Sedmica 5

Question 1

Šta je binarna dioba?

Answer 1

U prokariotskih se organizama tokom replikacije DNK ćelija dijeli invidacijom plazmatske membrane, što se naziva binarna dioba.

Question 2

Čime se obavlja dioba jedra?

Answer 2

Sama dioba jedra tj nasljedne informacije u eukariota se obavlja mitozom.

Question 3

Šta je ramnožavanje ćelija?

Answer 3

Razmnožavanje ćelija je u osnovi udvostručavanje njihovog ćelijskog sadržaja i dioba tog sadržaja na približno 2 jednaka dijela tj na dvije nove ćelije.

Question 4

Šta je diobeni ciklus?

Answer 4

Diobeni ciklus je period od početka udvajanja ćelijskog sadržaja do nastanka dvije nove ćelije, i temeljni je mehanizam reprodukcije svih živih organizama.

Question 5

Koje 2 biohemijske promjene reguliraju dešavanja u ćelijskom ciklusu?

Answer 5

Udvostručivanje i razdvajanje hromosoma su 2 biohemijske promjene koje reguliraju dešavanja u ćelijskom ciklusu.

Question 6

Šta je ćelijski ciklus?

Answer 6

Ćelijski ciklus je genetički programirani proces koji obuhvata sve promjene tokom diobe ćelija, kao i period između 2 diobe.

Question 7

Kada počinje period G1 ćelijskog ciklusa?

Answer 7

Period ćelijskog ciklusa počinje nakon što završi dioba te je on između perioda M i S, dok je period G2 između perioda S i M.

Question 8

Koliko ćelijskih perioda postoji u ćelijskom ciklusu?

Answer 8

U ćelijskom ciklusu postoje 4 perioda, G1, S i G2, koji su karakteristični za interfazu, te period M koji je karakterističan mitotičkoj diobi.

Question 9

Šta se dešava tokom G1 i G2 perioda?

Answer 9

Tokom G1 i G2 perioda ćelija iz unutrašnje i vanjske sredine prima informacije o tome postoje li odgovarajući uslovi za ćelijski ciklus i priprema se za proces diobe.
G1 period je posebno važan čije trajanje varira zavisno o uslovima sredine u kojima se ćelija nalazi, kao i o djelovanju signala iz okoline.

Question 10

Šta se događa ukoiko uslovi okoline nisu povoljni?

Answer 10

Ako uslovi okoline nisu povoljni ćelija može odgoditi prolazak kroz period G1 i ostati u periodu mirovanja ili u periodu G0 što je slučaj sa šumskim drvećem tokom zimskog mirovanja.

Question 11

Šta karakterizira period G1?

Answer 11

Period G1 ili period rasta karakterizira intenzivno nastajanje svih materija potrebnih za rast ćelije.
Tokom perioda G1 intenzivno je prepisivanje, pogotovo strukturnih gena koji kodiraju bjelančevine.
U G1 periodu nastaju i nukleotidi kao gradivne komponente DNK molekule.

Question 12

Koja je dužina trajanja G1 perioda?

Answer 12

Kod tipičnom ciklusu sisavca koji traje 24 sata, period G1 traje oko 10 sati.

Question 13

Kako se zove period u kojem su ćelije u trajnom mirovanju?

Answer 13

Period mirovanja tj G0

Question 14

Koje su karakteristike ćelija u G0 periodu?

Answer 14

Trajno zadržavaju postignutu veličinu te u usporedbi sa ćelijama koje su u periodu G1 imaju manju količinu RNK molekula i slabije izražene procese nastajanja bjelančevina.

Question 15

Šta se dešava u periodu S?

Answer 15

Sintetski period tj S period nazvan je po tome što se u njemu obavlja replikacija DNK molekula.
Intenzivno nastaju histoni kao molekule koje ulaze u građu hromosoma.
Tipično je i nastajanje enzima potrebnih za udvostručavanje.

Question 16

Kada nastaja G2 period i šta se dešava u njemu?

Answer 16

Period G2 ili postsintetički period nastaje nakon što završi stvaranje DNK i obuhvaća procese pripreme za diobu ćelije. Djelovanjem mehanizama DNK reparacije u periodu G2 uklanjaju se greške koje mogu nastati tokom umnožavanja. U ovom je periodu vrlo intenzivna sinteza tubulina tj hijalinskih niti kao vrlo važnog granidbenog dijela diobenog vretena.

