuldeiser kan dit niet zomaar eenzijdig beslissen !
=> Hij moet zich daarvoor laten machtigen door een rechter . Vooraleer de rechter zijn toelating geeft zal hij controleren:

a. Of het duidelijk is dat de schuldenaar zelf niet bereid is of in staat is de uitvoering in natura van zijn verbintenis te volbrengen.
b. Of de niet-nakoming toerekenbaar is aan de schuldenaar.

Als de rechter denkt dat de schuldenaar nog wil en kan uitvoeren dan kan hij eerst nog uitstel geven. De rechter moet ook zeker zijn dat er geen sprake is van rechtsmisbruik en dat alles ter goeder trouw gebeurt.

Question 40

Remedies bij niet-nakoming: overzicht: Uitvoering in natura: door een derde op kosten van de schuldenaar: buitengerechtelijke vervanging

Answer 40

Artikel 1144 BW is niet van openbare orde. Partijen kunnen er dus van afwijken en zelf een eigen regeling uitwerken die in een buitengerechtelijke vervanging van de schuldenaar voorziet.

Wanneer dergelijke regeling niet getroffen is, wordt er ook aanvaard dat de schuldeiser onder omstandigheden en op eigen risico kan vooruitlopen op de toepassing van artikel 1144 BW door de verbintenis op eigen initiatief, zonder voorafgaande wettelijke machtiging, al te laten uitvoeren door een derde.

Om zicht te houden op de bindende kracht van overeenkomsten wordt er door rechters een strenge controle uitgeoefend op de toepassing ervan:

1. Er moet een toestand van hoogdringendheid zijn
2. De schuldenaar ontving een nauwkeurig omschreven ingebrekestelling
3. De stand van de werken waaruit de wanprestatie blijkt is duidelijk vastgesteld (bv. door een door de rechter aangestelde gerechtsdeskundige)
4. Er moet een onmiddellijke vervanging gebeuren conform de bewoordingen van de ingebrekestelling.

bv. Een aannemer heeft zich er tov een bouwheer - een bank - toe verbonden om binnen een jaar een kantoorgebouw voor de hoofdzetel te bouwen. Aangezien de huidige huurovereenkomst van de bouwheer afloopt tegen het tijdstip waarop de aannemer het gebouw moet hebben opgeleverd, voorziet het contract in een stevige schadevergoeding voor het geval de afgesproken termijn wordt overschreden. Een onderaannemer waarop de aannemer een beroep doet staat in voor het complexe leidingenstelsel in het kantoorgebouw. Evenwel laat de onderaannemer het afweten. Gelet op de tijdsdruk kan de hoofdaannemer zich geen uitstel veroorloven. In die omstandigheden zou de hoofdaannemer kunnen overgaan tot buitengerechtelijke vervanging van de onderaannemer, mits hij uiteraard de hiervoor uiteengezette toepassingsvoorwaarden in acht neemt. Er is immers geen tijd om een lange gerechtelijke procedure ad te wachten.

Question 41

Remedies bij niet-nakoming: overzicht: Uitvoering in natura: door een derde op kosten van de schuldenaar: bijkomende schadevergoeding

Answer 41

Ook de vervanging van de schuldenaar door een derde kan gepaard gaan met een veroordeling tot betaling van een bijkomende of aanvullende schadevergoeding. De bijkomende schadevergoeding moet ervoor zorgen dat de schuldeiser volledig in dezelfde positie geplaatst wordt als diegene waarin hij zich zou bevinden bij een correcte en tijdige uitvoering van de overeenkomst.

Question 42

Remedies bij niet-nakoming: overzicht: Uitvoering in natura: door een derde op kosten van de schuldenaar: schadebedingen

Answer 42

Partijen kunnen afspraken maken over bijkomende schadevergoedingen die verschuldigd zullen zijn bij een eventuele contractuele wanprestatie van één van hen.

