Psihopatija Flashcards
1
Q
šta je psihopatija (model Hare i sar.)?
A
psihopatija je kontinualna crta koja obuhvata složaj ponašajnih dispozicija opisan pomoću 4 crte:
1. interpersonalni stil - manipulativno, prevrtljivo i koristoljubivo ponašanje, laganje
2. afektivitet (emocionalno reagovanje) - smanjena sposobnost da se osjete neprijarne emocije, površni afekt, nedostatak straha, anksioznosti, krivice, empatije
3. životni stil - impulsivnost, smanjena kontrola ponašanja, dezinhibirano ponašanje, nema dugoročnih planova, a kad ih ima teško ih ostvaruje, živi na račun drugih, neodgovornost, traganje za senzacijama
4. antisocijalnost - antisocijalno, kriminogeno ponašanje (nije ključna karakteristika)
2
Q
mjerenje psihopatije - PCL-R?
A
- Psychopaty Check List Revised
- teško se može primijeniti na opštoj populaciji, uglavnom se primjenjuje kod osjudjenih lica i zatvorenika
- ispitivanje vrši obučeni procjenjivač
- polustruktuirani intervju
- procjenjivač procjenjuje u kojoj mjeri je svaki od indikatora prisutan kod odredjene osobe i uporedjuje izjave osobe sa kriminalnim dosijeom i ostalim izvorima informacija
- ajtemi PCL-R skale su grupisani u odgovarajuće faktore
3
Q
oblici PCL-R skale?
A
- ček lista psihopatije - revidirana verzija
- ispitivanje vrši obučeni procjenjivač
- dva faktora:
- manipulativnost/afektivitet
- impulsivnost/asocijalnost
- tri faktora:
- interpersonalnost
- afektivitet
- impulsivnost
- četiri faktora:
- interpersonalni stil
- afektivitet
- životni stil
- antisocijalnost
4
Q
koji su najpoznatiji instrumenti za ispitivanje psihopatije kod odraslih?
A
- SRP 1, 2 i 3
- LSRP
- PPI
- TriPM
- PPTS
5
Q
SRP 1, 2 i 3?
A
- samoprocjena psihopatije
- dva faktora:
- manipulativnost/afektivitet
- impulsivnost/antisocijalnost
- četiri faktora:
- interpersonalna manipulacija
- površni afekat
- neobuzdani životni stil
- kriminalne tendencije
6
Q
LSRP?
A
- Levensova skala samoprocjene psihopatije
- dva faktora:
- primarna psihopatija
- sekundarna psihopatija
7
Q
PPI?
A
- inventar psihopatske ličnosti
- samoprocjena
- tri faktora:
- samousmjerena impulsivnost
- neustrašiva dominantnost
- emocionalna hladnoća
8
Q
TriPM?
A
- trijarhijska mjera ličnosti
- samoprocjena
- tri faktora:
- smjelost
- zloba
- dezinhibicija
9
Q
PPTS?
A
- skala psihopatskih crta ličnosti
- samoprocjena
- četiri faktora:
- afektivna responzivnost
- kognitivna responzivnost
- interpersonalna manipulacija
- egocentričnost
10
Q
kontinualnost(?) crte psihopatije?
A
- taksometrijska istraživanja su potvrdila kontinualnu prirodu psihopatije
- psihopatske crte postoje i u opštoj populaciji, samo su u manjoj mjeri izražene nego u nekim specifičnim populacijama poput osuđeničke
- znači, nije opravdano koristiti pojam psihopata, ukoliko se njime želi govoriti o kvalitativnim razlikama između ljudi
11
Q
agresivnost?
A
- dvije vrste: proaktivna i reaktivna
- najveću povezanost sa proaktivnom agresivnošću imaju crte: manipulativnost, samocentriranost, emocionalna neosjetljivost i interpersonalna hladnoća
- crte impulsivnosti/dezinhibicije u većoj mjeri koreliraju sa reaktivnom agresivnošću
- proaktivna agresivnost je povezana sa osvetoljubivošću, planiranjem napada na osobu
- kad će se aktivirati proaktivna, a kada reaktivna agresivnost - model ugroženog egotizma i model frustracije
12
Q
nasilničko ponašanje?
A
- crta afektiviteta je u većoj mjeri izražena kod muškaraca koji vrše nasilje u porodici, mjerenim objektivno, preko krivičnog djela nasilja u porodici
- kad je u pitanju generalno nasilje, bolji prediktor su bihejvioralni aspekti psihopatije
13
Q
kako se opažaju osobe sa visokim psihopatskim crtama?
A
- psihopatija se relativno tačno prepoznaje kad se osoba posmatra u kratkom vremenskom intervalu, ali posle dužeg vremena provedenog sa osobom sa visokim psihopatskim crtama u priču ulazi njena manipulativnost, koja iskrivljuje sliku o njoj
- empirijski nalazi pokazuju da se osobe sa psihopatskim karakteristikama procjenjuju tako da posjeduju određene pozitivne karakteristike: inteligenciju i fizičku atraktivnost, pogotovo crte poput površnog šarma i narcisoidnosti
- uz psihopatiju se vezuju i neke socijalno nepoželjne osobine: nepoželjne po druge, nedostaje im brižnost, hladnoća, impulsivne su i uspješnije lažu
14
Q
kako osobe sa visokim psihopatskim crtama opažaju druge ljude?
A
- postoji pozitivna korelacija između samoprocjene na sklama psihopatije i procjene drugih (kao da postoji neka projekcija)
- druge ljude oni vide kao manje saradljive, lakovjerne, ranjive, niskog samopouzdanja, neurotične, anksiozne i depresivne, kao da mogu biti predmet manipulacije ili druge vrste zloupotrebe
- procjenjivači sa više izraženim psihopatskim skorovima su u većoj mjeri ispravno identifikovali osobe koje su u prošlosti bile žrtve viktimizacije
15
Q
socijalna interakcija?
A
- prije svega amoralna, antisocijalna
- psihopatija visoko korelira sa agresivnim formama humora i ismijevanjem drugih
- u bliskim odnosima sa prijateljima i partnerima nema brižnosti i emocija, već psihopatske individue više vrjednuju osobine od kojih mogu imati koristi od drugih
- osobe sa izraženom crtom afektiviteta uspješnije lažu, osobe sa izraženom crtom impulsivnosti/dezinhibicije manje uspješno lažu (kontraverzno i otvoreno pitanje)
- koristoljubivo biranje prijatelja, dok su obezvrijeđene crte koje u principu čine prijateljstvo trajnijim - pouzdanost, povjerenje, izgrađen sistem vrijednosti, briga…
16
Q
partnerski i seksualni odnosi?
A
- psihopatske crte asociraju sa velikim brojem partnera, kraćim vezama i nižom emotivnom investiranošću, nema emotivne dubine
- psihopatske crte utiču na to da muškarci odbijaju da učestvuju u daljim interakcijama ukoliko ih na prvom sastanku žena frekventno prekida tokom razgovora ili ukoliko ne vide jasne signale da će doći do kontakta i u budućnosti
- osobe sa visokim psihopatskim crtama u većoj mjeri “preotimaju” partnere koji su već u vezi, ali i sami napuštaju vezu zbog druge osobe
- u većoj mjeri koriste specifične taktike kako bi zadržali partnera u vezi - monopolizuju partnerovo vrijeme, indukuju ljubomoru, ponižavaju potencijalne suparnike, podstiču partnera na seksualni odnos, ulažu u sopstveni izgled, šalju verbalne signale posjedovanja partnera
- ove taktike su agresivne i suštinski bezuspješne, jer što su psihopatske crte više izražene, to je partnerovo napuštanje veze brže
17
Q
da li je psihopatija mentalni poremećaj?
