Lungu Flashcards
Obstruction er…
…teppa. T.d. COPD og astmi.
Restriction er…
…herpa.
Einkenni sjúklinga með dreifða interstitial lungnasjúkdóma.
- Þurr hósti
- Þurrt brak
- Krónísk hypoxemia.
- Restrictivt mynstur á spirometriu.
Uppvinnsla á interstitial lungnasjúkdómum.
- Rtg. (reticular og/eða nodular mynstur).
- High res. CT
- Spirometria (restrictivt mynstur, þ.e. FEV1/FVC er hækkað eða normal)
- Biopsia til að staðfesta greiningu.
Til hvers benda ground glass breytingar í lungum á high res. CT?
Interstitial lungnasjúkdóms.
Spirometria í astma…
…astmi er obstructivur lungnasjúkdómur og það tekur tíma að yfirvinna þessa obstruction við útöndun. Þess vegna fer FEV1 niður en FVC upp.
Hvernig er spirometria í interstitial lungnasjúkdómum?
- Int. l.sd. eru restrictivir.
- FEV1 er normal (því það er engin obstruction við útöndun).
- FVC lækkar hins vegar því lungun taka minna loft.
- Hlutfallið FEV1/FVC er því ýmist hækkað eða normal.
Meðferð og horfur interstitial lungnasjúkdóma.
Sterar og horfur eru lélegar.
Hvað er acute interstitial pneumonitis?
- Interstitial lungnasjúkdómur af idiopathiskum uppruna, sem hefur verið í gangi í minna en 6 vikur.
- Eftir 6 mánuði kallast þetta idiopathic pulmonary fibrosis.
5 helstu orsakavaldar interstitial lungnasjúkdóma?
- Idipathiskt
- Lyf
- Gigtarsjúkdómar (SLE, RA, SScl.)
- Primary sarcoidosa
- Umhverfisþættir
2 lyf sem geta valdið interstitial lungnasjúkdómum.
Bleomycin (krabbameinslyf)
Amiodarone
(og geislun)
Hvaða 3 gigtarsjúkdómar geta valdið interstitial lungnasjúkdómum?
T.d. SLE, RA og Systemic sclerosis.
Hvaða 5 umhverfisþættir geta valdið interstitial lungnasjúkdómum?
- Asbest
- Hypersensitivity pneumonitis
- Silicosis (crystalline silica duft)
- Berylliosis
- Kol (coal miner´s lung)
Hvað er sarcoidosa? Áhættuhópar.
- Autoimmune sjúkdómur
- Svartir og konur
Einkenni sarcoidosu.
- Allt frá miklum einkennum yfir í einkennalausa.
- Hilar eitlastækkanir á rtg.
- Hypoxemia
- Interstitial lungnasjúkdómur
- Hjartablokk
- Bell´s palsy
- Erythema nodosum
Rannsóknir og greining sarcoidosu (pulm.)?
- Rtg.: Bilat. hilar eitlastækkanir
- High res. CT: ground glass breytingar
- Spirometria: restrictivt mynstur
- Biopsia: non-caseating granulomas
(ef grunur um cardiac sarcoidosu ÁN lungnaaffektionar, þarf MRI hjarta og biopsia úr endomyocardium)
Meðferð sarcoidosu.
Sterar (SÉRSTAKLEGA ef systemic áhrif, fremur en bara lungu).
Methotrexate.
Asbestosis. Meðgöngutími sjúkdóms.
- Eykur líkur á cancer.
- Tekur 30 ár fyrir asbestið að hafa sjúkdómsvaldandi áhrif)
Pleural plaques og/eða mesothelioma á rtg. pulm benda til…
…asbest-útsetningar.
Asbestosis í histologiu.
Sjáum dumbbell bodies.
Ef þú sérð í sögu að sj. hefur unnið við skip/hafnir eða byggingavinnu, þarf að…
…hafa í huga að hann gæti hafa verið útsettur fyrir asbesti! Fylgjast með pleural plaques á rtg. og segja honum að hætta að reykja.
