Socijalni stavovi

Question 1

definicije socijalnih stavova?

Answer 1

• neutralna ili mentalna spremnost, formirana na osnovu iskustva, koja vrši direktivni ili dinamički uticaj na reagovanje pojedinca na objekte ili situacije sa kojima dolazi u dodir (Olport)
• stav je ukupna evaluacija datog objekta, zasnovana na kognitivnim, emocionalnim i bihejvioralnim informacijama, u vezi sa datim stavskim objektom (Fazio)
• kad se odnose na socijalno-relevantne stavske objekte, odnosno, na objekte koji su od opšte socijalne važnosti u ekonomskom, političkom, religijskim, obrazovnom, etničkom ili za socijalni život ljudi relevantnom smislu stavovi se nazivaju socijalnim (Kerlinger)
• konstrukt ideologije se definiše kao “set uvjerenja o poželjnom uvjerenju društva i načina kako da on bude ostvaren” ili kao “dijeljeni okvir mentalnih modela koji posjeduju grupe pojedinaca koji im omogućava da razumiju svoju okolinu i načine na koje ona može biti strukturirana”

Question 2

jednodimenzionalni modeli strukture socijalnih stavova?

Answer 2

• autoritarnost
• dogmatizam
• konzervativizam
• tradicionalizam
• autori su opisivali samo po jednu dimenziju socijalnih stavova
• ispitanici iz SRB postižu značajno više skorove na autoritarnosti i tradicionalizmu, a niže na konzervativizmu u odnosu na ispitanika sa Novog Zelanda

Question 3

autoritarnost?

Answer 3

• konvencionalizam
• autoritarna submisivnost
• agresivnost
• antiintraceptivnost
• poštovanje vlasti
• destruktivnost i cinizam
• projekcija
• rigidnost
• pretjerano interesovanje za seksualne različitosti

Question 4

dogmatizam?

Answer 4

• dogmatične osobe su sklone odbacivanju uvjerenja koja im nisu bliska
• odbacuju pojedince i grupe koje imaju drugačija ili suprotstavljena uvjerenja

Question 5

konzervativizam ?

Answer 5

• otpor (i strah) ka promjeni
• preferencija ka statusu quo
• preferencija sigurnih, tradicionalnih i konvencionalnih formi institucija i ponašanja
• dimenzija konzervativno-liberalno
• ima najmanje dva aspekta: socijalni i ekonomski
• okuplja različite stavove (npr. religioznost)

Question 6

tradicionalizam?

Answer 6

poštovanje tradicionalnih društvenih i moralnih vrijednosti i autoriteta

Question 7

Ajzenkov dvodimenzionalni model stavova?

Answer 7

• radijalizam-konzervativizam i tvrdoglavost-popustljivost

aka društvena neosjetljivost-društvena osjetljivost

Question 8

radikalizam iz Ajzenkovog modela?

Answer 8

aka liberalizam
pozitivni stavovi prema:
- teoriji evolucije
- miješanim brakovima
- studentskim protestima
- reformi pravnog sistema
- nudističkim kampovima
- pop muzici
- imigraciji

Question 9

konzervativizam iz Ajzenkovog modla?

Answer 9

pozitivan odnos prema:
- dominaciji bijelaca
- smrtnoj kazni
- antisemitizmu

• protivljenje kontroli radjanja

(danas bi to bio fašizam ili ekstremna desnica)

Question 10

društvena neosjetljivost prema Ajzenkovom modelu?

Answer 10

aka tough mindedness

pozitivni stavovi prema:
- prisilnoj sterilizaciji
- eutanaziji
- rasizmu
- nasilju prema ženama
- strogim kaznama za kriminalce

Question 11

društvena osjetljivost prema Ajzenkovom modelu?

Answer 11

aka tender mindedness

• pacifizam
• antidiskriminacija
• protivljenje smrtnoj kazni

Question 12

struktura socijalnih stavova u postkomunističkim zemljama?

