Stess & stresshantering Flashcards
1
Q
vakgebieden
A
- psychologie = alfa
- humane wetenschappen
- mind (& brain)
- normaliteit
- soorten gedrag onderscheiden = functioneel, aangepast, problematisch & gestoord
- interventie door non-farmacologisch - psychiatrie = gamma
- medische wetenschappen
- brain (& mind)
- ziekte
- interventie door farmacologisch
2
Q
klinische modellen
A
- biomedisch perspectief
- ziekte -> ziek zijn -> ziekte rol
- iedereen met zelfde afwijking heeft zelfde klachten & rol
- verouderd model
- vooral focus op klachten en niet op preventie - historische ondersteuning van biomedisch perspectief
- hippocrates = lichaamsvochten
- plato = geest & lichaam afzonderlijk
- thomas van aquino = lichaam & ziel samen - biopsychosociaal perspectief
- ziekte = objectief, ziekzijn = subjectieve ervaring
- multidiciplinair centra
- klachten = centraal aanmeldingspunt
- redenen van ontwikkeling = veel andere factoren vb: sociale steun, stress, …
- focus op stress, placebo & chronische pijn
3
Q
algemeen stress
A
- definitie
- psychologische & fysiologische reacties = strain
- op reële of vermeende bedreiging = situatie
- van fysiek & psychisch eveniwcht = interactioneel process - nut van reactie
- energie & kracht geven
- van belang voor in ongekende situaties flexibel te zijn
- snelle reactie = AZS
- trage reactie = hormonen - onderdelen van reactie
- lichamelijk
- psychisch
- gedragsmatig
4
Q
stress reactie
A
- lichamelijk
- zweten
- verminderde speekselproductie
- verhoogde bloeddruk & hartslag
- verhoogde AH
- ruste/slapeloosheid & vermoeidheid
- dilatatie in pupil - psychisch
- irritiatie
- pessimisme
- cynisme
- piekeren
- minder zelfvertrouwen & concentratie - gedrag
- woedeuitbarstingen
- toename op roken & alcohol
- verminderde eetlust
5
Q
snelle reactie
A
- algemeen
- vecht-of-vlucht systeem = overlevingsmechanisme
- regulering van ortho & parasympatisch ZS - adrenaline
- aanmaak in bijnier merg binnen enkele seconden
- snelle effecten
- snel verdwenen - routes
- korte & directe
- lange & indirecte
6
Q
adrenaline effecten
A
- lichamelijk
- kippenvel
- verstijven
- hogere hartslag & voelen van hartslag - doorbloeding
- meer bloed naar spieren = meer kracht mogelijk
- minder naar spijsverteringsstelsel = vlinders - psyche = verhoogde alterheid, concentratie & geheugen
7
Q
directe & korte route
A
- weg = neurale shortcut
- thalamus = tussenstation tussen zintuigen & sensorische gebieden
- doorsturen naar amygdala - reactie
- snelle emotionele reactie
- toenaderings of vermijdingsrectie
- aangeboren = instinctief of door klassieke conditionering - eigenschappen
- onnauwkeurig = ruwe informatie
- snel & onbewust = alarmsysteem
- emoties niet altijd vrijwillig kunnen stoppen
8
Q
indirecte & lange route
A
bewuste route van LeDoux
- weg
- primaire sensorische gebieden = visueel, autidief & somatosensorisch
- amygdala = zo snel mogelijk gevaar detecteren
- prefrontale cortex = redeneren over reactie
–> wordt snel overruled door amygdala = bij langdurige stress ook effectief volume vermindering
- hippocampus = herinneringen ophalen - reactie
- meer gedetailleerde info
- bewust beoordeling maken
9
Q
amygdala
A
- functie
- 2 smalle amandelvormige structuren
- gevaar detectie
- ook positieve emoties in opwinende & spannende situaties
–> sommige mensen moeten lachen bij stress
- interpretatie van sociale interacties = emotie & bedreiging - activatie van amygdala
- meer geactiveerd = moeilijker daling van activiteit
- activatie bij elke activiteit met emotionele respons
- vooral bij mensen die moeite hebben emoties onder controle houden
10
Q
onderzoek amygdala
A
- onderzoek geweld in videogames