Hvaða stéttir eru í áhættu á að fá silicosis og hvaða efni anda þær að sér?
- Sandblásarar
- Þeir sem höggva grjót.
(efnið er crystalline silica)
Þú sérð hnúta á rtg. í efri lobum lungna, hverjar eru diff. dx.?
Berklar og silicosis.
Hvaða stéttir eru í áhættu á að fá berylliosis?
- Flugmenn
- Þeir sem framleiða rafmagnstæki.
Að hverju þarf að leita hjá sj. með coal miner´s lung?
Caplan syndrome.
- Pulmonary fibrosis og RA.
- Ef arhtralgia, þá leita að RA með anti-CCP og RF.
Hypersensitivity pneumonitis er hvað, meðferð.
- Líka kallað bird fancier´s lung.
- Það myndast granulomas í lunganu.
- Antigen-miðlað og tekur 24-48 klst. eftir útsetningu að fara eða koma.
- Meðferðin er því að taka antigenið (fuglana) í burtu.
- HINT: interstitial lungnasjúkdómur sem kemur og fer eftir því hvar fólk er statt!
Skilgreining á ARDS er…
…non-cardiogenic pulmonary edema. Bjúgurinn orsakast af lekum háræðum.
Hvað gerist í ARDS?
- Háræðar í lungum byrja að leka og vökvinn í interstitium þrengir að alveoli.
- O2 kemst því verr frá alveoli yfir í blóð (er diffusion limited).
- CO2 er hins vegar perfusion limited og kemst því í gegn.
- Ergo: fáum hypoxemiu etc.
Lýstu týpískum ARDS sjúklingi.
- SAS!
- Hypoxiskur
- Móður
- Oft með tilhneigingu til að vera með lekar himnur
- T.d. septiskt sjokk, var nær drukknaður eða mikill skaði á lungum.
- P/A hlutfall undir 200.
Hvað sést á rtg. pulm hjá ARDS sjúklingi?
Lungnabjúgur.
Hvernig er ARDS greint?
Klínískt - hypoxisk öndunarbilun og lungnabjúgur á rtg. pulm.
Hvað þarf að útiloka áður en ARDS greining er sett?
Lungnabjúg á grunni hjartabilunar - taka BNP og echo.
Pulmonary capillary wedge pressure og LV virkni eru hækkuð/lækkuð í hjartabilun/ARDS?
Hækkaður í hjartabilun og LV virkni lækkuð.
Lækkaður/normal í ARDS og LV virkni lækkuð/normal í ARDS.
Meðferð við ARDS (4 atriði).
Sjúklingur í öndunarvél!
- CO2: Hafa tidal volume lágt og öndunartíðni háa (til að fyrirbyggja að CO2 safnist upp)
- O2: auka PEEP (positive end expiratory pressure), frekar en að auka O2 um of.
- Meðhöndla undirliggjandi orsök
- Þvagræsing
Til hvers er PEEP notað og hvað gerir það?
- PEEP stendur fyrir positive end expiratory pressure og er notað í ARDS.
- Það gerir það að verkum að alltaf er þrýstingur inni í alveoli og heldur þannig á móti þrýstingi frá interstitial vef, þar sem er lungnabjúgur sem annars myndi þrýsta alveoli saman og frá háræðinni.
- Þetta hjálpar ekki þeim alveoli sem þegar eru skroppnir saman en heldur þeim opnum sem eru eftir.
Hversu margir hafa astma?
Ca. 5% í hverju þýði.
Pathologia í astma.
- IgE-Mastfrumu miðlað
- Bronchoconstriction OG bólga.
Hvort er astmi restrictivur eða obstructivur?
Obstructivur! (teppa)
Einkenni astma.
- Wheezing
- Mæði og hósti ef virkt astmakast er í gangi
- Atopía og ofnæmi fylgja oft líka
Minnkuð öndunarhljóð og hyperresonance í fullorðnum einstaklingi geta bent til…
…ógreinds astma.
Hvernig er astmi greindur?
