SISTEMATIKA BILJAKA

Question 1

Sistematika biljaka?

Answer 1

Botanička disciplina koja na osnovu morfoloških osobina biljaka ustanovljava njihovo srodstvo, opisuje ih i sređuje u sistem koji odražava njihovu filoeniju. Opisano oko 370 000 vrsta.

Question 2

Sistematske jedinice (taksoni)?

Answer 2

vrsta (species)- osnovna jedinica, skup pokoljenja proizašlih iz opšteg pretka, pod uticajem sredine i borbe za opstanak
rod (genus)- vrste sa zajedničkim osobinama
familija (familia)- rodovi sa zajedničkim karakteristikama
red (ordo)- familije srodne po osobinama
klasa (classis)- više sličnih redova
razdeo (divisio)- više sličnih klasa
niže sis. jed.:
podvrsta (subspecies)
varijetet (varietas)
forma (forma, morpha)- ne nasleđuju se osobine

Question 3

Botanička nomenklatura?

Answer 3

Podatke o biljkama nalazimo kod starih Grka i Rimljana. U Novom veku se pojavljuju biljni sistemi. Karl Line uvodi binarnu nomenklaturu. Ona podrazumeva označavanje naziva roda (velikim slovom) i vrste (malim slovom). Nastavci za kategorije:
razdeo- phyta
klasa- opsyda
red- ales
familija- aceae
prirodni sistemi- razvrstavaju biljke na osnovu građe
filogenetski sistemi- objašnjavaju njihovo poreklo

Question 4

Metode i principi u determinaciji biljaka?

Answer 4

Da bi se biljka determinisala potrebni su njeni delovi u različitim fazama razvića. Može se vršiti na svezem biljnom materijalu, herbarijumi, kulture ili vodene kulture. Neophodni su ključevi, pri njihovoj izradi se koristi princip dihotomije. Stepenovanje karaktera od opšteg ka posebnom. Stepen se dihotomo razilazi na 2 dela (tezu i antitezu). Prema Wittaker-u (1969) 5 carstava:

1. Monera (Procariota)
2. Protista (Eucariota)
3. Fungi (gljive, višećelijske Eucariota)
4. Planta (više biljke)
5. Animalia (životinje)

Question 5

Carstvo Monera (Procariota)?

Answer 5

Spadaju bakterije, virusi i modrozelene alge. Najstariji organizmi bez oformljenog jedra. Poseduju nasledni materijal i ribozome.

Question 6

Bakterije?

Answer 6

Sitni jednoćelijski organizmi, čvrst ćel. zid, bez plastida i mitohondrija. U citoplazmi ribozom i mezozom. Hrane se heterotrofno, retko autotrofno (bakteriohlorofil). Oblici: koka, bacila, vibriona i spirali. razmnožavanje deobom i polno (transdukcija). Značaj:
saprofitski oblici- truljenje (mineralizacija), vrenje
patogeni oblici- izazivaju oboljenja lučenjem toksina
aerobne bakterije- vezuju elementarni N iz vazduha

Question 7

Virusi?

Answer 7

Nastanjuju citoplazmu kao paraziti. Od proteinskog omotača i nukleinskih kis. Izazivaju oboljena.

Question 8

Modrozelene alge?

Answer 8

U slatkim i slanim vodama, vlažno zemljište, stene i zidine kao epifite i parazitske forme. Jednoćelijski, kolonijalni i končasti, oblici sa ćel. zidom i hromatoplazmom. DNK bez jedrove opne. Razmnožavanje:
jednoćel.- deobom
končasti- fragmentacijom
Planktonski način života i osnova su lanca ishrane u vodenim ekoksis. koje obogaćuju sa O2. Spsobnost fiksacije atmosferskog N.

Question 9

Carstvo Protista (Eucariota)?