- hogere activatie
- na 1 week al afname van prefrontale delen & stijging amygdala
- meer vijandige levensstijl = koppig, ongeduldig & prikkelbaar
- anderen als onsympatiek & kwaadaardig erveran - nijmeegse donders instituut
- vrouwen naar fotos van boze, bange & blije mensen zien
- 1/2 zag net hiervoor een extreem geweldadige film
- gestreste vrouwen = heftigere reactie van amgydala op foto & minder onderscheid in emoties van mensen
11
Q
trage reactie
A
- HPA hypothalamix pituitary adrenal axis = hypothalamus-hypofyse-bijnier as
- negatieve feedback regulatie
- CRF adrenocorticotrophic hormone-releasing factor van hypothalamus
- ACTH adrenocotricotrophic hormone van bijnier
- stimuleren aanmaak van cortisol - cortisol
- binnen enkele minuten aangepaakt
- maximaal na 20min
- piek valt niet samen met adrenaline = aanhoudende alertheid
- verhoogde glycemie & beter gebruik
- verhoogde stoffen voor weefselherstel
12
Q
nut van cortisol
A
- positief = acuut
- energie niveau op peil houden
- energie naar belangerijke spieren sturen
- organen in lichaam op werking zetten
- stofwisseling opkrikken
- waak- & slaapritme reguleren = hoogste niveau’s in voormiddag - negatief = chronisch
- te veel & te alng
- neurotoxische stof = aantasting van hippocampus
- ontregelde hippocammpus = geen remming van HPA-as
- ontstaan van vicieuze cirkel: stress -> cholesterol -> meer stress - overactivatie van HPA-as
- negatieve feedback loop niet aanwezig
- meest consistente biologisch bevinding bij depressie
- herstelde patiënten = blijvende abnormale HPA functie
- onderliggende kwetsbaarheid
- kan ook aanleiding geven tot diabetes type II
13
Q
stress ervaring
A
- stresserende gebeurtenis
- voor iedereen anders = schadelijke/bedreigende situatie
- cogniteve, transactionele stressmodel van Richard Lazarus
- ervaring dat omgevingprikkel > eigen mogelijkheden - verhouding
- stressweerbaarheid = maximaal verdraagbaar
- chronische stressoren = altijd in mate aanwezig & kleine veranderingen
- acute stressoren = pieken in bepaalde situaties
14
Q
draagkracht/draaglast model
A
- draaglast = vermogen van individu
- maatschappelijke verwachtingen van redzaamheid bij omgaan van moeilijkheden & tegenslagen = stressoren
- ziekte & herstel
- ingrijpende levensgebeurtenissen
- verlies ervaringen
- confilcten - draagkracht = waargenomen eisen
- hulpbronnen van redzaamheid bij omgaan met moeilijkheden & tegenslagen
- persoonlijke
- sociale
- culturele
- economisch
15
Q
appraisal
A
= taxatie
- adaptatie process aan stressoren
- primaire & secundaire beoordeling
- cognitieve processen = bepalen waarom & mate van stress
- bijna automatisch
- zowel voor fysieke als emotionele bedreiging - primaire appraisal
- dreiging & anticipatie van gevaar
- verlies of verliesdreiging
- uitdaging = mogelijkheid van beheersing of winst - secundaire appraisal
- wat kan ik aan deze situatie doen of kan ik deze situatie aan
- mogelijkheden, tijd, energie, zin & motivatie
- positieve stress ervaren = buiten comfortzone maar toch controleren
16
Q
coping strategiën
A
- coping
- cognitieve & gedragsmatige strategieën
- omgaan met interne of externe stressoren
- gericht op verwerven van controle
- dynamisch = veranderen afh van eerdere coping
–> beinvloeden van appraisal in nieuwe situaties
- aangrijpingspunt van therapeutische maatregelen - probleemgerichte coping = oorzaak direct aanpakken
- probleemoplossend gedrag = actief informatie opzoeken & stressor aanpakken
- vermijdingsgedrag of veranderen van situatie - emotiegerichte comping
- belang & betekenis verminderen
- eigen gevoelens beheren = ontspanningsoefeningen
- verdriet bij confrontatie met leed proberen onderdrukken