A
- definitivno ne
- korelacije faktora 1 sa poremećajima ličnosti su bile negativne, dok su korelacije faktora 2 bile pozitivne
- faktor 1 psihopatije negativno korelira sa internalizirajućim problemima (anksioznost i depresija)
- faktor 1 negativno korelira sa šizotipijom, a faktor 2 pozitivno
- psihopatija definitivno nije mentalni poremećaj - čak manipulativno/efektivne crte predstavljaju dobru mjeru mentalnog zdravlja
- impulsivnost/dezinhibicija predstavlja korelat patologije, ali sama po sebi nije patološka
18
Q
inteligencija?
A
- mit o Hanibalu Lektoru (not true)
- nema korelacije između psihopatije i inteligencije
- ali, osobe sa izraženijim interpersonalnim stilom (manipulacijom) teže da imaju veći skor na testu sposobnosti (posebno sa verbalnom intelifencijom), dok afektivitet i životni stil obaraju postignuće (nalazi nisu potpuno homogeni, ali najčešće daju ovakvu sliku)
19
Q
psihopatija i kriminalitet?
A
- psihopatija predviđa produkciju kriminalnog ponašanja mjerenu kroz različite indikatore
- psihopatija je uspješan prediktor kriminalnog recidiva, međutim studije pokazuju da se prediktivna moć prije svega može pripisati faktoru antisocijalnosti
- ovaj nalaz je problematičan u eksplanatornom smislu jer se bazira na tautološkoj povezanosti između mjera
20
Q
tip izvršenog krivičnog djela?
A
- procenat psihopata u grupi osuđenika koja je ubila bračnog partnera je 4% (vrlo nizak procenat)
- ubistva počinilaca sa izraženim psihopatskim crtama su u većoj mjeri činovi instrumentalnog nasilja, odnosno postoji predumišljaj i ubistva nisu imala afektivnu motivaciju
- crta afektiviteta pozitivno korelira sa viktimizacijom osoba koje su tek površno poznavale počinioca, proganjanjem žrtava iako je počiniocu već bila izrečena sudska zabrana prilaska žrtvi, preokupacijom (opsesivnošću) žrtvom i targetiranjem onih žrtava koje su posjedovale slabe eksterne resurse koji bi im pomogli da se odbrane od proganjanja
- nema povezanosti između psihopatije i sakaćenja tijela žrtava pri krivičnom djelu ubistva
21
Q
tretman lica sa izraženim psihopatskim crtama?
A
- psiholozi vjeruju da su osobe sa izraženim psihopatskim crtama ne samo otporne na tretman, već i da tretman često pogoršava njihovo ponašanje
- psihopatski osuđenici nauče nove vještine tokom tretmana, kao što su opažanje emocjia kod drugih, zauzimanje perspektive druge osobe, korišćenje emocionalnog rječnika, ponašanje u okviru socijalnih normi i odlaganje gratifikacije
- međutim, zbog njihovih inherentnih amoralnih crta i pro-kriminalnih vrijednosti oni ove nove vještine zloupotrebljavaju i ulaze još dublje u kriminalitet
(istraživanje koje je dalo ovaj podatak nije bilo metodološki dobro uradjeno i bilo je davno)
zapravo:
- tretman efikasno funkcioniše kod adolescenata tako što remeti vezu između psihopatskih crta i emitovanja nasilja, čak su ispitanici koji su imali povišene skorove na interpersonalnom stilu imali najveći benefit od tretmana
- kod odraslih se crta afektiviteta pokazuje kao supresor tretmana - osobe kod kojih je ova crta izraženija teže ostvaruju terapeutski savez, imaju otežan uvid i ne prihvataju odgovornost za svoja ponašanja
- najnoviji nalazi pokazuju uspjeh u detekotvanju i nekih zajedničkih karakteristika različitih vrsta tretmana koje djeluju povoljno na modifikaciju psihopatskih crta
22
Q
uspješna psihopatija?
A
- adaptivne karakteristike: uspješnije laganje i prepoznavanje laganja, niska anksioznost
- neke psihopatske crte su povezane sa uspješnošću američkih predsjednika
- kod određenih individua i u određenim okolnostima psihopatija može pospješiti adaptaciju i funkcionisanje individua - uspješna psihopatija
23
Q
sredinske karakteristike uspješne psihopatije - korporativni svijet?
A
- misli se na uslove koji od menadžera i poslovođa zahtijevaju da ne budu empatični prema radnicima, da su orijentisani jedino ka profitu, a pri tom se nemilosrdno bore za svoje napredovanje u poslu koristeći na tom putu taktike manipulacije i vodeći se time da “cilj opravdava sredstvo”
- neki autori su predložili da osobe sa psihopatskim crtama pomoću šarma i pretvaranja mogu sakriti svoje “mračne” karakteristike i predstaviti se poslodavcima kao idealne vođe
- proporcija osoba sa psihopatskim crtama na visokim funkcijama u korporacijama je oko 3%, u poređenju sa 1% u opštoj populaciji
24
Q
psihopatija i emocije?
A
- istraživanja sa percepcijom emocija su pokazala da psihopatske crte utiču na pogrešnu identifikaciju emocija kod drugih osoba (pogotovo straha i tuge)
- visoka izraženost psihopatskih crta ometa razumijevanje stimulusa koji izazivaju strah - vjerovatno ovi deficiti olakšavaju generisanje proaktivne agresivnosti i predatorskog ponašanja
- postoji i slabija sposobnost za generisanje sopstvenih emocija - rezultati eksperimenata sa učenjem pomoću averzivnog uslovljavanja pokazuju slabiju sposobnost za generisanje emocije straha kod osoba sa izraženim psihopatskim karakteristikama
- psihopatija ometa povezivanje afektivno konotiranih pojmova sa njihovom emocionalnom valencom, zbog čega se ne dobija efekat facilitacije kod zadatka leksičke odluke ili afektivnog primovanja
25
neurobiologija psihopatije - amigdala?
- smanjen aktivitet amigdale je povezan sa pogrešnom percepcijom straha i amoralnim sudovima
- niža aktivacija amogdale je pogotvo povezana sa odgovaranjem na moralne personalne dileme kod osoba sa visokim psihopatskim crtama
- oslabljena aktivnost amigdala pri posmatranju fotografija na kojima je prikazana jedna osoba koja nanosi bol drugoj
- hipoaktivitet amigdale spriječava asociranje stimulusa sa njihovom afektivnom komponentom što se detektuje u zadacima afektivnog primovanja
- takođe izostaje spontano usmjeravanje pažnje na afektivno zasićene stimuluse
- najzad disfunkcija amigdale ometa barem četiri oblika učenja koji onda otežavaju usvajanje moralnih normi: averzivno uslovljavanje, učenje izbjegavanja, stimulus-potkrijepljenje i učenje mijenjanja reakcije
26
neurobiologija psihopatije - prefrontalni korteks?
- kod osoba sa visokim psihopatskim crtama ne dolazi do integracija kognicije i emocija pri odlučivanju, što prate disfunkcije prefrontalnih oblasti korteksa
- smanjen je neuralni konektivitet između amigdale i PFCa, što otežava učenje
- slabija aktivnost orbitofrontalnih regija PFCa ometa egzekutivne funkcije i destabilizuje kontrolu ponašanja
27
neurobiologija psihopatije - empatički deficiti?
- neuroni ogledala u premotornim i motornim zonama se slabije aktiviraju što dovodi do deficita u afektivnoj empatiji
- deficiti se dešavaju pri spontanom opažanju stimulusa, a pri sugestiji kojom od ispitanika traži da aktivno generišu empatiju moždana aktivnost se pojačava
28
interakcija genetičkih i sredinskih faktora?
