Osteoporoza COMPLETE Flashcards
Przebudowa tkanki kostnej - etapy
- Reabsorbcja tkanki kostnej w jednostkach przebudowy - osteon (w kosci zbitej) oraz zatoce erozyjnej (kosc gabczasta) przez osteoklasty
- Powstaje jamka erozyjna
- Wypelnienie tkanka kostna
- Mineralizacja
Czas trwania : 3-6 miesięcy, przeciętnie 100 dni
W ciągu roku przebudowa 10% tkanki kostnej
Czynniki regulujące
- Hormonalne (wit D, PTH, estrogeny, testosteron)
- tkankowe (prostaglandyny E2, IGF-1, interleukiny)
- zawartość wapnia w diecie, wysilek fizyczny, pionowa postawa ciala
Wskazniki obrotu kostnego uzywane do
1. Oznaczania Tworzenia kosci
2. Oznaczania resorpcji kosci
TWORZENIE KOSCI
- Fosfataza zasadowa (bALP) - wytwarzana przez osteoblasty. Odpowiada za kształtowanie i mineralizacje osteoidu. Największe stężenie przed okresem dojrzewania. Potem zwieksza sie po menopauzie i chorobie Pageta, osteomalacji. Wskaznik skutecznosci lekow antyresorpcyjnych
- Osteokalcyna BGP - wspomaga mineralizacje osteoidu, reguluje obrot kostny. Najnizsze stezenie wczesnym popoludniem
- Osteonektyna - tk kostna/zębina/cement zeba. Inicuje proces mineralizacji. Zawiera miejsca wiążące kolagen i hydroksyapatyt.
- Prokolagen typu 1(n-koncowe propeptydy) PINP i PICP - wskazniki wczesnej fazy tworzenia kości. Odzwierciedlają liczbe nowo utworzonych cząsteczek kolagenu wbudowanych w tk. kostną. Nieswoiste (wydzielane tez przez tk miękkie)
RESORPCJA KOSCI
-
Kolagen typu 1 ( n i c koncowe telopeptydy)
a)NTX1 - ocena zmian kostnych po menopauzie w leczeniu bisfosfonianami
b)CTX1 - produkt rozpadu kolagenu typu 1 - Fosfataza kwaśna (TRAP) hamowana winianem - uwalniana podczas resorpcji
- Katepsyna K
- kostna sialoproteina (BSP) - adhezja osteoblastow i osteoklastow do powierzchni resorpcyjnej
- pirdynolina PYR i dezoksypirdynolina DPYR - tworzą wiązania stabilizujące włókna, uwalniane podczas resorpcji. PYR oznaczamy w moczu, najwyzsze wartosci rano. PYR:DPYR = 3,5 :1
- Jony wapnia wydalane z moczem
PTH
Hormon wydzielany przez przytarczyce
Funkcje
-Pobudza uwalnianie wapnia z kości
-Pobudza synteze aktywnej wit D3 w nerkach
-Nasila wchłanianie wapnia z przewodu pokarmowego
-Nasila wydalanie fosforanów w nerkach i ich wchłanianie w pokarmowym
Efekty biologiczne
-hiperkalcemia
-hipofosfatemia
-przewaga osteolizy nad synteza kosci
Receptory
PTH1 - obecny w nerkach i kosciach, reaguje na PTH i PTHrP (pth-podobny)
PTH2- obecny w OUN, trzustce, jądrach, reaguje tylko na PTH
Witamina D3 a obrot kostny
Aktywna postać - 1,25(OH)2D3
