SJG kafli 3

Question 1

forsendur (premises)..

Answer 1

styðja niðurstöðu.

ef niðurstaða leiðir ekki af forsendum er rökfærslan ÓGILD

Question 2

afleiðsla (deduction)

Answer 2

• gefur niðurstöðu sem leiðir óhjákvæmilega af forsendum
• ef forsendur eru sannar og rækfærslan gild eða réttmæt þá hlýtur niðurstaðan að vera sönn
  EF forliður ÞÁ bakliður

Question 3

gild afleiðsla

Answer 3

staðfestir FORLIÐ abab

neita BAKLIÐ abba

Question 4

ógild afleiðsla

Answer 4

staðfestir BAKLIÐ abba

neitar FORLIÐ abab

Question 5

gild röksemdarfærsla getur haft..

Answer 5

• ósannar forsendur og ósanna niðurstöðu
• ósannar forsendur en sanna niðurstöðu
• sannar forsendur og sanna niðurstöðu
• ef niðurstöðun leiðir ekki af forsendum er rökfærsla ógild

Question 6

aðleiðsla/tilleiðsla (induction)

Answer 6

• styður líklega niðurstöðu sem leiðir þá ekki óhjákvæmilega af forsendum
• aðleiðsla sem rennir stoðum undir niðurstöðu er sterkm annars er hún veik
  dæmi: menn með mikið sjálfsstraust vinna í 90% tilvika
  íslenska karlalandsliðið er með mikið sjálfstraust
  það eru 90% líkur á því að íslendingar vinni næsta leik í undankeppni

Question 7

íleiðsla (inference to the best explanation)

Answer 7

• farið frá skýringarefninu t.d. fyrirbæri og að líklegustu skýringunni
  dæmi: það eru stígvélaför í moldinni
  Gummi á svona stígvél
  Enginn önnur skýring er betri

Question 8

ótækar forsendur..

Answer 8

• klifun eða að gefa sér það sem á að rökstyðja

- niðurstaðan er notuð sem ein af forsendum

Question 9

gerviklemma…

Answer 9

kostir settir fram þegar í raun og veru eru til fleiri valkostir, annað hvort eða

Question 10

post hoc ergo propter hoc

Answer 10

ef b gerðist á eftir a þá orsakaði a b

dæmi: ég fór í meðferð og núna líður mér vel

Question 11

veraldarhyggja

Answer 11

• leita skýringa á því sem er í heiminum, hvernig heimurinn virkar
• athuga náttúruna sjálfa, ekki með æðri markmiðum t.d Guð
• grundvallarforsenda í vísindum

Question 12

hlutlægni (objectivism)

Answer 12

• grundvallakrafa í nútíma vísindum
• viðmið sem eiga að vera óháð túlkun einstaklinga
• allir eiga að geta skilið hlutlægna staðreynd sama skilningi
• 3 persónu lýsing, hvernig eh fór fram
• þú átt í rauninni engan rétt á þinni skoðun í vísindum

Question 13

þrískipting vísinda (karlsson)

Answer 13

1. athugunarvísindi
2. skýringarvísindi
3. hagnýt/tækni vísindi

Question 14

góð vísindakenning:

Answer 14

1. prófanleg
2. frjósöm, leiðir af sér
3. gildissvið, gildir víða
4. einföld
5. samræmi við það sem vitað er

Question 15

framhyggja (positivism)

Answer 15

• hvað vísindi eru og um hvað þau eiga að snúast (19 öld)
• samkvæmt framhyggju ná vísindi árangri þegar þau halda sig frá abstrakt frumspeki og beina sjónum að hlutlægum mælingum

Question 16

stig auguste comtes..

Answer 16

kom fram með goðsagnastig- frumspekiskýringar - nútímavísindi

Question 17

markmið vísinda..

Answer 17

lýsing, forspá, stjórn (athugunarvísindi)

Question 18

naumhyggja (minimalism) í kenningargerð

Answer 18

byggt á lögmálsyrðingum um örugga framvindu (ef eitt gerist þá gerist annað)

Question 19

rökleg framhyggja (logical positivism)

Answer 19

• framhyggja var gagnrýnd fyrir að huga ekki að mikilvægi kenninga í gagnasöfnum og þekkingarleit
• hún hafnaði abstrakt frumspeki, og hélt áherslu á hlutlægni og nákvæmnar mælingar

Question 20

líkan Hempels og Oppenheims

Answer 20

• þeir voru rökfræðilegir framhyggjumenn
• settu feram líkan hvernig góðar vísindakenningar eiga að líta út
  skýringarlíkanið:
  *almenn forsendam ef-þá lögmál
  *aðstæðulýsing í samræmi
  *niðurstaða

Question 21

aðgerðarhyggja (operationism)

Answer 21

merking hugtaks er mæling þess t.d. er greind þá bara það sem mælist á greindarprófi
Percy Bridgman