Ticstoornissen Flashcards
Wat zijn de neurobiologische ontwikkelingsstoornissne?
- verstandelijke beperking
- communicatiestoornis
- ASS
- ADHD
- specifieke leerstoornis
- motorische stoornis
- tictstoornis
Diagram ‘Stoornissen waarbij herhaling centraal staat’ (Carr, 2006)
Dit overzicht groepeert stoornissen waarbij herhaling, dwangmatige of drangmatige gedragingen de kern vormen. Hieronder vallen:
* Angstsstoornissen > OCD
* Neurobiologische ontwikkelingsstoornis
> ticstoornissen
- tourette
- chronische motorische/vocale ticstoornis
- voorlopige ticstoornis
> motorische stoornissen waaronder stereotype bewegingsstoornis
* Impulscontrolestoornissen
Ze worden gekenmerkt door:
* Herhaalde, vaak moeilijk te onderdrukken gedragingen
* Soms voorafgegaan door een drang
* Variabele mate van controle en doelgerichtheid
Wat zijn tics?
- Plotseling, snel, herhaald, niet-ritmisch
- Motorisch (beweging) of vocaal (geluid)
- Premonitory urge: Voorafgaande aandrang om tic te hebben, wordt ervaren als ‘niet te weerstaan (niet altijd, minder bij jonge kinderen). Kunnen tijdelijk onderdrukt worden
- Eenvoudig: kort, beperkt (bijv. knipperen, kuchen)
- Complex: langer, lijkt doelgericht (bijv. springen, woorden roepen)
DSM-5 Criteriavan Stoornis van Gilles de la Tourette
A. Zowel multipele motorische als een of meer vocale tics zijn op een bepaald moment tijdens de ziekte aanwezig geweest, hoewel niet noodzakelijkerwijs tegelijkertijd
B. De tics kunnen** in frequentie wisselen, **maar zijn aanwezig gedurende meer dan een jaar sinds het begin van de tics
C. Begint voor de leeftijd van 18 jaar
D. Niet veroorzaakt door middel of somatische aandoening (bv; huntington)
Vormen van Gilles de la Tourette
Zuivere Tourette: minstens 2 motorische én 1 vocale tic, start ~6-7 jaar, voor 21e jaar
Full Blown Tourette: incl. echolalie, coprolalie, palilalie
Tourette Plus (TS+): gepaard met ADHD, OCD
**DSM5 criteria **voor Persisterende (chronische) motorische of vocale ticstoornis
A. Enkel motorische of enkel vocale tics (niet beide)
B. >1 jaar aanwezig
C. Begin vóór 18 jaar
D. Niet door middel of somatische aandoening
E. Nooit voldaan aan criteria van Tourette
Specificeer: motorisch of vocaal
**DSM5 criteria **voor voorlopige ticstoornis
A. Enkelvoudige of multipele motorische en/of vocale tics
B. <1 jaar aanwezig
C. Begin vóór 18 jaar
D. Niet door middel of somatische aandoening
E. Nooit voldaan aan criteria van Tourette of chronische tics
Comorbiditeit bij ticstoornissen
- OCD (20-60% bij Tourette) ➔ onderscheid soms moeilijk, drang vs. dwang
- ADHD (50%)
- Angststoornissen, depressie
- Slaapstoornissen: wakker worden, nachtmerries, slaapwandelen
- Woede-uitbarstingen, zelfbeschadiging
- ASS en Tourette hebben overlap
Differentiaaldiagnose ticstoornissen
OCD
ASS
ADHD
Spraak- en leerstoornissen
Prevalentie ticstoornissen
- Jongens **3-4x vaker **dan meisjes
- ~10% van kinderen heeft ooit tics (vaak voorbijgaand)
- Gilles de la Tourette: 0,5 - 0,7% (7-18 jaar)
- Chronische motorische tics: 0,3 - 0,8%
- Chronische vocale tics: 0,5%
- 4,8% heeft niet-chronische tics
Etiologie van ticstoornissen
- Genetische aanleg (>50% variantie)
1) Problemen met visuo-motorische integratie
2) Aandachtsstoornissen
3) Responsinhibitie en b
4) Verminderde fijn-motorische controle - Overerving dominant met variabele expressie
- Combinatie van meerdere genen
- Pre- en perinatale factoren
-
Auto-immuun hypothese (PANDAS):
1) Streptokok-infecties verhogen risico
2) Auto-antilichamen tegen basale ganglia
Behandeling van ticstoornissen
- Psycho-educatie ➔ uitleg + veilige omgeving
- Monitoring: tic-registratie, YGTSS-score
-
Gedragstherapie:
1) Exposure + responspreventie (premonitory urge aanpakken)
2) Habit reversal training (tegenbeweging aanleren) -
Medicatie:
1) Dopamine-blokkers bij ernstige tics
2) Behandeling comorbiditeit (ADHD, OCD) - Doel: leren accepteren en hanteren
DSM-5 Criteria Stereotype Bewegingsstoornis
A. Repetitieve, ogenschijnlijk doelloze bewegingen (schommelen, bonken, wapperen, zichzelf bijten)
B. Verstoort sociaal, school of dagelijks functioneren / risico op zelfbeschadiging
C. Begin vroege kindertijd
D. Niet verklaard door middelen, andere neurostoornis of OCD
➡️ Specificeer:
* Met of zonder zelfbeschadiging
* Al dan niet samenhangend met een andere stoornis
* Ernstgraad: licht / matig / ernstig
Behandeling stereotype bewegingsstoornis
- Psycho-educatie
-
Cognitieve gedragstherapie (CBT):
1) Moeilijkheidsgraad opbouwen
2) Exposure en responspreventie - Eventueel medicatie
- Gezin betrekken
DSM5 criteria Trichotillomanie (Haaruittrekstoornis)
A. Herhaaldelijk haar uittrekken met haarverlies
B. Herhaaldelijke stoppogingen
C. Klinisch significante lijdensdruk of beperkingen
D. Niet door een somatische aandoening
E. Niet beter verklaard door andere psychische stoornis
Kenmerken
* Alle lichaamsgebieden (meestal hoofd, wenkbrauwen, wimpers)
* Rituelen en variabele gemoedstoestanden (angst, opluchting)
* Bewust of automatisch
* Vaak ook excoriatiestoornis (huidpulken)
Prevalentie en Comorbiditeit Trichotillomanie
- 1 à 2% van de bevolking
- Vrouwen 10x vaker dan mannen (bij kinderen meer gelijk)
- Startleeftijd: 11-13 jaar gemiddeld
- Twee pieken: vroege kinderjaren en puberteit
- Comorbiditeit met OCD en tics
