SJG kafli 1

Question 1

sáfræði varð til sem vísindagrein um miðbik…

Answer 1

19 aldar

Question 2

sagnfræði

Answer 2

sjálfstæð og markskipt og býr yfir eigin rannsóknaraðderðum og eigin umræðu um aðferð, kenningu og áherslu

Question 3

afstæðishyggja (relativism)

Answer 3

það sem er afstætt er allttaf afstætt við eh annað.

dæmi: skynjaður litur er afstæður við skynfæri

Question 4

algildishyggja (absolutism)

Answer 4

það sem er algilt er ekki bundið við neina tiltekna lýsingu, það er alltaf eins
dæmi: litpróf, náttúrulögmal. þetta er bara svona þarft ekki að skynja svo það sé til

Question 5

íbyggni (intentionally)

Answer 5

vísa til eh annars eða að vera um eh annað en sjálft sig

dæmi: hugsun, tilfinningarm hegðun, skynjun

Question 6

frumspeki (metaphysics)

Answer 6

fæst við eðli veruleikans, eða það sem er

Question 7

verufræði (ontology)…

Answer 7

er undirgrein frumspekinnar og fæst við það sem er til

Question 8

þekkingarfræði (episemology)

Answer 8

fæst við það sem við getum vitað um veruleikann

Hvernig veistu það?

Question 9

siðfræði (ethics)

Answer 9

fæst við það hvernig við eigum að haga okkur

Question 10

tvíhyggja (dualism) gegg…

Answer 10

einhyggju (monism)

Question 11

rökhyggja (rationalism) gegn…

Answer 11

raunhyggju (empiricism)

Question 12

markhyggja (teleology) gegn…

Answer 12

vélhyggju (mechanism)

Question 13

hluthyggja (realism) gegn…

Answer 13

verkfærahyggju/tækishyggju (instrumentalism)

Question 14

tvíhyggja…

Answer 14

• frumspekilegt hugtak
• að eðli veruleikans sé tvenns konar
• líkaminn og efni lúti öðrum lögmálum en sál og andi

Question 15

tvíhyggja Descartes…

Answer 15

“efnisheimur er eins og vel. tekur rúm, er deilanlegur”

Question 16

einhyggja…

Answer 16

• frumspekilegt hugtak

- allt lýtur sömu lögmálum

Question 17

einhyggja skiptist í þrennt…

Answer 17

1. efnishyggja (materialism): “efnið er eini raunveruleikinn”
2. hughyggja (idealism): “eini veruleikinn er andi”
3. sjálfsveruhyggja (solipsism): ýktasta myndin. “að eini veruleikinn er ég sjálfur”

Question 18

Demókrítós hélt því fram…

Answer 18

“aðeins atóm og tómið séu til í raun og veru”

Question 19

raunhyggja (empiricism)

Answer 19

• þekkingafræðilegt hugtak
• þekking fæst með reynslu
• dæmi: Locke og Hume héldur því fram að lögmál hugans sköpuðu þekkingu úr reynslu

Question 20

Breyting (becoming) Herkleitos…

Answer 20

hélt því fram að eðli heimsins tæki stöðugum breytingum og ekkert haldist stöðugt
“það er ekki hægt að stíga 2 í sama fljótið”

Question 21

Kyrrð (being) Permenídes…

Answer 21

hélt því fram að hreyfing væri blekking og allt væri eitt, óhreyfanlegt og óbreytanlegt

Question 22

4 orsakir Aristótelesar..

Answer 22

1. tilgangur
2. gerandaorsök
3. efni
4. form
   dæmi: stytta er gerð úr tilteknu efni, og hún hefur tiltekið form. gerandaorsökun eru högg listamannsins á marmaranum og tilgangurinn var að heiðra aldið skáld

Question 23

vélhyggja (mechanism)

Answer 23

• frumspekilegt hugtak
• fæst við að skýra það sem virðist hafa tilgang á vélrænan hátt, án nokkurrar vísunar í takmark, vilja eða tilgang
• þróunarkenning Darwins skýrir tilgang á vélrænan hátt

Question 24

hluthyggja (realism)

Answer 24

• frumspekilegt hugtak

- að hugtök okkar samsvari veruleikanum og að fyrirbærin SÉU TIL óháð skynjun okkar á þeim

Question 25

hughyggja…

Answer 25

gerir ráð fyrir því að veruleiki sé EKKI TIL óháð skynjun okkar á honum

Question 26

samsvörunarkenningin um sannleikan…

Answer 26

er hluthyggja, sannleikurinn felst í því að orð okkar samsvari veruleikanum
dæmi: “Sibbi braut rúðu” er sönn ef og aðeins ef Sibbi braut rúðu í raun og veru

Question 27

anstæður hluthyggju..

Answer 27

• and-hluthyggja eða hlutleysuhyggja
• tækishyggja/verkfærishyggja
• nafnhyggja
• afstæðishyggja