Question 43

Remedies bij niet-nakoming: Uitvoering bij equivalent (vervangende schadevergoeding): vervangende of compensatoire schadevergoeding:

Answer 43

In een aantal gevallen is de uitvoering in natura niet meer mogelijk of wenselijk. De schuldeiser zal dan op een andere manier genoegdoening moeten krijgen. Dit is bv. het geval bij:

1. Wnr de uitvoering in natura materieel onmogelijk geworden is bv. door het verstrijken van de termijn of omdat de verbintenis een specifieke zaak betrof die vernield is
2. Wnr alle drukkingsmiddelen niet helpen en duidelijk is dat de schuldenaar de verbintenis niet zal uitvoeren
3. Wnr het vorderen van de uitvoering in natura zou neerkomen op rechtsmisbruik

Voorbeeld:
De traiteur die het buffet voor een feest zou verzorgen, is nooit komen opdagen. Een advocaat krijgt van zijn cliënt de vraag om verzet aan te tekenen tegen diens veroordeling, maar de advocaat vergeet om tijdig het nodige te doen.

De uitvoering in natura is niet langer aangewezen, de rechter zal noodgedwongen uitwijken naar een uitvoering in equivalent (meestal betaling van geldsom). Wanneer de schuldenaar de schadevergoeding niet betaald, dan zal de rechter hem veroordelen tot een uitvoering in natura (de betaling van overeengekomen som, verhoogd met de wettelijke intresten vanaf de ingebrekestelling).

Question 44

Remedies bij niet-nakoming: Uitvoering bij equivalent (vervangende schadevergoeding): vervangende of compensatoire schadevergoeding: omvang

Answer 44

De rechter maakt een vergelijking tussen de denkbeeldige situatie waarin de schuldeiser zich bevonden zou hebben wanneer de schuldenaar zijn verbintenissen correct zou hebben uitgevoerd en de reële situatie waarin de schuldeiser zich bevindt nu schuldenaar zijn verbintenissen niet of slechts gedeeltelijk uitgevoerd heeft.

De schadevergoeding moet zowel geleden verlies als gederfde winst dekken. Elke rechtmatige schade, zelfs al vloeit deze maar indirect voort uit de wanprestatie, komt voor vergoeding in aanmerking.

bv. kosten die een partij gemaakt heeft om verdere schade te vermijden kunnen worden doorgerekend aan de in gebreke gebleven medecontractant

Beperkingen:

• de schadevergoedingsplicht blijft steeds beperkt tot de schade die een onmiddellijk en rechtstreeks gevolg is van het foutieve niet-uitvoeren van de overeenkomst (zonder de wanprestatie zou de schade zich nooit voorgedaan hebben)
• in principe komt alleen de schade die was voorzien of die men kon voorzien bij het sluiten van het contract, voor vergoeding in aanmerking. Artikel 1150 BW maakt daarbij wel een uitzondering voor een schuldenaar die ter kwader trouw zijn contractuele verbintenissen heeft geschonden. Een schuldenaar die bewust zijn contractuele verbintenissen naast zich legt, zal ook aangesproken kunnen worden om niet voorzienbare schade te vergoeden.

Question 45

Remedies bij niet-nakoming: Uitvoering bij equivalent (vervangende schadevergoeding): vervangende of compensatoire schadevergoeding: vervangende versus bijkomende schadevergoeding

Answer 45

Men kan niet tegelijkertijd de integrale uitvoering in natura eisen én de betaling van een integrale schadevergoeding.

Een veroordeling tot uitvoering in natura kan wel gepaard gaan met een veroordeling tot betaling van bijkomende of aanvullende schadevergoeding.

Question 46

Remedies bij niet-nakoming: Uitvoering bij equivalent (vervangende schadevergoeding): vervangende of compensatoire schadevergoeding: schadebedingen

Answer 46

De mogelijkheid voor partijen om schadebedingen op te nemen in de overeenkomst. Namelijk geen dwingend recht, de partijen zijn dus zelf vrij om in hun contract reeds een forfaitaire vergoeding af te spreken die verschuldigd zal zijn bij het niet-nakomen van het contract.

Question 47

Remedies bij niet-nakoming: de ontbinding

Answer 47

Wettelijke basis: Artikel 1184: In wederkerige contracten is de ontbindende voorwaarde altijd stilzwijgend begrepen, voor het geval dat een van beide partijen haar verbintenis niet nakomt. In dit geval is het contract niet van rechtswege ontbonden. De partij jegens wie de verbintenis niet is uitgevoerd, heeft de keus om ofwel de andere partij te noodzaken de overeenkomst uit te voeren, wanneer de uitvoering mogelijk is, ofwel de ontbinding van de overeenkomst te vorderen, met schadevergoeding. De ontbinding moet in rechte gevorderd worden, en aan de verweerder kan, naargelang van de omstandigheden, uitstel worden verleend.