- eten, drinken, roken, …
17
Q
persoonlijke mate van stress
A
- omgekeerde stressboog
- law of Yerkes Dodson
- arousal & attention tov. performance - verband in onderzoek
- shokken aan muis geven in doolhof
- te weinig stress = niet aandachtig zoeken
- optimaal = perfecte aandacht
- teveel = vooral bezig zijn met stressvermijding - verhogen van stress = daily hassels
- in kader van gezondheidzorg
- verkeer & parking
- te moeilijke woorden gebruiken
- te weinig uitleg geven
- niet luisteren naar patien = gevoel van nummer te zijn
- artsen die elkaar tegenspreken
18
Q
hersensynchronisatie
A
- onderdelen
- gedrag = glimlachen, geeuwen, oogcontact, …
- fysiologie = hartslag, ademhalingsfrequentie, …
- endocrinologie = aanmaken van cortisol of oxytocine, knuffelhormoon
- hersenactiviteit = gelijktijdige toename & afname van eletrische signalen hersenen - verbondenheid
- synchronisatie bij beter kennen van elkaar
- sterker bij meer intieme banden = ouders, partners & goede vrienden
- van nature & onbewust
- imiteren van gedrag = altijd vb: glimlachen & geeuwen - doel
- effectieve manier communiceren
- snel & nauwkeurig intenties & emoties afleiden
19
Q
onderzoek naar synchronisatie
A
- onderzoek naar synchronisatie
- meten & vergelijken van hersenactiviteit van meerdere mensen die zelfde activiteit doel
- realtime dynamiek zien
- specifieke afnames & toenames in corticale gebieden
- mate van sociale verbondenheid & gehechtheid weergeven - onderzoek bij baby’s
- zingen van kinderlied baby
- hogere synchronisatie bij meer oogcontact - prefrontaal
- niet tussen vreemden
- geen synchonisatie bij negatieve gevoelens
20
Q
fysiologische synchronisatie
A
- algemeen
- van lichamelijke processen
- hartslag
- productie van hormonen - onderzoek
- partners in kamer in stilte tegenover elkaar zitten
- HF & AF synchroniseren - synchronisatie van stress
21
Q
onderzoek synchronisatie van stress
A
- opstelling
- sympatische covariatie tussen moeders & kinderen van 12-14m
- veranderingen van hartslag bij baby afh van stress bij moeder - groepen van stress bij moeders
- geen stress = korte & niet stressvolle taken uitvoeren
- positieve stress = toespraak aan jury die bemoedigende non-verbale signalen gaven
- negatieve stress = toespraak aan jury die negatieve non-verbale feedback gaven - uitkomst
- overname van hogere HF bij moeders met stress
- meer teruggehouden naar vreemden
- negatieve stress had hoger effect
- vb: medische context = ouder heeft stress over aandoening kind
22
Q
onderzoek opvoedingsstress
A
- opstelling
- kijken naar tekenfilms
- kinderen rond 3j oud zaten op schoot van moeder
- elektrodekappen dragen & vragenlijst over opvoedingsstress - uitkomst
- grote stress bij opvoeding leidt tot minder synchronisatie
- vooral in prefrontale cortex = empathie
–> gevoelens & gedachtes van anderen minder goed begrijpen
- controle over gedachten & emoties verlaagd
- minder goed flexibel ouderschap = dagelijkse eisen & kalmte bewaren bij moeilijk gaan
23
Q
synchronisatie van rust
A
- algemeen
- moeilijker om iemands rust over te nemen
- werking van PZS
- beter in staat zijn in betrokkenheid & mildheid
- bepalen hoe we kijken, luisteren & spreken - gevolg
- uitsturen signaal van veiligheid
- ook zelf opvangen van anderen
- hoge variatie in ritme & toonhoogte
- meer expressief gezicht
- nabijheid van vriend/parter kan als buffer van stress dienen
24
Q
onderzoeken synchronisatie van rust
A
- familie & vrienden
- stressvolle ervaring = milde elektrische shocks
- alleen of hand vasthouden van familie of vriend
- hersendelen ivm angst worden minder actief
- ervaringen worden als minder stressvol ervaren - partner
