Stess & stresshantering

Question 1

vakgebieden

Answer 1

1. psychologie = alfa
   - humane wetenschappen
   - mind (& brain)
   - normaliteit
   - soorten gedrag onderscheiden = functioneel, aangepast, problematisch & gestoord
   - interventie door non-farmacologisch
2. psychiatrie = gamma
   - medische wetenschappen
   - brain (& mind)
   - ziekte
   - interventie door farmacologisch

Question 2

klinische modellen

Answer 2

1. biomedisch perspectief
   - ziekte -> ziek zijn -> ziekte rol
   - iedereen met zelfde afwijking heeft zelfde klachten & rol
   - verouderd model
   - vooral focus op klachten en niet op preventie
2. historische ondersteuning van biomedisch perspectief
   - hippocrates = lichaamsvochten
   - plato = geest & lichaam afzonderlijk
   - thomas van aquino = lichaam & ziel samen
3. biopsychosociaal perspectief
   - ziekte = objectief, ziekzijn = subjectieve ervaring
   - multidiciplinair centra
   - klachten = centraal aanmeldingspunt
   - redenen van ontwikkeling = veel andere factoren vb: sociale steun, stress, …
   - focus op stress, placebo & chronische pijn

Question 3

algemeen stress

Answer 3

1. definitie
   - psychologische & fysiologische reacties = strain
   - op reële of vermeende bedreiging = situatie
   - van fysiek & psychisch eveniwcht = interactioneel process
2. nut van reactie
   - energie & kracht geven
   - van belang voor in ongekende situaties flexibel te zijn
   - snelle reactie = AZS
   - trage reactie = hormonen
3. onderdelen van reactie
   - lichamelijk
   - psychisch
   - gedragsmatig

Question 4

stress reactie

Answer 4

1. lichamelijk
   - zweten
   - verminderde speekselproductie
   - verhoogde bloeddruk & hartslag
   - verhoogde AH
   - ruste/slapeloosheid & vermoeidheid
   - dilatatie in pupil
2. psychisch
   - irritiatie
   - pessimisme
   - cynisme
   - piekeren
   - minder zelfvertrouwen & concentratie
3. gedrag
   - woedeuitbarstingen
   - toename op roken & alcohol
   - verminderde eetlust

Question 5

snelle reactie

Answer 5

1. algemeen
   - vecht-of-vlucht systeem = overlevingsmechanisme
   - regulering van ortho & parasympatisch ZS
2. adrenaline
   - aanmaak in bijnier merg binnen enkele seconden
   - snelle effecten
   - snel verdwenen
3. routes
   - korte & directe
   - lange & indirecte

Question 6

adrenaline effecten

Answer 6

1. lichamelijk
   - kippenvel
   - verstijven
   - hogere hartslag & voelen van hartslag
2. doorbloeding
   - meer bloed naar spieren = meer kracht mogelijk
   - minder naar spijsverteringsstelsel = vlinders
3. psyche = verhoogde alterheid, concentratie & geheugen

Question 7

directe & korte route

Answer 7

1. weg = neurale shortcut
   - thalamus = tussenstation tussen zintuigen & sensorische gebieden
   - doorsturen naar amygdala
2. reactie
   - snelle emotionele reactie
   - toenaderings of vermijdingsrectie
   - aangeboren = instinctief of door klassieke conditionering
3. eigenschappen
   - onnauwkeurig = ruwe informatie
   - snel & onbewust = alarmsysteem
   - emoties niet altijd vrijwillig kunnen stoppen

Question 8

indirecte & lange route

Answer 8

bewuste route van LeDoux

1. weg
   - primaire sensorische gebieden = visueel, autidief & somatosensorisch
   - amygdala = zo snel mogelijk gevaar detecteren
   - prefrontale cortex = redeneren over reactie
   –> wordt snel overruled door amygdala = bij langdurige stress ook effectief volume vermindering
   - hippocampus = herinneringen ophalen
2. reactie
   - meer gedetailleerde info
   - bewust beoordeling maken

Question 9

amygdala

Answer 9

1. functie
   - 2 smalle amandelvormige structuren
   - gevaar detectie
   - ook positieve emoties in opwinende & spannende situaties
   –> sommige mensen moeten lachen bij stress
   - interpretatie van sociale interacties = emotie & bedreiging
2. activatie van amygdala
   - meer geactiveerd = moeilijker daling van activiteit
   - activatie bij elke activiteit met emotionele respons
   - vooral bij mensen die moeite hebben emoties onder controle houden