- Spirometria sýnir obstructivt mynstur (FEV1/FVC hlutfall er lækkað)
- Reyna að snúa einkennum við með albuterol, ef það tekst ekki, þá er það ekki astmi.
- Ef spirometria er normal en grunur til staðar, reyna að framkalla berkjusamdrátt með methylcholini.
Hvernig er spirometria í astma?
FEV1/FVC hlutfall er lækkað.
Með hverju má snúa astma við?
Beta-agonistum
Með hverju má framkalla astma?
Ach-agonistum
Meðferð við astma.
Skiptist í tvennt: Berkjuvíkkandi lyf - Stuttverkandi beta-agonistar - Langverkandi beta-agonistar Bólgueyðandi lyf - Innöndunarsterar - Leukotriene (...antagonistar?) - Oral sterar
Astmi skiptist í … flokka, eftir alvarleika.
5 flokka I- Intermittent II-IV Persistent mild, moderate, severe V Refractory ef ekkert virkar - Flokkum eftir einkennum að degi/nóttu og FEV1 prósentu.
Meðferð við astma eftir flokkum.
Fer eftir flokkunum fimm.
I - Intermittent: SABA pn.
II - Mild persistent: SABA pn. og innöndunarsterar
III - Moderate persistent: SABA pn., innöndunarsterar og LABA
IV - Severe persistent: SABA, aukinn skammtur af innöndunarsterum, LABA
V - Refractory: Sterar per os.
Hvað gerist ef LABA (langverkandi beta-agonisti) er notaður einn og sér í meðferð við astma?
MÁ ALDREI GERA!!!
Eykur líkur á astmatengdum dauðdaga.
Verður að vera á innöndunarsterum líka.
Meðferð við astmakasti.
- O2 (halda mettun kringum 90%)
- Albuterol og Ipratropium (Atrovent) í nebulizer.
- Sterar per os eða iv
- Mæla PEFR til að fylgjast með framgöngu.
Hvað er albuterol?
Einnig þekkt sem Ventolin eða salbutamol.
Er stuttverkandi beta-agonisti.
Týpískur COPD sjúklingur…
…er yfir miðjum aldri, hefur langa reykingasögu og er kominn með obstructivan lungnasjúkdóm.
COPD er samsett úr “2 sjúkdómsþáttum”:
Bronchitis og emphysema.
Hvað gerist í emphysema (sem er t.d. hluti af COPD)?
Heildarflatarmál alveoli minnkar.
- CO2 situr eftir
- Hins vegar engin breyting á flæði súrefnis og því EKKI hypoxemia.
- Aukið ant-post þvermál vegna notkunar aukaöndunarvöðva
- Pink puffer.
Hvað gerist í bronchitis?
Bólga í loftvegum leiðir til minni upptöku súrefnis.
- Fáum hypoxiu og cyanosu.
- Lungnaháþrýstingur vegna æðasamdráttar í lungum (sem verður vegna hypoxiu)
- pulm. ht. leiðir til hægri hjartabilunar
- ergo bjúgur.
- Blue bloaters.
Hvernig er COPD greindur?
- Spirometria (sýnir obstructivt mynstur, lækkað FEV1)
Meðferð við COPD.
- Stuttverkandi beta-agonisti
- Bæta við langverkandi muscarinskum antagonista (tiotropium).
- Bæta við langverkandi beta-agonistum
- Bæta við innöndunarsterum
- Bæta við PDE4-hemlum
- Bæta við per os sterum.
Fyrir hvað stendur COPDER í meðhöndlun hjá krónískum en stabílum COPD sjúklingi?
C - corticosteroids, t.d. innöndunar, per os, iv.
O - oxygen (ef mettun er undir 88% eða hlutþrýstingur súrefnis undir 55 í Astrup)
P - prevention (bólusetningar og hætta reykingum)
D - dialators (stuttverkandi t.d. tiotropin og albuterol, langverkandi LAMA og LABA, PDE4-hemlar)
E - experimental, ýmislegt í tilraunum.
