TANIMLAYICI ARAŞTIRMALAR Flashcards
EPİDEMİYOLOJİK ARAŞTIRMALAR
I- GÖZLEMSEL ARAŞTIRMALAR
--- Tanımlayıcı Araştırmalar
Olgu sunumu
Olgu serileri
Korelasyonel araştırmalar
Bilgi, tutum, davranış araştırmaları
--- Analitik Araştırmalar
a. Kesitsel Araştırmalar
b. Vaka-Kontrol Araştırmaları
c. Kohort Araştırmaları
II- DENEYSEL ARAŞTIRMALAR
1- Klinik (Randomize) Deneyler
2- Saha Deneyleri
III- METODOLOJİK ARAŞTIRMALAR
1- Geçerlilik Araştırmaları
2- Güvenilirlik-Tutarlılık Araştırmaları
TANIMLAYICI ARAŞTIRMALAR
Toplumun sağlık sorunları;–Ne?—Kimde?—Nerede?—Ne zaman?
\+Temel amaç tanımlamak \+Hipotez kurulmaz, sınanmaz \+Risk altındaki grubun tamamı incelenmez \+Belli bir durumla karşılaşmış olanlar \+Sağlık olaylarının nedenlerine yönelik bilgi \+Hipotez kurmaya yardımcı \+Risk gruplarını belirleme \+Sağlık hizmet planlaması \+Hizmette önceliklerin belirlenmesi
Kişi Özellikleri ETKİSİ
YAŞ
+Birçok hastalığın Ölüm ve hastalık hızları
+Kişisel özellikler yaşa göre farklılık gösterir
++Yaş dağılımları benzer değilse;Farklı toplumların ölüm ve hastalık hızları karşılaştırılamaz
+Yaşa özel insidans-prevalans hızları
+Hastalık nedeniyle başvuruların yaşa göre dağılımı
+Yaş, hastalıkların; Görülme sıklığını, Türünü, Şiddetini, Sonuçlarını etkiler
***Kohort (Kuşak) Etkisi: Belirli bir zaman içinde benzer özellikleri paylaşan kişiler topluluğu. Aynı dönemde, aynı mekanda… yaşayan insan topluluklarında hastalık görülme prevelansı daha yüksektir.
CİNSİYET
+Her iki cinsin toplum içindeki konumları ile
fizyolojik ve genetik yapı özellikleri farklıdır.
+Zararlı kişisel alışkanlıklar
+Risk alma davranışları
+Duygusal stres
+Tıbbi hizmetten yararlanma boyutu (kadınlar daha etkin)
+Hastalık sıklıkları cinsiyete göre farklı
+Hastalanma hızı kadınlarda yüksek (genelde kronik h.)
+Ölüm hızı erkeklerde yüksek
ETNİK YAPI VE IRK
+Sosyo-ekonomik durum ve yaşantı farklılığı
*siyahilerde orak hüc. anemi prevelansı daha çok vb…
DİN
+Yahudi ve Müslüman kadınlarda rahim ağzı kanseri daha az (erkekler sünnet oluyor)
+Yahudi ve Müslümanlarda trişinozis daha az (domuz eti tüketilmediğinden)
MEDENİ DURUM
+Evli erkek ve kadınlarda en düşük
+Boşanmışlarda en yüksek
+Nedene özel ölüm hızları bekarlar arasında daha yüksek
*Ölüm ve hastalanma hızlarındaki farklılık;
Sağlığı bozuk kişilerin evlenmeme eğilimi
Zararlı alışkanlıkları olanların bekar kalma olasılığı
Evli ve bekarların yaşam biçimi farklılığı
Sağlıksız kişilerin evliliklerinin uzun ömürlü olmaması olabilir.
SOSYO-EKONOMİK DURUM
+Tek değişkenle ölçülemez;-Ailenin toplam geliri-Kişi başına düşen gelir-Konut koşulları-Anne eğitim düzeyi-Babanın meslek statüsü DÜŞTÜKÇE Bebek ölüm hızları ARTAR
+Aile tipi ve büyüklüğü
+Anne yaşı (18 küçük 35 yüksek hamilelikler riskli)
+Doğum sırası
+ana baba sağlık durumu psikolojik etkiler
ALIŞKANLIKLAR
+Besin hazırlama, saklama ve yeme
+Alkol, sigara, kahve tüketimi,Uyuşturucu madde, ilaç bağımlılığı
+Cinsel yaşam biçimi
YER ÖZELLİKLERİ
+Bölgesel dağılım ve Ulusal ve uluslararası dağılım
*** “EPİDEMİYOLOJİK HARİTA”
ZAMAN ÖZELLİKLERİ
+++Kısa Süreli Değişiklikler
Hastalık etkeni ile karşılaşılmasından hastalık
belirtilerinin çıktığı ana kadar geçen süre etkenin türüne
göre değişir.-İlaç, kimyasal madde zehirlenmeleri-Gıda intoksikasyonları-Farklı kuluçka süreleri…..-akut h. dakika saat-kronik hastalıklar aylar yıllar içinde değişir
+++Periyodik Değişiklikler
Sindirim sistemi infeksiyonları; yaz ve sonbahar
Solunum sistemi infeksiyonları; kış ve ilkbahar
Yaz aylarında; boğulmalar…..