Question 10

onderzoek amygdala

Answer 10

1. onderzoek geweld in videogames
   - hogere activatie
   - na 1 week al afname van prefrontale delen & stijging amygdala
   - meer vijandige levensstijl = koppig, ongeduldig & prikkelbaar
   - anderen als onsympatiek & kwaadaardig erveran
2. nijmeegse donders instituut
   - vrouwen naar fotos van boze, bange & blije mensen zien
   - 1/2 zag net hiervoor een extreem geweldadige film
   - gestreste vrouwen = heftigere reactie van amgydala op foto & minder onderscheid in emoties van mensen

Question 11

trage reactie

Answer 11

1. HPA hypothalamix pituitary adrenal axis = hypothalamus-hypofyse-bijnier as
   - negatieve feedback regulatie
   - CRF adrenocorticotrophic hormone-releasing factor van hypothalamus
   - ACTH adrenocotricotrophic hormone van bijnier
   - stimuleren aanmaak van cortisol
2. cortisol
   - binnen enkele minuten aangepaakt
   - maximaal na 20min
   - piek valt niet samen met adrenaline = aanhoudende alertheid
   - verhoogde glycemie & beter gebruik
   - verhoogde stoffen voor weefselherstel

Question 12

nut van cortisol

Answer 12

1. positief = acuut
   - energie niveau op peil houden
   - energie naar belangerijke spieren sturen
   - organen in lichaam op werking zetten
   - stofwisseling opkrikken
   - waak- & slaapritme reguleren = hoogste niveau’s in voormiddag
2. negatief = chronisch
   - te veel & te alng
   - neurotoxische stof = aantasting van hippocampus
   - ontregelde hippocammpus = geen remming van HPA-as
   - ontstaan van vicieuze cirkel: stress -> cholesterol -> meer stress
3. overactivatie van HPA-as
   - negatieve feedback loop niet aanwezig
   - meest consistente biologisch bevinding bij depressie
   - herstelde patiënten = blijvende abnormale HPA functie
   - onderliggende kwetsbaarheid
   - kan ook aanleiding geven tot diabetes type II

Question 13

stress ervaring

Answer 13

1. stresserende gebeurtenis
   - voor iedereen anders = schadelijke/bedreigende situatie
   - cogniteve, transactionele stressmodel van Richard Lazarus
   - ervaring dat omgevingprikkel > eigen mogelijkheden
2. verhouding
   - stressweerbaarheid = maximaal verdraagbaar
   - chronische stressoren = altijd in mate aanwezig & kleine veranderingen
   - acute stressoren = pieken in bepaalde situaties

Question 14

draagkracht/draaglast model

Answer 14

1. draaglast = vermogen van individu
   - maatschappelijke verwachtingen van redzaamheid bij omgaan van moeilijkheden & tegenslagen = stressoren
   - ziekte & herstel
   - ingrijpende levensgebeurtenissen
   - verlies ervaringen
   - confilcten
2. draagkracht = waargenomen eisen
   - hulpbronnen van redzaamheid bij omgaan met moeilijkheden & tegenslagen
   - persoonlijke
   - sociale
   - culturele
   - economisch

Question 15

appraisal

Answer 15

= taxatie

1. adaptatie process aan stressoren
   - primaire & secundaire beoordeling
   - cognitieve processen = bepalen waarom & mate van stress
   - bijna automatisch
   - zowel voor fysieke als emotionele bedreiging
2. primaire appraisal
   - dreiging & anticipatie van gevaar
   - verlies of verliesdreiging
   - uitdaging = mogelijkheid van beheersing of winst
3. secundaire appraisal
   - wat kan ik aan deze situatie doen of kan ik deze situatie aan
   - mogelijkheden, tijd, energie, zin & motivatie
   - positieve stress ervaren = buiten comfortzone maar toch controleren

Question 16

coping strategiën

Answer 16

1. coping
   - cognitieve & gedragsmatige strategieën
   - omgaan met interne of externe stressoren
   - gericht op verwerven van controle
   - dynamisch = veranderen afh van eerdere coping
   –> beinvloeden van appraisal in nieuwe situaties
   - aangrijpingspunt van therapeutische maatregelen
2. probleemgerichte coping = oorzaak direct aanpakken
   - probleemoplossend gedrag = actief informatie opzoeken & stressor aanpakken
   - vermijdingsgedrag of veranderen van situatie
3. emotiegerichte comping
   - belang & betekenis verminderen
   - eigen gevoelens beheren = ontspanningsoefeningen
   - verdriet bij confrontatie met leed proberen onderdrukken
   - eten, drinken, roken, …