- psihopatija je djelimično naslijedna (oko 40%) - genetički potencijal je neophodan za razvoj psihopatskih crta
- međutim, uticaj sredine je izuzetno važan - sredinski faktori objašnjavaju redukciju sive mase mozga koja se povezuje sa psihopatijom
- između gena i sredine postoji interakcija koja dovodi do nastanka psihopatskih crta, slična koja se detektuje kod kriminalnog ponašanja uopšte (MAOA kratki alel i zlostavljanje u porodici)
29
mračna trijada i mračna tetrada?
- neki autori smatraju da su psihopatija, Makijavelizam i narcisoidnost tri odvojene crte koje treba operacionalizovati i analizirati posebno
- ipak, makijavelističke i narcisoidne karakteristike su prisutne u interpersonalnim markerima psihopatije
- ovima trima karakteristikama se u skorašnjim istraživanjima pridružuje i sadizam (pozitivne emocije kao reakcija na povrijeđivanje drugih ili samo posmatranje drugih osoba u distresu) - taj koncept se naziva mračna tetrada
- sadizam je najvjerovatnije koristan dodatak opisu mračne strane ljudske ličnosti
30
zaključak o psihopatiji?
- vjerovatno je crta afektiviteta ključna psihopatska dispozicija koja je povezana sa disfunkcijama amigdale i prefrontalnog korteksa
- u toku ontogeneze crta afektiviteta ometa različite oblike učenja što za posljedicu ima otežano formiranje moralnih struktura koje se zasnivaju na afektivnim procesima i omogućuje razvoj manipulativnog i koristoljubivog interpersonalnog stila
- ukoliko su ove crte udružene i sa impulsivnošću/dezinhibicijom dolazi do javljanja neobuzdanog i nepredvidivog životnog stila što je često praćeno i antisocijalnošću odnosno kriminalitetom - tek u toj situaciji je prisutan čitav set pshiopatskih crta
- psihopatija nije jedinstven fenomen - u pitanju je set distinktivnih karakteristika koje se moraju zasebno ispitivati
- manipulativne i afektivne karakteristike imaju drugačiju nomološku mrežu od bihejvioralnih crta (negativne korelacije sa šizotipijom, pozitivne sa inteligencijom, dispozicije ka uspješnoj psihopatiji)
- mnogi autori smatraju da impulsivne i antisocijalne karakteristike nisu ključne psihopatske crte
- treba reformulisati psihopatiju tako da ona opisuje samo karakteristike indikativne za fakor 1 - manipulativnost, narcisoidnost i afektivitet
31
da li se u istoj osobi može javiti i reaktivna i proaktivna agresivnost? koja agresivnost je karakteristična za psihopatiju?
može
- za psihopatiju je karakteristična proaktivna agresivnost, ali se može javiti i reaktivna uz odredjene stimuluse
32
model ugroženog egotizma?
- psihopatske individue su i narcisoidne
- kad se pojavi stimulus koji ugrožava tu narcisoidnost oni reaguju reaktivnom agresivnošću
(ovo nije skroz potvrdjeno)
33
istraživanje Vilera i saradnika (2009.)?
- osudjenim licima sa visokim skorovima na psihopatiji su puštani video snimci na kojima su bile prikazane žene kako hodaju samo nekoliko sekundi (15-20 sekundi), žene su snimane od pozadi, nisu se vidjela lica
- neke od tih žena su u prošlosti stvarno bile žrtve viktimizacije i silovanja, a neke nisu
- osobe sa visokim crtama su vrlo tačno prepoznavale koje žene su bile viktimizirane u prošlosti
- znači lakše prepoznaju vulerabilne osobe i tako biraju žrtve za manipulaciju i ostalo
34
koji su faktori i indikatori PCL-R skale?
faktor 1:
* interpersonalni stil:
1. površni šarm
2. grandiozan doživljaj vlastite vrijednosti
4. patološko laganje
5. manipulativnost
* afektivitet:
6. odsustvo krivice
7. površne emocije
8. odsustvo empatije
16. neprihvatanje odgovornosti
faktor 2:
* životni stil:
3. potreba za stimulacijom/sklonost dosadi
9. parazitski životni stil
13. odsustvo realnih, dugoročnih životnih ciljeva
14. impulsivnost
15. neodgovornost
* antisocijalnost
10. loša kontrola ponašanja
12. rani ponašajni problemi
18. maloljetnička delikvencija
19. opoziv uslovnog otpusta, bjekstva iz institucija
20. raznovrsnost kriminalnih aktivnosti
* ajtemi koji ne pripadaju ni jednom od faktora PCL-Ra:
11. promiskuitetno seksualno ponašanje
17. brojne kratkoročne (van)bračne veze
(brojevi ispred ajtema označavaju njihov redosljed u PCL-R skali)
35
kako Klekli definiše psihopatiju?
psihopatiju definišu sljedeće osobine:
- površni šarm i očuvana inteligencija
- odsustvo zabluda i iracionalnog mišljenja
- odustvo neuroze i psihoneurotskih manifestacija
- nepouzdanost, neiskrenost
- nedostatak krivice i stida
- antisocijalno ponašanje
- nesposobnost učenja na osnovu iskustva
- patološka egocentričnost i nesposobnost da se osjeti ljubav
- opšta siromašnost u socijalnim relacijama
- nedostatak uvida u sopstvena mentalna stanja i ponašanja
- nepostojanje sklonosti ka suicidu
- impersonalni, trivijalni i loše integrisani partnerski i seksualni odnosi
- neuspjeh u praćenju i držanju do bilo kog životnog plana
36
kako je Klekli došao do svoje definicije? šta je tu problem
do podataka je došao na osnovu studija slučaja - ličnog kontakta sa pacijentima
problem je što nema empirijskih operacionalizacija, zbog čega ne mogu da se vrše kvantitativna istraživanja
37
ko je riješio Kleklijev problem? kako?
Robert Hejr i njegovi minioni
psihometrizacijom Kleklijevih indikatora su konstruisali prvi instrument za procjenu psihopatije - PCL (Psychopathy Check List)
38
kako su Hejr i minioni konstruisali PCL skalu?
redukovali su prvobitnu listu od preko 100 indikatora na 22, tako što su eliminisali redundantne ajteme
39
kako je izgledala i kako se koristika PCL skala?
procjenu je vršio edukovani procjenjivač (rejting mjere) polustrukturisanim intervjuom sa ispitanikom
pored intervjua je vršena provjera dosijea tog ispitanika - objektivni podaci o životu i ponašanju ispitanika
40
koje je bilo ograničenje PCL skale?
to što se procjena mogla vršiti samo u institucionalizovanim setinzima (forenzičkim i penalnim), a ne i sa opštom populacijom
41
šta je podrazumijevala revizija PCL skale?
odrstanjivanje dva ajtema, preciziranje opisa ajtema i uputstava za skorovanje (detaljnije su dati) i promjenu procedure obračunavanja nedostajućih podataka
tako se rodila PCL-R skala
42
koje verzije PCL-R skale se koriste?
trenutno se koristi njeno drugo izdanje
postoji i skraćena verzija od 12 ajtema - PCL:SV
postoji i verzija za procjenu psihopatije kod institucionalizovanih adolescenata - PCL:YV
43
šta je neophodno ispitati kod nekog psihološkog konstrukta koji se faktorski opisuje? zašto? šta je tu problem?
njegovu latentnu strukturu
jer ako se pokaže da je konstrukt multidimenzionalan, na osnovu informacija o njegovoj latentnoj strukturi se može konstruisati strukturalni model koji precizno definiše elemente te strukture i njihove međuodnose
problem je u tome što je kod složenih i heterogenih fenomena teško validno i precizno definisati latentnu strukturu
44
kako je ispitivana unidimenzionalnost PCL-R skale?