Question 17

Šta je M period i šta se u njemu dešava?

Answer 17

Period M ili mitoza u obične ćelije traje oko 2-3 sata, a obuhvaća 4 važne faza
profazu - period kondenziranja nasljednog materijala, razgradnju jedrove membrane i jedarceta,
metafazu - sa maksimalno spiraliziranim i u ekvatorijalnoj ravnini raspoređenim hromosomima,
anafazu - sa odvojenim hromatidama koje se kreću ka suprotnim polovima i
telofazu - sa despiraliziranim hromosomima te reorganiziranom jedrovom membranom i jedarcadima.

Question 18

Koja se 2 procesa pojavljuju prilikom diobe ćelija?

Answer 18

Prilikom diobe ćelija pojavljuju se 2 vrlo povezana procesa, mitoza tj dioba jedra i citokineza tj dioba citoplazme.

Question 19

Koji je glavni preduslov za normalan tok mitoze?

Answer 19

Glavni preduslov za normalan tok mitoze je da se hromosomi tačno razdvoje i premjeste, tako da svaka od novonastalih ćelija dobije jednaku kopiju genetičkog materijala. Trajanje mitoze razlikuje se od ćelije do ćelije a prije svega ovisi o vrsti tkiva, fiziološkom stanju organizma i faktorima okoline.

Question 20

Šta su centriole?

Answer 20

Centriole su organele koje su uključene u izgradnju mitotičkog aparata u životinjskih ćelija.

Question 21

Do čega dolazi u profazi?

Answer 21

Dolazi do intenzivne spiralizacije i na taj način do skraćivanja hromosoma. U kasnoj profazi ili u ranoj metafazi jedarce i jedarcetova membrana se razgrađuju.

Question 22

Šta se dešava u metafazi?

Answer 22

Iz hijalinskih se niti izgrađuje diobeno vreteno, a hromosomi se smještaju u ekvatorijalnu ravan koja se nalazi između polova diobenog vretena ili u metafaznoj ploči. U mitozi se dvije sestrinske hromatide razdvajaju i kreću na suprotne polove diobenog vretena u ćeliji. Stadij metafaze prilično je kratak.

Question 23

Koja faza se nalazi između profaze i metafaze?

Answer 23

Između profaze i metafaze nalazi se prometafaza u kojoj se formira diobeno vreteno (od mikrotubula građenih od bjelančevina tubulina na krajevima ćelije).

Question 24

Šta su kinetohori?

Answer 24

Sa vanjske strane centromera svakog hromosoma nalaze se 2 kinetohora, a to su mjesta gdje se za hromosom prihvate mikrotubuli.

Question 25

Šta se dešava u anafazi?

Answer 25

Dolazi do diobe centromere a hromatide koje su se držale zajedno razdvajaju se i uz pomoć hijalinskih niti odlaze na polove. Po jedna hromatida svakog hromosoma ide na jedan pol, a druga na drugi.

Question 26

Šta se dešava u telofazi?

Answer 26

Nakon razilaženja hromatida na polove novonastali se hromosomi despiralizuju i postanu teško vidljivi. Nastaje nova jedrova membrana i pojavljuju se jedarca. a cijelo jedno dobija interfazni izgled.

Question 27

Šta je citokineza?

Answer 27

Citokineza predstavlja diobu citoplazme. Obično počinje u anafazi i završava tijekom telofaze. U citokinezi se dvije jezgre dijele u odvojene ćelije kćeri. Citokineza počinje tek onda kada se inaktiviraju bjelančevine potrebne za mitozu. Drugim mehanizmom diobeno vreteno razdvaja hromosome na suprotne polove, a rezidualni centralni dio diobenog vretena svojom građom onemogućuje potpunu diobu citoplazme.

Question 28

Koliko hromosoma imaju reprodukcijske ćelije u svojim jedrima?

Answer 28

Reprodukcijske ćelije tj gamete u svojim jedrima imaju upola manji broj - haploidni broj hromosoma od somatskih ćelija.

Question 29

Šta primjećujemo pri usporedbi mejoze i mitoze?