Question 17

persoonlijke mate van stress

Answer 17

1. omgekeerde stressboog
   - law of Yerkes Dodson
   - arousal & attention tov. performance
2. verband in onderzoek
   - shokken aan muis geven in doolhof
   - te weinig stress = niet aandachtig zoeken
   - optimaal = perfecte aandacht
   - teveel = vooral bezig zijn met stressvermijding
3. verhogen van stress = daily hassels
   - in kader van gezondheidzorg
   - verkeer & parking
   - te moeilijke woorden gebruiken
   - te weinig uitleg geven
   - niet luisteren naar patien = gevoel van nummer te zijn
   - artsen die elkaar tegenspreken

Question 18

hersensynchronisatie

Answer 18

1. onderdelen
   - gedrag = glimlachen, geeuwen, oogcontact, …
   - fysiologie = hartslag, ademhalingsfrequentie, …
   - endocrinologie = aanmaken van cortisol of oxytocine, knuffelhormoon
   - hersenactiviteit = gelijktijdige toename & afname van eletrische signalen hersenen
2. verbondenheid
   - synchronisatie bij beter kennen van elkaar
   - sterker bij meer intieme banden = ouders, partners & goede vrienden
   - van nature & onbewust
   - imiteren van gedrag = altijd vb: glimlachen & geeuwen
3. doel
   - effectieve manier communiceren
   - snel & nauwkeurig intenties & emoties afleiden

Question 19

onderzoek naar synchronisatie

Answer 19

1. onderzoek naar synchronisatie
   - meten & vergelijken van hersenactiviteit van meerdere mensen die zelfde activiteit doel
   - realtime dynamiek zien
   - specifieke afnames & toenames in corticale gebieden
   - mate van sociale verbondenheid & gehechtheid weergeven
2. onderzoek bij baby’s
   - zingen van kinderlied baby
   - hogere synchronisatie bij meer oogcontact
3. prefrontaal
   - niet tussen vreemden
   - geen synchonisatie bij negatieve gevoelens

Question 20

fysiologische synchronisatie

Answer 20

1. algemeen
   - van lichamelijke processen
   - hartslag
   - productie van hormonen
2. onderzoek
   - partners in kamer in stilte tegenover elkaar zitten
   - HF & AF synchroniseren
3. synchronisatie van stress

Question 21

onderzoek synchronisatie van stress

Answer 21

1. opstelling
   - sympatische covariatie tussen moeders & kinderen van 12-14m
   - veranderingen van hartslag bij baby afh van stress bij moeder
2. groepen van stress bij moeders
   - geen stress = korte & niet stressvolle taken uitvoeren
   - positieve stress = toespraak aan jury die bemoedigende non-verbale signalen gaven
   - negatieve stress = toespraak aan jury die negatieve non-verbale feedback gaven
3. uitkomst
   - overname van hogere HF bij moeders met stress
   - meer teruggehouden naar vreemden
   - negatieve stress had hoger effect
   - vb: medische context = ouder heeft stress over aandoening kind

Question 22

onderzoek opvoedingsstress

Answer 22

1. opstelling
   - kijken naar tekenfilms
   - kinderen rond 3j oud zaten op schoot van moeder
   - elektrodekappen dragen & vragenlijst over opvoedingsstress
2. uitkomst
   - grote stress bij opvoeding leidt tot minder synchronisatie
   - vooral in prefrontale cortex = empathie
   –> gevoelens & gedachtes van anderen minder goed begrijpen
   - controle over gedachten & emoties verlaagd
   - minder goed flexibel ouderschap = dagelijkse eisen & kalmte bewaren bij moeilijk gaan

Question 23

synchronisatie van rust

Answer 23

1. algemeen
   - moeilijker om iemands rust over te nemen
   - werking van PZS
   - beter in staat zijn in betrokkenheid & mildheid
   - bepalen hoe we kijken, luisteren & spreken
2. gevolg
   - uitsturen signaal van veiligheid
   - ook zelf opvangen van anderen
   - hoge variatie in ritme & toonhoogte
   - meer expressief gezicht
   - nabijheid van vriend/parter kan als buffer van stress dienen

