Landschappen van West-Europa: Open Fields

Question 1

Open fields landscapes

Answer 1

In regio’s met relatief rijke löss-, leem- of kleigronden en een vlak of golvend reliëf zijn in de Middeleeuwen vrijwel vlakdekkende open akkerlandschappen ontstaan
“de graanschuren van Europa”
Grote ruimtelijke variatie
Lange ontstaansgeschiedenis
Koppeling fysieke en sociale landschap

Question 2

Verband fysische geografie en het cultuurlandschap

Answer 2

Vlak of golvend terrein + rijke bodem = vlakdekkende open fields
Vlak of golvend terrein + arme bodem: kleine open fields
Sterk golvend terrein = geen open fields (enclosed)

Question 3

Verspreidingsbeeld open fields

Answer 3

Löss-, kei-, leem- en krijtverweringsgronden Zuidwest-Engeland, bekken van Parijs, Duitsland, Denemarken, Midden- en Zuid-Zweden, Polen, Hongaarse bekken, Donaulaagte, Noord-Italië, bekkens en laagvlaktes van Spanje, Portugal, Zuid-Italië, Macedonië, Griekenland en Bulgarije, steppegronden Oekraïne

Question 4

Verspreidingsbeeld kleine open fields

Answer 4

Zandgronden Noordwest-Europa

Question 5

Feeding the city

Answer 5

Sterk verbonden met grote Middeleeuwse steden voor de voeding van de sterk groeiende bevolking. Ook zijn ze sterk verbonden met geconcentreerde agrarische dorpen en landbouwsystemen met individuele en collectieve kenmerken. Er werd veel samengewerkt
Seizoensgebonden, sterk cyclisch karakter (de seizoenen bepaalde het ritme van het leven)

Question 6

Werkpaardenlandschappen

Answer 6

Veel paarden in de akkerbouwgebieden vroeger in West-Europa om de zware gronden te kunnen ploegen

Question 7

Field systems, een drieledig begrip

Answer 7

1. De fysieke inrichting van het cultuurland
2. Landbouwkundig gebruik van het cultuurland
3. Sociale organisatie van cultuurland en landgebruik (de mens)

Question 8

De fysieke inrichting van het cultuurland

Answer 8

Individuele velden, percelering, perceelscheidingen, wegenpatroon

Question 9

Landbouwkundig gebruik van het cultuurland

Answer 9

Vruchtwisselingssysteem, gewassen, begrazing, grondbewerking, bemesting, oogstmethoden

Question 10

Sociale organisatie van cultuurland en landgebruik

Answer 10

Organisatievorm grondgebruik, rechtsverhoudingen, eigendom, pacht, erfrecht, collectief vs privégebruik

Question 11

Kenmerken open fields

Answer 11

Vaak onzichtbare perceelsgrenzen, hierdoor een open landschap (vaak greppels of andere vormen van scheidingen)
Een of meer aaneengesloten en begrensde akkercomplexen rond een dorp
Hoofdfunctie: akkerbouw
Nevenfunctie: beweiding
Talrijke akkerpercelen van meerdere eigenaren door elkaar heen liggend
Combinatie van privaatrechtelijke en publieksrechtelijke rechtsverhoudingen
Combinatie van individueel en collectief gebruik

Question 12

Fases open fields

Answer 12

1. Ontstaan en uitbouw open fields (10e-13e eeuw)
2. Veranderingen in het landgebruik voor de open fields (14e-15e eeuw)
3. Het verdwijnen van de open fields (16e-20e eeuw)

Question 13

Het landschap vóór open fields

Answer 13

Uitgestrekte bossen met kleine nederzettingen. Op de rijke gronden wordt uiteindelijk zoveel mogelijk land als akkerland gebruikt, bos wordt gekapt en de productie groeit. Op een zeker moment worden kleine individuele akkers samengevoegd in één groot akkercomplex (Vlaanderen, accra naar kouter)

Question 14

Diesstelsel

Answer 14

Eén of twee jaar akkerbouw, gevolgd door zes tot acht jaar dries

Question 15

Tweeslagstelsel

Answer 15

Akkerland gesplitst in twee delen, ene deel ingezaaid met (zomer)graan, andere deel ligt braak

Question 16

Infield-outfieldsysteem

Answer 16

Verdeling van cultuurland in intensief en extensief gebruikt land: vaak kleine hoeveelheid akkerland en grote hoeveelheid braak