pomoću savremenih psihometrijskih procedura zajedno sakupljenih u modelu mjerenja (aka Teorija Ajtemskog Odgovora)
45
šta je Teorija Ajtemskog Odgovora pokazala o psihopatiji?
da je opravdano pretpostaviti unidimenzionalnost - da indikatori koje su izabrali Hejr i minioni mjere jedan latentni psihološki konstrukt - psihopatiju
46
šta su pokazale eksploratorne faktorske analize PCL-R skale?
da se indikatori psihopatije grupišu u dva robusna latentna faktora - uže crte u odnosu na globalni konstrukt
zovu se faktor 1 i faktor 2
47
šta sadrži faktor 1 prvog PCL-Ra?
markere psihopatske ličnosti - karakteristike koje se smatraju endogenim i suštinskim za psihopatiju
to su:
- manipulativnost
- prevrtljivot
- emotivna površnost
- nedostatak krivice i empatije
48
šta sadrži faktor 2 prvog PCL-Ra?
odlike životnog stila koji je specifičan za psihopatiju
to su:
- impulsivnost
- neodgovornost
- parazitski životni stil
- antisocijalno i kriminalno ponašanje
49
šta su uradili Kuk i Miši?
analizama su pokazali da se optimalnije opisivanje empirijskih podataka postiže pomoću tri faktora
odstranjeni su indikatori koji opisuju antisocijalno i kriminalno ponašanje
trofaktorski model je zasnovan na 13 ajtema PCL-Ra
50
koje faktore su ponudili Kuk i Miši?
1. opisuje manipulativne tendencije i iskorišćavanje drugih
2. je baziran na siromašnom i površnom emotivnom životu
3. se odnosi na lošu kontrolu impulsa i nepromišljenost
51
šta se primjećuje iz nalaza Kuka i Mišija?
njihov nalaza je izazov unidimenzionalnosti konstrukta koju je postavio Hejr
po njihovom modelu antisocijalno ponašanje nije dio konstrukta psihopatije
52
šta je Hejr uradio sa nalazima Kuka i Mišija?
njihovim faktorima je dodao četvrti faktor koji opisuje antisocijalno ponašanje
ti faktori su:
- interpersonalni stil
- afektivitet
- životni stil
- antisocijalnost
53
koje faktore sadrži faktor 1?
interpersonalni stil i afektivitet
54
koji su indikatori interpersonalnog stila?
1. površni šarm
2. grandiozan doživljaj vlastite vrijednosti
4. patološko laganje
5. manipulativnost
55
koji su indikatori afektiviteta?
6. odsustvo krivice
7. površne emocije
8. odsustvo empatije
16. neprihvatanje odgovornosti
56
koje faktore sadrži faktor 2?
životni stil i antisocijalnost
57
koji su indikatori životnog stila?
3. potreba za stimulacijom/sklonost dosadi
9. parazitski životni stil
13. odsustvo realnih, dugorčnih, životnih ciljeva
14. impulsivnost
15. neodgovornost
58
koji su faktori antisocijalnosti?
10. loša kontrola ponašanja
12. rani ponašajni problemi
18. maloljetnička delikvencija
19. opoziv uslovnog otpusta, bjekstvo iz institucija
20. raznovrsnost kriminalnih aktivnosti
59
koji ajtemi ne pripadaju ni jednom od faktora PCL-Ra?
11. promiskuitetno seksualno ponašanje
17. brojne kratkoročne (van)bračne veze
60
koja je prednost instrumenata za samoprocjenu psihopatije?
mogu da se zadaju grupno, kraće traju - štede vrijeme u prikupljanju podataka
61
koje su dvije podjele agresivnosti?
- na direktnu i indirektnu
- na reaktivnu i proaktivnu
62
opiši direktnu agresivnost
zasniva se na neposrednoj produkciji agresivnog ponašanja prema nekom objektu i često podrazumijeva fizičku agresivnost
63
opiši indirektnu agresivnost
zasniva se na posrednom, zaobilaznom napadu na neku osobu, koja se može ispoljavati kao ogovaranje, širenje glasina, izdvajanje objekta agresivnosti iz socijalne grupe, emocionalna manipulacija...
64
kakva je povezanost psihopatskih crta i direktne i indirektne agresivnosti?
- impulsivne i antisocijalne karakteristike su pozitivno povezane sa fizičkom i verbalnom direktnom agresivnošću
- aspekti psihopatske ličnosti (makijavelističke tendencije i egocentrizam) su povezani sa isključivanjem i izolacijom "žrtve" iz socijalne interakcije i upotrebom malicioznog humora - proaktivna agresivnost
65
opiši reaktivnu agresivnost
to je spontano emitovanje agresivnog ponašanja, vođeno intenzivnim emocijama i najčešće se javlja kao odgovor na neku opaženu prijetnju
66
opiši proaktivnu agresivnost
ona je zasnovana na planiranju, promišljena je a ne impulsivna, uloga emocija je minimalna i predstavlja instrumentalno ponašanje
njen cilj nije odbrana nego povreda drugog
67
distinktivni korelati reaktivne agresivnosti?
- egzekutivne disfunkcije
- lošije verbalne sposobnosti
- lošije kognitivno funkcionisanje kod rješavanja problema
- trpljenje zlostavljanja
- prisustvo različitih negativnih emocija
- roditelji koji pribjegavaju pretjeranom kontrolisanju i kažnjavanju djece
- neuroticizam
- adolescentska delikvencija
- percepcija drugih kao neprijateljski nastrojenih
- bijes, impulsivnost
- nasilje u partnerskim odnosima
- zloupotreba psihoaktivnih supstanci
- viši nivoi kortizola
- lošije psihosocijalno funkcionisanje
- hiperaktivnost
68
distinktivni korelati proaktivne agresivnosti?
- nasilje u primarnoj porodici
- niska fiziološka pobuđenost
- manja roditeljska kontrola i manji broj pravila u kući
- eksternalizovani poremećaji
- delikvencija u odraslom dobu
- očekivanje pozitivnih ishoda od sopstvenih akcija
- instrumentalno nasilje
- fizičko nasilje pri delikventnom ponašanju
- zloupotreba psihoaktivnih supstanci u porodici
- niži nivo kortizola
- niži reaktivitet autonomnog nervnog sistema
- nedostatak emocija povezanih sa moralno relevantnim ponašanjem
69
povezanost psihopatije i proaktivne agresivnosti?
proaktivna agresivnost je povezana sa faktorom 1
najveću povezanost sa proaktivnom agresivnošću imaju: manipulativnost, samocentriranost, emocionalna neosjetljivost i interpersonalna hladnoća (iz FFM)
psihopatija ne obuhvata sve crte ličnosti koje učestvuju u generisanju proaktivne agresivnosti, ali dublji i hipertrofirani oblici amoralnih crta ličnosti učestvuju u njenoj produkciji - jer sadističke crte predviđaju proaktivnu agresivnost nezavisno od psihopatije
70
povezanost reaktivne agresivnosti i psihopatije?
faktor 1 je negativno povezan sa reaktivnom agresivnošću, tj. on joj je supresor
faktor 2 je pozitivno povezan sa reaktivnom agresivnošću - jer impulsivnost (nepromišljenost) doprinosi konstruisanju ovog faktora, a takođe učestvuje u produkciji reaktivne agresivnosti
71
zašto jedna ista osoba može biti hladna, proračunata i promišljena (faktor 1) i imuplsivna, neodgovorna i sklona traženju uzbuđenja (faktor 2)?
jer tako kažu hipoteza ugroženog egotizma i hipoteza frustracije?