Question 24

onderzoeken synchronisatie van rust

Answer 24

1. familie & vrienden
   - stressvolle ervaring = milde elektrische shocks
   - alleen of hand vasthouden van familie of vriend
   - hersendelen ivm angst worden minder actief
   - ervaringen worden als minder stressvol ervaren
2. partner
   - 16 getrouwde vrouwen
   - hand vasthouden van parter of anonieme mannelijke onderzoeker
   - beide hadden effect tov. geen hand vasthouden
   - echtgenoot was nog hoger

Question 25

eenzaamheid & stress

Answer 25

1. eenzaamheid
   - alle leeftijden
   - vaak bij ouderen = motorische, visuele & auditieve beperkingen
   - eenzaamheid leidt tot stress & “sociale pijn”
2. kwaliteit & kwantiteit van tijd
   - eenzaamheid in relatie, vrienden, gezin, … is mogelijk
   - interpretatie van sociaal contact in hersenen = compex
   - positief = zorgzaam, geïntresseerde & beschermend
   - negatief = oppervlakkig, ongevoelig of zelf bedreigend

Question 26

oorzaak & effecten van eenzaamheid

Answer 26

1. oorzaken = evolutie
   - bedreiging van overleving
   - bij hecte groep horen = voordeliger
   - effect = stressmodus = alert voor bedreigingen
2. effecten
   - meer aandacht voor negatieve gebeurtenissen
   - meer negatieve zaken herinneren
   - meer gevoel van uitsluiting & afgewezen
   - lager gevoel van welzijn
   - verhoogde waakzaamheid voor sociale bedreigingen
   - minder synchronisatie = voordelen mislopen
3. vicieuze cirkel
   - ook meer negatief handelen tov. anderen
   - meer conflicten met anderen
   - minder tevreden in relatie & minder open naar virenden
   - verhoogde depressieve symptomen

Question 27

onderzoek van eenzaamheid

Answer 27

1. opstelling
   - 2 groepen die 10u gedepriveerd werden
   - van eten of sociaal contact
   - erna naar afwisselende platen van bloemen (controle) & het gene waarvan ze gedepriveerd werden
   - kijken naar dopamine producerende neuronen = motivatie & verlangen
2. effecten
   - gelijkaardige activatie patronen
   - sociale interactie is zoals eten een basisbehoefte
   - beide gaan diep door in hersenen = basisimpulsen rond beloning & motivatie

Question 28

chronische stress

Answer 28

1. anatomische effecten
   - hypertofie van amygdala = gevoeliger worden voor stress & meer intenser van alle acties
   - atrofie van hippocampus = moeilijker omgaan met stress
   - belang van herstel na stress
   - flexibel stressreactie aan & uitzetten
2. interventie
   - psycholoog of andere hulpverlener
   - gevoelens & gedachten proberen begrijpen
   - helpt in herstel van stress
   - interpretatie van gevaar verminderen & meer controle van prefrontale cortex

Question 29

perseveratieve cognitie

Answer 29

1. begrippen
   - piekeren = zorgen maken over toekomst
   - runiëren = negatieve gebeurtenissen in verleden
2. schema
   - pad 1 = negatieve effecten van stressoren hebben effect op pathogene toestand
   - pad 2 = negatieve effecten van pathogene toestand hebben effect op stressoren
   - pad 3 = bidirectionele invloed

Question 30

balans van sympatische & parasympatisch invloed

Answer 30

1. brein & lichaam
   - brein werkt niet alleen = wederzijdse connectie met lichaam
   - kleine veranderingen lichaam kunnen invloed hebben op stress
   - preventieve manier voor verhindering chronische stress
2. balans ortho- & parasympatische activiteiten
   - gas- & rempedaal van stressmechanisme
   - moeten in belans zijn voor allostase te behouden
   - groot belang van n. vagus = terug naar rust schakelen na stress
   - ortho enkel laten werken wanneer echt nodig = extra lichamelijke of mentale inspanning
   –> probleem = vaak te lang aanhouden = chronische stress
   - ortho kan ook onderactief zijn = uitgeput, veel slapen & continu moe

Question 31

n. vagus

Answer 31

1. algemeen
   - craniale zenuw = dwalende zenuw
   - langste van lichaam
   - naar hart, longen, darmen, lever, milt & nieren
   - relatie van input 1:4 output
2. epicentrum = verbinding lichaam & geest
   - coördinatie reactiviteit op stress
   - bloeddruk, HF, hormonaal & voelen reguleren
3. anatomische verbinding
   - eerst naar NTS nucleus tractus solitatorius
   - NTS stuurt verder naar insula, amygdala & prefrontale cortex
   - samen werken in CAN centrale autonome netwerk