Wydzielany przy : hipokalcemi, hipofosfatemi
Funkcje
- Wpływa na mineralizacje kości, wchlanianie wapnia i fosforanów z przewodu pokarmowego
-Wczesne etapy różnicowania osteoblastów - pobudza synteze kolagenu oraz fosfatazy zasadowej
-Dojrzałe osteoblasty - pobudza synteze osteokalcyny (mineralizacja osteoidu)
-Osteoklasty - stymuluje synteze RANKL > RANKL pobudza roznicowanie osteoklastow
Szlak działalności osteoklastów
- Osteoprotegeryna OPG - białko TNF, Pełni role wabikowego receptora dla RANKL, fuzja z nim hamuje proces dojrzewania osteoklastów
-Hamuje koncowy etap różnicowania osteoklastow, hamuje aktywnosc dojrzalych osteoklastów, indukuje ich apoptoze - Receptor aktywujący jądrowy czynnik NFkB (RANK- Receptor activator of nuclear factor kb)
- Ligand RANK - RANKL - pobudzenie różnicowania osteoklastów
Czynniki stymulujące dojrzewanie osteoklastów
1. CSF 1- poplipeptydowy czynnik wzrostu
2. PU.1 - czynnik transkrypcyjny
3. RANK
Etapy polaczenia RANK-RANKL
ETAPY
1. Łączy się z receptorem RANK na osteoklastach
2. Interakcja RANKL/RANK
3. Kaskada sygnałowa wewnątrz dojrzewającego osteoklasta
4. powstanie w pełni aktywnej komórki osteoklastu
Sklerostyna
Wytwarzana przez osteocyty, hamuje czynnosc osteoblastów, procesy kosciotworzenia.
jest ujemnym układem sprzężenia zwrotnego kontrolującego kościotworzenie
- Wiązana przez receptory lipoprotein niskiej gestosci LRP4,5,6 na osteoblastach
- Hamuje aktywacje szlaku WNT (kanoniczy) który stymuluje osteoblastogeneze
- Jednoczesnie Hamuje osteoklastogeneze przez inhibicje RANK/RANKL
Badanie densytometryczne - typy badań, metody oceny. wskaźniki i kryteria rozpoznania osteoporozy
Typy badań
1. DEXA - absorpcjometria podwójnej energii promieniowania rentgenowskiego (wiązki pojedyncze/wchlarzowe o dwóch energiach 0,6-2sV). Złoty standard. Określa stosunek masy do powierzchni
- Ilościowa tomografia komputerowa - oznaczenie gęstości mineralnej kości w szkielecie osiowym oraz obwodowym. Określa stosunek masy do objętości. Pozwala na pomiar kości beleczkowatej
- Ilościowa ultrasonografia QUS - określa parametry akustyczne kości. Szacowanie ryzyka złamań
Metody oceny
BMC > bone mineral content, zawartośc minerału tk kostnej
BMD > bone mineral density, gęstość mineralna kości
wskaźniki
Wkaźnik T - liczba odchyleń standardowych od średniej BMD dla populacji referencyjnej w okresie SZCZYTOWEJ MASY KOSTNEJ. Uzywana do oceny osteoporozy u osob po osiagnieciu szczytu
Wskaźnik Z - liczba odchyleń standardowych od średniej BMD, zmniejsza sie wraz z wiekiem.
