markery Flashcards
podział antygenów
I. NEOANTYGENY II. TOEARZYSZĄCE 1 płodowo-zarodkowe 2 łożyskowe 3 transplantacyjne 4 enzymy III. HORMONY IV. NIESWOISTE
wymagania kliniczne
1 odróżnienie zdrowy-chory 2 czułość 3 swoistość 4 swoistość narządowa (prostata, tarczyca) 5 korelacja stęż-zaawansowanie 6 wartość prognostyczna
czyn. ryzyka rak stercza
facet po 50.
historia rodzinna
czy. ryzyka j. grubego
krew w kale
Lynch I i II
mutacje MSH-2, MLH-1, ACP
czyn. ryzyka pierw. rak wątroby
marskość
WZW
alkoholizm
czyn. ryzyka rak piersi
historia rodzinna
mutacje BRCA
wiek
hormony
czyn ryzyka raka jajnika
kobiety po 50.
mutacje BRCA
Lynch II
czyn. ryzyka raka jądra
20-40 lat
historia rodzinna
neo głowy i szyi
SCC-Ag
neo przełyku
SCC-Ag
neo żołądka
CA 72-4
pierwotny rak wątroby
AFP
rak trzustki
CA 19-9
rak j. grubego
CEA
rak piersi
CA 15-3
rak jajnika
CA 125
rak szyjki macicy
SCC-Ag
rak endometrium
CA 125
rak prostaty
PSA
rak jądra
AFP
hCG
LDH
rak pęcherza moczowego
BTA
rak płuca
CEA
CYFRA 21-1
NSE
rak tarczycy
TG
Cal
czerniak złośliwy
S-100B
dodatkowa przydatność AFP
niskie- z. Downa wysokie- uszkodzenie cewy nerwowej marskość WZW pierwotny rak wątroby nienasieniakowate guzy jądra
indeks fukozylacji
AFP L3/AFP
⬆️ guz pierwotny wątroby do 3 cm
beta-hCG
ciąża zaśniad groniasty kosmówczak nienasieniakowate neo jądra nasieniaki jądra
CA 19.9 poniżej 500 IU/ml
pochodna Lewis
marskość wątroby
zapalenia dróg żółciowych
zapalenie trzustki
CA 19.9 powyżej 500 IU/ml
neo trzustki
neo pęch. żółciowego
CA 50
rak trzustki rak j. grubego rak wątrobokom. płuca piersi czerniak ch. autoimmun, marskość
CA 72.4
rak żołądka
rak jajnika
CA 125
nowotwory niezarodkowe jajnika
ciąża
menstruacja
zap. przydatków, wątroby, trzustki
HE 4
rak jajnika nieśluzowy
neo płuc piersi pęch moczowego
brak wpływów hormonalnych
ROMA
CA 125+ HE 4
CA 15.3
rak piersi niezłośliwe zm. piersi, przew. pok. zap. płuc gruźlica rak jajnika niedrobnokom. płuca
rak piersi wszystkie
CA 15.3 CEA CA 27.29 MCA CA 549
SCC-Ag
rak szyjki macicy
neo głowy i szyi
rak płaskonab. płuc
beta-2-M
ch. autoimmun.
zab. odporności
po transplantacji
ziarnica złośliwa
szpiczak mnogi
Markery jako odbicie procesów komórkowych
- PROLIFERACJA (TPS!)
- RÓŻNICOWANIE (CEA, CA, AFP)
- ŚMIERĆ (TPA!)
podział cytokeratyn (fil. pośrednie)
kwaśne 9-20
zasadowe 1-8
cytokeratyny w neo
8
18
19
TPA
st. zap. niezłośliwe zm. płuc, wątroby, mocz-płc rak piersi neo p. pok. neo płuc neo jajnika neo stercza neo pecherza mocz.