Answer 9

Organizmi sa oformljenim jedrom. Od modrozelenih algi nastale alge sa složenijom građom, a dele se na:
zlataste i silikatne- proizvode org. mat., lanac ishrane, silikatne su indikatori čistoće vode
mrke- iz tela jod, od pepela krupnih đubrivo sa velikim % kalijuma
crvene- ishrana, agaragar (održava vlažnost)
žutozelene,euglenoidne, zelene i pršljenčice
smatra se, kopnene bilje od zelenih algi

Question 10

Carstvo Fungi (gljive)?

Answer 10

gljive i lišajevi

Question 11

Gljive (Fungi)?

Answer 11

Saprofitski ili parazitski heterotrofni organizmi bez pigmenata. Kod složenijih oblika micelijumi sa hifama. Ćel. imaju ćel. zid od hitina, citoplazma ima skoro sve organele. Razmnožavanje: bespolno (sporama, fragmentacijom, pupljenjem) i polno (kopulacijom).
2 razdela:
1. Myxsomycota- sluzave gljive
2. Eumycota- prave gljive

Question 12

Razdeo Myxsomycota (sluzave gljive)?

Answer 12

Nemaju jasno izdiferenciran ćel. zid. Telo sastavljeno od sluzave protoplazmatične mase. Na trulim panjevima i lišću hraneći se bakterijama i org. mat.

Question 13

Razdeo Eumycota (prave gljive)?

Answer 13

Sadrže hife (bazbojni granati konci ili cevčice), pravi ćel. zid, vakuola, nema plastida, ostalo kako kod biljke. Hife rastu vršnim delom, gusto se granaju i grade micelijum.
5 podrazdela, 3 najčešća: Zygomycotina, Ascomycotyna i Basidiomycotina.

Question 14

Zygomycotina?

Answer 14

Suvozemni ekosis., manje vode. Višejedarni micelijum. Razmožavaju se na namirnicama izazivajući buđanje (Mucor), sporama ili polnim putem.

Question 15

Ascomycotyna?

Answer 15

Višećel. micelijum, postojanje askusa (ascus) u kome se razvijaju spore posle oplođenja. U njih spadaju: kvasci (fermentacija), Penicillium (antibiotik), pepelnice (paraziti biljaka, apscorpcioni org.-haustorije)

Question 16

Basidiomycotina?

Answer 16

Obrazuju se spore na bazidijama (homologe askusima). Micelijum se razvija podzemno, a nadzemno mesnato plodonosno telo (od drške i šešira). Sa donje strane šešira zrakasto poređani listići (od hifa) na čijim vrhovima su bazidije sa bazidiosporama. Spore u velikom broju, raznosi ih vetar. Jestive i otrovne. Neke su paraziti (pretežno na biljkama)
smrčak, vrganj, rudnjača, sunčanica

Question 17

Lišajevi (Lichneophyta)?

Answer 17

Nastanjuju drveće, zemlju, stene… Telo od gljive (najčešće askomikotina) i alge (zelene ili modrozelene) u simbiozi. Alga od gljive vodu, gljiva od alge ugljene hidrate. Deo gljive je mikobiont, a alge fotobiont. Razmnožavanje vegetativnim putem, odvajanjem talusa ili obrazovanjem soredija i izidija. Podela na koraste, listaste i žbunaste. Pionirske vrste.

Question 18

Carstvo Planta (više biljke)?

Answer 18

mahovine, paprati, golosemenice i skrivenosemenice

Question 19

Razdeo mahovina (Bryophyta)?

Answer 19

visegodišnje zeljaste biljke
nastanjuju vlažna staništa
neke su puzeće i imaju talus, druge izdiferencirano stablo i list
umesto korena rizoidi,
ženski polni org.- arhegonije, muški- anteridije
izražena smena generacija, gametofit dominirajuća
3 klase: antocerotopside (Anthocerotopsida), jetrenjače (Marchantiopsida) i klasa pravih mahovina (Bryopsida)

Question 20

Razdeo paprati (Polypodiophyta)?

