Sedmica 3

Question 1

Šta je nukleotid?

Answer 1

Nukleotid je oblik koji izgrađuju molekule DNK u prokariota, a nisu odvojene membranom od citoplazme.

Question 2

Šta čini veliki dio mase hromosoma eukariota?

Answer 2

Veliki dio mase hromosoma čine histonske i nehistonske bjelančevine.

Question 3

Šta je hromatin?

Answer 3

Interfazni hromatin nije vidljiv pod svjetlosnim mikroskopom, ali jeste u vidu tamnih jedrovih polja nakon bojenja specifičnom supstancom. Hromatin je u suštini kompleks DNK, bjelančevina i male količine RNK.

Question 4

Kako se dijele bjelančevine u strukturi hromosoma?

Answer 4

Bjelančevine u strukturi hromosoma se dijele u 2 velike grupe - histonske i nehistonske.

Question 5

Koja je uloga histona?

Answer 5

Histoni imaju glavnu ulogu u strukturiranju hromatina. Nalazimo ih u hromatinu svih eukariotskih organizama.

Question 6

Koje su bjelančevine u građi histona?

Answer 6

Histoni u građi imaju 5 različitih bjelančevina i to H1, H2a, H2b, H3 i H4.

Question 7

Šta su nukleosomi?

Answer 7

Nukleosomi su posebne strukture koje gradi histonska grupa sa DNK.

Question 8

Čime su nehistonske bjelančevine obuhvaćene?

Answer 8

Nehistonske bjelančevine su obuhvaćene velikim brojem vrlo heterogenih bjelančevina što je suprotno histonima. Sastav nehistonskih bjelančevina je varijabilan među vrstama i unutar organizma od ćelije do ćelije.

Question 9

Koja je glavna uloga histonskih bjelančevina?

Answer 9

Glavna uloga histonskih bjelančevina je pakiranje DNK molekule koja u diploidnom jedru može biti duža i od metra (kod čovjeka 1,8m).

Question 10

Šta se nalazi u hromosomu?

Answer 10

U hromosomima imamo samo jednu linearnu DNK molekulu koja se pruža od jednog kraja, preko centromere do drugog kraja hromosoma. Najveći je hromosom u čovjeka dug 85mm.

Question 11

Kako se upakira DNK molekula kod čovjeka?

Answer 11

Molekula se upakira u metafaznom hromosomu do promjera 0.5um i dužine oko 10um. Kondenziranje se ostvari oko 10 000 puta.

Question 12

Od čega je sastavljen interfazni obojeni hromatin tj heterohromatin?

Answer 12

Interfazni obojeni hromatin tj heterohromatin je sastavljen od gusto upakovanih hromatinskih niti promjera od oko 30nm.

Question 13

Da li je hromatin genetički aktivan?

Answer 13

Ne

Question 14

Gdje je pozicionirana većina gena koji su određeni u eukariotskim organizmima?

Answer 14

Pozicionirana je u euhromatinskim dijelovima hromosoma.

Question 15

Čime je heterohromatin vrlo bogat?

Answer 15

Po pravilu heterohromatin je vrlo bogat visokoponavljajućim ili tandemski raspoređenim DNK dijelovima.

Question 16

Koja su 3 različita dijela DNK na hromosomu hromatina kod eukariotskih organizama?

Answer 16

Visokoponavljajući nizovi ili satelitska DNK - izgrađena od višestruko ponavljajućih kratkih nizova nukleotida različitih po sastavu baza od ostalih dijelova DNK.
Intermedijarna ili srednje ponavljajuća DNK- obuhvaća dijelove DNK molekule sa znatno manjim brojem ponavljanja u genomu poređeno sa visokoponavljajućom DNK.
Jedinstveni ili unikatni dijelovi DNK- pokazuju veliku raznolikost i obuhvaćaju najveći broj strukturnih gena pa se geni mogu pojaviti samo u 1, ili najviše 2-3 kopije u cijelom genomu.

Question 17

Kako se dešava rastavljanje i razgradnja DNK lanca?

Answer 17

Dešava se djelovanjem visokih temperatura ili hemijskih komonenti i označava se kao denaturacija DNK.

Question 18

Kako se dešava ponovna izgradnja DNK molekula?