R - rehabiliation
Hvað stýrir hraða öndunar hjá COPD sjúklingum? Hver á mettunin að vera hjá þeim?
Súrefnismettun! Þeir verða að vera hypoxiskir til að anda!!!
Mettun á að vera 88-92%.
(vanalega er það CO2 sem stýrir öndun en COPD sjúklingar halda í CO2 og því missa þeir þessa stjórnfunksjón).
Hvaða 2 hlutir lengja líf í COPD?
- Halda súrefnismettun milli 88-92%
- Hætta að reykja
3 einkenni versnunar á COPD.
Wheezing
Hósti
Sputum frl.
Uppvinnsla versnunar á COPD.
Rtg. pulm, astrup og EKG (til að útiloka aðrar ástæður).
Meðferð versnunar á COPD.
- Sýklalyf (doxycyclin, azithromycin)
- Berkjuvíkkandi lyf (albuterol og ipratropium)
- Sterar (per os (prednisone) eða iv (methylprednisolon)
- Súrefni - halda mettun milli 88-92%
Wheezing hverfur í sjúklingi sem kom inn með versnun á COPD. Er það gott eða slæmt?
Hugsanlega mjög slæmt - ef öll öndunarhljóð eru meira og minna horfin og sj. er ekki að hreyfa neitt loft!
Hvernig verður transudat fleiðruvökvi til?
Vökvi lekur út úr háræðum.
T.d. vegna hydrostatisks þrýstings í hjartabilun
eða vegna minnkaðs oncostatisks þrýstings.
Hvaða 3 ástönd geta orsakað minnkaðan oncostatiskan þrýsting og þannig transudat fleiðruvökva?
Nephrosis
Gastrosis
Cirrhosis
Hvaða 3 sjúkdómar geta orsakað exudat fleiðruvökva?
Malignant sjúkdómar
Lungnabólga
Berklar
Uppvinnsla á fleiðruvökva.
- Rtg. pulm til að segja af/á
- Myndgreining til að greina hvort þurfi skurðkonsúlt
Ef ekki: - Stinga á og draga út vökva
- Greina í transudat vs. exudat með Lights criteria
- Senda í status og frumutalningu, cytologiu, glúkósi, pH etc. og Grams litun og ræktun
Hvað sést á rtg. pulm hjá sj. með fleiðruvökva?
- Costophrenic hornin eru afrúnnuð, ekki skörp.
- Vökvaborð í lunganu
“Vökva”borð í lunga á rtg. mynd gæti verið eitt af þrennu…
- Hemothorax
- Chylothorax
- Effusion (fleiðruvökvi)
Hvernig ákveður læknir hvort stinga megi á fleiðruvökva hjá sjúklingi?
- Myndrannsókn fyrst, til að athuga hvort þetta er einföld effusion eða flóknari vökvi sem þarf skurðkonsúlt
- Hægt að nota lat. + decubitus rtg., ómun eða CT.
- Ef 1 cm eða minna - bíða.
- Ef loculerað, nota thoracostomy fyrst (dren), ekki stinga.
- Ef sj. er með þekkta hjartabilun, EKKI drena. Bara þvagræsa fyrst og bíða og sjá.
Ef sj. með fleiðruvökva er einnig með þekkta króníska hjartabilun, hvað á að gera?
Ekki stinga eða drenera, heldur byrja á að þvagræsa og sjá hvort vökvinn svarar.
Ef ekki, þá stinga.
Hvaða 3 hlutir eru teknir til greina í Lights criteriu og fyrir hvað er hún notuð?
Lights criteria greinir fleiðruvökva í exudat vs. transudat.
- LDH í vökvanum
- LDH í vökva / LDH í serum
- Total prótín í vökva / Total prótín í serum
Hver er munur á exudat og transudat í Lights criteria?
Í exudati er hellingur af stöffi - hlutfallið “vökvi/serum” verður því nær 1.
Í transudati er ekki stöffið sem er í serum - hlutfallið “vökvi/serum” verður því nær 0.