72
šta kaže hipoteza ugroženog egotizma?
osobe sa psihopatskom strukturom mogu da kontrolišu, odlažu i planiraju ispoljavanje agresivnosti (proaktivna agresivnost) sve dok se ne pojavi specifična vrsta prijetnje, a to je stimulus koji je usmjeren na njihov ego (dovodi u pitanje njihove kompetence)
u toj situaciji osoba gubi kontrolu nad ponašanjem i emituje impulsivnu i nepromišljenu reaktivnu agresivnost
73
je li tačna hipoteza ugroženog egotizma*
kod osoba sa visokim narcizmom jeste, ali ne i kod osoba sa visoko izraženom psihopatijom (iako se ove dvije karakteristike ličnosti dosta preklapaju)
74
šta kaže hipoteza frustracije?
psihopatske crte odlikuje smanjena reaktivnost na prijeteće stimuluse uopšte i predstavlja dio snižene afektivne dinamike koja odlikuje ovaj fenomen
izvor reaktivne agresije bi mogao da bude frustracija koja nastaje kao rezultat izostajanja očekivanog potkrijepljenja nakon neke akcije - još nema empirijskih nalaza koji bi je potvrdili
75
koje psihopatske crte su povezane sa reaktivnom, a koje sa proaktivnom agresivnošću?
psihopatske crte ličnosti su povezane sa proaktivnom
bihejvioralne crte su povezane sa reaktivnom
76
koja je razlika između agresivnosti i nasilja?
nasilje se operacionalizuje objektivno, preko nasilničkog ponašanja, tj. krivičnih djela koja imaju elemente nasilja
77
koji su ključni izvori nasilja u psihopatiji?
postoje makar 3 sub-ordinirajuće crte psihopatije iz kojih nastaje nasilje
- životni stil - impulsivnost podstiče različite vrste problematičnih ponašanja, uključujući nasilje i/ili dovodi do konzumiranja psihoaktivnih supstanci, što opet može da dovede do nasilja
- interpersonalni stil - stavovi i uvjerenja vezani za centriranost na sebe i svoje potrebe, iskorišćavanje i manipulaciju drugih mogu voditi do nasilja
- afektivitet - osjećanje krivice, empatije i straha koji su supresori nasilničkog ponašanja su slabo izraženi kod osoba sa visokim nivoima psihopatije
78
prospektivna studija Gretton, Catchpole i Hare?
uzeli su rejting mjere psihopatije pomoću instrumenta PCL-YV, a onda je posla 10 godina izvršena predikcija činjenja krivičnih djela sa elementima nasilja (ubistva, teška ubistva, pokušaji ubistva, razbojništvo, pljačke, otmice, posjedovanje oružija, trovanje...)
rezultati: skor na skali predviđa vršenje krivičnog djela sa elementima nasilja kad se u analizi kontroliše uzrast na kome je izvršeno prvo krivično djelo, broj nenasilnih i nasilnih djela izvršenih prije procjene i simptomi poremećaja ponašanja
nema preciziranja povezanosti specifičnih crta - korišćen je samo ukupan skor na skali
79
šta je pronašla meta-analiza koja je poredila uspješnost 9 instrumenata za procjenu rizika kad je u pitanju predikcija nasilničkog ponašanja?
- faktor 2 pokazuje pouzdane i dosljedne povezanosti sa nasilničkim ponašanjem
- faktor 1 nije suštinski povezan sa nasiljem
(i kad je nasilje prema drugim živim bićima i prema imovini drugih)
80
povezanost određenih aspekata psihopatije i nasilja?
- afektivitet je više izažen kod muškaraca koji vrše nasilje u porodici (mjerenim objektivno)
- životni stil je negativno povezan sa nasiljem u porodici
- (u drugom istraživanju) životni stil i afektivitet imaju nezavisne doprinose u objašnjavanju težine povrede nanijete žrtvi nasilja u porodici, ali su oba pozitivno povezana
- (u trećem istraživanju) interpersonalni stil i antisocijalnost imaju pozitivne, a afektivitet negativan doprinos predikciji?
moguće objašnjenje ovih razlika je to što su neka istraživanja bila sa adolescentima a neka sa odraslima
81
šta je pokazala meta-analiza sa 32 istraživanja?
da je faktor 2 vrlo važan za objašnjenje nasilja
oba faktora imaju nezavisne doprinose prvog reda, ali je učešće faktora 2 u predikciji 4 puta veća nego faktora 1
interakcija ova dva faktora je skoro nula - što znači da nema njihovog multiplikovanog dejstva u produkciji nasilja
82
čemu se može atribuirati povezanost psihopatije i nasilja?
- uticaju antisocijalnih crta i rizičnog životnog stila
- manipulativnost i emocionalna zaravnjenost učestvuju u produkciji nasilja u porodici
relacije faktora 1 i nasilja još nisu dovoljno jasne
83
specifičnost nasilja u porodici?
pošto manipulativnost i emocionalna zaravnjenost učestvuju u produkciji nasilja u porodici, može se zaključiti da je ovaj oblik nasilja kvalitativno različit od nasilja usmjerenog van porodičnog kruga
osobe koje povrijeđuju svoje biološke srodnike posjeduju endogene psihopatske karakteristike bez kojih vjerovatno ovaj oblik ponašanja ne bi mogao da postoji
84
šta kaže Kolbergova teorija morala o psihopatiji?
psihopate zauzimaju niže stadijume moralnog razvoja - ali za ovo nema dosljednih empirijskih rezultata
85
hipoteza o 5 izvora moralnosti?
ovi izvori moralnosti su kulturno invarijatni i pojavljuju se i kod drugih životinja (prvenstveno majmuna)
izvori moralnosti su:
1. moralnost zasnovana na brizi koja nastaje kao reakcija na bol druge osobe
2. moralnost zasnovana na reciprocitetu, jednakosti i pravdi
3. moralnost usmjerena na članove svoje sopstvene socijalne grupe
4. poštovanje moralnih pravila usljed potčinjavanja autoritetu
5. moralni ideal koji se zasniva na čistom, svetačkom životu punom vrline
86
šta kažu istraživanja o 5 izvora moralnosti?
postoje diferencijalne povezanosti između psihopatije i moralnosti
osobe sa psihopatskim karakteristikama imaju niže skorove na čistunstvu, brizi i pravdi (potvrđeno i kod osuđenika)
psihopatske crte su povezane sa nekim, ali ne svim aspektima doživljavanja moralno-relevantnih situacija
87
šta je predložio Blair?
distinkciju moralnih prestupa
88
kakvu distinkciju moralnih prestupa pravi Blair?
razdvaja dvije vrste prestupa:
1. socijalno-konvencionalne prestupe - povrede socijalnih normi i društveno dogovorenih oblika ponašanja u socijalnim interakcijama koji su kulturno specifični
2. moralni prestupi u užem smislu - imaju jasne negativne posljedice (psihičke, fizičke, materijalne) na drugu osobu
razlika između ove dvije vrste prestupa se prepoznaje na uzrastu od 39 mjeseci, a distinkcija je invarijatna u odnosu na kulture
psihopate ne prave distinkciju između ove dvije vrste prestupa (podatak nije potvrđen)
osobe kod kojih je izražen interpersonalni stil imaju veću tendenciju da čine moralne i socio-konvencionalne prestupe
osobe sa psihopatskim crtama mogu da donesu ispravan sud o tome šta predstavlja moralni čin
89
kako psihopatske crte učestvuju u produkciji amoralnog ponašanja?
tako što ometaju emocionalne procese koji su povezani sa prosocijalnim činovima, jer psihopate imaju smanjenu sposobnost da dožive bol i emocionalnu povrijeđenost druge osobe
sadističke i brutalne emocije pozitivno koreliraju sa psihopatskim crtama (iako nisu dio ni jednog savremenog modela psihopatije)
psihopatske crte utiču na disfunkcije moralnog koda preko emocionalnih procesa, a ne kognitivnim deficitima koji bi onemogućavali odlučivanje u moralnim situacijama
90
koju hipotezu potvrđuje "altruističko kažnjavanje"?