Answer 12

• kultura mnogo više utiče na socijalne stavove nego na ličnost, zato je vrlo teško upoređivanje socijalnih stavova u različitim kulturama
• u zapadnim, kapitalističkim zemljama autoritarizam je povezan sa favorizovanjem socijalne
  nejednakosti, dok je u bivšim komunističkim zemljama povezan sa marksisitičkom ideologijom i
  podržavanjem ekonomskih egalitarističkih ideja
• u zapadnoevropskim društvima nacionalizam korespondira sa neoliberalnim kapitalističkim
  principima i etničkom netolerantnošću, u istočnoevropskim je povezan sa etničkom
  netolerantnošću, ali i zagovaranjem državnog intervencionizma i negativnim stavom prema
  kapitalističkom sistemu
• model dobijen u Hrvatskoj, 2013: Religioznost, Seksualne slobode, Kosmopolitizam, Moderne
  tehnologije i Socijalna Pravda
• model dobijen u Srbiji, 2014: Socijalistički konzervativizam, Desni konzervativizam, Socijalni red i hijerarhija i Post-materijalistička orijentacija

Question 13

leksički pristup istraživanju strukture socijalnih stavova?

Answer 13

• Saucier (2000) - pridjevske imenice koje se zavrsavaju na -ism (communism, fundamentalism, individualism…), u srpskom su to pridjevske imenice koje se završavaju na -izam
• u prvom istraživanju (2000) dobija 4, a u drugom (2013) 5 socijalnih stavova
• koeficijenti test-retest pouzdanosti Sosijerovog četvorofaktorskog modela leksičkih socijalnih stavova za četvorogodišnji period se kreću od 0.64 do 0.85, a najveći koeficijent retest stabilnosti je faktor tradicionalnih i religioznih izvora autoriteta

Question 14

dimezije socijalnih stavova dobijene leksičkim pristupm (Sosijer)?

Answer 14

• alfa - tradicionalni i religiozni izvori autoriteta
• beta - sebični interesi
• gama - društvena racionalnost
• delta - subjektivna spiritualnost
• epsilon - egalitarizam

Question 15

Sosijerova dimenzija alfa?

Answer 15

aka tradicionalni i religiozni izvori autoriteta
- okvirni sadržaj: legalizam, institucionalizam, tradicionalizam, teizam, mesijanizam, teokratizam..
- primjer stavke - “religija bi trebalo da ima najvažniju ulogu u javnim poslovima”

Question 16

Sosijerova dimenzija beta?

Answer 16

aka sebični interesi
- okvirno: materijalizam, senzualizam, hedonizam, solipsizam, fašizam
- npr. stavka - “ovozemaljska blaga su najveće dobro i najviša vrijednost u životu

Question 17

Sosijerova dimenzija gama?

Answer 17

aka društvena racionalnost
- okvirno: poštovanje individualnih sloboda, patriotizam, konstitucionalizam, humanizam, racionalizam
- npr. stavka - “treba da insistiramo na ekonomskom razvoju, ali takođe i na društvenoj pravdi”

Question 18

Sosijerova dimenzija delta?

Answer 18

aka subjektivna spiritualnost
- okvirno: hinduizam, transedentalizam, taoizam, spiritualizam
- npr. stavka - “prosvjetljenje se može postići meditacijom, intuicijom i posmatranjem samog sebe”

Question 19

Sosijerova dimenzija epsilon?

Answer 19

aka egalitarizam
- okvirno: velferizam, komunalizam, marksizam, anarhizam…
- npr. stavka - “vladatreba da preuzme odgovornost za individualno i društveno blagostanje svih građana”

• preferencija socijalne jednakosti

Question 20

koliko su stabilni leksički socijalni stavovi u različitim kulturama prema Krauss (2006)?

Answer 20

• emska studija u Rumuniji
• stavovi dobijeni u engleskom jeziku se većim dijelom repliciraju s tim što beta faktor sadrži i indikatore pro-komunističkih uvjerenja

Question 21

koliko su stabilni leksički socijalni stavovi u različitim kulturama prema Chen, Hsu, Zhou i Saucire (2018)?