*Zmniejszenie BMD o jedno odchylenie (spadek Z score o 1 SD) odpowiada zmniejszeniu BMD o 10-12%
W przypadku bliższego konca kosci udowej oznacza 2,6 krotny wzrost ryzyka złamania
W przypadku kręgosłupa 1,6 krotny wzrost ryzyka złamania
Rozpoznanie osteoporozy
1. Pomiar bliższego końca kości udowej (t-score < -2,5 odchylenia standradowego)
2. Densytometria w odc lędźwiowym kręgosłupa - uzupełniająco/ monitorowanie leczenia
WSKAZANIA DO BADAN
1. Weryfikacja wartosci wzglednego ryzyka zlamania
2. Podejrzenie zmniejszenia masy kostnej
3. Weryfikacja wskazan do leczenia wspolczensymi lekami antyresorpcyjnymi
4. Monitorowane leczenia
Osteoporoza - definicja, czynniki ryzyka, powikłania, badanie
Uogólniona choroba szkieletu charakteryzująca się zmniejszoną wytrzymałością kości prowadzącą do wzrostu ryzyka złamań nawet po urazie który prawidłowe kosci nie doznaja uszkodzenia
Dzielona na uogólnioną (pierwotna/wtórna) i miejscową
Rozpoznaje się gdy wartość T-score rowna lub nizsza 2,5 SD
Dotyczy kobiet po menopauzie, mezczyzn >50rz
Czynniki ryzyka
1. Zaawansowany wiek
2. Wątła budowa ciała
3. Niska masa ciała
4. Dodatni wywiad rodzinny ( osteoporoza u matki)
5. Niska masa kostna
6. Uprzednie złamania po niewielkich urazach
7. Menopauza przed 45rz
8. Czynniki srodowiskowe (niedobory Ca, D3, nikotynizm, alkoholizm, niedozywienie)
Powikłania
1. Powikłania zakrzepowo-zatorowe i zakaźne - głównie złąmania bliższego końca kości udowej
2. Złamania kompresyjne w odc piersiowym - Powodują patologiczną kifozę garb wdowi > niewydolnosc krazeniowo-oddechowa
3. Złamania kompresyjne w odc lędźwiowym - zespoly uciskowe nerwów, trudnosc w poruszaniu
badanie
1. Surowica - wapn, fosforany, fosfataza zasadowa, kreatynina
2. Mocz - kalcuria
3. Hormony - estriadol, FSH, LH, testosteron, kortyzol, PTH, GH, 25-OH-D3
4. Markery metabolizmu kosci
5. Badanie densytometryczne kosci udowej
Podział osteoporozy uogólnionej
pierwotna
- niedobór estrogenów (zmniejszenie ekspresji OPG > nasilenie ekspresji RANKL > aktywacja osteoklastów + zwiększenie ekspresji sklerostyny > hamowanie osteoblastów)
- niedobor wit D3 aktywnej postaci (podeszły wiek i niedobor A1hydroksylazy, upośledzenie wchłaniania Ca z przewodu pokarmowego, nadczynnosc przytarczyc)
Cechy
-złamania trzonów kręgów, kości przedramienia (typu collesa), szyjki kosci udowej (90%)
wtórna
-endokryny (Cushing, hipogonadyzm, nadczynnosc tarczycy)
-przewlekłe choroby (nerek, niewydolnosc wątroby, zespoly zlego wchlaniania, RZS)
-stosowanie lekow (GKS, HT, przeciw padaczkowe, hormony, heparyna, leki przeciwkrzepliwe)
Cechy
-schorzenie spowodowane czynnikami innymi niz fizjologiczny proces starzenia lub niedobor estrogenow
-nieoczekiwanaj utracie masy kosci, atraumatycznych złamaniach
-50% u mezczyzn
Osteoporozy inwolucyjne *prezka
POMENOPAUZALNA
osteoporoza uogólniona > pierwotna > inwolucyjna > pomenopauzalna (80%)
Niedobór estrogenów powoduje wzrost aktywności RANKL a spadek osteoprotegryny = stymulacja osteoklastów
Dochodzi głównie do utraty kości beleczkowatej
Obniżenie wzrostu (złamania kompresyjne) oraz kręgów i dystalnej częsci kosci promieniowej
STARCZA
uogólniona > pierwotna> inwolucyjna>starcza (20%)