Question 48

Remedies bij niet-nakoming: de ontbinding: begrip

Answer 48

De ontbinding is een wijze van beëindiging van een wederkerige overeenkomst ingevolge een zwaarwichtige wanprestatie van één van de contactpartijen.

De ontbinding is dus een sanctie ten aanzien van een partij die op ernstige wijze tekort komt bij de uitvoering van haar verbintenissen uit wederkerige overeenkomst. De ontbinding wordt dan ook uitgesproken ten nadele van de in gebreke gebleven partij.

Deze term moet onderscheiden worden van de andere vormen van beëindiging van de overeenkomst (nietigheid, herroeping, opzegging, …).

Question 49

Remedies bij niet-nakoming: de ontbinding: soorten

Answer 49

Er zijn diverse vormen van ontbinding te onderscheiden:

a. gerechtelijke ontbinding
b. eenzijdige buitengerechtelijke ontbinding
c. uitdrukkelijk ontbindend beding

(zie verder)

Question 50

Remedies bij niet-nakoming: de ontbinding: keuzerecht

Answer 50

Bij wederkerige contracten heeft de schuldeiser de keuze om de uitvoering dan wel de ontbinding van het contract te vorderen. In het eerste geval loopt het contract door, in het tweede geval zal de rechter het doen eindigen. De keuze ligt bij de schuldeiser. Noch de schuldeiser noch de rechter kunnen die keuze opdringen.

De schuldeiser kan zijn keuze wijzigen.

Question 51

Remedies bij niet-nakoming: de ontbinding: gevolgen

Answer 51

De partijen worden van hun verbintenissen bevrijd.

Een kenmerk dat de ontbinding met de nietigverklaring gemeenschappelijk heeft is dat zij in principe ex tunc uitwerking heeft. Zij heeft dus terugwerkende kracht tot aan het ogenblik van de contractsluiting. Verliest de bindende kracht over de toekomst en het verleden.

Beide partijen hebben dus een wederzijdse restitutieverplichting. Bij contracten met opeenvolgende prestaties is het echter onmogelijk om wat al gepresteerd werd terug te geven. In die gevallen kan ervoor geopteerd worden om de ontbinding ex nunc uit te spreken.

De ontbinding kan gepaard gaan met een schadevergoeding.

Question 52

Remedies bij niet-nakoming: de gerechtelijke ontbinding: tussenkomst van een rechter

Answer 52

Artikel 1184: schrijft voor dat de ontbinding in rechte moet worden gevorderd. Wanneer een wederkerige overeenkomst niet wordt nageleefd, kan de wederpartij aan de rechter vragen om de overeenkomst te ontbinden wegens wanprestatie.

Question 53

Remedies bij niet-nakoming: de gerechtelijke ontbinding: tussenkomst van een rechter: voorwaarden

Answer 53

Het is een sanctie die door een rechter moet worden uitgesproken. De rechter zal daarbij nagaan of de ingebreken blijvende partij vooraf op een geldige manier in gebreke is gesteld. De ontbinding zal ook enkel uitgesproken worden wanneer hij van oordeel is dat de ingeroepen contractbreuk voldoende ernstig is.

Question 54

Remedies bij niet-nakoming: de gerechtelijke ontbinding: tussenkomst van een rechter: uitstelmogelijkheid

Answer 54

Artikel 1184 BW: laat de rechter uitdrukkelijk de mogelijkheid om aan de partij die in gebreke is gebleven, uitstel te verlenen.

bv. Wanneer in een huurzaak handelshuurder al 4 maand in gebreke zijn om de huurgelden te betalen, heeft de verhuurder niet het recht om eenzijdig de handelsovereenkomst te beëindigen. Hij zal een vordering tot ontbinding van het huurcontract moeten instellen bij de bevoegde vrederechter. Deze laatste zal het huurcontract niet noodzakelijk meteen ontbinden, maar kan de huurders een afbetalingsplan opleggen.

Question 55

Remedies bij niet-nakoming: de gerechtelijke ontbinding: tussenkomst van een rechter: de eenzijdige buitengerechtelijke ontbinding

Answer 55

Voor de schuldeiser die geconfronteerd wordt met een voldoende zwaarwichtige wanprestatie van een schuldenaar in een wederkerige rechtsverhouding kan een rechtelijke beslissing inzake een vordering tot ontbinding te lang op zich laten wachten. Schuldeisers hebben daardoor geregeld de neiging zich eenzijdig op de ontbinding wegens zwaarwichtige wanprestatie te beroepen. Zij doen dat op eigen gezag en op eigen risico. Een belangrijk deel van de lagere rechtspraak en van de rechtsleer aanvaardt inmiddels dat dit onder voorwaarden kan.