Answer 21

• emska studija u Kini i Tajvanu
• prva tri ekstrahovana faktora su vrlo slični na oba uzorka, opisuju: sebične interese, društvenu racionalnost, i faktor koji predstavlja kombinaciju tradicionalnih i religioznih izvora autoriteta i subjektivne spiritualnosti
• četvrti faktor ima različit sadržaj u ova dva uzorka -faktor ekstrahovan u Kini opisuje stavove prema komunističkoj partiji Kine, dok faktor izolovan na Tajvanu opisuje aspiraciju ka dostizanju sreće

Question 22

koliko su stabilni leksički socijalni stavovi u različitim kulturama prema Petrović i Međedović (2011)?

Answer 22

• etska studija
• prva komponenta sadrži ajteme religioznosti
• druga komponenta je sačinjena od ajtema koji ukazuju na hedonističku i sebičnu orijentaciju, ali bez referiranja na ideološke ili političke principe
• treći faktor opisuje spiritualna vjerovanja zajedno sa racionalističkim gledištem
• četvrti faktor jasno ukazuje na visoko vrednovanje sopstvene nacije, zemlje i tradicionalne kulture - nazvan nacionalna privrženost
• struktura na srpskom govornom područiju se najviše razlikuje od originalne strukture

Question 23

leksički socijalni stavovi u SRB prema Petrović, (2020)?

Answer 23

• istraživanja faktorske strukture svakog od velikih faktora socijalnih stavova su rezultirala identifikovanju faceta - svaki od 6 faktora ima po 2 faceta (što dodatno povećava prediktivne sposobnosti modela)
• alfa - tradicionalni i religiozni izvori autoriteta
• beta - lični interesi
• gama - humanizam
• delta - spiritualnost
• epsilon - egalitarizam
• zeta - nacionalizam

Question 24

faceti faktora leksičkih socijalnih stavova u SRB?

Answer 24

tradicionalni i religiozni izvori autoriteta (alfa):
- religioznost
- tradicionalizam

lični interesi (beta):
- sebični hedonizam
- socijalna dominacija

humanizam (gama):
- demokratske vrijednosti
- vjera u ljudsku prirodu

spiritualnost (delta):
- misticizam
- filozofski idealizam

egalitarizam (epsilon):
- komunizam
- anomija

nacionalizam (zeta):
- etatizam
- nacionalna privrženost

Question 25

da li je konzervativizam generalni faktor socijalnih stavova?

Answer 25

prema Petrović:
hijerarhijska organizacija leksičkih socijalnih stavova pokazuje da je na vrhu hijerarhije faktor konzervativizma

Question 26

stavovi i bazične crte ličnosti?

Answer 26

• autoritarnost je dominantno povezana sa niskom otvorenošću (od -0.2 do -0.5)
• orijentacija na socijalnu dominaciju je povezana sa negativnim polom crte poštenje-skromnost (od -0.2 do -0.5), koju prati povezanost sa niskom otvorenošću
• konzervativizam je dominantno povezan sa niskom otvorenošću (od -0.2 do -0.4), zatim nepoštenjem (od -0.2 do -0.3) i antagonizmom/niskom saradljivošću (od -0.1 do -0.2)

Question 27

šta su vrijednosti (Schwartz)?

Answer 27

vrijednosti su željeni, transsituacioni ciljevi koji variraju u svojoj važnosti kao vodećih principa ljudskog života

Question 28

bazične ljudske vrijednosti (Schwartz)?

Answer 28

• samousmjerenost
• moć
• univerzalizam
• postignuće
• sigurnost
• stimulacija
• konformizam
• tradicija
• hedonizam
• benevolentnost

Question 29

Švarc - samousmjerenost?

Answer 29

naglašava važnost kreativnosti, slobode i nezavisnosti

Question 30

Švarc - moć?

Answer 30

postuliranje važnosti autoriteta i socijalnog uticaja

Question 31

Švarc - univerzalizam?

Answer 31

obuhvata vrijednosti poput širokoumnosti, socijalne
pravde, jednakosti i mira u svijetu

Question 32

Švarc - postignuće?

Answer 32

naglašava važnost ambicioznosti, uspjeha, uticajnosti

Question 33

Švarc - sigurnost?

