Socijalni stavovi Flashcards
definicije socijalnih stavova?
- neutralna ili mentalna spremnost, formirana na osnovu iskustva, koja vrši direktivni ili dinamički uticaj na reagovanje pojedinca na objekte ili situacije sa kojima dolazi u dodir (Olport)
- stav je ukupna evaluacija datog objekta, zasnovana na kognitivnim, emocionalnim i bihejvioralnim informacijama, u vezi sa datim stavskim objektom (Fazio)
- kad se odnose na socijalno-relevantne stavske objekte, odnosno, na objekte koji su od opšte socijalne važnosti u ekonomskom, političkom, religijskim, obrazovnom, etničkom ili za socijalni život ljudi relevantnom smislu stavovi se nazivaju socijalnim (Kerlinger)
- konstrukt ideologije se definiše kao “set uvjerenja o poželjnom uvjerenju društva i načina kako da on bude ostvaren” ili kao “dijeljeni okvir mentalnih modela koji posjeduju grupe pojedinaca koji im omogućava da razumiju svoju okolinu i načine na koje ona može biti strukturirana”
jednodimenzionalni modeli strukture socijalnih stavova?
- autoritarnost
- dogmatizam
- konzervativizam
- tradicionalizam
- autori su opisivali samo po jednu dimenziju socijalnih stavova
- ispitanici iz SRB postižu značajno više skorove na autoritarnosti i tradicionalizmu, a niže na konzervativizmu u odnosu na ispitanika sa Novog Zelanda
autoritarnost?
- konvencionalizam
- autoritarna submisivnost
- agresivnost
- antiintraceptivnost
- poštovanje vlasti
- destruktivnost i cinizam
- projekcija
- rigidnost
- pretjerano interesovanje za seksualne različitosti
dogmatizam?
- dogmatične osobe su sklone odbacivanju uvjerenja koja im nisu bliska
- odbacuju pojedince i grupe koje imaju drugačija ili suprotstavljena uvjerenja
konzervativizam ?
- otpor (i strah) ka promjeni
- preferencija ka statusu quo
- preferencija sigurnih, tradicionalnih i konvencionalnih formi institucija i ponašanja
- dimenzija konzervativno-liberalno
- ima najmanje dva aspekta: socijalni i ekonomski
- okuplja različite stavove (npr. religioznost)
tradicionalizam?
poštovanje tradicionalnih društvenih i moralnih vrijednosti i autoriteta
Ajzenkov dvodimenzionalni model stavova?
- radijalizam-konzervativizam i tvrdoglavost-popustljivost
aka društvena neosjetljivost-društvena osjetljivost
radikalizam iz Ajzenkovog modela?
aka liberalizam
pozitivni stavovi prema:
- teoriji evolucije
- miješanim brakovima
- studentskim protestima
- reformi pravnog sistema
- nudističkim kampovima
- pop muzici
- imigraciji
konzervativizam iz Ajzenkovog modla?
pozitivan odnos prema:
- dominaciji bijelaca
- smrtnoj kazni
- antisemitizmu
- protivljenje kontroli radjanja
(danas bi to bio fašizam ili ekstremna desnica)
društvena neosjetljivost prema Ajzenkovom modelu?
aka tough mindedness
pozitivni stavovi prema:
- prisilnoj sterilizaciji
- eutanaziji
- rasizmu
- nasilju prema ženama
- strogim kaznama za kriminalce
društvena osjetljivost prema Ajzenkovom modelu?
aka tender mindedness
- pacifizam
- antidiskriminacija
- protivljenje smrtnoj kazni
struktura socijalnih stavova u postkomunističkim zemljama?
- kultura mnogo više utiče na socijalne stavove nego na ličnost, zato je vrlo teško upoređivanje socijalnih stavova u različitim kulturama
- u zapadnim, kapitalističkim zemljama autoritarizam je povezan sa favorizovanjem socijalne
nejednakosti, dok je u bivšim komunističkim zemljama povezan sa marksisitičkom ideologijom i
podržavanjem ekonomskih egalitarističkih ideja - u zapadnoevropskim društvima nacionalizam korespondira sa neoliberalnim kapitalističkim
principima i etničkom netolerantnošću, u istočnoevropskim je povezan sa etničkom
netolerantnošću, ali i zagovaranjem državnog intervencionizma i negativnim stavom prema
kapitalističkom sistemu - model dobijen u Hrvatskoj, 2013: Religioznost, Seksualne slobode, Kosmopolitizam, Moderne
tehnologije i Socijalna Pravda - model dobijen u Srbiji, 2014: Socijalistički konzervativizam, Desni konzervativizam, Socijalni red i hijerarhija i Post-materijalistička orijentacija
leksički pristup istraživanju strukture socijalnih stavova?