Answer 18

To je suprotan proces razgradnje, uz uspostavu heliksa sa dvostrukim lancem nastaje nakom što temperatura počinje padati ili se uklone hemijske komponente a naziv je renaturacija DNK lanca.

Question 19

Od čega zavisi stepen renaturacije DNK?

Answer 19

Ovisi o koncentraciji DNK u otopini, o kompleksnosti DNK dijela. Proces renaturacije visokoponavljajuće DNK je najbrži i najefikasniji dok jedinstveni nizovi trebaju dosta vremena.

Question 20

Šta su telomere?

Answer 20

Eukariotski hromosomi na krajevima imaju telomere. Telomere imaju jedinstvena svojstva.

Question 21

Šta nastaje uklanjanjem telomera?

Answer 21

Uklanjanjem telomera nastaju ljepljivi krajevi hromosoma i teže da se međusobno spoje. Neoštećeni krajevi hromosoma nemaju tendenciju da se spoje.

Question 22

Koja je uloga telomera?

Answer 22

Uloga telomera mogla bi biti
- Stabilizacija hromosoma tokom djelovanja egzonukleaza u procesu degradiranje linearnih struktura DNK na krajevima hromosoma,
- Sprječavanje spajanja krajeva hromosoma sa drugim DNK molekulama
- Omogućavanje lakšeg udvajanja krajeva linearnih DNK molekula.

Question 23

Kako se osigurava što ravnomjernija i pravilnija raspodjela genetičkog materijala iz jezgre u novonastalu ćeliju?

Answer 23

Tokom diobe ćelija nastaje spiralizacija hromosoma, tj kondentira se hromatin, što omogućuje što pravilniju i ravnomjerniju raspodjelu genetičkog materijala.

Question 24

Šta je kariotip?

Answer 24

Kariotip je komplet hromosoma somatske ćelije vidljiv pod svjetlosnim mikroskopom nakon izoliranja metafaznih hromosoma iz somatskih ćelija u diobi te nakon njihovog bojenja Feulgenovim i drugim bojama.

Question 25

Čime se bavi citogenetika?

Answer 25

Citogenetika izučava genetička svojstva hromosoma te njihovo ponašanje tokom mitotičkog i mejotičkog ciklusa.

Question 26

Kada se hromosomi mogu vidjeti svjetlosnim mikroskopom?

Answer 26

Samo neposredno prije, tokom i neposredno nakon diobe ćelije.

Question 27

Šta je neopnohdno tokom diobe ćelije i kako se ostvaruje dioba hromosoma?

Answer 27

Tokom diobe ćelije neophodno je da se obavi dioba jedra i hromosoma. Pravilan raspored hromosoma tokom diobe moguć je samo uz pomoć njihovog visokog stepena kondenziranja hromatinskog materijala.

Question 28

Šta sadrži svaki metafazni hromosom?

Answer 28

Sadrži sestrinske hromatide koje su po svom sadržaju DNK identične. Tokom diobe svaka od njih se kreće prema suprotnim stranama diobenog vretena pa se tokom diobe dobiju dvije genetički identične ćelije.

Question 29

Da li su svi hromosomi unutar ćelije identični veličinom?

Answer 29

Hromosomi unutar ćelije se mogu značajno razlikovati veličinom i morfološkim izgledom.

Question 30

Šta je centromera i koja joj je funkcija?

Answer 30

Centromeru sadržavaju svi hromosomi, ona je vidljivo suženje na specifičnom mjestu hromosoma. Funkcija joj je da tokom ćelijske diobe vuče hromosom na jedan od dva pola uz pomoć diobenog vretena.

Question 31

Gdje se sve može nalaziti centromera u hromosoma?

Answer 31

Može se nalaziti na bilo kojem mjestu na hromosomu i dijeli hromosom na 2 dijela osim ako je smještena na jednome od krajeva hromosoma.

Question 32

Šta je kinetohor?

Answer 32

Centromera sadrži specifične DNK dijelove na koje se vežu bjelančevine koje grade kinetohor tj strukturu za povezivanje sa diobenim vlaknima.

Question 33

Šta nalazimo kod eukariotskih organizama u regiji centromere?