Answer 33

tiče se socijalnog reda, smisla za pripadanjem,
porodične i nacionalne bezbjednosti

Question 34

Švarc - stimulacija?

Answer 34

vrjednovanje različitosti i traženje uzbuđenja

Question 35

Švarc - konformizam?

Answer 35

poslušnost i samodisciplina

Question 36

Švarc - tradicija?

Answer 36

vrjednovanje poštovanja tradicije, skromnosti i slično

Question 37

Švarc - hedonizam?

Answer 37

vrjednovanje postizanja zadovoljstva i uživanja u životu

Question 38

Švarc - benevolentnost?

Answer 38

lojalnost, poštenje, opraštanje i odgovornost prema drugima

Question 39

odnos između stavova i vrijednosti?

Answer 39

• jedna metaanalitička studija odnosa vrijednosti i
  religioznosti je pokazala dareligioznost ostvaruje supstantivne pozitivne korelacijesa Tradicionalizmom (.45) i Konformizmom (.22), kao i
  negativne sa Samousmerenošću, Stimulacijom i
  Hedonizmom, sve reda .30

Sosijer izvještava o povezanosti:
- Betaizama
(Sebičnih interesa) sa Samounapređenjem
- Egalitarizam korelira sa Samoprevazilaženjem – veličina koeficijenata korelacije je oko .40
- Alfaizmi (tradicionalni i religiozni izvori autoriteta) ostvaruju visoku povezanost (oko .70) sa Konzervacijom
- Deltaizmi (Spiritualnost) i Epsilonizmi (Egalitarizam) koreliraju sa Otvorenošću za promene – prvi oko .30. drugi .25-.40.

Question 40

moralne osnove?

Answer 40

socio-psihološka taksonomija moralnih osnova:
- briga
- pravednost
- pripadnost grupi
- poštovanje autoriteta
- čistunstvo

• briga i pravednost se nazivaju i “individualizirajućim”
• pripadnost grupi, poštovanje autoriteta i čistunstvo se nazivaju i “povezujućim”
• individualizujuće moralne osnove koreliraju oko -0.5 sa orijentacijom ka socijalnoj dominaciji, a povezujuće od 0.25 do 0.4
• sa tradicionalizmom povezujuće koreliraju oko 0.35, a individualizujuće oko -0.37, tj. -0.25 za brigu i pravednost
• sa autoritarnošću povezujuće koreliraju od 0.56 do 0.7, a briga i pravednost -0.25 i -0.37
• sa religioznošću pripadnost grupi korelira 0.27, poštovanje autoriteta 0.32, čistunstvo 0.54, a individualizujuće moralne osnove ne ostvaruju značajne korelacije sa religioznošću

Question 41

razlike u moralnim osnovama između liberala i konzervativaca?

Answer 41

• liberali više vrjednuju moralne principe bazirane na brizi i pravednosti, a povezujuće moralne osnove ne smatraju osnovama moralnosti
• konzervativci vrjednuju svih pet (znači i individualizirajuće i povezujuće moralne osnove)

Question 42

konfliktni etos?

Answer 42

• konfliktni etos je specifična ideologija, tj. konfiguracija socijetalnih uvjerenja koja determiniše specifičnu socijalnu orijentaciju društva tokom i nakon produženih međugrupnih konflikata
• nastaje i razvija se tokom produženih nasilnih konflikata kako bi doprinio prilagođavanju članova društva na uslove i situaciju konflikta i obezbijedio optimalno psihičko i socijalno funkcionisanje društva tokom trajanja konflikta
• doprinosi i sprječavanju pomirenja suprotnih strana u periodu nakon završetka oružanog konflikta, te samim tim i produžetku konflikta
• uvjerenja koja čine konfliktni etos su organizovana oko 8 ključnih tema

Question 43

ključne teme oko kojih su organizovana uvjerenja koja čine konfliktni etos?

Answer 43

1. pravednost ciljeva
2. uvjerenja o bezbjednosti
3. delegitimizacija suprotne strane
4. pozitivno grupno samopoštovanje
5. viktimizacija
6. patriotizam
7. uvjerenja o jedinstvu
8. uvjerenja o miru

Question 44

konfliktni etos i socijalni stavovi prema Međedović i Petrović (2013)?