Question 32

meten van n. vagus

Answer 32

= moeilijk

1. HRV heart rate variability
   - fluctuaties in tijdspanne van hartslagen bij constante hartslag
   - verschil door in- & uitademen
   - hogere HRV = betere balans van para & ortho
2. lage HRV
   - 0.04-0.15Hz
   - aanwijzing voor chronische stress, burn-out of ziekte
   - meer risicovol gedrag vb: roken, alcohol, drugs & ongezonde voeding

Question 33

studies ivm HRV

Answer 33

1. combinatie HRV & beeldovrming
   - hogere HRV = hogere activiteit in prefontale & limbische regios
   - stressbestendiger zijn
   - beide systemen goed afgesteld = elk kan overhand nemen indien nodig
   - indicator voor fysieke conditie, algemene gezondheid & reactiviteit & herstel van hoog stressniveau
2. rust-ECG
   - 65 gezonden & 62 depressieven
   - 2 dagen voor & 2 weken na antidepressiva
   - minder snelle variaties = verminderd vermogen van PZS om HF te reguleren
   - correlatie van HRV met ernst van symptomen & depressie

Question 34

ademhalingstechnieken

Answer 34

1. doel
   - bewust trager ademen
   - positieve mentale & fysieke gezondheidsresultaten
   - verminderde depressie, angst & stresssymptomen
   - verbeterde emotiebewustzijn, cognitieve vaardigheden & pijnregulatie
2. mechanisme = onduidelijkheid
   - stimulatie van n. vagus
   - lichamelijke ontspanning tot gevolg
   - prefrontale cortex meer actief
   - amygdala minder actief
   - verhoogd interoceptief bewustzijn
3. ademhaling
   - ritmisch, langzaam & diepe buikademhaling
   - tegenover gestelde van stressreactie = snel, onregelmatig & opp.
   - 6 keer per min idpv 12-18 normaal
   - 4:6 ademhaling = langer uit dan in

Question 35

onderzoek ademhalingstechnieken

Answer 35

1. biofeedback = cardiorespiratoire feedback
   - combinatie met HF, HRV & ademhalingssignaal
   - na 8 weken training = verhoogde functionele connectiviteit van vmPFC & CAN
   - verminderde stress gerelateerde symptomen & voorkomen chronische ziekten
   - homeostase van baroreceptoren
2. gezonde proefpersonen
   - verhouding zelfgerapporteerde emotionele stressintensiteit & fysiologische variabelen
   - ademhaling in rust pre & post oefeningen
   - lagere emotionele opwinding & hogere emotionele controle
   - beter fysiologische & emotionele waarden
3. effect op kinderen
   - HRV verhogen bij ouders
   - kinderen op schoot wordt ook verhoogd

Question 36

baroreflex

Answer 36

1. algemeen
   - natuurlijke reflex bij stijgende/dalende bloeddruk reflex
   - ademhaling kan deze stimuleren
   - versterkt door biofeedback
2. ademhlaing
   - lagere ademhalingscycli = 4,5-6,5 per min
   - zelfde frequentie als natuurlijke baroreflex
   - stimulatie van n. vagus
   - metabolische efficiëntie bevorderen

Question 37

effect van fysieke inspanning op stress

Answer 37

1. algemeen
   - niet wegnemen maar meer stressbestendiger
   - induceren van fysieke stress is goed om mentale stress te herstellen
2. parasympatische activiteit
   - controle neemt toe
   - na sporten = heractivering
   - heractivatie wordt sterker & efficiënter

Question 38

niveau van inspanning

Answer 38

1. matig = best
   - sneller ademen & HF dan normaal
   - nog niet buiten adem
   - vb: stevige wandeling na periode van stress
2. intense inspanning
   - interval met hoge intensiteit best voor HRV
   - grotere sympatische respons = grotere parasympatische reactivatie na inspanning
3. lage inspanning = te weinig sympatische activiteit voor heractivatie van parasympatisch te prikkelen

Question 39

lichaam-geest interacties

Answer 39

1. versterken van vagale remmingscontrole
   - bottum-up benadering: hart > hersenen
   - top-down benadering: hart < hersenen
2. onderzoek vermindering chronische stress
   - niet-invasieve hersenstimulatie tov. anti-depressiva
   - nog nooit combinatie van top-down & bottum-up
   –> preventie van erntige affectieve & somatische problemen
3. functionele targeting
   - doeltreffendheid van niet-invasieve hersenstimulatie
   –> afh van functionele toestand hersenen
   - neuroplasticiteit kan groter zijn op actieve regio