Question 17

Aanleidingen ontstaan open fields

Answer 17

Sterke bevolkingsgroei in de Volle Middeleeuwen waardoor de voedselbehoefte stijgt en daardoor ook meer bouwland
Sterkte toename van bouwland ontginningen zorgde voor de aaneengroei van voorheen verspreid liggende akkers waardoor de bereikbaarheid tussen individuele akkers steeds lastiger werd
Schaduw en randeffecten van omheiningen zorgde voor oogstverderving
Verspreid liggende bebouwing zat uitbouw en efficiënt gebruik van akkerland in de weg
Verspreid liggende nederzettingen lagen vaak op de goede kwaliteit grond die nodig was voor nieuw akkerland

Question 18

Drie samenhangende processen

Answer 18

1. Verdorfung
2. Verzelgung
3. Vergetreidung

Question 19

Verdorfung

Answer 19

Concentratie van bebouwing (dorpsvorming)

Question 20

Verzelgung

Answer 20

Concentratie van akkers in twee of drie akkercomplexen (zelgen); verplichte collectieve vruchtwisseling (Flurzwang)
Introductie drieslagstelsel (10e-15e eeuw)

Question 21

Drieslagstelsel

Answer 21

Wintergraan - zomergraan - braak
Vanwege beweiding dienen velden omheind te zijn

Question 22

Vergetreidung

Answer 22

Intensivering van de vruchtwisseling in de richting van een zo hoog mogelijke graanproductie
Focus op grootschalige graanteelt

Question 23

Flurzwang

Answer 23

Verplichte deelname vruchtwisselingsstelsel
Gevolg van de overgang van kleine familiegehuchten naar grote dorpen met talrijke families maakte collectieve afspraken en verzakelijking onvermijdelijk

Question 24

Veranderingen in het landgebruik van open fields

Answer 24

Vanaf de late Middeleeuwen was er intensivering van de akkerbouw:
Introductie groenbemesters en voedergewassen
Tweeslagstelsel zonder braak: zomergraan en wintergraan
Intensivering bemesting
14e-15e eeuw

Question 25

Het verdwijnen van de open fields

Answer 25

16e-20e eeuw, van akkerbouw naar veeteelt (enclosures)
Redenen:
Verhoging van de graanproductie per ha
Toenemende aanvoer graan uit andere streken
Nabijheid stedelijke markten
Toename invloed grootgrondbezit
Vooral gebeurt in Engeland, ook in West-Frankrijk en België

Question 26

Functies van omheiningen

Answer 26

Markering overgang privébezit naar publieke ruimte
Markering eigendomsgrenzen tussen privépersonen
Binnenhouden vee
Tegenhouden wilde dieren
Markering van grondgebruikseenheden
Markering politieke grenzen
Markering religieuze grenzen
Productie van gebruikshout, loofvoeder, vruchten etc.

Question 27

Europees verspreidingsbeeld bocagelandschappen

Answer 27

Meer in heuvelland en middelgebergte dan laagvlakte
Vaak in geaccidenteerd terrein
Vaker op arme zure gronden
Atlantische kuststreken
Kleinschalig dekzandlandschappen NW-EU

Question 28

Vijf hoofdcategorieën omheiningen volgens Müller

Answer 28

1. Heggen / hedges
2. Houtwallen / Hedge banks
3. Hekken / fences
4. Wallen / earthbanks
5. Muren / stone walls

Question 29

Aanleg en beheer van heggen

Answer 29

Heggen afzetten (hakhoutbeheer)
Heggen vlechten
Heggen leggen

Question 30

Vlechten heggen

Answer 30

Vlechtheg met buigspoor
Heg van meidoorn waarvan de takken op jonge leeftijd opzij zijn gebogen om te worden vervlochten met naastliggende struiken

Vlechtheg met knikspoor
Heg van meidoorn waarvan de takken op jonge leeftijd opzij zijn geknikt om te worden vervlochten met naastliggende struiken

Question 31

Variatie heggen

Answer 31

Boom- en struiksoort
Hoogte
Snoeiwijze
Afzetten/vlachten/leggen

Question 32

Genese en ouderdom bocage-landschappen

Answer 32

Pre-protohistorische ontginningen (reaves, celtic fields)
Middeleeuwse ontginningen (ancient countryside)
Tudor enclosures (16e-17e eeuw)
Parlimentary enclosures (18e-19e eeuw)

Question 33

Dartmoor reaves

Answer 33

Field system met stonewalls uit de Bronstijd

Question 34

Stimulans ontstaan kleinschalige landschappen

Answer 34

Vanaf de 16e eeuw door de omschakeling van akkerbouw naar veehouderij
Redenen:
Prijzen veehouderijproducten stijgen sneller dan akkerbouwproducten, hierdoor van openfields naar enclosures
Omzetting collectief gebruik naar privaat gebruik
Omzetting collectief omheinde gezamenlijk akkercomplex naar kleinschalig verkavelde en individueel omheinde weidegronden
Grootgrondbezitters dwingen het af