Answer 44

konfliktni etos je povezan sa:
- autoritarnošću (0.48)
- političkom orijentacijom (konzervativizam-liberalizam (korelacije red 0.4)

u istraživanju su registrovali pozitivne odnose sa autoritarnošću (oko 0.4), konzervativizmom (od 0.2 do 0.5), tradicionalizmom (od 0.4 do 0.6) i negativnim egalitarizmom (oko -0.2)

*na nivou pojedinačnih uvjerenja je konfliktni etos povezan sa:
- religioznošću (od 0.24 sa uvjerenjima o bezbjednosti do 0.4 sa uvjerenjima o pozitivnom grupnom samopoštovanju)
- hedonizmom (od 0.14 sa uvjerenjima o bezbjednosti do 0.2 sa patriotizmom)
- nacionalnom privrženošću (od 0.28 sa uvjerenjima o bezbjednosti do 0.57 sa patriotizmom

Question 45

militantno ekstremistički mentalni-set?

Answer 45

autori ovog modela analizirali su dvije grupe materijala – tekstualne materijale produkovane od strane različitih militantno-ekstremističkih grupa iz cijelog sveta (Saucier i sar. 2009) i različite psihološke, istorijske i političke tekstove o terorizmu imilitantnom ekstremizmu, s druge strane (Stankov i sar. 2010).

dobijena su 3 faktora:
- apologija nasilja
- zli svijet
-sveti cilj

apologija nasilja i zli svijet mogu nastati u toku međugrupnog konflikta, a sam konfliktni etos se lakše javlja kod konzervativnih osoba

Question 46

apologija nasilja?

Answer 46

• zagovaranje pribjegavanju nasilju kao načinu i sredstvu postizanja ideoloških (političkih, religioznih,…) ciljeva
• bazira se na sebičnom hedonizmu i manjku komunalnog racionalizma

Question 47

zli svijet?

Answer 47

• uvjerenje da je nešto suštinski pogrešno u vezi sa
  svijetom u kojem živimo i da svijet funkcioniše na pogrešan način
• pozitivno ga predviđa tradicionalno orijentisana religioznost i egalitarizam
• negativno ga predviđa racionalizam

Question 48

sveti cilj?

Answer 48

• pozivanje na ‘’svete’’ sile (i ideale) kao opravdanja za ekstremizam i nasilje
• ekstremna modulacija religioznih i spiritualnih verovanja

Question 49

socijalni stavovi i političko ponašanje prema Saucier (2013)?

Answer 49

• u dvije vremenske tačke, na američkim uzorcima, sa preferencijom republikanske partije pozitivno koreliraju alfaizmi, a negativno gamaizmi, deltaizmi i agalitarizam

Question 50

socijalni stavovi i političko ponašanje u SRB?

Answer 50

analizom glavnih komponenti su identifikovane dvije komponente partijske evaluacije:
1. nacionalno-konzervativne stranke (SRS, DSS, NS i SNS)
2. socio-liberalne stranke (DS, G17,LDP)

poređana je predikcija nacionalno-konzervativnih i socio-liberalnih stranaka pomoću leksičkih socijalnih stavova u tri vremenske tačke: 2010, 2014 i 2016.
- rezultati su pokazali da socijalni stavovi objašnjavaju sve manje varijanse političkih partija iz godine u godinu - pad se odnosi na oba bloka stranaka, s tim da nacionalno-konzervativne stranke imaju svoje relativno čvrsto ideološko uporište u tradicionalnim i religioznim izvorima autoriteta (alfaizmima) u sve tri vremenske tačke, dok kod socio-liberalnih partija ni jedan socijalni stav nije dosljedno predviđao njihovu pozitivnu evaluaciju

• zbog dobijenih nalaza da socijalni stavovi iz godine u godinu objašnjavaju sve manje varijanse u stranačkoj evaluaciji, autori su zaključili da se političko promišljanje u SRB (vjerovatno i političko ponašanje, npr. glasanje) u sve manjoj mjeri zasniva na ideološko-stavskim odrednicama (na šta bi upućivali normativni modeli), tj. da je politika sve više lišena ideologije

Question 51

podrška učlanjenju u EU i separatizmu?