Gildi í Lights criteria fyrir exudat.
- LDH í vökvanum > 2/3 af normal EÐA - LDH í vökva / LDH í serum > 0,6 EÐA - Total prótín í vökva / Total prótín í serum > 0,5
Gildi í Lights criteria fyrir transudat.
- LDH í vökvanum < 2/3 OG - LDH í vökva / LDH í serum < 0,6 OG - Total prótín í vökva / Total prótín í serum < 0,5
Í hvaða 3 tilfellum á EKKI að stinga á fleiðruvökva?
- Ef vökvinn er jafn eða minni en 1cm
- Ef vökvinn er loculated (setja dren)
- Ef sj. er með króníska hjartabilun.
Wirchow´s triad - fyrir hvað er hann og af hverju samanstendur hann?
3 skilyrði fyrir myndun DVT.
- Venustasi (t.d. rúmlega eða löng flugferð)
- Endothelial skemmdir (t.d. eftir reykingar eða vegna æðaleggja)
- Hypercoagulitet (t.d. vegna æxlis eða oral getnaðarvarnar)
Hvað sést distalt við DVT og hvers vegna?
Bjúgur! Því vökvinn í bláæðinni kemst ekki leiðar sinnar aftur upp til hjartans - og hann fer í staðinn út úr æðinni.
Greining DVT.
Ómun.
Hvað gerist í wedge infarct í lunga?
- Þessi hluti lungans deyr og nekrótíserast, það veldur hemoptysis.
- Ischemia í fleiðru veldur brjóstverk (því fleiðran er ítauguð)
- Lungnaháþrýstingur (því hægri hluti hjartans þarf að dæla gegnum “teppu” sem er blóðtappinn) - getum fengið hægri hjartabilun sekundert.
Hvernig er V/Q mismatch í PE og hverju veldur það?
0% perfusion (ekkert blóðflæði)
100% ventilation/diffusion
Veldur hypoxemiu.
Hvers vegna eykst cardiac output í PE?
- Því vökvi fer út úr lungnaæðunum og veldur aukinni veggþykkt sem aftur veldur hypoxemiu.
- Hemoglobin svarar ekki svona hratt og því eykur líkaminn CO í staðinn (hjartslátt og slagvolume).
Hvers vegna hækkar pH í PE?
Vegna hypoxemiu fáum við tachypnea. Með henni lækkar CO2 og þar með hækkar pH.
Ef Well´s score er lágt, þá…
…pöntum við D-dimer, því pretest probability er lágt.
Hvað er CT angio og hvað þarf að passa fyrst?
CT með IV kontrast.
- Passa nýrnafunksjón!
Hvað er hægt að gera fyrir sjúkling sem er líklega með PE en er líka með hækkað krea?
Hann má ekki fara í CT angio og því sendum við hann í V/Q scan.
Hvða er V/Q scan og hvað þarf að vera normal til að það sé gert?
Þar er borið saman magn isotopa sem er andað inn og sprautað iv. Notað t.d. til að meta PE ef CT angio er útilokað.
Rtg. pulm þarf að vera normal.
Meðferð DVT og/eða PE.
Anticoagulation!
- Heparin fyrst
- Warfarin svo
Hvað blokkar warfarin og hvers vegna þarf að brúa með heparini?
Storkuþætti 2, 7, 9 og 10
Prótín C og S
- Ef warfarin er notað án heparins fyrst, blokkar það fyrst prótín C og S og sjúklingurinn verður HYPERcoagulant
- Allir blóðtappar sjúklingsins VERSNA því!!!
Hvað þarf að brúa lengi með heparini áður en warfarin er notað eitt og sér í blóðtappameðferð?
Í 2-3 daga EÐA þangað til INR er 2-3, hvort sem tekur lengri tíma.
3 týpísk einkenni lungnacancers.
Hiti, þyngdartap, blóðhósti.
Uppvinnsla lungnacancers.
- Rtg. pulm (aðallega til að meta blóðhósta, ekki til að leita að cancer)
- CT scan ef við sjáum tumor grunsamlega fyrirferð.