Answer 33

U regiji centromere kod eukariostkih organizama nalazimo kratke, ponovljene dijelove DNK ili alfa-satelitske DNK.

Question 34

Šta je centromerni indeks?

Answer 34

Centromerni indeks je odnos dužine krakova hromosoma koje centromera dijeli.

Question 35

Kako prema položaju centromere dijelimo hromosome?

Answer 35

Ako su 2 dijela slična po dužini, hromosom je metacentričan,
Ako je jedan kraj hromosoma neznatno kraći hromosom je submetacentričan,
Ako su 2 dijela nejednake dužine hromosom je akrocentričan.
Ako je centromera smještena na terminalnom dijelu, u telomeri, hromosom je telocentričan.

Question 36

Osim primarnih suženja, šta još imaju neki hromosmi?

Answer 36

Osim primarnih suženja neki hromosomi imaju i sekundarna suženja tj organizatore jedarca sa nukleolusima u kojima su smješteni geni za sintezu ribosomske DNK.

Question 37

Da li su telomere morfološki različite od ostatka hromosoma?

Answer 37

Telomere nisu morfološki različite od ostalih dijelova hromosoma.

Question 38

Kakvo je porijeklo hromosoma kod diploidnih organizama?

Answer 38

Kod diploidnih organizama jedan je hromosom sa očeve, a drugi sa majčinske biljke.

Question 39

Šta su homologni hromosomi?

Answer 39

Hromosomi istog oblika i veličine sa identičnim lokusima nazivaju se homologni hromosomi.

Question 40

Šta je gametogeneza?

Answer 40

Gametogeneza je proces nastajanja gameta, pri kom se homologni hromosomi u profazi mejoze 1 sparuju a u anafazi 1 mejoze razilaze te u konačnici nastaju haploidne ćelije tj gamete.

Question 41

Šta je kariotip, kariogram, idiogram?

Answer 41

Nakon što se hromosomi oboje, pod mikriskopom vidljivi skup hromosoma nazivamo kariotipom. Ako se ti hromosomi fotografiraju, izreži i slože po veličini, dobijamo uređeni prikaz hromosomskog kompleta nazvan kariogram. Shematski prikaz hromosoma je idiogram.

Question 42

Koja je najvažnija uloga hromosoma?

Answer 42

Najvažnija uloga hromosoma je da nose DNK kao materijalni temelj nasljedne tvari tj funkcionalne jedinice nasljeđivanja.

Question 43

Kako se definira gen?

Answer 43

Gen se definira kao dio molekule DNK koji nosi određene preduslove za sintetiziranje određene bjelančevine ili grupe blisko povezanih bjelančevina. Ovo vrijedi za najveći broj strukturnih gena.

Question 44

Kako razvoj i kompleksnost organizma utiču na broj gena?

Answer 44

Sa razvojem organizama, pogotovo sa rastom njihove morfološke i fiziološke kompleksnosti, povećava se i broj njihovih gena.

Question 45

Koliko gena posjeduju ljudi?

Answer 45

Ljudi posjeduju oko 35 000 do 45 000 gena.

Question 46

Da li kompleksnost biljaka i životinja ima korelaciju sa ukupnom količinom DNK?

Answer 46

Ne postoji korelacije između ukupne količine DNK u biljaka i životinja i njihove kompleksnosti.

Question 47

Šta su transpozoni geni?

Answer 47

Transpozoni geni su geni sa promijenjenim poretkom i smatraju se svojevremenim molekularnim parazitima koji nemaju nikakvu specifičnu funkciju u domaćina. Oni se mogu seliti sa jednog mjesta u genomu na drugo.

Question 48

Uloga transpozonih gena?

Answer 48

Imali su vrlo veliku ulogu i značenje za porijeklo novih gena putem generacije mutiranih jedinki tokom evolucije. Potiču preuređenje DNK, posebno pri genskoj duplikaciji i deleciji. Djeluju na povećanje spontanih mutacija njihovim umetanjem unutar gena i time mijenjaju produkte gena. Kod čovjeka udio transpozonih gena je veći od 50%.

Question 49

Šta su introni?

Answer 49

Introni su dijelovi DNK smješteni između kodirajućih dijelova i istisnutih gena koji pripadaju takozvanim starim genima. Introni pridonose većoj prilagodljivosti.