Teoria wzrostu gospodarczego Flashcards
1
Q
Wzrost gospodarczy
A
- jest to proces powiększania się w określonym okresie czasu podstawowych wielkości makroekonomicznych.
- bardziej ogólna definicja wskazuje, że jest to powiększanie się zdolności danego społeczeństwa do produkcji dóbr i usług zaspokajających ludzkie potrzeby.
2
Q
Podstawowe wielkości makroekonomiczne:
A
- produkcja,
- dochód,
- konsumpcja,
- zatrudnienie,
- inwestycje.
3
Q
Produkt Krajowy Brutto (PKB)
A
- jest miarą wielkości produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem
- PKB mierzy wartość produkcji wytworzonej przez mieszkańców danego kraju.
- Suma wartość wszystkich dóbr i usług finalnych wytworzonych na terenie danego kraju
4
Q
Produkt Narodowy Brutto (Dochód Narodowy Brutto) (PNB)
A
- jest miernikiem całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju, niezależnie od tego w jakim miejsca (kraju) świadczyli oni usługi posiadanych przez siebie czynników produkcji.
- PNB jest równy PKB skorygowanemu o dochody netto z tytułu własności za granicą.
5
Q
Model ruchu okrężnego w gospodarce - założenia
A
Założenia upraszczające:
- rozpatrujemy gospodarkę zamknięta bez eksportu i importu,
- w gospodarce nie funkcjonuje państwo, a jedynie gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa,
- gospodarstwa domowe są zarówno właścicielami czynników produkcji jak i nabywcami dóbr i usług,
- gospodarstwa domowe przeznaczają całe swoje dochody na bieżące wydatki,
- przedsiębiorstwa pełniące funkcje pracodawców i producentów przeznaczają całe swoje dochody na zakup czynników produkcji.
6
Q
Model ruchu okrężnego - schemat
A
- Krąg wewnętrzny ilustruje przepływ zasobów rzeczowych: -> gospodarstwa domowe -> dobra i usługi -> przedsiębiorstwa -> usługi czynników produkcji
- Krąg zewnętrzny ukazuje odpowiadające transferom zasobów rzeczowych przepływy pieniężne (płatności): -> gospodarstwa domowe ->wydatki na dobra i usługi -> przedsiębiorstwa -> dochody czynników produkcji
7
Q
Model ruchu okrężnego - wnioski
A
- Obydwie analizowane grupy podmiotów są od siebie silnie zależne (sytuacja gospodarstw zależy od sytuacji przedsiębiorstw i odwrotnie).
- Występują trzy sposoby mierzenia działalności gospodarczej:
– mierzenie strumieni wydatków na dobra i usługi, (pieniężne)
– mierzenie strumieni dochodów czynników produkcji (pieniężne)
– mierzenie strumieni wytwarzanych dóbr i usług, (rzeczowe) - Wszystkie metody pomiaru muszą dać jednakowy rezultat, ponieważ strumienie pieniężne są odpowiednikami transferu strumieni rzeczowych.
8
Q
Wady modelu ruchu okrężnego
A
- Nie uwzględnia istnienia państwa.
- Nie bierze pod uwagę eksportu i importu.
- Pomija to, że gospodarstwa domowe nie muszą wszystkich dochodów przeznaczać na konsumpcję.
- Pomija to, że przedsiębiorstwa nie muszą wydawać wszystkich dochodów na zakup czynników produkcji.
9
Q
Odpływy z model ruchu okrężnego
A
- oszczędności (S),
- podatki (T),
- wydatki na import (𝐼𝑚).
10
Q
Dopływy do model ruchu okrężnego
A
- wydatki rządowe (G),
- dochody z eksportu (𝐸𝑥),
- wydatki inwestycyjne (I).
11
Q
Trzy sposoby liczenia PKB
A
- Metoda sumowania produktów
- Metoda sumowania dochodów
- Metoda sumowania wydatków
12
Q
Metoda sumowania produktów
A
- Polega na sumowaniu wartości dóbr i usług wytworzonych w danej gospodarce w ciągu roku. Zebrane dane statystyczne dotyczące wartości wytworzonych dóbr i usług najczęściej grupuje się według działów gospodarki
- Przy obliczaniu PKB metodą sumowania produktów trzeba uważać, aby nie dodawać wielokrotnie tych samych elementów.
- Przy obliczaniu PKB należy liczyć wyprodukowane dobra i usługi tylko jeden raz.
13
Q
Metoda sumowania produktów - Sposoby uniknięcia wielokrotnego sumowania
A
- sumowanie wartości tzw. produktów finalnych,
- sumowanie tzw. wartości dodanej.