- Svo biopsiu með bronchoscopiu, EBUS, CT-stýrðri ástungu eða VATS.
- Svo stigun með PET/CT.
- Síðan spirometria og lungnafunksjónstest til að meta fyrir skurðaðgerð.
- Og að lokum meðferð.
Hvað gerum við ef sj. með blóðhósta reynist hafa neg. rtg. pulm?
- Paraneoplastiskt syndrome? Ef já, þá flokkum við það sem lungnacancer.
Hvernig er tumor grunsamlegur hnútur í lunga metinn?
- Stærð: minna en 8 mm
- Yfirborð: smooth
- Reykingar: nei
- Aldur: undir 45 ára
- Kalkanir: já
Ekki gera biopsiu, frekar serial CT.
(og skoða gamlar rtg. myndir!)
Hvenær þarf að gera biopsiu á grunsamlegum hnút í lunga?
- Stærð: meira en 2 cm
- Yfirborð: spikes
- Reykingar: já
- Aldur: yfir 70 ára
Gera biopsiu!
Hvað er stabíll hnútur í lunga?
Hnútur sem hefur ekki breyst í a.m.k. 2 ár.
Small cell lung cancer: áhætta, staðsetning, paraneoplastisk syndrome og meðferð.
- Reykingar
- Centralt
- Paraneoplastiskt: Cushings (ACTH) eða SIADH (ADH)
- Tx: Chemo og geislun
Squamous lung cancer: áhætta, staðsetning, paraneoplastisk syndrome og meðferð.
- Reykingar
- Centralt
- Paraneoplastiskt: Parathyroid hormone related peptide: hypercalcemia
- Tx: Chemo, geislun, skurðaðgerð
Adenocarcinoma í lunga: áhætta, staðsetning, paraneoplastisk syndrome og meðferð.
- EKKI reykingamenn!!! (asbest í staðinn)
- Perifert - getur presenterað með pleural verk
- Paraneoplastiskt: engin
- Tx: Chemo, geislun, skurðaðgerð
Carcinoid lungnacancer: áhætta, staðsetning, paraneoplastisk syndrome, greining og meðferð.
- Tengist serotonin
- Getur verið hvar sem er í lunganu
- Paraneoplastiskt: Serotonin syndrome (flushing, niðurgangur)
- Dx. 5-HIAA í þvagi
- Tx: Chemo, geislun, skurðaðgerð
6 algengustu ástæður skyndilegrar mæði.
Teppusjúkdómar (astmi og COPD) Bráður lungnabjúgur PE Lungnabólga Loftbrjóst Neuromuscular ástæður
Hverjir eru innöndunaraðstoðarvöðvar?
Hálsvöðvar
Brjóstkassi
Kviður
Hverjir eru útöndunaraðstoðarvöðvar?
Innri millirifjavöðvar
Háls
Kviður
Hvert er eðlilegt gildi karla og kvenna í Peak expiratory flow, PEF?
450-600 L/mín. hjá körlum
350-500 L/mín. hjá konum
2 algengustu ástæður blóðhósta.
Bronchitis og lunngabólga.
aðrar eru cancer, aðskotahlutir og trauma, gigtarsjúkdómar og hjartasjúkdómar
Öndunarbilun skiptist í tvær týpur.
Hypoxemic (t.d. í mikilli hæð yfir sjávarmáli eða í h-v inracardiac shunt - blóðflæði er í lagi) og hypercapnic (t.d. COPD)
Nefndu 4 ástæður hypoxemic öndunarbilunar.
Lungnateppa
Lungnabólga
Lungnabjúgur vegna hjartabilunar
PE
Nefndu 5 ástæður hypercapnic öndunarbilunar.
Skert öndunarstjórn vegna heilastofnsáverka/slævandi lyfja Tauga/vöðvasjúkdómar Sjúkdómar í brjóstvegg og fleiðru LLT Aspiration
Meðferð öndunarbilunar.