Question 56

Remedies bij niet-nakoming: de gerechtelijke ontbinding: tussenkomst van een rechter: de eenzijdige buitengerechtelijke ontbinding: voorwaarden

Answer 56

• er is een voldoende ernstige contractbreuk
• het vragen van rechterlijke machtiging is nutteloos (omdat de prestatie sowieso onmogelijk is geworden, omwille van hoogdringendheid, omwille van schadebeperkingsplicht, …)
• de schuldenaar werd geldig in gebreke gesteld en een laatste respijttermijn gegund om zijn verbintenissen alsnog na te komen
• de schuldeiser verwittigt de schuldenaar van de eenzijdige ontbindingsverklaring en zijn redenen daarvoor

Question 57

Remedies bij niet-nakoming: de gerechtelijke ontbinding: tussenkomst van een rechter: de eenzijdige buitengerechtelijke ontbinding: rechterlijke controle achteraf

Answer 57

Risico: de rechter kan controle doen achteraf

=> indien hij oordeelt dat de ontbinding niet gerechtvaardigd is, zal de partij die de eenzijdige beslissing nam tot ontbinding, de schade die hij veroorzaakte moeten vergoeden

Question 58

Remedies bij niet-nakoming: de gerechtelijke ontbinding: tussenkomst van een rechter: het uitdrukkelijk ontbindend beding : begrip

Answer 58

Artikel 1184 BW is niet van openbare orde. Contractpartijen kunnen dus in hun overeenkomst een eigen regeling afspreken ivm de ontbinding.

Men kan bv. het keuzerecht beperken of uitwerken in welke gevallen de overeenkomst zoal ontbonden kan worden.

Men kan ook opnemen dat het in bepaalde gevallen buitengerechtelijk kan ontbonden worden.

Question 59

Remedies bij niet-nakoming: de gerechtelijke ontbinding: tussenkomst van een rechter: het uitdrukkelijk ontbindend beding : geldigheid

Answer 59

Uitdrukkelijk ontbindende bedingen zijn principieel geoorloofd, behoudens wettelijke uitzonderingen. In een aantal gevallen zijn ze dus verboden.

Het moet ondubbelzinnig aan 1 van de partijen worden toegekend.

bv. Elke partij heeft het recht om onderhavige overeenkomst zonder voorafgaande ingebrekestelling en zonder voorafgaande rechterlijke tussenkomst met onmiddellijke ingang te beëindigen, mits het sturen van een aangetekende brief waarin deze beslissing ter kennis wordt gebracht, en dit zonder dat de partij die tot beëindiging overgaat uit dien hoofde enige schadevergoeding verschuldigd is, ingeval de andere partij tekortdoet in de nakoming van één of meer van haar verbintenissen en hieraan niet tegemoet is gekomen binnen de veertien dagen volgende op een aangetekende ingebrekestelling.

Question 60

Remedies bij niet-nakoming: de gerechtelijke ontbinding: tussenkomst van een rechter: het uitdrukkelijk ontbindend beding : Rechterlijke controle achteraf

Answer 60

• gaat het wel degelijk om een uitdrukkelijk ontbindend beding: maw was de voorafgaande tussenkomst van de rechter uitgesloten
• iedereen ter goede trouw?

Question 61

Contractuele clausules ivm de niet-nakoming van de overeenkomst: uitgangspunt: contractuele vrijheid

Answer 61

Alles remedies bij niet-nakoming (overmacht, ingebrekestelling, beding) (vooraf besproken) zijn van aanvullend recht: de partijen kunnen er vanaf wijken.

Nu bespreken we 3 specifieke contractclausules mbt tot de niet-nakoming:

a. clausules die de contractuele aansprakelijkheid bespreken of uitsluiten: exoneratiebedingen
b. clausules waarin voorafgaandelijk bepaald is welke schadevergoeding verschuldigd zal zijn in geval van niet-nakoming: schadebedingen
c. clausules met betrekking tot de verschuldigde intrestvoet in geval van niet-nakoming interestbedingen

Question 62

Contractuele clausules ivm de niet-nakoming van de overeenkomst: uitgangspunt: contractuele vrijheid: a. exoneratiebedingen: begrip

Answer 62

Is een contractueel beding waarin een partij zich geheel of gedeeltelijk ontdoet van haar aansprakelijkheid.