hipotezu da amoralno ponašanje psihopata nije posljedica samo odsustva empatije, već i prisustva određenih emocija koje vode u ova ponašanja
91
šta je altruističko kažnjavanje?
tendencija da se na neki način kazne pojedinci koji krše socijalne norme, čak i ako osoba koja vri kažnjavanje mora da plati određenu cijenu
osobe sa visokim skorovima na psihopatiji u većoj mjeri kažnjavaju druge kad imaju priliku i to im predstavlja određenu emocionalnu gratifikaciju (uživaju u tome)
92
šta je procedura kratkih odsječaka ponašanja?
aka thin slices of behavior
ispitanici procjenjuju različite karakteristike osoba koje su vidjeli ili čuli ili oboje (na snimku) u kratkom vremenskom intervalu
93
istraživanje Fauler, Lilienfeld i Patrik?
koristili su proceduru kratkih odsječaka ponašanja
pokazali su da se oba faktora PCL-Ra mogu validno prepoznati kod drugih osoba - tačnije interpersonalne i afektivne crte (0.51) nego impulsivne i antisocijalne (0.44)
stimulusi su izlagani u 3 vremenska intervala: 5, 10 i 20 sekundi - najuspješnije procjene su se dobijale tokom najkraćeg izlaganja
ovakva se ne dobija ni kod bazičnih crta ličnosti kad se procjenjuju bliske osobe
94
objašnjenje rezultata istraživanja Faulera, Liliendfeld i Patrika?
hipoteza: pošto je manipulativnost jedna od ključnih odlika psihopatije, dužina vremena provedena sa ovakvom osobom može negativno da utiče na sposobnost procjenjivača da je ispravno procijeni (jer je izložen manipulisanju) - zato je prva impresija o psihopatskim crtama najtačnija
95
kako se pozitivno procjenjuju psihopate?
- inteligentni
- fizički atraktivni (kao i osobe sa karakteristikama antisocijalnog poremećaja ličnosti koji je sličan psihopatiji)
- psihopatske crte se procjenjuju privlačnije od drugih bazičnih crta ličnosti koje se redovno procjenjuju kao atraktivne (npr. saradljivost i ekstraverzija)
96
istraživanje Rautmana i Kolara?
kao kriterijumske mjere su koristili crte mračne trijade (makijavelizam, narcisoidnost i psihopatiju)
rezultati: makijavelističke i psihopatske crte se procjenjuju manje atraktivno od narcističkih
objašnjenje: psihopatija i narcisoidnost se dosta preklapaju, pa ovo istraživanje precizira koje se najuže crte psihopatije procjenjuju kao atraktivne: površni šarm i grandiozni doživljaj sopstvene ličnosti
97
kako se negativno procjenjuju psihopate?
- nepoželjne po druge
- njihovo ponašanje nema negativnih posljedica po njih, ali ima po druge ljude
- dominantne
- nedostaje im brižnost
- impulsivne
- sposobne da usješno lažu
98
šta je napravio Holcman? šta to znači?
fotografije prototipova osoba koje imaju visoke i niske skorove na psihopatiji (neutralni izrazi lica)
procjenjivači su uspješno pripisali psihopatske karakteristike fotografijama koje su stvarno formirane od lica sa visokim psihopatskim crtama
znači - moguće je da postoje određeni fizionomski markeri koji se mogu upotrijebiti kao indikatori psihopatskih osobina
99
kako psihopate procjenjuju druge ljude?
slično kao i sebe - što neko u većoj mjeri posjeduje psihopatske crte, iste osobine vidi i kod drugih ljudi - tako se racionalizuju i opravdavaju agresivna i eksploatorska ponašanja prema drugima
druge ljude još vide i kao ranjive i krhke (pogrešne procjene) - što su više bile izražene psihopatske karakteristike to su njihove procjene bile manje tačne
individue sa psihopatskim crtama mogu da prepoznaju osobe koje su ranije bile viktimizirane (i stvarno posjeduju vulnerabilne karakteristike) i to samo na osnovu snimaka hoda (bez lica)
ove vulnerabilne osobe kasnije mogu da budu predmet njihove eksploatacije
100
psihopatija i laganje?
psihopate su vještije u laganju, i u forenzičkom setingu i u opštoj populaciji (ali ne sve)
mogu da simuliraju prosocijalne stavove i verbalizuju osjećaj krivice kako bi dobili manju kaznu tokom sudskog postupka, imaju 2.5 puta veću šansu da dobiju uslovni otpust od nepsihopata
uspješnost u laganju djelimično zavisi i od sakrivanja postojećih emocija u trenutku dok se izražava neistina - crta interpersonalnog stila je dispozicija za manipulaciju i laganje (i negativno korelira sa inkonzistentnostima u facijalnoj ekspresiji emocija dok se izgovara laž)
životni stil pozitivno korelira sa odavanjem laganja, jer predstavlja lošu kontrolu impulsa
101
emotivna zaravnjenost i laganje kod psihopata?
psihopatski osuđenici imaju manji broj facijalnih ekspresija i manjeg su intenziteta (i za prijatne i za neprijatne stimuluse) u odnosu na nepsihopate
emotivna zaravnjenost igra ulogu u smanjenom doživljaju samih emocija, a time i u manjem odavanju emocionalnih izraza pri laganju
osobe sa izraženijom emocionalnom neosjetljivošću i nedostatkom krivice se osjećaju manje neprijatno kad treba da prevare druge ljude
102
psihopatija u prijateljskim odnosima?
biraju prijatelje koji imaju resurse da zadovolje određene potrebe, a obezvrijeđuju crte koje čine prijateljstvo trajnim (pouzdanost, povjerenje, izgrađen sistem vrijednosti, briga)
koriste razne taktike manipulacije u interpersonalnim odnosima
interpersonalni odnosi osoba sa psihopatskim crtama su prožeti eksploatacijom, zadovoljenjem ličnih interesa, agresivnošću i neiskrenošću
103
koje taktike manipulacije koriste?-
- prinuda
- upotreba nasilja
- šarmiranje
- reciprocitet (učiniti nešto zauzvrat)
- zavođenje
- sopstveno unižavanje da bi se ispunili ciljevi
ove taktike koriste na različite načinu, u zavisnosti od tipa socijalnih odnosa (porodični, prijateljski, partnerski, nepoznati ljudi)
104
psihopatija i humor?
koriste:
- agresivni humor (ismijavanje drugih) - korelira sa interpersonalnim stilom, afektivitetom i životnim stilom
- samoporažavajući humor (kao unižavanje samog humora kao načina komunikacije) - korelira sa interpersonalnim i životnim stilom
105
koja dva indikatora psihopatije iz PCL-Ra opisuju seksualno ponašanje?