Beta agonistar, ipratropium, theophyllin
Súrefni fyrir ca. 90% mettun.
Hugsanlega öndunarvél ef meðferð sýnir lítinn árangur.
Hver er skilgreiningin á ARDS? (3 atriði)
- Akút onset (innan 7 daga frá atburði, t.d. trauma, sepsis eða lungnabólgu).
- Bilateral dreiðf infiltröt í lungum, líkist lungnabjúg á rtg. eða CT.
- Ekki hægt að skýra öndunarbilun með hjartabilun/vökvaofhleðslu.
5 algengustu ástæður fleiðruvökva.
Hjartabilun Lungnabólga Cancer PE Skorpulifur
Ef grunur er um bráða brisbólgu og sjúklingur er með fleiðruvökva…
…skal mæla amylasa í fleiðruvökvanum.
7 atriði sem valda vessa/transudat í fleiðruvökva.
Hjartabilun Atelectasis PE Skorpulifur Lágt albúmín (vegna nephrotic syndrome eða vannæringar) Constrictivur pericardit Kviðskilunarvökvi
7 atriði sem valda vilsu/exudati í fleiðruvökva.
Sýkingar Berklar Cancer í lungum og mesothelioma Meinvörp frá æxlum í meltingarvegi Sjúkdómar í kviðarholi (ígerð, brisbólga) Bandvefssjúkdómar, t.d. SLE Áverkar (valda hemothorax, chylothorax)
90% DVT koma frá bláæðum…
…ofan vena poplitea en neðan vena iliaca.
Empyema er…
…gröftur í fleiðruholi og á hann þarf að stinga því sýklalyf ná ekki vel þar inn.
Eosinophilia í fleiðruvökva bendir til… (3 atriði)
Churg strauss syndrome
sveppa- eða sníkjudýrasýkinga
blóðs og lofts í fleiðruholi.
PE eykur fyrst dead space því blóðflæði er hindrað. Síðan…
…myndast atelactasar sem hindra loftun.
Hvernig deyja sjúklingar af PE?
Veldur auknu álagi á hægri hlið hjartans, sem minnkar preload til vinstri hliðar hjarta og CO minnkar.
Við það fellur blóðþrýstingur, blóðflæði í kransæðum minnkar og flutningur O2 til hjarta skerðist - fáum cardiogeniskt shock og MORS.
Djúpur S-takki í S1, T inversionir í leiðslu V3, Q takkar í leiðslu III. Sjúklingur er með…
…hugsanlega PE.
Atriði í Well´s criteria (7).
Klínísk teikn um DVT Engin önnur diff.dx. líklegri HR yfir 100 Hreyfigeta takmörkuð Saga um DVT/PE Hemoptysis Cancer
5 flokkar lungnaháþrýstings skv. WHO.
- Pulmonary arterial hypertension
- PH vegna vinstri hjartasjúkdóms
- PH tengt lungnasjúkdómi og svefntruflunum
- PH vegna blóðtappa/segasjúkdóma
- Annað (t.d. sarcoidosa)
Hver er algengasta ástæða lungnaháþrýstings?
Vinstri hjartasjúkdómur (t.d. míturlokusjúkdómar, aortastenosa, hjartabilun, langvinnur háþrýstingur).
4 lyf sem geta valdið lungnaháþrýstingi.
Aminorex
Fenfluramine
Amfetamín
Kókaín
Einkenni lungnaháþrýstings.
Vaxandi mæði við áreynslu, þreyta og slappleiki.
Seinna: Svimi við áreynslu, brjóstverkur, hjartaónot, bjúgur á fótum, yfirlið.
Greining lungnaháþrýstings.
Fyrst hjartaómun (sjáum t.d. stækkun á hægri hjartahólfum etc.)
Svo hægri hjartaþræðingu.
Hver er normal þrýstingur í slagæðum og hver er hann í lungnaháþrýstingi?
Normal er ca. 15mmHg.
Er háþrýstingur ef yfir 25 í hvíld eða 30 í áreynslu.