- 16 getrouwde vrouwen
- hand vasthouden van parter of anonieme mannelijke onderzoeker
- beide hadden effect tov. geen hand vasthouden
- echtgenoot was nog hoger
25
Q
eenzaamheid & stress
A
- eenzaamheid
- alle leeftijden
- vaak bij ouderen = motorische, visuele & auditieve beperkingen
- eenzaamheid leidt tot stress & “sociale pijn” - kwaliteit & kwantiteit van tijd
- eenzaamheid in relatie, vrienden, gezin, … is mogelijk
- interpretatie van sociaal contact in hersenen = compex
- positief = zorgzaam, geïntresseerde & beschermend
- negatief = oppervlakkig, ongevoelig of zelf bedreigend
26
Q
oorzaak & effecten van eenzaamheid
A
- oorzaken = evolutie
- bedreiging van overleving
- bij hecte groep horen = voordeliger
- effect = stressmodus = alert voor bedreigingen - effecten
- meer aandacht voor negatieve gebeurtenissen
- meer negatieve zaken herinneren
- meer gevoel van uitsluiting & afgewezen
- lager gevoel van welzijn
- verhoogde waakzaamheid voor sociale bedreigingen
- minder synchronisatie = voordelen mislopen - vicieuze cirkel
- ook meer negatief handelen tov. anderen
- meer conflicten met anderen
- minder tevreden in relatie & minder open naar virenden
- verhoogde depressieve symptomen
27
Q
onderzoek van eenzaamheid
A
- opstelling
- 2 groepen die 10u gedepriveerd werden
- van eten of sociaal contact
- erna naar afwisselende platen van bloemen (controle) & het gene waarvan ze gedepriveerd werden
- kijken naar dopamine producerende neuronen = motivatie & verlangen - effecten
- gelijkaardige activatie patronen
- sociale interactie is zoals eten een basisbehoefte
- beide gaan diep door in hersenen = basisimpulsen rond beloning & motivatie
28
Q
chronische stress
A
- anatomische effecten
- hypertofie van amygdala = gevoeliger worden voor stress & meer intenser van alle acties
- atrofie van hippocampus = moeilijker omgaan met stress
- belang van herstel na stress
- flexibel stressreactie aan & uitzetten - interventie
- psycholoog of andere hulpverlener
- gevoelens & gedachten proberen begrijpen
- helpt in herstel van stress
- interpretatie van gevaar verminderen & meer controle van prefrontale cortex
29
Q
perseveratieve cognitie
A
- begrippen
- piekeren = zorgen maken over toekomst
- runiëren = negatieve gebeurtenissen in verleden - schema
- pad 1 = negatieve effecten van stressoren hebben effect op pathogene toestand
- pad 2 = negatieve effecten van pathogene toestand hebben effect op stressoren
- pad 3 = bidirectionele invloed
30
Q
balans van sympatische & parasympatisch invloed
A
- brein & lichaam
- brein werkt niet alleen = wederzijdse connectie met lichaam
- kleine veranderingen lichaam kunnen invloed hebben op stress
- preventieve manier voor verhindering chronische stress - balans ortho- & parasympatische activiteiten
- gas- & rempedaal van stressmechanisme
- moeten in belans zijn voor allostase te behouden
- groot belang van n. vagus = terug naar rust schakelen na stress
- ortho enkel laten werken wanneer echt nodig = extra lichamelijke of mentale inspanning
–> probleem = vaak te lang aanhouden = chronische stress
- ortho kan ook onderactief zijn = uitgeput, veel slapen & continu moe
31
Q
n. vagus
A
- algemeen
- craniale zenuw = dwalende zenuw
- langste van lichaam
- naar hart, longen, darmen, lever, milt & nieren
- relatie van input 1:4 output - epicentrum = verbinding lichaam & geest
- coördinatie reactiviteit op stress
- bloeddruk, HF, hormonaal & voelen reguleren - anatomische verbinding
- eerst naar NTS nucleus tractus solitatorius
- NTS stuurt verder naar insula, amygdala & prefrontale cortex
- samen werken in CAN centrale autonome netwerk
32
Q
meten van n. vagus
A
= moeilijk
