Ertu viss kafli 1 og 2

Question 1

vísindahyggja (scientism)

Answer 1

• oftast skammyrði mu oftrú á vísindum og vísindalegri aðferð
• sú skoðun að ekkert vit sé í neinu nema það sé vísindalegt
• ef vísindi geta ekki svarað sp sýnir það hvað vísindi eru takmörkuð

Question 2

vísindahyggjumenn telja…

Answer 2

• að öll almennileg vísindi eru byggð á nákvæmum mælingum og formúlum, sem er ekki rétt
• telja að tilraunaaðferð (á tilraunastofum) sé æðsta þekkingarleitin, sem er ekki rétt

Question 3

afstæðishyggja (relativism)

Answer 3

að telja að þekking styðjist ekki við nein algild viðmið en breytist eftir stað og stund, einst og skoðanir og viðhorf

Question 4

heilbrigð efahyggja (specticism)

Answer 4

• hún eflir gagnrýna hugsun og varkára aðferð
• ekki trúa neinu nema þú hafi góð rök fyrir því
• vertu spyrjandi nemandi

Question 5

vísindi gera þrennt..

Answer 5

1. athugunarvísindi (lýsa veruleikanum)
2. skýringarvísindi (skýra veruleikann)
3. hagnýtisvísindi (gefa kost á stjórn)

Question 6

veraldarhyggja (naturalism)

Answer 6

óprófaða sannfæring að veröldin-náttúran sé:

• skoðanleg, sjálfstæð og prófanleg
• náttúruleg
• skiljanleg og skýranleg

Question 7

góð kenning er:

Answer 7

• um náttúrulega framvindu
• prófanleg hlutlægt
• einföld
• frjósöm
• í samræmi við aðra þekkingu

Question 8

öll vísindi styðjast við…

Answer 8

• hlutlægar staðhæfingar
• framvindu(orsaka) skýringar
• raunprófanir

Question 9

gervivísindi

Answer 9

er skammaryrði, t.d. samsæriskenningar, líkja eftir orðafæri, aðferð og kenningu

Question 10

hraðstika

Answer 10

• alhæfing

- leiðir af sé skilning sem er auðveldari og auðsóttari en rækilegur skilningur

Question 11

af samsvörun þess dæmigerðar/representativeness heuristic (frægasta hraðstikan)

Answer 11

• einfaldar mál með því að einbeita hugsun að því sem er dæmigert fyrir máli
• t.d. maðurinner með nefhring þannig hann er örgl ekki bókavörður

Question 12

af því tiltæka / availability heuristic (næst frægasta hraðstikan)

Answer 12

• einfaldar sp sem eru háðar óvissu eða flýti með að benda á lausnir sem eru nærtækasta til að hugsa sér
• t.d. afh hrundu bankarnir 2008? nú útaf græðginni og auðvitað var Davíð í öllu

Question 13

grillur

Answer 13

• hugmyndir sem byggja ekki á skynsemi, heldur dularfullu mikilvægi
• t.d. alnæmissmitaðir menn halda að þeir geti læknast með því að stunda mök við hreina mey

Question 14

snarræði

Answer 14

• vel tekst, rétt atriði gefa nothæfa niðurstöðu

- t.d. dómari dæmir það sem honum sýndist hann sjá, við trúum því bara, því þetta er dómarinn

Question 15

fljótræði

Answer 15

• ill tekst, erum of fljót á okkur

- t.d. þetta er hollt af því að mamma gaf mér þetta eða afþví það stendur á umbúðunum

Question 16

hálkurök (slipper slope argument)

Answer 16

• andstæða andspænis háska er besta leiðin til að forðast háskann
• t.d. leiðin til að forðast ofdrykkju er að drekka aldrei fyrsta sopann, geta verið óraunhæf samt

Question 17

dæmigert

Answer 17

• einkenni talið dæmigert og til marks um samræmi

- t.d. ljótur gaur teljum að hann sé boring, erum þá að gefa í skyn að útlit segi um skapgerð

Question 18

tiltækisreglan

Answer 18

• notaskýringuna sem er mest áberandi og teljum að hún sé rétt
• t.d útlendingar orsaka atvinnuleysi, þeir í vinnu en ekki ég

Question 19

Gilovich

Answer 19

• fjallar um algengar flýtileiðir og hvernig vísindaleg umfjöllun getur bætt upp ókostina
• þegar menn eru í stuði eiga þeir að hitta alltaf betur en ekki þegar þei eru ekki í stuði, hann fann út að það væri EKKI SATT!