I SZLAK
Starzenie się > spadek syntezy GH i IFG1 > przebudowa kości > utrata masy kosntej
II SZLAK
Starzenie się > spadek aktywnosci A1 hydroksylazy > spadek syntezy wit D3 > spadek jelitowego wchlaniania Ca2+ > wtórna nadczynnosc przytraczyc (kompensacyjne wydzielanie PTH) > resorpcja kości i utrata fosforanow > utrata masy kostnej
GKS a osteoporoza * prezka
- Zwiększaja apoptoze osteocytów, osteoblastów = spadek kosciotworzenia
- Zmniejszają GH/IFG = spadek kosciotworzenia
- Zwiekszaja roznicownie osteoklastów = reosrpcja kosci
- Zmniejszenie Hormonów płciowych = resorpcja kosci
- Zmniejszenie wchłaniania CA z ukł pokarmowego a wzrost wydalania z nerek = ujemny bilans Ca2+
- Zwiększają proteolize mięśni = miopatie
Osteoporozy pierwotne młodzieńcze *prezka
młodzieńcza
-6-15rz, nieznane przyczyny
-Objawy : złamania trzonów kręgów, kończyn dolnych, zmniejszenie wzrostu, skrzywienia kręgosłupa
wczesnego wieku dojrzałego
-20 a 35 rok zycia, 90% mezczyzni
-Szybki przebieg, opoźnienie lub zahamowanie procesów tworzenia kości, zmniejszona proliferacja osteoblastów
Osteoporozy wtórne - jednostki chorobowe * prezka
hipogonadyzm
-zaawansowane zmiany kostne korelujące ze stopniem rozwoju 3 rzędowych cech płciowych.
-Poziom wapnia i fosforu prawidłowy
-Zanik beleczek kości gąbczastej w główce i szyjce kosci udowej
RZS
-Stymulatory zapalenia jednoczesnie powodują resorpcje kosci (PGE2, IL-6, TNFa, RFT)
-osteoporoza przynasadowa, okolice stawów palców, dłoni, nadgarstków
Zespol Sudecka
-Bóle kończyn + ocieplenie kończyn + ograniczenie ruchomości + zaburzenia naczynioruchowe
-RTG : rozlana/plamista osteoporoza, osteoporoza podchrzęstna, zczieńczenie kości gąbczastej
-przyczyny : uraz, infekcja, neuropatie, zaburzenia oun, zawał
Obliczanie indywidulanego bezwzględnego zagrożenia złamaniem (FRAAX)
Czynniki uwzględzione
-wiek, płeć, wzrost, masał ciała
-przebyte złamania, złamania blizszego konca kosci udowej u rodzicow
-palenie tytoniu, stosowanie GKS, nadmiar alkoholu
-RZS, osteoporoza wtórna
-gestosc mineralna BMD szyjki kosci udowej
Poziomy zagrozenia
A- duze >10%, wymaga leczenia
B - średnie 5-10%, wartosc BMD przesądza o zagrozeniu
C- małe - <5%, profilaktyka
Osteomalacja definicja, przyczyny
To stan upośledzonej mineralizacji substancji organicznej kosci o niezmniejszonej objętości
Prowadzi do zmniejszenia sztywności oraz uginania kości pod wpływem obciążen > trwałe uszkodzenie.
Charakteryzuje się wewnątrzkorową resorpcją kości z tunelami. najwiecej w kosci srodrecza
*Strefa Loosera Milkmanna- poprzeczne linie rozrzedzenia utkania kostnego, chrakterystyczne w zdjeciu rtg
*U dzieci - krzywica (z dodatkowym defektem mineralizacji chrząstki wzrostowej kosci)
PRZYCZYNY
Ogólnie : Procesy chorobowe prowadzące do hipokalcemi i hipofosfatemi
- Niedobór 1,25(OH)2D3 - aktywny metabolit wit D3 - niedostateczna podaż/brak UV/ zaburzony metabolizm/ tubulopatia nerkowa
- Niedobór fosforanów nieorganicznych w plynach pozakomorkowych - TUBULOPATIE - uposledzenie czynnosci resorpcyjnej/wydalniczej cewek nerkowych. Pierwotne - defekty nefronow, Wtorne - nefrotoksyczne leki
- Niedobor wrodzony fosfatazy zasadowej
- Czynniki toksyczne - glin