Kızamık, influenza salgınları……
+++Seküler Değişiklikler
Uzun zaman içinde meydana gelen değişiklikler (sigara gibi uzun zaman sonra etkir)
–Tanı yöntemleri ve kriterlerinde değişiklikler olup olmadığı,
–Yeni buluşlar yapılıp yapılmadığı,
–Hastalık bildirimlerinin süreklilik, tamlık, doğruluk açısından aynı nitelikte olup olmadığı,
–Ölüm nedenleri ve hastalıkların sınıflandırılmasında veya terminolojisinde değişiklik olup olmadığı,
–Yeni hastalık gruplarının tanımlanıp tanımlanmadığı,
–Sağlık hizmetlerinin dağılımı, ulaşılabilirliği ve kalitesinin ne düzeyde olduğu,
–Populasyonun yapısında değişiklik olup olmadığı incelenmelidir.
BİMODALİTE
grafikte 2 pik noktalı grafik. Oran yok
örnek grafik insidans yaş grafiği. 30da ve 70. yaşta** iki pik noktası var.
Sağlık Olayı – Yaş İlişkisini Değerlendirme
+İncelenen hastalığın sağlam kişinin biyolojik yapısı-gelişimi ile ilgili olarak belirli bir yaş döneminde görülmesi Örn: Doğumsal anomaliler(Ç), kronik hastalıklar(Y)
+İlerleyen yaşla birlikte etkenle karşılaşma süresinin kümülatif olarak artması Örn Radyasyon, hava kirliliği, sigara etmenleri birikerek etkisini gösterir.
+Belirli yaşlarda belirli etkenlerle karşılaşma olasılığının artması örn: Çocukluk döneminde enfeksiyon ajanları, Yetişkinlerde işyeri ortamından kaynaklanan olumsuzluklar
+Hastalık tanılarının her yaşta aynı doğrulukta konulamaması. Yaşlılarda ve çocuklarda tanı oldukça zordur.
OLGU SUNUMU
Tıbbi açıdan özelliği olan, Yeni, Dikkat çekici olguların tanımlayıcı özelliklerinin sıralandığı bilimsel makale türü.
- -Belirtiler
- -Fizik muayene bulguları
- -Laboratuvar bulguları
- -Doğal seyir
OLGU SERİSİ
Benzer olgulara ait sunumların tek rapor halinde derlenmesi.
En önemli özelliği, vaka-kontrol çalışmalar için “vaka” grubu olarak kaynak sağlayabilir.
KORELASYONEL ARAŞTIRMALAR
Analiz birimi olarak grupların alındığı; etken ve sonucun birlikte ölçüldüğü ve gruplar arası farklılığın araştırıldığı grup çalışmalarıdır. ÖRN Gıdalardan alınan iyot miktarı ile endemik guatr arasındaki ilişki. Sudaki flor miktarı ile diş çürükleri arasındaki ilişki.
–Ekolojik korelasyon: İki değişken arasındaki ilişkiyi inceler. Ekolojik analizlerde, tüm değişkenler için analiz birimi gruptur: Grup, okul, çalışılan yer, ilçe, zaman dilimi, belirli bir sağlık kuruluşu ya da ülke ve kıta gibi daha büyük topluluklar olabilir (Bireysel riski göstermez). Araştırma yapılan ülkede hangi bireyler ne kadar et tüketiyorlar ve kanser oluyorlar, hangileri et tüketmiyor ve kanser olmuyor incelenmemektedir. Dolayısıyla, bireysel düzeyde et tüketimi ya da miktarı ile kanser arasında direkt bir ilişki kurulamaz.
Çin’in Hennan eyaletinde özefagus kanseri mortalite hızı ile yüksek tuz tüketimi arasında ilişki saptanmıştır (Oysa tuzla kurutulmuş gıdalar en çok alkolle birlikte tüketildiği için özefagus ca ortaya çıkmaktadır. Eşlik eden ya da karıştırıcı faktör saptanamaz).
–Zaman serileri: Bir sağlık olayının zaman içindeki değişimini inceler.
BİLGİ, TUTUM VE DAVRANIŞ ARAŞTIRMALARI
Toplumun belli bir grubunun, seçilmiş bir konu üzerinde ne kadar bilgi sahibi olduğunun ve çeşitli durumlarda nasıl bir yaklaşım ve davranış sergilediğini belirlemek amacıyla yürütülen çalışmalardır.
Üniversite çağındaki ergenlerin cinsel bilgi, tutum ve davranışları
Psikiyatrik hastalara karşı intörnlerin bilgi, tutum ve davranışları
Kan bağışı üzerine toplumun bilgi, tutum ve davranışı
TANIMLAYICI ARAŞTIRMALARIN AVANTAJLARI ve DEZAVANTAJLARI
+Çabuk
+Ucuz
+Kolay
+Sağlık hizmetlerinde planlama ve hizmette önceliğin saptanmasına yardımcı
+Yeni hastalıkları/sağlık olaylarını tanımlayıcı
+Analitik araştırmalar için ipuçları sağlayıcı
- Sonuçlar topluma genellenemez.
- Çoğunlukla kontrol grubu yoktur.
- Nedensel ilişki kurmak olası değildir.