Question 20

heilahvelatengsl

Answer 20

• skorið í tvennt

- málfræði vinstra megin

Question 21

prófanleiki og hrekjanleiki

Answer 21

• setja fram tilgátu sem er prófanleg og tilraun getur hrakið eða stutt
• til að greina á milli góðra og allmennra uppl
• Popper fann upp hrekjanleika þegar hann var að fást við maxista og freudisma

Question 22

sýndarklasar

Answer 22

• verður vegna alhæfingu er beitt og mikið, búumst við réttum hlutföllum

Question 23

sýndarklasa skynvilla

Answer 23

tölfræðingar kalla þetta þegar fólk heldur t.d. að niðurstöður úr peningakasti hljóti að skiptast tíðar á milli krónu og skjaldamerkis en raun er á

Question 24

tölfærðilegt aðhvarf (að meðaltali)

Answer 24

• ef fylgni milli fyrirbæra X og Y er minna en 1 og en ekki þá 0 þá gildir: Ef gildi á X er óvenjulangt frá meðaltali þá er gildi Y líklega ekki jafnlangt frá meðaltalinu
• útskýring: ef breytur tengjast, en ekki fullkomlega (sem væri lína) þá tengjast öfgagildi á annarri breytunni líklega minna öfgakenndum gildum á hinni breytunni

Question 25

aðhvarf að meðaltali

Answer 25

• við þykjumst sjá orsakir þar sem þær eru ekki og tilviljun útskýri allt
• t.d. foreldrar halda að barn sem stendur sig vel eitt árið mun líka standa sig vel á næsta ári

Question 26

aðhvarf að meðaltali mistúlkað

Answer 26

post hoc ergo propter villan=á eftir þessu þess vegna þess

• það sem gerist á undan er oröskin
• dæmi um játun bakliðar: t.d. hann galar alltaf fyrir sólarupprás. þess vegna veldur gailið sólarupprásinni. búið að tengja 2 hluti eða atburði sem tengjast ekki í raun, hjátrú verður oft útaf þessu

Question 27

Daniel Kahneman og Amos Tversky

Answer 27

• mistúlkun á tilviljun, fólk leggur of mikla áherslu á það sem virðist dæmigert og dragi víðtækar ályktanir útfrá því
• t.d. ákveðna dæmigerða týpu fyrir bókasafnsvörð

Question 28

mistúlkun á tilviljunardreifingu

Answer 28

fólk heldur að eh annað en tilviljun ráði tilviljunarkenndri röð, jafnvel í hvernig röðum drengir og stúlkur fæðast

Question 29

Robert Merton

Answer 29

fólk hefur rangt fyrir sér því röngu skoðanirnar virðast í svo ómótstæðilega góðu samræmi við reynslu þeirra

Question 30

falshugmyndir um atburði og orsakir

Answer 30

þegar margbrotnar skýringar eru gefnar á fyrirbærum sem eru vel fyrirsjáanlegar vegna tölfræðilegs aðhvarfs

Question 31

einkenni vísindalegra þekkingu…

Answer 31

tilgreina orsaka- og framvinduskýringar

Question 32

það sem afstæðumaður myndi segja…

Answer 32

þó vísindi séu um margt háð tíðanda sínum er ekki þar með sagt að þau séu valdatæki yfirstétta

Question 33

skársta lýsing á vísindalegri aðferð…

Answer 33

hún dregur kerfisbundið úr skynsamlegum vafa

Question 34

hvað skýrir það að fólk sér andlit í myndum af yfirborði Mars við umfjöllun Gilovich…?

Answer 34

að skynjun fólk stjórnast af undirmeðvitundinni eins og Freud lýsti