- promiskuitetno ponašanje
- česte vanbračne veze
106
studija o seksualnom ponašanju kod psihopatije?
od ispitanika su uzete mjere psihopatije i mjere seksualnog ponašanja (broj seksualnih partnera u adolescenciji i odraslom dobu, uzrast prvog seksualnog odnosa, primoravanje drugih ljudi na seks)
ovi indikatori zasićuju jedan latentni faktor koji je distniktivan od dva faktora PCL-Ra, ali sa oba značajno pozitivno korelira
ovo je pokazalo da psihopatske crte asociraju sa brzom partnerskom strategijom - veliki broj partnera, kraće veze, niža emotivna investiranost
107
korelacije faktora psihopatije i aspekti seksualnog ponašanja?
faktor 1 korelira sa brzom partnerskom strategijom i traženjem brzih i uzbudljivih seksualnih iskustava
faktor 2 korelira sa niskim pragom seksualne ekscitacije za razne seksualne stimuluse, kompulsivnošću seksualnih misli i motiva
psihopate imaju niže standarde lol
108
muškarci psihopate na prvom dejtu?
ako ih na prvom dejtu žena često prekida ili ako ne vide jasne signale da će u budućnosti doći do seksualnog kontakta oni odbijaju da učestvuju u daljim interakcijama - ovo je u službi njihovog izraženog ega i tendencije ka eksploataciji (piyde)
109
psihopatija i stavovi prema vezi i ženama?
sve 4 psihopatske crte pozitivno koreliraju se eksploatacijom partnera, hostilnošću prema ženama, dominantnošću u vezama, negativnim stavovima prema ženama i impersonalnim stavovima prema seksu
drže partnera na distanci, tako što održavaju prirodu odnosa seksualnom (bez emocionalnog investiranja), agresivni su prema partnerima, koriste alkohol kao izgovor za neulaženje u dublju vezu...
mogu pokušati da zadrže partnere u vezi na određeno vrijeme
110
šta su pronašli Jonason, Li i Bus?
tri grupe nalaza:
1. psihopate više preotimaju partnere i naputaju vezu zbog druge osobe
2. koriste specifične strategije kako bi partnera zadržali u vezi: monopolizuju partnerovo vrijeme, indukuju ljubomoru, ponižavaju potencijalne suparnike, podstiču partnera na seksualni odnos, ulažu u sopstveni izgled, šalju verbalne signale posjedovanja partnera
3. njihove taktike su agresivne i bezuspješne - što su psihopatske crte više izražene to partner brže napušta vezu
111
polne razlike psihopatije?
češća je kod muškaraca nego kod žena
impulsivne i antisocijalne crte predviđaju rizično seksualno ponašanje, i raniji uzrast upuštanja u seksualne odnose i promiskuitet kod oba pola (više kod muškaraca)
afektivne i interpersonalne crte predviđaju rizično seksualno ponašanje samo kod muškaraca
kod muškaraca psihopatske crte koreliraju sa visokim samopuzdanjem, povoljnom procjenom sopstvene atraktivnosti i niskom anksioznošću vezanom za izgled - kod žena je suprotno: nisko samopouzdanje i visoka anksioznost i stid zbog svog izgleda (jer je kod njih više prisutna sekundarna psihopatija)
112
kako se sekundarna psihopatija razlikuje od primarne?
kod sekundarne postoje neurotske crte, koje su diferencijalno dijagnostički marker u odnosu na primarnu
113
psihopatija i seksualni delikti?
prisustvo psihopatskih crta generiše vrlo nasilne oblike ponašanja koji vode u seksualne delikte
psihopatske crte su u korelaciji sa brojem seksualnih napada
u populaciji osuđenika osobe koje čine ponovljene seksualne delikte (silovanja) imaju više skorove na PCL-Ru i to posebno na faktoru 1
114
povezanost psihopatije i psihopatoloških sindroma?
psihopatija je povezana sa savremenom petofaktorskom operacionalizacijom poremećaja ličnosti koja je dimenzionalne prirode - faktor 2 je povezan sa otuđenošću i dezinhibicijom, a faktor 1 sa antagonizmom
115
studija Beninga?
faktor 1 ima negativne korelacije sa poremećajima ličnosti - očekivale bi se pozitivne jer je ovaj faktor povezan sa indikatorima narcizma (narcistički poremećaj)
faktor 2 ima pozitivne korelacije za poremećajima ličnosti
psihopatija se kao i ostali poremećaji može razumjeti kao složaj ekstremno povišenih ili sniženih skorova na bazičnim crtama ličnosti
116
sa kojim poremećajem ličnosti je psihopatija povezana?
sa graničnim poremećajem ličnosti
117
šta odlikuje granični poremećaj ličnosti?
tendencija ka samopovrijeđivanju, impulsivnost, afektivna nestabilnost, agresija
kod osoba sa dijagnozom graničnog pl psihopatske crte mogu razdvojiti relativno distinktivne grupe osoba u zavisnosti od njihove konstelacije psihopatskih crta?
118
grupe osoba sa graničnim poremećajem u zavisnosti od konstelacije psihopatskih crta?
1. grupa sa povišenim skorovima na oba faktora
2. grupa sa povišenim skorovima na faktoru 1
3. grupa sa povišenim skorovima na faktoru 2
119
vulnerabilna mračna trijada?
predložena kao alternativna latentna dimenzija poremećaja ličnosti
smješta granični poremećaj zajedno sa narcizmom i psihopatijom u isti superordinirani konstrukt - vulnerabilna mračna trijada
zapravo - granični pl je povezan samo sa faktorom 2 psihopatije i to kod žena, a ne i kod muškaraca; simptomi graničnog pl bi mogli da budu medijator uticaja traumatskih doživljaja na ispoljavanje antisocijalnog ponašanja kod žena
120
eksternalizujući problemi kod psihopatije?
- agresivnost
- impulsivnost
- antisocijalno ponašanje
- suicid (kao pratioc eksternalizujućih ponašanja)
121
na šta ukazuje povezanost psihopatije i graničnog poremećaja ličnosti?
da bi psihopatija mogla da bude povezana i sa internalizujućim poremećajima - psihološkim disfunkcijama neurotskog spektra
122
kom faktoru se može pripisuje povezanost psihopatije i disfunkcija neurotskog spektra?
impulsivne-antisocijalne crte - u prilogu tome govori pozitivna korelacija faktora 2 i generalizovanog anksioznog poremećaja
postoje i nalazi o povezanosti psihopatije i depresije
123
interakcija psihopatije i depresije?
ova interakcija je značajna u predviđanju određenih kriterijumskih ponašanja koja ponovo mogu biti konceptualno dovedena u vezu sa faktorom 2 psihopatije: agresivnošću i interpersonalnim problemima
postoje nalazi koji govore da faktor 1 psihopatije negativne korelira sa internalizujućim problemima - sličan obrazac kao i sa poremećajima ličnosti (nalazi u skladu sa modelom dualnog deficita)
124
model dualnog deficita?
faktor 1 odlikuje emotivna površnost i neosjetljivost, a to predstavlja ekstremizovanu emocionalnu stabilnost - pa je ovaj faktor supresor mentalnih disfunkcija koje se zasnivaju na afektivnoj labilnosti
za faktor 2 se vezuju različiti doživljaji negativnog afektiviteta
125
povezanost psihopatije i psihotičnih doživljaja?
visoke psihopatske crte smanjuju vjerovatnoću da osoba dobije dijagnozu iz spektra psihotičnih poremećaja
ali, psihotični doživljaji se nalaze i u opštoj populaciji (npr. Ajzenkov psihoticizam)
126
psihopatija i psihoticizam?
oboje bi mogli da se zasnivaju na istovrsnim poremećajima u pristupajućim ponašanjima i inhibiciji ponašanja iza kojih stoje zajednički neuralni deficiti
subordinirajuće crte psihoticizma koreliraju sa psihopatijom, jer oni nisu indikatori psihotičnih doživljaja, već psihopatskih (veza je tautološka)
127
koje su subordinirajuće crte psihoticizma?