Door middel van een exoneratiebeding kan men de eigen aansprakelijkheid in geval van niet-nakoming volledig uitsluiten of beperken (bv. tot een bepaald bedrag of bepaalde situaties). Een exoneratiebeding kan zowel betrekking hebben op contractuele als op buitencontractuele aansprakelijkheid.

bv. Een verkoper kan in een verkoopovereenkomst van een terrein de volgende clausule inlassen: ‘Het goed wordt verkocht, afgeleverd en overgedragen in de staat waarin het zich heden bevindt, welke de kopers verklaren goed te kennen, met alle voorrechten eraan verbonden, maar zonder waarborg betreffende verborgen gebreken’.

Question 63

Contractuele clausules ivm de niet-nakoming van de overeenkomst: uitgangspunt: contractuele vrijheid: a. exoneratiebedingen: geldigheid

Answer 63

Grenzen:

• De bevrijdingsbedingen moeten restrictief beperkend worden uitgelegd
• Bij discussie en twijfel wordt de exoneratiebeding uitgelegd in het nadeel van diegene die het heeft bedongen
• Rechter kan bij discussie nagaan of het exoneratiebeding werd aanvaard door tegenpartij
• De wederpartij moet er kennis van nemen
• Mag niet ingaan tegen openbare orde, goede zeden of andere wetsbepalingen

bv. De wet marktpraktijken voorziet speciale regels voor contracten tussen onderneming en consument. In de zogenaamde ‘zwarte lijst’ van verboden clausules worden verschillende types van exoneratiebedingen ongeoorloofd verklaard.
bv. Architecten en aannemers kunnen zich niet ontdoen van hun tienjarige aansprakelijkheid die bepaald is in de openbare orde.

• Een schuldenaar kan zich niet op een exoneratiebeding beroepen om zich te bevrijden van zijn aansprakelijkheid wegens zijn persoonlijke bedrieglijke of opzettelijke fout
  bv. Wanneer de verkoper van het terrein uit het vorige voorbeeld bij het sluiten van het contract opzettelijk verzwijgt dat er jarenlange giftige producten opgeslagen werden op dat terrein, dan verliest het exoneratiebeding zijn geldigheid.
• De schuldenaar kan zich wel geldig bevrijden van aansprakelijkheid ten aanzien van bedrieglijke of opzettelijke fouten van anderen (aangestelden en uitvoeringsagenten). Hij kan zich ook geldig bevrijden van eigen zware fouten.
• Exoneratiebedingen zijn ongeldig indien zij elke betekenis ontnemen aan de verbintenis. Een exoneratiebeding mag geen middel zijn om het voorwerp van de eigen verbintenissen volledig uit te hollen of teniet te doen.

Question 64

Contractuele clausules ivm de niet-nakoming van de overeenkomst: uitgangspunt: contractuele vrijheid: b. schadebedingen: begrip

Answer 64

Een schadebeding is een contractueel beding waarin de partijen vooraf en op forfaitaire wijze het bedrag van de schadevergoeding vastleggen dat een van hen bij de in dat beding omschreven contractuele wanprestatie aan de andere moet betalen.

Question 65

Contractuele clausules ivm de niet-nakoming van de overeenkomst: uitgangspunt: contractuele vrijheid: b. schadebedingen: nut

Answer 65

De schuldeiser moet in geval van contractuele wanprestatie van zijn wederpartij het bestaan en de omvang van de daardoor veroorzaakte schade niet meer bewijzen.

bv. Bij gebrek aan betaling binnen de vervaltermijn van één of meerdere facturen hebben wij van rechtswege en zonder ingebrekestelling recht op de betaling van moratoire intresten aan een conventionele intrestvoet van 10% per jaar of, zo deze hoger zou zijn, aan de intrestvoet voorzien in artikel 5 van de Belgische wet van 2 augustus 2002 op bestrijding van de betalingsachterstand bij handelstransacties, vanaf de datum van opeisbaarheid van iedere factuur tot op de datum van volledige betaling en recht op de betaling van een forfaitaire schadevergoeding van 10% van het openstaande bedrag met vergoeding van gerechtskosten (inclusief rechtsplegingsvergoeding) ingeval een gerechtelijke invorderingsprocedure dient gevoerd te worden.