Answer 20

imaju koren, stablo i list
predstavlja sporofit generaciju
od stabla (uglavno podzemno (rizom)) i krupnih listova
od rizoma se pružaju pravi korenovi
izražena smena generacija, gametofit sveden na telašce (protalijum), na njemu se obrazuju anteridije i arhegonije
oplođenje preko kapljica vode
na listovima sporangije sa sporama (tom prilikom se obavlja mejoza)
nastaju 2n spore koje raznosi vetar
na pogodnom tlu klija u protalijum
razdeli:
prečice. rastavići, prave paprati…

Question 21

Odeljak Spermatophyta (semenice)?

Answer 21

najsavršenije kormofite
2 razdela: Pinophyta- golosemenice, Magnoliophyta- skrivenosemenice
gametofit kao deo sporofita, smena generacija nije jasno izražena
obrazovanje semena u plodu iz semenog zametka

Question 22

Razdeo Pinophyta (golosemenice)?

Answer 22

6 klasa, najznačajnija Pinopsida, Cycadopsida nekada rasprostranjena, danas 10 rodova (tropi)

Question 23

Klasa Pinopsida?

Answer 23

drvene biljke sa monopodijalnim grananjem
listovi igličasti ili ljuspasti
dobro razvijen korenov sistem
sekundarno debljanje stabla i korena
u kori sitaste cevi
cvetovi jednopolni, biljke jednodome (ređe dvodome)
semeni zametak go
muški cvetovi pojedinačni ili šišarica, ženski šišarica
familija Pinacea

Question 24

Klasa Cycadopsida?

Answer 24

iz gornjeg devona

u vegetaciji nemaju ulogu

Question 25

Razdeo Magnoliophyta (skrivenosemenice)?

Answer 25

semeni zametak u plodniku tučka
iz semenog zametka- seme, iz plodnika tučka- plod
2 klase: Magnoliopsida- dikotiledone biljke
Liliopsida- monokotiledone biljke

Question 26

Klasa Magnoliopsida (dikotiledone biljke)?

Answer 26

2 kotiledona
glavni koren dobro razvijen
sudovni snopići koncentrični i otvoreni

Question 27

Familija ljutića (Ranunculaceae)?

Answer 27

listovi često deljeni i nazmenično postavljeni
cvetovi aktinomorfne građe i hermafroditni
prašnici i tučkovi spiralno raspoređeni
nektarije u osnovi cveta
plod je mešak, orašica i retko bobica
kukurek, žavornjak, breberina, jedić, ljutić…

Question 28

Familija bukve (Fagaceae)?

Answer 28

drveće i žbunje sa prostim, nazubljenim i režjevitim listovima, spiralno raspoređenim
cvetovi jedopolni, biljke jednodome
muški cvetovi skupljeni u cvasti rese ili loptaste cevi
perijant čašicolik
ženski cvetovi pojedinačni ili 3 u cvasti
plod je sinkarpna orašica
od priperaka- kupula (žir)
3 roda: bukva, hrast i pitomi kesten

Question 29

Familija breza (Betulaceae)?

Answer 29

drveće i žbunje sa prostim, spiralno ras. listovima
cvetovi jednopolni, biljke jednodome
muški cvetovi u cvasti, oblik rese
u pazuhu spiralno ras. ljuspi, prašnici
ženski cvetovi isto u resama
tučak od 2 oplodna listića
plod je orašica sa krilcima
rodovi: breza, jova, leska i grab

Question 30

Familija kupusa (Brassicaceae)?

Answer 30

jednogodišnje, dvogodišnje i višegodišnje biljke sa naizmenično raspoređenim listovima koji mogu biti celi, nazubljeni ili perasto deljeni
cvetovi su hermafroditni, po 4 čašična i krunična listića
prašnika je 6 (4 duža)
plod je ljuska ili ljuščica
kupus, keleraba, kelj,..
šeboj, lunarija,…

Question 31

Familija ruža (Rosaceae)?