- Saucier (2000) - pridjevske imenice koje se zavrsavaju na -ism (communism, fundamentalism, individualism…), u srpskom su to pridjevske imenice koje se završavaju na -izam
- u prvom istraživanju (2000) dobija 4, a u drugom (2013) 5 socijalnih stavova
- koeficijenti test-retest pouzdanosti Sosijerovog četvorofaktorskog modela leksičkih socijalnih stavova za četvorogodišnji period se kreću od 0.64 do 0.85, a najveći koeficijent retest stabilnosti je faktor tradicionalnih i religioznih izvora autoriteta
dimezije socijalnih stavova dobijene leksičkim pristupm (Sosijer)?
- alfa - tradicionalni i religiozni izvori autoriteta
- beta - sebični interesi
- gama - društvena racionalnost
- delta - subjektivna spiritualnost
- epsilon - egalitarizam
Sosijerova dimenzija alfa?
aka tradicionalni i religiozni izvori autoriteta
- okvirni sadržaj: legalizam, institucionalizam, tradicionalizam, teizam, mesijanizam, teokratizam..
- primjer stavke - “religija bi trebalo da ima najvažniju ulogu u javnim poslovima”
Sosijerova dimenzija beta?
aka sebični interesi
- okvirno: materijalizam, senzualizam, hedonizam, solipsizam, fašizam
- npr. stavka - “ovozemaljska blaga su najveće dobro i najviša vrijednost u životu
Sosijerova dimenzija gama?
aka društvena racionalnost
- okvirno: poštovanje individualnih sloboda, patriotizam, konstitucionalizam, humanizam, racionalizam
- npr. stavka - “treba da insistiramo na ekonomskom razvoju, ali takođe i na društvenoj pravdi”
Sosijerova dimenzija delta?
aka subjektivna spiritualnost
- okvirno: hinduizam, transedentalizam, taoizam, spiritualizam
- npr. stavka - “prosvjetljenje se može postići meditacijom, intuicijom i posmatranjem samog sebe”
Sosijerova dimenzija epsilon?
aka egalitarizam
- okvirno: velferizam, komunalizam, marksizam, anarhizam…
- npr. stavka - “vladatreba da preuzme odgovornost za individualno i društveno blagostanje svih građana”
- preferencija socijalne jednakosti
koliko su stabilni leksički socijalni stavovi u različitim kulturama prema Krauss (2006)?
- emska studija u Rumuniji
- stavovi dobijeni u engleskom jeziku se većim dijelom repliciraju s tim što beta faktor sadrži i indikatore pro-komunističkih uvjerenja
koliko su stabilni leksički socijalni stavovi u različitim kulturama prema Chen, Hsu, Zhou i Saucire (2018)?
- emska studija u Kini i Tajvanu
- prva tri ekstrahovana faktora su vrlo slični na oba uzorka, opisuju: sebične interese, društvenu racionalnost, i faktor koji predstavlja kombinaciju tradicionalnih i religioznih izvora autoriteta i subjektivne spiritualnosti
- četvrti faktor ima različit sadržaj u ova dva uzorka -faktor ekstrahovan u Kini opisuje stavove prema komunističkoj partiji Kine, dok faktor izolovan na Tajvanu opisuje aspiraciju ka dostizanju sreće
koliko su stabilni leksički socijalni stavovi u različitim kulturama prema Petrović i Međedović (2011)?
- etska studija
- prva komponenta sadrži ajteme religioznosti
- druga komponenta je sačinjena od ajtema koji ukazuju na hedonističku i sebičnu orijentaciju, ali bez referiranja na ideološke ili političke principe
- treći faktor opisuje spiritualna vjerovanja zajedno sa racionalističkim gledištem
- četvrti faktor jasno ukazuje na visoko vrednovanje sopstvene nacije, zemlje i tradicionalne kulture - nazvan nacionalna privrženost
- struktura na srpskom govornom područiju se najviše razlikuje od originalne strukture
leksički socijalni stavovi u SRB prema Petrović, (2020)?