Answer 29

Pri usporedbi mitoze i mejoze primjećujemo da se mejozom zapravo obuhvaćaju 2 sukcesivne diobe, koje se označavaju kao mejoza I i mejoza II, a svaka od njih ima po 4 faze (profaza, metafaza, anafaza i telofaza).

Question 30

Kada se događa redukcijia broja hromosoma?

Answer 30

Redukcija broja hromosoma sa 2n na n se događa tokom anafaze mejoze I, dok druga mejotička dioba podsječa na mitozu.

Question 31

Šta se događa u mejozi I?

Answer 31

To je vrlo složena dioba i traje mnogo duže od mitoze ili mejoze II. Umnožavanje DNK molekule prije same mejoze traje znetno duže nego u običnom periodu S, dok se u profazi mejoze I ćelije mogu zadržati danima, mjesecima ili godinama ovisno o vrsti i tipu gameta koje nastaju.

Question 32

Šta se dešava u profazi mejoze I?

Answer 32

Profazu mejoze I dijelimo na 5 stadija
leptoten
zigote,
pahiten
diploten
dijakineza.
U leptotenu nastaje jaka spiralizacija ili kondenziranje homolognih sparenih hromosoma, koji postaju morfološki vidljivi kao niti koje se protežu od unutrašnje strane jedrove membrane prema centru jedra.
U zigotenu homologni se hromosomi približavaju procesu konjigacije, tj formiranju sinapsisa koji se očituje u obliku bivalenta ili sparivanja.
U fazi pahitena se formiraju hijazme što će kasnije u anafazi I dovesti do razmjene genetičkog materijala, crossing overa i stvaranja velikog broja rekombinacija.
Tokom diplotena hromatide se skraćuju i dijele, tako da 4 nastale hromatide tetrade tj bivalenti, po par od svakog homolognog hromosoma postanu još vidljivije. Počinje i proces razdvajanja hromatida tj desinapsis.
U dijakinezi se hromosomi još spiraliziraju, skraćuju, dok se hijazme pomiču na sami kraj homolognih hromatida, što je poznato kao terminacija hijazmi. U dijakinezi se jedro i jedarca razgrađuju i nastaje diobeno vreteno.
Profaza mejoze I traje najmanje 90% vremena potrebnog za mejotički ciklus.

Question 33

Šta se dešava u metafazi mejoze I?

Answer 33

U metafazi mejoze I parovi su homolognih hromosoma bivalenti i postavljeni u ekvatorijalnoj ravni diobenog vretena. Diobeno vreteno je potpuno oblikovano i hijalinske su niti povezane s kinetohorima homolognih hromosoma. U metafaznoj s eravnini nalaze parovi hromosom, a ne pojedini hromosomi kao u mitozi.

Question 34

Šta se dešava u anafazi mejoze I? Šta je dijada?

Answer 34

U anafazi I hromosomi se iz svakoga homolognog para odvajaju i kreću prema polovima diobenog vretena. Svaki od razdvojenih homolognih hromosoma naziva se dijada.

Question 35

Šta se dešava u telofazi mejoze I?

Answer 35

Sa početkom telofaze mejozeI dijade završe svoje kretanje prema polovima diobenog vretena. Oko svake haploidne garniture hromosoma često nastaje jedrova membrana.

Question 36

Šta se dešava u mejozi II?

Answer 36

Druga mejotička dioba slična je mitozi tako da se u profazi mejoze II hromosomi spiraliziraju tj kondenziraju. Nastaje diobeno vreteno, pojavljuju se kinetohori na centromerama hromosoma u ekvatorijalnoj ravni, a povezani su s polovima diobenog vretena.

Question 37

Koja su 3 glavna vremenska perioda odvijanja mejoze kod četinara?

Answer 37

Početak i kraj u jesen, početak u jesen a kraj u proljeće i početak i kraj u proljeće.

Question 38

Kako niske temperature djeluju na procese mejoze?

Answer 38

Prenošenje biljaka na različite nadmorske visine može utjecati na nepravilnosti u mejotičkom ciklusu, koje se događaju već pri temperaturama od -2°C, a pri temperaturi -11%°C mejoza postaje potpuno neregularna, te sva peludna zrnca postaju sterila ili propadnu.

Question 39

Kako visoke temperature utiču na mejotički ciklus?

Answer 39

Visoke temperature tj preko 20°C mogu uzrokovati određene poremećaje tokom vrlo osjetljivih faza mejoze.