Answer 31

1god, 2god i višegod. biljke sa naizmenično raspoređenim listovima
cvetovi dvopolni, dvodomi
časica i krunica od 5 listića
veliki br. prašnika, spiralno ras. na konusnoj loži
plodovi su mešak, orašica, bobica ili koštunica
divlja ruža, jagoda, jabuka, kruška

Question 32

Familija leptirnjača (Fabaceae)

Answer 32

1god, 2god i višegod. biljke
listovi složeni, perasti, prstasti ili tročlani, retko nedeljeni
kod nekih predstavnika (zeljastih) metamorfozirali u rašljike za prihvatanje
cvetovi složeni u grozdaste, klasaste i glavičaste cvasti, leptirasog oblika (5 čaš. i 5 krun. listića)
zastavica- gornji k. listić
krila- bočni k. listići
lađica- donji k. listići (srasli)
prašnika 9 u snopiću i 1 sobodan
plod je mahuna
drvenast- bagrem
zeljasti- detelina lucerka, graor, pasulj, soja
korenov sis. u simbiozi sa bakterijama
ispaša pčela

Question 33

Familija lanilista (Scrophulariaceae)?

Answer 33

višegodišnje biljke
prosti listovi
cvetovi pazušni, dvopolni skupljeni u metličaste cvasti
časica je trajuća
krunica zračnih cvetova od 5 listića, kod zigomorfnih je dvousnata
plod je čaura, ređe bobica
zevalice, divizme, lanilist…

Question 34

Familiija usnatica (Lamiaceae)?

Answer 34

sadrže aromatične supstance
stabljika na preseku četvorouglasta
listovi naspramni, unakrsno raspoređeni
cvetovi složeni u dihazije
čašica od 5(4) srasla listića
krunica od  listića oblika usne
plod je merikarpijum
majkina dušica, nana, žalfija

Question 35

Familiija glavočika (Asteraceae)?

Answer 35

višegod. zeljaste biljke
listovi bez zalisaka, celi ili deljeni
cvetovi dvojaki, cevasti sa zračom simetrijom i jezičasti  sa zigomorfnom simetrijom, dvopolni, s. u glavičaste cvasti u gornjem delu
u donjem zeleni listići opšte čašice
cevasti cvetovi imaju čašicu deljenu na dlačice, krunicu u obliku cevi od 5 listića, 5 prašnika i tučak od 2 oplodna listića
krunični listići srasli
plod je ahenija
maslačak, hajdučka trava

Question 36

Klasa Liliopsida (monokotiledone biljke)?

Answer 36

zeljaste višegodišnje biljke
histološki sadrže primarna tkiva
nemaju kambijum
sekundarno ne debljaju

Question 37

Familija ljiljana (Liliaceae)?

Answer 37

razvijeni rizomi,lukovice ili krtolaste lukovice
listovi sa celim obodom
cvetovi hermafroditni, ređe jednopolni, sa paralelnom nervaturom
cvetni omotač koloričan, 6 listića
plod je čaura ređe bobica
lukovi krinovi, presličice, đurđevak

Question 38

Familiija šaševa (Cyperaceae)?

Answer 38

višegodišnje, busenaste biljke, kosmopolitski raspoređene
podzemno stablo u obilku granatog rizoma
nadzemno, trostrano sa uzanim listovima
lisni rukavac obuhvata stabljiku
cvetovi bez omotača u klasastim cvastima
plod je orašica
vlažna i močvarna staništa

Question 39

Familiija trava (Poaceae)?

Answer 39

višegod. biljke
žiličast korenov sis.
stabljika sa čvorovima
listovi naizmenični, od rukavca i lisne ploče- liske
na prelazu iz rukavca u lisku, jezičak- ligula
cvetovi obavijeni plevama i plevicama, grupisani u klasove
plod je krupa
žitarice, šećerna trska…