Question 66

Contractuele clausules ivm de niet-nakoming van de overeenkomst: uitgangspunt: contractuele vrijheid: b. schadebedingen: terminologie

Answer 66

De rechtsleer heeft het meestal over de notie ‘schadebeding’. De bedoeling is om zich vooraf in te dekken voor schade die kan voortvloeien uit de niet-nakoming van het contract.

Question 67

Contractuele clausules ivm de niet-nakoming van de overeenkomst: uitgangspunt: contractuele vrijheid: b. schadebedingen: geldigheid

Answer 67

beperkingen:
- mag niet neerkomen op een private straf: De in contract afgesproken forfaitaire schadevergoeding moet in verhouding staan tot de schade die daadwerkelijk te verwachten is wanneer het contract geschonden wordt.

Artikel 1231 bepaalt het volgende:

De rechter kan, ambtshalve of op verzoek van de schuldenaar, de straf die bestaat in het betalen van een bepaalde geldsom verminderen, wanneer die som kennelijk het bedrag te boven gaat dat de partijen konden vaststellen om de schade wegens de niet-uitvoering van de overeenkomst te vergoeden. In geval van herziening kan de rechter de schuldenaar niet veroordelen tot een kleinere geldsom dan bij gebrek aan strafbeding verschuldigd zou zijn geweest.

De straf kan door de rechter worden verminderd wanneer de hoofdverbintenis gedeeltelijk is uitgevoerd.

Ieder beding dat strijdig is met de bepalingen van dit artikel wordt niet-geschreven gehouden.

+ er zijn ook bijzondere wetten die hieromtrent eigen regeling hebben

bv. In een overeenkomst tussen een onderneming en een consument

Question 68

Contractuele clausules ivm de niet-nakoming van de overeenkomst: uitgangspunt: contractuele vrijheid: b. schadebedingen: schadebeding is niet gelijk aan opzegbeding

Answer 68

Wanneer een contract een forfaitair bedrag bepaalt dat verschuldigd is als een partij de overeenkomst vroegtijdig wil beëindigen dan gaat het om een opzegbeding. Een opzegbeding creëert de mogelijkheid om een overeenkomst te beëindigen los van enige wanprestatie. De rechter heeft niet de mogelijkheid om opzegbedingen te matigen.

Een schadebeding begroot in geval van wanprestatie de schade. De rechter kan schadebeding matigen wanneer zij niet in verhouding staat tot de schade die een contractpartij kan lijden door contractuele wanprestatie.

Question 69

Contractuele clausules ivm de niet-nakoming van de overeenkomst: uitgangspunt: contractuele vrijheid: c. intrestbedingen: begrip

Answer 69

Wanneer een debiteur een geldsom moet betalen en dit niet of laattijdig doet, is hij volgens artikel 1153 BW vanaf de datum van ingebrekestelling moratoire intresten verschuldigd aan de wettelijke intrestvoet.

Artikel 1153 BW: Inzake verbintenissen die alleen betrekking hebben op het betalen van een bepaalde geldsom, bestaat de schadevergoeding wegens vertraging in de uitvoering nooit in iets anders dan in de wettelijke intrest, behoudens de bij wet gestelde uitzonderingen. Die schadevergoeding is verschuldigd zonder dat de schuldeiser enig verlies hoeft te bewijzen. Zij is verschuldigd te rekenen van de dag der aanmaning tot betaling, behalve in geval de wet van rechtswege doet lopen. Indien er opzet van de schuldenaar is, kan de schadevergoeding de wettelijke intrest te boven gaan.

=> bijzondere regeling voor handelstransacties tussen ondernemingen en voor bepaalde handelsacties tussen ondernemingen en overheidsinstanties. De wet wijkt op verschillende punten af, in het voordeel van de schuldeiser. De verplichting tot ingebrekestelling opdat de intresten zouden beginnen lopen wordt immers uitgesloten en de intrestvoet is merkelijk hoger.