- istraživanja faktorske strukture svakog od velikih faktora socijalnih stavova su rezultirala identifikovanju faceta - svaki od 6 faktora ima po 2 faceta (što dodatno povećava prediktivne sposobnosti modela)
- alfa - tradicionalni i religiozni izvori autoriteta
- beta - lični interesi
- gama - humanizam
- delta - spiritualnost
- epsilon - egalitarizam
- zeta - nacionalizam
faceti faktora leksičkih socijalnih stavova u SRB?
tradicionalni i religiozni izvori autoriteta (alfa):
- religioznost
- tradicionalizam
lični interesi (beta):
- sebični hedonizam
- socijalna dominacija
humanizam (gama):
- demokratske vrijednosti
- vjera u ljudsku prirodu
spiritualnost (delta):
- misticizam
- filozofski idealizam
egalitarizam (epsilon):
- komunizam
- anomija
nacionalizam (zeta):
- etatizam
- nacionalna privrženost
da li je konzervativizam generalni faktor socijalnih stavova?
prema Petrović:
hijerarhijska organizacija leksičkih socijalnih stavova pokazuje da je na vrhu hijerarhije faktor konzervativizma
stavovi i bazične crte ličnosti?
- autoritarnost je dominantno povezana sa niskom otvorenošću (od -0.2 do -0.5)
- orijentacija na socijalnu dominaciju je povezana sa negativnim polom crte poštenje-skromnost (od -0.2 do -0.5), koju prati povezanost sa niskom otvorenošću
- konzervativizam je dominantno povezan sa niskom otvorenošću (od -0.2 do -0.4), zatim nepoštenjem (od -0.2 do -0.3) i antagonizmom/niskom saradljivošću (od -0.1 do -0.2)
šta su vrijednosti (Schwartz)?
vrijednosti su željeni, transsituacioni ciljevi koji variraju u svojoj važnosti kao vodećih principa ljudskog života
bazične ljudske vrijednosti (Schwartz)?
- samousmjerenost
- moć
- univerzalizam
- postignuće
- sigurnost
- stimulacija
- konformizam
- tradicija
- hedonizam
- benevolentnost
Švarc - samousmjerenost?
naglašava važnost kreativnosti, slobode i nezavisnosti
Švarc - moć?
postuliranje važnosti autoriteta i socijalnog uticaja
Švarc - univerzalizam?
obuhvata vrijednosti poput širokoumnosti, socijalne
pravde, jednakosti i mira u svijetu
Švarc - postignuće?
naglašava važnost ambicioznosti, uspjeha, uticajnosti
Švarc - sigurnost?
tiče se socijalnog reda, smisla za pripadanjem,
porodične i nacionalne bezbjednosti
Švarc - stimulacija?
vrjednovanje različitosti i traženje uzbuđenja
Švarc - konformizam?
poslušnost i samodisciplina
Švarc - tradicija?
vrjednovanje poštovanja tradicije, skromnosti i slično
Švarc - hedonizam?
vrjednovanje postizanja zadovoljstva i uživanja u životu
Švarc - benevolentnost?
lojalnost, poštenje, opraštanje i odgovornost prema drugima
odnos između stavova i vrijednosti?
- jedna metaanalitička studija odnosa vrijednosti i
religioznosti je pokazala dareligioznost ostvaruje supstantivne pozitivne korelacijesa Tradicionalizmom (.45) i Konformizmom (.22), kao i
negativne sa Samousmerenošću, Stimulacijom i
Hedonizmom, sve reda .30
Sosijer izvještava o povezanosti:
- Betaizama
(Sebičnih interesa) sa Samounapređenjem
- Egalitarizam korelira sa Samoprevazilaženjem – veličina koeficijenata korelacije je oko .40
- Alfaizmi (tradicionalni i religiozni izvori autoriteta) ostvaruju visoku povezanost (oko .70) sa Konzervacijom
- Deltaizmi (Spiritualnost) i Epsilonizmi (Egalitarizam) koreliraju sa Otvorenošću za promene – prvi oko .30. drugi .25-.40.
moralne osnove?
socio-psihološka taksonomija moralnih osnova:
- briga
- pravednost
- pripadnost grupi
- poštovanje autoriteta
- čistunstvo
- briga i pravednost se nazivaju i “individualizirajućim”
- pripadnost grupi, poštovanje autoriteta i čistunstvo se nazivaju i “povezujućim”
- individualizujuće moralne osnove koreliraju oko -0.5 sa orijentacijom ka socijalnoj dominaciji, a povezujuće od 0.25 do 0.4
- sa tradicionalizmom povezujuće koreliraju oko 0.35, a individualizujuće oko -0.37, tj. -0.25 za brigu i pravednost
- sa autoritarnošću povezujuće koreliraju od 0.56 do 0.7, a briga i pravednost -0.25 i -0.37
- sa religioznošću pripadnost grupi korelira 0.27, poštovanje autoriteta 0.32, čistunstvo 0.54, a individualizujuće moralne osnove ne ostvaruju značajne korelacije sa religioznošću
razlike u moralnim osnovama između liberala i konzervativaca?