- nedostatak empatije
- interpersonalni problemi
- impulsivnost
- kršenje socijalno ustanovljenih normi i pravila
128
psihopatija i šizotipija?
u jednom istraživanju kod nas su dobijene značajne pozitivne korelacije između samoprocjene psihopatije i modaliteta šizotipije operacionalizovane preko konstrukta - dezintegracije
- povezanosti su se najviše odnosile na neobuzdani životni stil i kriminalne tendencije kao faktore psihopatije
- tri modaliteta šizotipalnih crta su pozitivno korelirala sa svim aspektima psihopatije: paranoičnost, maničnost i zaravnjen afekt
- u ovom istraživanju su ispitivani maloljetni delikventi
u druga dva istraživanja je dobijeno da faktor samousmjerene impulsivnosti PPIa pozitivno korelira sa šizotipalnim crtama, a neustrašiva dominantnost negativno
zaključak: manipulativne i interpersonalne crte psihopatije su protektivni faktori za razvoj šizotipalnih iskustava, ali postoji mogućnost da se strukturalni odnosi između psihopatije i šizotipije razlikuju u opštoj i specifičnim populacijama (npr. osuđeničkoj)
129
istraživanje Bonogofske?
samo je bihejvioralni faktor psihopatije korelirao sa šizotipijom
130
šta je Klekli mislio o odnosu psihopatije i inteligencije?
da je kod osoba sa psihopatskim crtama prisutna funkcionalna kognicija
131
kakav je odnos psihopatije i inteligencije?
nisu povezani, ali neka istraživanja dobijaju negativnu povezanost
132
šta su pronašle studije koje su koristile struktualno mjerenje kao tehniku analize podataka?
diferencijalne povezanosti aspekata psihopatije i inteligencije:
- afektivitet i životni stil su negativno povezani verbalnim sposobnostima, a interpersonalni stil je pozitivno povezan
- na Vekslerovim skalama: interpersonalni stil je pozitivno povezan sa skorom na testu, a afektivitet i životni stil negativno
- kod adolescenata na K-BIT testu i STAT instrumentu su rezultati isti, osim što životni stil pozitivno predviđa rezultat na STATu
133
uže crte psihopatije i inteligencija?
- osobe koje vrše kriminalna djela i ispoljavaju antisocijalna ponašanja imaju niže skorove na testovima sposobnosti (životni stil), jer su niži kognitivni kapaciteti povezani sa impulsivnošću, smanjenom sposobnošću za planiranje i neodgovornošću (a te crte konstruišu životni stil)
- određene psihopatske osobine su zasnovane na dobrom kognitivnom funkcionisanju - interpersonalni stil, jer površni šarm, visoko mišljenje o sebi, manipulativnost, dobra kontrola impulsa, promišljenost i planiranje podrazumijevaju funkcionalnu kogniciju
- afektivitet i inteligencija su negativno povezani - zbog difunkcije limbičkog sistema i prefrontalnog korteksa, i nemogućnosti razvoja empatije
hipoteza: emotivne disregulacije koje se ispoljavaju preko crte afektiviteta dovode do egzekutivnih disfunkcija koje potom rezultuju u niskom postignuću na testu sposobnosti - ali nisu povezane sa svim, nego samo sa nekim indikatorima emocionalnih aspekata psihopatije
134
koja su značenja uspješne psihopatije?
uže značenje - neke osobe sa psihopatskim crtama uspješno izbjegavaju hapšenje i sudske kazne, iako se možda upuštaju u kriminalna ponašanja
šire značenje - psihopatija može generisati širok spektar ponašanja koja pomažu individuama da se uspješno adaptiraju na uslove okoline
135
uspješna psihopatija i laganje?
psihopate uspješnije lažu i uspješnije prepoznaju laganje
prepoznavanje laganja je vrlo korisna sposobnost koja može omogućiti osobama da se adekvatnije adaptiraju u socijalnoj sredini, čak i poboljšati mogućnosti manipulisanja drugima što je jedna od ključnih karakteristika psihopatije
136
uspješna psihopatija i anksioznost?
psihopatija negativno korelira sa socijalnom anksioznošću, što olakšava upuštanje u interakciju sa drugim osobama uključujući preuzimanje inicijative u socjialnim odnosima, što rezultira povećanom prilagođenošću u ovom domenu
137
uspješna psihopatija i odlučivanje?
psihopatske crte mogu generisati racionalno odlučivanje (baš jer emocije nekad utiču na donošenje neracionalnih odluka), pa niska emocionalna reaktivnost pomaže u donošenju racionalnih odluka
138
psihopatija kod predsjednika? šta to znači?
istraživanje sa 42 američka predsjednika
psihopatske crte neustrašivosti i potrebe za dominacijom pozitivno koreliraju sa predsjedničkim performansama, vođstvom, ubjedljivošću, rješavanjem kriza, odnosima sa kongresom, iniciranjem novih projekata i pozitivnim utiskom javnog mnjenja
ovo znači da neke psihopatske crte mogu dovesti osobe do visokog i prestižnog statusa u društvu i mogu se doživljavati pozitivno i prijatno od strane velikog broja ljudi - samo *određene crte*
139
šta je Babiak pretpostavio?
da mnogi uslovi koji važe u organizacijama i firmama predstavljaju socijalnu i radnu nišu koja je vrlo privlačna za psihopate
misli na uslove koji od menadžera zahtijevaju da budu neempatični prema radnicima, orijentisani jedino prema profitu i da se nemilosrdno bore za svoje napredovanje u poslu, koristeći taktike manipulacije i vodeći se onom "cilj opravdava sredstvo"
140
psihopatija na visokim korporativnim pozicijama?
neki autori kažu da psihopate pomoću šarma i pretvaranja kriju svoje "mračne" karakteristike i predstavljaju se poslodavcima kao idealne vođe
psihopatske crte mogu pomoći u napredovanju u modernim korporacijama, ali one ipak na duže staze ne donose dobre posljedice po firmu - jer su psihopate spremnije da donose neetičke odluke (zbog svog moralnog deficita), spreminiji su da prihvate i počine krivična djela "bijelog okovratnika", ne obraćaju pažnju na zaposlene (izraženost psihopatskih crta kod rukovodioca je negativno povezana sa zadovoljstvom poslom njihovih podređenih)
zapravo psihopate imaju tendenciju da biraju realističnija i praktična zanimanja
141
razlike između uspješne i neuspješne psihopatije?
uspješne psihopate imaju bolje egzekutivno funkcionisanje, bolju alokaciju resursa pažnje
postoji neurobiološki model različitog moždanog funkcionisanja uspješnih i neuspješnih psihopata, ali još nije empirijski potvrđen
142
koji modeli pokušavaju da objasne fenomen uspješne psihopatije?
- subklinički model
- model moderirajuće ekspresije
- model dualnih procesa
sva tri su empirijski potvrđena i nisu međusobno isključivi
143
subklinički model?
uspješne i neuspješne psihopate se razlikuju po intenzitetu u psihopatskim crtama, a struktura crta je ista u obe grupe
oni koji imaju manje izražene psihopatske karakteristike čine manji broj socijalnih, moralnih i pravno-zakonskih transgresija i zato se bolje uklapaju u društvo
144
model moderirajuće ekspresije?
određeni moderatori (inteligencija, uspješna socijalizacija i viši ekonomski status) mogu da budu supresori psihopatije kad je u pitanju antisocijalno ponašanje
145
model dualnih procesa?
faktor 1 (interpersonalne i afektivne crte) je suštinski drugačiji od faktora 2 (impulsivno-antisocijalne crte)
razlike između uspješnih i neuspješnih psihopata su u fakotru 2 (ne u faktoru 1)
146
koji protektivni faktor razdvaja uspješnu od neuspješne psihopatije?
dobra kontrola impulsa i sposobnost dugoročnog planiranja
147
razlika između psihopata u opštoj i u osuđeničkoj populaciji?
u osuđeničkoj je više izražen faktor 2
148
zašto nije dobro koristiti ukupan skor na skali psihopatije kao varijablu u istraživanju? šta treba koristiti?
ne treba koristiti ni faktore 1 i 2 kao varijable
treba koristiti uže crte
zato što zbog heterogenosti konstrukta psihopatije uže crte imaju različite povezanosti sa elementima njene nomološke mreže (npr. agresivnost, nasilje, inteligencija)