TPS (cytoker. 18)
z CA125
z CEA
z NSE
CYFRA 21.1 (cytoker. 19)
tylko n. płaski jednowarstw. rak niedrobnokom. płuca rak płaskonabł. płuca gruźlica marskość neo głowy i szyi neo szyjki macicy
swoista enolaza neuronowa (alfagamma, gammagamma) NSE
uczestniczy w glikolizie beztlenowej glejaki rak drobnokom. płuc! rak grasicy zwojaki nerczak płodowy nasieniak jądra
pro-GRP (prekursor peptydu uwalniającego gastrynę)
rak drobnokom. płuca
niewydolność nerek
HER2 (zewnatrzkom. domena receptora naskórkowego czyn. wzrostu)
rak piersi
hormonowrażliwy niższe
hormononiewrażliwy wyższe
PSA
proteaza serynowa- kalikreina
przerost prostaty
rak stercza
formy PSA
całkowite steż.
frakcja wolna
frakcja związana z alfa1-chymotrypsyną
PSAD
gęstość PSA =PSA /obj. stercza z USG
f/tPSA
niższa w raku
wyższa w gruczolaku
-2 pro-PSA
frakcja fPSA związana z rakiem stercza
ektopowo ADH
rak owsianokom. oskrzela
rak trzustki, płuc, stercza
ektopowo ACTH
rak oskrzela
rak trzustki
rak rdzeniasty tarczycy
ektopowo TSH
zaśniad groniasty (kosmówczak)
ektopowo PTH
rak płuca
kalcytonina
hiperplazja tarczycy
rak rdzeniasty tarczycy
ektopowo: owsiankom., rak piersi
hCG
rak płuca żołądka piersi
czerniak
szpiczak
chłoniaki
⬆️fosfataza kwaśna (sterczowa- PAP)
rak stercza
neo kości
przerzuty do kości
gruczolak stercza
izoenzymy fosfatazy zasadowej
kostny
wątrobowy
jelitowy
⬆️fosfatazy zasadowej kostnej
neo kości
przerzuty do kości
⬆️fosfatazy zasadowej wątrobowej
neo/przerzuty do wątroby (szczeg. z cholestazą)
5’-nukleotydaza
różnicowanie lokalizacji przy wzroście aktyw. fosfatazy zasadowej
⬆️ przerzuty do wątroby
↔️ przerzuty do kości
beta-glukuronidaza
rak trzustki rak j. grubego ch. wątroby małe przerzuty do wątroby rak pęch. mocz ⬆️w moczu
arylosulfataza
rak pęch mocz.
rak j. grubego
aminopeptydaza leucynowa
przerzuty do wątroby
rak głowy trzustki
LDH
⬆️LDH-3, -4, -5 w neo
-5 przerzuty do watroby
⬆️CK-BB
uszkodzenie mózgu
rak prostaty
rak płuca
przerzuty do wątroby
CEA
fosfataza zasadowa
GGT
5’-nukleotydaza
charaktery przerzutów do kości
osteoblastyczny
osteolityczny
mieszany
hiperkalcemia
rak piersi
rak płuca
rak tarczycy
ograniczone zastosowanie
hydroksyprolina OHP w moczu
wskaźnik osteolizy
długo się utrzymuje
pirydynolina PYR w moczu
wskaźnik erozji kości
monitorowanie leczenia przerzutów DPD
C- i N-końcowe telopeptydy kolagenu I
monitorowanie chemioterapii na przerzuty do kości ICTP
kwaśna fosfataza kostna TRACP 5b
przerzuty osteolityczne
osteoporoza
osteomalacje
nadczynność przytarczyc
kostna fosfataza alkainczna BALP
wskaźnik kościotworzenia
przerzuty ze stercza + PSA
osteokalcyna
marker obrotu kostnego
monitorowanie leczenia np raka piersi
N- i C-końcowe propeptydy kolagenu I (P1NP P1CP)
markery kościotworzenia
wysoki stosunek N/C mówi o agresywnych przerzutach
CA 19.9
0-37 U/mL
PSA
0-4 ng/mL
CEA
0-5 ng/mL
CA 125
0-35 U/mL
CA 15.3
0-31.3 U/mL