14
Q
Produkty finalne
A
to dobra i usługi nabywane przez ostatecznego użytkownika, czyli: dobra i usługi konsumpcyjne nabywane przez gospodarstwa domowe oraz dobra i usługi inwestycyjne (np. maszyny) nabywane przez przedsiębiorstwa.
- Dobra inwestycyjnie nie zużywają się w całości w jednym cyklu wytwórczym.
- Produkty, które są w całości zużywane przez przedsiębiorstwa przy wytwarzaniu innych produktów są to produkty pośrednie.
15
Q
Wartość dodana
A
jest to przyrost wartości produktów będący rezultatem danego procesu produkcji. Oblicza się ją przez odjęcie od wartości dóbr (czy też usług) wytwarzanych w danym przedsiębiorstwie sumy kosztów rzeczowych czynników produkcji zużytych przy wytwarzaniu tych dóbr (usług).
16
Q
Metoda sumowania dochodów - liczenie
A
PKB = E(wartości dodanych) = E(dochodów czynników produkcji)
E - suma
- Metoda polega na dodawaniu dochodów, powstających w procesie wytwarzania produktów w danym roku. Suma tych dochodów musi być równa ogólnej sumie wartości dodanej, ponieważ wartość dodana składa się z dochodów otrzymywanych przez uczestników procesu produkcji.
- Uwzględniać należy jedynie te dochody, które powstają w związku z wytwarzaniem dóbr i usług. Nie można uwzględniać np. dochodów z tytułu darowizny lub pochodzących z tzw. płatności transferowych, tj. emerytur, rent, różnego rodzaju zasiłków, stypendiów i innymi płatnościami z budżetu. Płatności te nie wiążą się z koniecznością świadczenia w zamian jakiejś usługi, nie są dochodami z tytułu udziału w procesie produkcji.
17
Q
Metoda sumowania wydatków - pierwsza metoda liczenia
A
Obliczanie PKB polega na sumowaniu wydatków na produkty finalne wytworzone przez przedsiębiorstwa krajowe.
PKB = Ck + Ik + Gk + Exk
k – oznacza uwzględnienie tylko wydatków na produkty krajowe,
𝐶𝑘 - wydatki na produkty konsumpcyjne (czyli dobra i usługi) wytwarzane w kraju,
𝐼𝑘 - wydatki na krajowe produkty inwestycyjne,
𝐺𝑘 –wydatki rządowe na wytwarzane w kraju finalne dobra i usługi, z wyłączeniem
płatności transferowych,
𝐸𝑥𝑘 - wydatki zagranicy na krajowe produkty eksportowane.
18
Q
Metoda sumowania wydatków - druga metoda liczenia
A
PKB = C + I + G + Ex - Im
𝐼𝑚 - wielkość łącznego importu,
- Ta metoda rachunku wykorzystywana jest w praktyce statystycznej.
- Reguły rachunkowości gwarantują identyczność wyników rachunku PKB dla wszystkich trzech przedstawionych metod liczenia.
19
Q
Mierniki wzrostu gospodarczego
A
Najpowszechniej stosowanym miernikiem wzrostu gospodarczego jest stopa wzrostu realnej produkcji społecznej (PKB) lub realnego dochodu narodowego (PNB), często uzupełniony przez podanie PKB/PNB przypadającego na jednego mieszkańca.
20
Q
nominalny PKB/PNB
A
– obliczany jest według bieżącej wartości pieniądza
21
Q
realny PKB/PNB
A
lub inaczej PKB/PNB w cenach stałych; koryguje nominalny PKB/PNB o skutki inflacji i wyraża go w cenach istniejących w pewnym okresie, najczęściej określanym jako rok bazowy lub podstawowy; obliczany jest wg. realnej wartości pieniądza „oczyszczonej” z wpływu inflacji.
22
Q
Stopa wzrostu gospodarczego
A
r = (deltaY(t+1))/Yt * 100% deltaYt = Y(t+1) - Yt
𝒀𝒕- realna wartość PKB/PNB w okresie bazowym Jeżeli: R < 0 mamy recesję R = 0 mamy stagnację R > 0 mamy wzrost gospodarczy
23
Q
PKB jako miernik produkcji
A
Mierzy wartości dóbr i usług nabywanych na rynku, tym samym pomija produkcję nie będącą przedmiotem transakcji kupna – sprzedaży, a więc nie uwzględnia:
- czasu wolnego (wypoczynku) – uwzględnienie czasu wolnego zwiększyłoby rozmiar PKB rocznie, ale takie rozszerzone PKB obniżyłoby tempo wzrostu, ponieważ wartość czasu wolnego rosłaby wolniej niż realna wartość produkcji;
- „efektów zewnętrznych” produkcji, takich jak zanieczyszczenie środowiska i zatłoczenie miast - koszt zanieczyszczeń powinien być odjęty od PKB, ale faktycznie zanieczyszczenie i zatłoczenie rośnie szybciej niż wielkość produkcji, dlatego szacunki PKB są prawdopodobnie nieco zawyżone;
- nie rejestrowanej produkcji, tzw. szarej strefy;
- wartości wytworzonych przez wolontariuszy;
- produkcji gospodarstw domowych przeznaczonych na własne potrzeby.