Artikel 5:

Indien de schuldeiser zijn contractuele en wettelijke verplichtingen heeft vervuld en het verschuldigde bedrag niet op tijd heeft ontvangen, heeft hij vanaf de daaropvolgende dag, van rechtswege en zonder ingebrekestelling, recht op betaling van een intrest, behalve indien de schuldenaar bewijst dat hij niet verantwoordelijk is voor de vertraging. Indien de partijen niet anders zijn overeengekomen met inachtneming van artikel 7, is deze intrest de intrest tegen de referentie-intrest-voet vermeerderd met acht procentpunten en afgerond tot het hogere halve procentpunt. Indien het handelstransacties betreft tussen ondernemingen en overheidsinstanties, waarbij de schuldenaar een overheidsinstantie is, is deze intrest de intrest tegen de referentie-inrestvoet vermeerderd met act procentpunten en afgerond tot het hogere halve procentpunt, ongeacht enige andersluidende overeenkomst tussen partijen. De minister van Financiën zal de aldus bepaalde intrestvoet, alsmede iedere wijziging van deze intrestvoet, via bericht in het Belgisch Staatsblad meedelen.

Partijen kunnen zowel van artikel 1153 BW als van artikel 5 afwijken. Zij kunnen in een interestbeding een andere (hogere of lagere) intrestvoet overeenkomen of het tijdstip vanaf wanneer de intresten verschuldigd zijn wijzigen (bv. een ingebrekestelling verplicht of niet verplicht maken).

De rechter heeft echter wel steeds een matigingsbevoegdheid.

Question 70

Contractuele clausules ivm de niet-nakoming van de overeenkomst: uitgangspunt: contractuele vrijheid: c. intrestbedingen: bijkomende bescherming schuldeisers

Answer 70

Artikel 7: wet bestrijding betalingsachterstand handelstransactie voorziet een bescherming voor de schuldeisers

Artikel 7:
Contractuele bedingen die afwijken van de bepalzingenvan dit hoofdstuk worden door de rechter, op verzoek van de schuldeiser, herzien indien zij, alle omstandigheden in aanmerking genomen, met inbegrip van de goede handelspraktijken en de aard van het product of de dienst, een kennelijke onbillijkheid jegens de schuldeiser behelzen, met dien verstande dat de door de rechter bepaalde billijke voorwaarden aan de schuldeiser niet meer rechten kunnen verlenen dan deze waarvoor hij krachten de ballingen van dit hoofdstuk zou beschikken. Bij de beoordeling van het kennelijke onbillijk karakter in de zin van het vorige lid zal de rechter onder meer nagaan of het contractueel beding een kennelijk onevenwicht schept tussen de rechten en plichten van de partijen ten nadele van de schuldeiser en / of de schuldenaar objectieve redenen heeft om af te wijken van de bepalingen van dit hoofdstuk. Voor de toepassing van het eerste lid worden contractuele bedingen of praktijken die een vergoeding van invorderingskosten als bedoeld in artikel 6 uitsluiten, vermoed kennelijk onbillijk zijn. Ieder beding dat strijdig is met de bepalingen van dit artikel wordt voor niet-geschreven gehouden.

Question 71

Verbintenissen uit eenzijdige rechtshandeling:

Answer 71

Wanneer een persoon eenzijdig zijn wil uit om verbintenissen op zich nemen, ontstaan er ‘verbintenissen uit een eenzijdige rechtshandeling’.

Question 72

Verbintenissen uit eenzijdige rechtshandeling: bindend karakter

Answer 72

Er kunnen uit eenzijdige rechtshandelingen verbintenissen ontstaan.

bv. Vandaag worden in de rechtsleer en rechtspraak verschillende voorbeelden van verbintenissen uit eenzijdige wilsverklaringen erkend. Zoals het aanbod, de eenzijdige beloningsbelofte (of de uitloving van een prijs) en de bankgarantie op eerste verzoek.

Question 73

Verbintenissen uit eenzijdige rechtshandeling: toepasselijke regels

Answer 73

Men past de regels over verbintenissen uit overeenkomst zoveel mogelijk toe op verbintenissen uit eenzijdige wilsuiting.

De vier geldigheidsvoorwaarden zijn het zelfde als bij overeenkomsten:

a. wilsuiting
b. bekwaamheid
c. voorwerp
d. oorzaak

Ook de regels inzake interpretatie en bewijs worden zoveel mogelijk overgenomen.

Ook de sanctionering is hetzelfde:

komt een schuldenaar zijn eenzijdige verbintenis niet na dan zal de rechter gedwongen uitvoering in natura bevelen of de uitvoering bij equivalent.