Meðferð við lungnaháþrýstingi, eftir WHO flokkum.
- Flokkur 1, pulmonary arterial hypertension.
Sérhæfð lyf. Stuðningsmeðferð með þvagræsingu, súrefni og stundum blóðþynningu. - Flokkur 2, vinstri hjartasygdom og flokkur 3, vegna kæfisvefns og lungnasygdomme - undirliggjandi orsakir!!
- Flokkur 4, PE - blóðþynning!
Hvað er idiopathic pulmonary fibrosis? Tíðni, einkenni, greining, meðferð.
- Tíðni eykst með aldri, algengara hjá kk
- Eink.: hægt vaxandi mæði og hósti
- Dx.: útiloka aðra interstitial lungnasjúkdóma, CT (sjáum subpleural honeycombing og bronchiectasis, ekki ground glass). Berkjuspeglun til að útiloka sýkingu.
- Meðferð: Takmörkuð og horfur eru lélegar. Meðhöndla kæfisvefn og lungnaháþrýsting.
Pirfenidone eina lyfið?
Hvað er emphysema?
Stórt, loftfyllt holrými distalt við terminal bronchiolur, vegna eyðingar á alveoli. Greint með myndgreiningu.
Hvað gerir lyfið Pirfenidone?
Hemur myndun TGF-beta og þannig fíbrósumyndun.
Hægir á framgangi idiopathic pulmonary fibrosis.
4 granulomatous sjúkdómar í lungum.
Berklar
Sarcoidosa
Hypersensitivity pneumonitis
Aðskotahlutir
4 stig sarcoidosu.
- Bara hilar eitlar
- Eitlar OG interstitium
- Fibrosa í lungum
- Lokastigs lungnasjúkdómur með fibrosu og honeycombing
Skilgreining á versnun á COPD.
- Aukin mæði, hráki eða litbreyting á hráka.
Aðaldánarorsok í COPD.
Öndunarbilun og hjarta- og æðasjúkdómar, lungnacancer.
Ipratropium bromide er…
…andkólínvirkt berkjuvíkkandi lyf. Oft notað með beta2 agonistum vegna samlegðaráhrifa, í COPD og astma.
4 merki um alvarlegri lungnabólgur.
Öndunarbilun
Íferðir í báðum lungum
Ónæmisbældur sjúkingur/með langvinnan sd.
Sýktur fleiðruvökvi
Fyrirferð í lunga með lofti og vökvaborði á rtg., bendir til…
…ígerðar í lunga. Kemur oftast í kjölfar aspirasjónslungnabólgu.
Hvað er superior vena cava syndrome?
Obstruction í SVC vegna mediastinal tumors, oftast squamous cell carcinoma.
Fáum facial fullness, bjúg á höndum og í andlit, þandar venur á brjóstkassa og hálsi.
Hvað er Horners syndrome?
Invasion verður hjá apical tumor inn í sympatisk taugahnoð - fáum unilateral anhydrosis, ptosis og miosis.
Hvað er pancoast tumor og hvaða syndrome tengist hann?
Er apical tumor sem vex inn í taugarætur C8 og T1-T2 og veldur þannig verk í öxl sem leiðir niður í hendi.
Tengist Horners syndrome í 60% tilfella.
Skilgreining á kæfisvefni.
Amk 5 öndunarhlé/klst. ásamt klíník.
Hvert hlé amk 10 sek.
Algengi og orsakir kæfisvefns.
10-20% á Vesturlöndum.
Stafar af endurtekinni lokun fyrir loftflæði í efri hluta loftvegar, samtímis því að sj. reynir að anda. Offita er áhættuþáttur.
Helstu einkenni kæfisvefns.
Hrotur, öndunarhlé, nætursviti, þreyta, dagsyfja.
Fólk með sögu um TIA/stroke eða DM2 skyldi spyrja um…
…einkenni kæfisvefns!
Meðferð kæfisvefns.
CPAP (yfirþrýstingur á innöndunarlofti) og fræðsla.