- HRV heart rate variability
- fluctuaties in tijdspanne van hartslagen bij constante hartslag
- verschil door in- & uitademen
- hogere HRV = betere balans van para & ortho - lage HRV
- 0.04-0.15Hz
- aanwijzing voor chronische stress, burn-out of ziekte
- meer risicovol gedrag vb: roken, alcohol, drugs & ongezonde voeding
33
Q
studies ivm HRV
A
- combinatie HRV & beeldovrming
- hogere HRV = hogere activiteit in prefontale & limbische regios
- stressbestendiger zijn
- beide systemen goed afgesteld = elk kan overhand nemen indien nodig
- indicator voor fysieke conditie, algemene gezondheid & reactiviteit & herstel van hoog stressniveau - rust-ECG
- 65 gezonden & 62 depressieven
- 2 dagen voor & 2 weken na antidepressiva
- minder snelle variaties = verminderd vermogen van PZS om HF te reguleren
- correlatie van HRV met ernst van symptomen & depressie
34
Q
ademhalingstechnieken
A
- doel
- bewust trager ademen
- positieve mentale & fysieke gezondheidsresultaten
- verminderde depressie, angst & stresssymptomen
- verbeterde emotiebewustzijn, cognitieve vaardigheden & pijnregulatie - mechanisme = onduidelijkheid
- stimulatie van n. vagus
- lichamelijke ontspanning tot gevolg
- prefrontale cortex meer actief
- amygdala minder actief
- verhoogd interoceptief bewustzijn - ademhaling
- ritmisch, langzaam & diepe buikademhaling
- tegenover gestelde van stressreactie = snel, onregelmatig & opp.
- 6 keer per min idpv 12-18 normaal
- 4:6 ademhaling = langer uit dan in
35
Q
onderzoek ademhalingstechnieken
A
- biofeedback = cardiorespiratoire feedback
- combinatie met HF, HRV & ademhalingssignaal
- na 8 weken training = verhoogde functionele connectiviteit van vmPFC & CAN
- verminderde stress gerelateerde symptomen & voorkomen chronische ziekten
- homeostase van baroreceptoren - gezonde proefpersonen
- verhouding zelfgerapporteerde emotionele stressintensiteit & fysiologische variabelen
- ademhaling in rust pre & post oefeningen
- lagere emotionele opwinding & hogere emotionele controle
- beter fysiologische & emotionele waarden - effect op kinderen
- HRV verhogen bij ouders
- kinderen op schoot wordt ook verhoogd
36
Q
baroreflex
A
- algemeen
- natuurlijke reflex bij stijgende/dalende bloeddruk reflex
- ademhaling kan deze stimuleren
- versterkt door biofeedback - ademhlaing
- lagere ademhalingscycli = 4,5-6,5 per min
- zelfde frequentie als natuurlijke baroreflex
- stimulatie van n. vagus
- metabolische efficiëntie bevorderen
37
Q
effect van fysieke inspanning op stress
A
- algemeen
- niet wegnemen maar meer stressbestendiger
- induceren van fysieke stress is goed om mentale stress te herstellen - parasympatische activiteit
- controle neemt toe
- na sporten = heractivering
- heractivatie wordt sterker & efficiënter
38
Q
niveau van inspanning
A
- matig = best
- sneller ademen & HF dan normaal
- nog niet buiten adem
- vb: stevige wandeling na periode van stress - intense inspanning
- interval met hoge intensiteit best voor HRV
- grotere sympatische respons = grotere parasympatische reactivatie na inspanning - lage inspanning = te weinig sympatische activiteit voor heractivatie van parasympatisch te prikkelen
39
Q
lichaam-geest interacties
A
- versterken van vagale remmingscontrole
- bottum-up benadering: hart > hersenen
- top-down benadering: hart < hersenen - onderzoek vermindering chronische stress
- niet-invasieve hersenstimulatie tov. anti-depressiva
- nog nooit combinatie van top-down & bottum-up
–> preventie van erntige affectieve & somatische problemen - functionele targeting
- doeltreffendheid van niet-invasieve hersenstimulatie
–> afh van functionele toestand hersenen
- neuroplasticiteit kan groter zijn op actieve regio