Z kolei PKB uwzględnia w swoim rachunku produkcję antydóbr (np. papierosy, alkohol) oraz wydatki państwa na zbrojenia.
24
Q
PKB a nowe produkty
A
Nowe produkty stanowią istotne utrudnienie w porównywaniu realnego PKB wytworzonego w różnych latach.
- Jeśli nowy produkt zastępuję „stary”, wówczas jego wartość można oszacować w przybliżeniu porównując o ile zwiększył się realny dochód ludności wskutek wprowadzenia nowego produktu, który taniej zaspokaja te same potrzeby.
- Jeśli nowy produkt spełnia funkcje nowe, dotychczas niespotykane, wówczas obliczenia statystyczne mające uchwycić wartkość realnego PKB są zdecydowanie bardziej skomplikowane.
25
PKB jako miernik dobrobytu
PKB per capita, czyli PKB w przeliczeniu na 1 mieszkańca jest miernikiem poziomu życia i zadowolenia osiąganym przez przeciętnego obywatela.
Wady:
- Nie uwzględnia zróżnicowania dochodów w społeczeństwie ani ich dystrybucji.
- Wyższy poziom PKB na 1 mieszkańca nie jest równoznaczny z wyższym stopniem satysfakcji społecznej, ponieważ dobra materialne to nie wszystko.
- Rachunki PKB, czy PNB ilustrują tylko wysokość bieżących dochodów, nie uwzględniają wielkości nagromadzonego majątku ani oszczędności.
- Rachunki PKB, czy PNB nie uwzględniają długu publicznego ani prywatnego.
26
Inne miary dobrobytu
Sugerowane nowe miary mają w większym stopniu koncentrować się na wzroście wartości posiadanych przez osoby fizyczne i firmy dóbr i oparte są o powiązane ze sobą miary PKB oraz indeksy cen PPI (wskaźnik cen dóbr produkcyjnych) i CPI (wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych).
- Współczynnik Giniego
- HDI (Human Development Index)
- Narodowy Indeks Dobrobytu
- Wskaźnik Narodowego Szczęścia Brutto
27
Współczynnik Giniego
wskaźnik nierówności społecznej; funkcjonuje od lat 90-tych ubiegłego wieku; pokazuje nierówności w dochodach danego społeczeństwa.
28
HDI (Human Development Index)
opracowany przez ONZ wskaźnik rozwoju społecznego, określa stopień dobrobytu poszczególnych krajów; obok PKB per capita uwzględnia również oczekiwaną długość życia oraz poziom wykształcenia (średnia liczba lat nauki).
29
Narodowy Indeks Dobrobytu
zaproponowany przez Niemcy kilka lat temu; który łączy trzy komponenty: realną gospodarkę, ekologię oraz wymiar socjalny.
30
Wskaźnik Narodowego Szczęścia Brutto
jest liczony w królestwie Bhutanu.
31
Globalny Indeks Rozwoju Społecznego - SPI
- Tworzony przez Social Progress Imperative we współpracy z firmą doradczą Deloitte.
Najnowszy raport za 2019 rok wskazuje, że krajem o najwyższym poziomie rozwoju społecznego jest Norwegia (2 – Dania, 3 – Finlandia).
- Zestawienie powstało na podstawie wyników uzyskanych przez 163 krajów w trzech kluczowych aspektach: podstawowe potrzeby ludzkie (m.in. dostęp do wody i „dach nad głową”), fundamenty dobrobytu (m.in. ochrona zdrowia), możliwości awansu społecznego i wolności osobiste. Wszystkich wskaźników w indeksie jest 52.
- Polska uplasowała się podobnie jak w ubiegłym roku na 31 miejscu. Nasz kraj znalazł się w tzw. „drugiej” grupie państw, tj. krajów rozwiniętych społecznie. Razem z nami w tej kategorii uplasowało się większość krajów Unii Europejskiej i USA.