- liberali više vrjednuju moralne principe bazirane na brizi i pravednosti, a povezujuće moralne osnove ne smatraju osnovama moralnosti
- konzervativci vrjednuju svih pet (znači i individualizirajuće i povezujuće moralne osnove)
konfliktni etos?
- konfliktni etos je specifična ideologija, tj. konfiguracija socijetalnih uvjerenja koja determiniše specifičnu socijalnu orijentaciju društva tokom i nakon produženih međugrupnih konflikata
- nastaje i razvija se tokom produženih nasilnih konflikata kako bi doprinio prilagođavanju članova društva na uslove i situaciju konflikta i obezbijedio optimalno psihičko i socijalno funkcionisanje društva tokom trajanja konflikta
- doprinosi i sprječavanju pomirenja suprotnih strana u periodu nakon završetka oružanog konflikta, te samim tim i produžetku konflikta
- uvjerenja koja čine konfliktni etos su organizovana oko 8 ključnih tema
ključne teme oko kojih su organizovana uvjerenja koja čine konfliktni etos?
- pravednost ciljeva
- uvjerenja o bezbjednosti
- delegitimizacija suprotne strane
- pozitivno grupno samopoštovanje
- viktimizacija
- patriotizam
- uvjerenja o jedinstvu
- uvjerenja o miru
konfliktni etos i socijalni stavovi prema Međedović i Petrović (2013)?
konfliktni etos je povezan sa:
- autoritarnošću (0.48)
- političkom orijentacijom (konzervativizam-liberalizam (korelacije red 0.4)
u istraživanju su registrovali pozitivne odnose sa autoritarnošću (oko 0.4), konzervativizmom (od 0.2 do 0.5), tradicionalizmom (od 0.4 do 0.6) i negativnim egalitarizmom (oko -0.2)
*na nivou pojedinačnih uvjerenja je konfliktni etos povezan sa:
- religioznošću (od 0.24 sa uvjerenjima o bezbjednosti do 0.4 sa uvjerenjima o pozitivnom grupnom samopoštovanju)
- hedonizmom (od 0.14 sa uvjerenjima o bezbjednosti do 0.2 sa patriotizmom)
- nacionalnom privrženošću (od 0.28 sa uvjerenjima o bezbjednosti do 0.57 sa patriotizmom
militantno ekstremistički mentalni-set?
autori ovog modela analizirali su dvije grupe materijala – tekstualne materijale produkovane od strane različitih militantno-ekstremističkih grupa iz cijelog sveta (Saucier i sar. 2009) i različite psihološke, istorijske i političke tekstove o terorizmu imilitantnom ekstremizmu, s druge strane (Stankov i sar. 2010).
dobijena su 3 faktora:
- apologija nasilja
- zli svijet
-sveti cilj
apologija nasilja i zli svijet mogu nastati u toku međugrupnog konflikta, a sam konfliktni etos se lakše javlja kod konzervativnih osoba
apologija nasilja?
- zagovaranje pribjegavanju nasilju kao načinu i sredstvu postizanja ideoloških (političkih, religioznih,…) ciljeva
- bazira se na sebičnom hedonizmu i manjku komunalnog racionalizma
zli svijet?
- uvjerenje da je nešto suštinski pogrešno u vezi sa
svijetom u kojem živimo i da svijet funkcioniše na pogrešan način - pozitivno ga predviđa tradicionalno orijentisana religioznost i egalitarizam
- negativno ga predviđa racionalizam
sveti cilj?
- pozivanje na ‘’svete’’ sile (i ideale) kao opravdanja za ekstremizam i nasilje
- ekstremna modulacija religioznih i spiritualnih verovanja
socijalni stavovi i političko ponašanje prema Saucier (2013)?
- u dvije vremenske tačke, na američkim uzorcima, sa preferencijom republikanske partije pozitivno koreliraju alfaizmi, a negativno gamaizmi, deltaizmi i agalitarizam
socijalni stavovi i političko ponašanje u SRB?
analizom glavnih komponenti su identifikovane dvije komponente partijske evaluacije:
1. nacionalno-konzervativne stranke (SRS, DSS, NS i SNS)
2. socio-liberalne stranke (DS, G17,LDP)
poređana je predikcija nacionalno-konzervativnih i socio-liberalnih stranaka pomoću leksičkih socijalnih stavova u tri vremenske tačke: 2010, 2014 i 2016.