Answer 51

• sa podrškom Evropskoj uniji negativno koreliraju autoritarnost i nacionalizam , demokratičnost korelira pozitivno, dok religioznost nije povezana sa podrškom Evropskoj uniji (međutim, hostilan stav prema drugačijim religijama jeste, i to -.52)
• nacionalizam je snažno povezan sa pozitivnim stavovima prema nezavisnosti datih oblasti kod njihovog stanovništva, međutim, snažno je povezan i sa protivljenjem nezavisnosti kod onih koji se identifikuju sa dominantnom nacijom/narodom (npr., kod onih koji se u nacionalnom smislu osećaju kao Španci u slučaju
  otcepljenja Baskije; ili Britanci u slučaju otcepljenja Škotske)

Question 52

podrška učlanjenju u EU i separatizmu u SRB?

Answer 52

• nereligiozni studenti naklonjeniji ulasku Srbije u zajednicu evropskih država (70%) od religioznih (55,3%), dok među onima koji su neodlučni po pitanju svog religijskog uverenja 61,5% podržava
  ovaj čin
• tradicionalni i religiozni izvori autoriteta i sebični interesi, a pogotovo nacionalizam negativno
  koreliraju sa podržavajućim stavom o pridruživanju EU, nezavisnošću Kosova i imigrantima; jedino
  humanizam pozitivno predviđa sva tri kriterijuma

Question 53

uticaj socijalnog konteksta na socijalne
stavove?

Answer 53

orijentacija na socijalnu dominaciju je negativno povezana sa stepenom demokratskog razvoja, bruto
nacionalnim dohotkom i rodnom ravnopravnošću, dok je registrovan pozitivan efekat stepena
institucionalne diskriminacije

Question 54

uticaj socijalnog konteksta na socijalne
stavove u SRB?

Answer 54

• stanovnici sjevernog Kosova imali su izraženiji nacionalni identitet, kolektivno samopoštovanje i
  religioznost, dok su stanovnici centralne Srbije postigli više skorove na otvorenosti prema svetu, ali i konformizmu
• ispitanici sa sjevera Kosova postižu više skorove na tri od 4 leksička socijalna stava iz srpske revizije
  Sosijeovog modela izama – na Religioznosti, Hedonizmu i Nacionalnoj privrženosti
• u ovom istraživanju izračunata je fizička distanca mjesta stanovanja ispitanika od Prištine kao
  centralne tačke konfliktnog žarišta
• ustanoviljeno je da leksički socijalni stavovi, pored ostalog, doprinose predviđanju distance od mesta konflikta, i to Religioznost i Hedonizam – što je manja distanca, to su izraženiji ovi socijalni stavovi

Question 55

šta je važno kod stava?

Answer 55

to da je stav evaluativna komponenta (pozitivno/negativno)

Question 56

koji je pojam blizak pojmu socijalnog stava? kakav je njihov odnos?

Answer 56

• pojam ideologije - odnosi se na ono što neko smatra o tome kako bi društvo trebalo da izgleda, kakvo bi trebalo da bude društveno uređenje - bliži je političkoj dimenziji
• socijalni stav je širi pojam od ideologije

Question 57

šta nam omogućavaju socijalni stavovi?

Answer 57

da razumijemo ljudsko ponašanje vezano za neki socijalno relevantni kontekst

Question 58

odnos stavova iz Ajzenkovog modela?

Answer 58

• liberalizam pozitivno korelira sa društvenom osjetljivošću
• konzervativizam pozivino korelira sa društvenom neosjetljivošću

Question 59

do kojih stavova su došli skoro svi istraživači koji su se njima bavili?

Answer 59

• konzervativizam - znači da je vrlo važan socijalni stav (možda ključan)
• religioznost (vrsta uvjerenja, emocija koje ih prate, i motivacije za određeno ponašanje)

Question 60

jesu li bolje emske ili etske studije?

Answer 60

emske :)