- Polska została określona jako kraj, który „ma problem z dostępem do niedrogich mieszkań, tolerancją wobec imigrantów czy chorobami cywilizacyjnymi”.
- Ostanie miejsce w rankingu zajęła Południowy Sudan.
32
Przyczyny wzrostu gospodarczego
- Funkcja produkcji obrazuje maksymalne rozmiary produkcji, jakie można osiągnąć dzięki wykorzystaniu określonych nakładów czynników wytwórczych, przy danym poziomie wiedzy technicznej.
- W dalszej analizie przyjmujemy upraszczające założenie, że gospodarka zawsze wytwarza produkcję na poziomie potencjalnym, czyli przy pełnym zatrudnieniu i równowadze na wszystkich rynkach.
- Zakładamy również, że tempo przyrostu demograficznego jest niezależne od czynników ekonomicznych.
Wzrost produkcji potencjalnej, czyli wzrost gospodarczy będzie wynikał ze:
- zwiększenia nakładów czynników produkcji]
- wzrostu produkcyjności czynników produkcji będącego efektem postępu technicznego.
33
Czynniki wzrostu gospodarczego
- Kapitał
- Praca
- Kapitał ludzki
- Ziemia
- Surowce
34
Kapitał
- czyli maszyny, budynki oraz zapasy surowców i materiałów, które wraz z innymi czynnikami wytwórczymi uczestniczą w procesie produkcji
- techniczne uzbrojenie pracy to relacja kapitał-praca, czyli wielkość kapitału przypadająca na 1 zatrudnionego.
- A zatem wzrost technicznego uzbrojenia pracy jest jednym z podstawowych sposobów zwiększania wydajności i dochodu na 1 mieszkańca.
35
Praca
– są dwa podstawowe sposoby wzrostu zatrudnienia w gospodarce:
➢ wzrost liczby ludności (przyrost naturalny, migracje);
➢ zwiększenie stopnia aktywności zawodowej ludności (np. aktywizacja zawodowa pewnych grup społecznych, podnoszenie wieku emerytalnego itp.)
36
Kapitał ludzki
czyli wiedza i umiejętności. Przy określonym zasobie kapitału rzeczowego, wzrost poziomu wykształcenia, kwalifikacji i doświadczenia zawodowego pracowników pozwala zwiększyć produkcję.
37
Ziemia
jest szczególnie istotnym czynnikiem w gospodarkach rolniczych. Wzrost powierzchni ziemi uprawnej przypadającej na 1 zatrudnionego pozwala zwiększyć produkcję rolną.
38
Surowce
Przy danych nakładach pozostałych czynników wzrost nakładu surowców prowadzi do wzrostu produkcji. Rozróżniamy surowce:
➢ nieodnawialne – np. ropa naftowa, węgiel, gaz ziemny itp.,
➢ odnawialne – np. lasy, zasoby rybne itp.
39
Wiedza techniczna a wzrost gospodarczy
Postęp techniczny dokonuje się przez wynalazki, czyli odkrywanie nowej wiedzy oraz innowacje tj. zastosowanie nowej wiedzy w procesie produkcji.
- Wynalazki
- Wiedza uprzedmiotowiona w kapitale
- Uczenie się przez pracę
- Badanie i rozwój
40
Wynalazki
– prowadzą do spektakularnego przyrostu wiedzy technicznej, np. koło, silnik, komputer, aktualnie to sztuczna inteligencja.
41
Wiedza uprzedmiotowiona w kapitale
- Innowacje mające na celu zastosowanie nowej wiedzy w praktyce często wymagają inwestycji w postaci maszyn i urządzeń.
42
Uczenie się przez pracę
- Kapitał ludzki jest w produkcji równie istotny jak kapitał rzeczowy. Wydajność pracy wzrasta ze wzrostem doświadczenia.
Efekt Horndala – w szwedzkiej stalowni uruchomionej w 1836 r. przez 15 lat wyposażenie w maszyny i liczba zatrudnionych nie uległo zmianie, a mimo to wydajność pracy rosła średnio o 2% rocznie.
43
Badanie i rozwój
- zależy od nich skala dokonywanych wynalazków i innowacji.
44
Malthuzjańska pułapka – ziemia i ludność
- Thomas Malthus, angielski ekonomista. W pracy 1798 r. przedstawił katastroficzną wizję rozwoju ludzkości, przedstawiciel tzw. „smutnej” ekonomii.
- Żyjąc w społeczeństwie, w którym dominowała działalność rolnicza, postawił on tezę, że wynikiem zwiększającej się liczby ludności i ograniczonej podaży ziemi miał być spadek krańcowej wydajności w rolnictwie.