- rezultati su pokazali da socijalni stavovi objašnjavaju sve manje varijanse političkih partija iz godine u godinu - pad se odnosi na oba bloka stranaka, s tim da nacionalno-konzervativne stranke imaju svoje relativno čvrsto ideološko uporište u tradicionalnim i religioznim izvorima autoriteta (alfaizmima) u sve tri vremenske tačke, dok kod socio-liberalnih partija ni jedan socijalni stav nije dosljedno predviđao njihovu pozitivnu evaluaciju
- zbog dobijenih nalaza da socijalni stavovi iz godine u godinu objašnjavaju sve manje varijanse u stranačkoj evaluaciji, autori su zaključili da se političko promišljanje u SRB (vjerovatno i političko ponašanje, npr. glasanje) u sve manjoj mjeri zasniva na ideološko-stavskim odrednicama (na šta bi upućivali normativni modeli), tj. da je politika sve više lišena ideologije
podrška učlanjenju u EU i separatizmu?
- sa podrškom Evropskoj uniji negativno koreliraju autoritarnost i nacionalizam , demokratičnost korelira pozitivno, dok religioznost nije povezana sa podrškom Evropskoj uniji (međutim, hostilan stav prema drugačijim religijama jeste, i to -.52)
- nacionalizam je snažno povezan sa pozitivnim stavovima prema nezavisnosti datih oblasti kod njihovog stanovništva, međutim, snažno je povezan i sa protivljenjem nezavisnosti kod onih koji se identifikuju sa dominantnom nacijom/narodom (npr., kod onih koji se u nacionalnom smislu osećaju kao Španci u slučaju
otcepljenja Baskije; ili Britanci u slučaju otcepljenja Škotske)
podrška učlanjenju u EU i separatizmu u SRB?
- nereligiozni studenti naklonjeniji ulasku Srbije u zajednicu evropskih država (70%) od religioznih (55,3%), dok među onima koji su neodlučni po pitanju svog religijskog uverenja 61,5% podržava
ovaj čin - tradicionalni i religiozni izvori autoriteta i sebični interesi, a pogotovo nacionalizam negativno
koreliraju sa podržavajućim stavom o pridruživanju EU, nezavisnošću Kosova i imigrantima; jedino
humanizam pozitivno predviđa sva tri kriterijuma
uticaj socijalnog konteksta na socijalne
stavove?
orijentacija na socijalnu dominaciju je negativno povezana sa stepenom demokratskog razvoja, bruto
nacionalnim dohotkom i rodnom ravnopravnošću, dok je registrovan pozitivan efekat stepena
institucionalne diskriminacije
uticaj socijalnog konteksta na socijalne
stavove u SRB?
- stanovnici sjevernog Kosova imali su izraženiji nacionalni identitet, kolektivno samopoštovanje i
religioznost, dok su stanovnici centralne Srbije postigli više skorove na otvorenosti prema svetu, ali i konformizmu - ispitanici sa sjevera Kosova postižu više skorove na tri od 4 leksička socijalna stava iz srpske revizije
Sosijeovog modela izama – na Religioznosti, Hedonizmu i Nacionalnoj privrženosti - u ovom istraživanju izračunata je fizička distanca mjesta stanovanja ispitanika od Prištine kao
centralne tačke konfliktnog žarišta - ustanoviljeno je da leksički socijalni stavovi, pored ostalog, doprinose predviđanju distance od mesta konflikta, i to Religioznost i Hedonizam – što je manja distanca, to su izraženiji ovi socijalni stavovi
šta je važno kod stava?
to da je stav evaluativna komponenta (pozitivno/negativno)
koji je pojam blizak pojmu socijalnog stava? kakav je njihov odnos?
- pojam ideologije - odnosi se na ono što neko smatra o tome kako bi društvo trebalo da izgleda, kakvo bi trebalo da bude društveno uređenje - bliži je političkoj dimenziji
- socijalni stav je širi pojam od ideologije
šta nam omogućavaju socijalni stavovi?
da razumijemo ljudsko ponašanje vezano za neki socijalno relevantni kontekst
odnos stavova iz Ajzenkovog modela?
- liberalizam pozitivno korelira sa društvenom osjetljivošću
- konzervativizam pozivino korelira sa društvenom neosjetljivošću
do kojih stavova su došli skoro svi istraživači koji su se njima bavili?
- konzervativizam - znači da je vrlo važan socijalni stav (možda ključan)
- religioznost (vrsta uvjerenja, emocija koje ih prate, i motivacije za određeno ponašanje)
jesu li bolje emske ili etske studije?
emske :)