Question 40

Kako teče nastajanje spolnih ćelija?

Answer 40

Samim krajem mejotičkog ciklusa nije završeno i stvaranje spolnih ćelija. Četiri novonastale postmejotičke ćelije nastavljaju mitotičku diobu i deiferenciraju se do konačnog nastanka ženskih i muških spolnih ćelija tj jajnih i peludnih.

Question 41

Šta je sporofit?

Answer 41

Sporofit je bespolna generacija i nastaje oplodnjom jajne ćelije tj stvaranjem zigota 2n. U šumskog drveća sporofit potpuno dominira nad gametofitom. U sporofitu se stvaraju haploidne spore sa n brojem hromosoma u ćeliji. Taj se proces naziva sporogeneza a to je u stvai mejoza tj redukcijska dioba.

Question 42

Šta su mikrospore a šta makrospore?

Answer 42

Mikrospore su sitnije pore a proces razvoja njihovog je mikrosporogeneza, dok su krupne pore makrospore a razvoj se zove makrosporogeneza.

Question 43

Šta je gametofit?

Answer 43

Gametofit je spolna generacija koja postaje od haploidne spore sa n brojem hromosoma. U gametofitu se stvaraju haploidne ćelije - gamete sa n brojem hromosoma a proces razvoja gameta se naziva gametogeneza.

Question 44

Gdje su smještene muške i ženske gamete?

Answer 44

Muške i ženske gamete su smještene u muškim i ženskim gametofitima.

Question 45

Šta se nalazi u razvijenom muškom gametofitu a šta u ženskom?

Answer 45

U razvijenom muškom gametofitu nalaze se 2 muške gamete n tj 2 spermalne ćelije. U ženskom razvijenom gametofitu nalazi se ženska gameta ili jajna ćelija sa n hromosoma te sekundarno ili centralno jedro sa 2n hromosoma.

Question 46

Gdje se dešava mikrosporogeneza?

Answer 46

Mikrosporogeneza se dešava u anterama ili prašničkim vrećicama. Antera se sastoji od 4 peludne vrećice u kojima su majčinske ćelije peluda. Mejozom svaka normalna majčinska ćelija peluda stvara po 4 haploidne mikrospore. Taj proces se naziva mikrosporogeneza.

Question 47

Šta je makrosporogeneza?

Answer 47

Makrosporogeneza je proces stvaranja ženskih gameta a dešava se u proširenom dijelu tučka tj u ovariju. U ovariju se nalaze sjemeni zameci tj jajna ćelija. Svaki sjemeni zametak ima dršku i prošireni dio nazvan nukleus. U nukleusu se razvija embrionska vrećica. Iz nukleusa se izdvaja majčinska ćelija embrionske vrećice, koja je veća od ostalih, ima krupnije jedro, a citoplazma joj je gušća. Ona intenzivno raste i mejotički (redukcijski) se dijeli. To se naziva proces makrosporogeneze. Tokom mejotičke diobe nastaju 4 krupne haploidne n spore, od kojih jedna nastavlja rasti a 3 zakržljaju, te nakon završetka rasta počinje ciklus mitotičkih dioba kojima na kraju dobijemo osam jedra, po 4 na svakom polu.

Question 48

Šta sadrži normalno razvijena makrospora?

Answer 48

Tako normalna makrospora sadrži sedam jedara raspoređeni ovako
1. jajna ćelija i 2 pomoćne ćelije (sinergide)
2. centralno jedro embrionske vrećice 2n
3. tri antipoda n

Question 49

Šta je oplodnja?

Answer 49

Oplodnja je proces sjedinjavanja muške i ženske spolne ćelije, gamete u novu ćelijum pri čemu nastaje zigota, čijim daljim diobama i diferenciranjem nastaje embrij iz koga se razvija nova jedinka.

Question 50

Koji tip pored osnovnog oplodnje postoji?

Answer 50

Osim standardne oplodnje koja se sastoji od spajanja muškog spermija sa ženskom jajnom ćelijom, u skrivenosjemenjača postoji još jedan tip oplodnje pri kojem se druga spermalna ćelija sjedinjuje sa sekundarnim jedrom koje je već diploidno pa nastaje endosperm, koji je triploidan. To se naziva dvostruka oplodnja.