- W rezultacie produkcja rolna nie nadążyłaby za wzrostem liczby ludności. Podaż żywności na osobę obniżałaby się do momentu, kiedy głód spowodowałby spadek liczby ludności do poziomu, przy którym możliwe stałoby się zapewnienie dostatecznej ilości żywności z ograniczonego areału
ziemi uprawnej.
- Obecnie niektóre z krajów Trzeciego Świata znalazły się w tej malthuzjańskiej pułapce.
45
Malthuzjańska pułapka a kraje bogate
- Kraje bogate zdołały podnieść poziom wydajności w rolnictwie (przy zadanej liczbie ludności), co umożliwiło przejście części pracowników do przemysłu.
- Przemysł produkował m.in. coraz lepsze środki produkcji dla rolnictwa (maszyny, środki transportu usprawniające dystrybucję żywności), co przyczyniło się do dalszego wzrostu wydajności w rolnictwie i pozwoliło wyżywić zwiększającą się już liczbę ludności oraz umożliwiło dalsze przemieszczanie się siły roboczej z rolnictwa do przemysłu.
- Szybki postęp techniczny w produkcji rolnej doprowadził do dużych i trwałych przyrostów wydajności, które wzmocniły efekt wynikające z przejścia do bardziej kapitochłonnych metod wytwarzania.
- A zatem zwiększenie kapitału i postępu technicznego umożliwiło wzrost produkcji w tempie szybszym od wzrostu zatrudnienia, powodując w konsekwencji wzrost stopy życiowej.
46
Malthuzjańska pułapka - wniosek
Nawet przy stałej podaży jednego z czynników wytwórczych (np. ziemi) jest możliwy trwały wzrost gospodarczy. Mianowicie akumulacja kapitału w połączeniu z postępem technicznym, pozwala przezwyciężyć ograniczenie w postaci stałej podaży ziemi, dzięki czemu możliwy staje się wzrost produkcji rolnej w tempie równym lub nawet szybszym od tempa wzrostu ludności.
- Procesy te są stymulowane przez mechanizm cenowy. Wzrost produkcji rolnej przy ograniczonej podaży ziemi podnosi jej cenę, co stwarza bodźce do szukania sposobów bardziej efektywnego wykorzystania ziemi.
- To samo tyczy się wszystkich innych zasobów naturalnych o ograniczonej podaży.
47
Państwo a wzrost gospodarczy
Państwo może stymulować wzrost gospodarczy polityką podażową (przyczyniającą się do przyrostu możliwości produkcyjnych - produkcji potencjalnej) za pomocą:
- wspierania i finansowania programów B+R („badania i rozwój);
- wspierania innowacji;
- zarządzania popytem w celu całkowitego
wykorzystania zasobów, którymi dysponuje gospodarka;
- tłumienia wahań koniunkturalnych;
- stabilizacji stóp procentowych na możliwie niskim poziomie;
- skłaniania do inwestowania (ulgi inwestycyjne);
- popierania wolnego handlu;
- ułatwiania tworzenia kapitału ludzkiego (inwestycje w szkolnictwo);
- obniżanie poziomu zasiłków dla bezrobotnych w celu zwiększenia bodźców do poszukiwania pracy.
48
Korzyści wzrostu gospodarczego
- W krajach słabo rozwiniętych pozwala na przezwyciężenie ubóstwa - jednak istnieje ryzyko, że korzyści ze wzrostu gospodarczego przypadną grupom najbogatszym.
- W krajach rozwiniętych oczekuje się, że wzrost gospodarczy pozwoli na dalszy wzrost poziomu konsumpcji i w ten sposób przyczyni się do wzrostu dobrobytu, ale PKB nie jest doskonałym miernikiem dobrobytu społecznego, jego zwiększanie wiąże się również z kosztami.
- Kraje o większym poziomie PKB są w stanie zapewnić wyższy zakres opieki społecznej i przywiązują większą wagę do ochrony środowiska naturalnego.
49
Koszty wzrostu gospodarczego
- zanieczyszczenie środowiska naturalnego;
- zatłoczenie miast, hałas;
- pełen stresów tryb życia związany z wykonywaną pracą;
- brak czasu wolnego;
- nierównomierny podział dochodu, co z kolei może przyczyniać się do powstania, czy nasilenia patologii społecznych;
- produkcja bubli;
- wyczerpywania się nieodnawialnych zasobów naturalnych.
50
Koncepcja wzrostu zerowego
najlepszym rozwiązaniem jest obniżenie tempa wzrostu PKB do zera, ponieważ zwiększaniu PKB towarzyszą dodatkowe koszty.
