Kafli 8

Question 1

Efni í dag

Answer 1

• Kafli 8 og 9:
  ○ Efri fullorðinsár og dauðinn sem hluti af þroskaferli
• Kenningar, líkn og andlát.
• Rifja upp og ræða fræðsluþátt um velferð eldri borgara.
  Umræða og verkefni.

Question 2

Breytingar

Answer 2

• Ýmislegt breytist þegar við eldumst
• Breytingar
  ○ líffræðilegar
  ○ sálrænar
  ○ félagslegar –
  □ breytt hlutverk
  mismunandi í ólíkum samfélögum

Question 3

Hugtakanotkun - öldrun?

Answer 3

• Öldrun - - hugtak tengt við hnignun og dauða, líffræðilegt ferli frá fæðingu
• 60-75 yngir aldraðir, 75-85 eldri aldraðir, 85 + elstu
• Lífið - Þroski og eða afturför?
• Úthald og seigla – recilience
  Hagir líðan – rannsókn 2020- afstaða eldra fólks

Question 4

Hvernig getum við brugðist við færnitapi?

Answer 4

• Með því að velja að gera sem mest úr (hámarka) og koma með eitthvað í staðinn, (aðlaga). (Baltes & Smith, 2003).
• “ Selection, optimization, compensation “.
  Fólk sem velur, hámarkar og aðlagar eru meðal þeirra sem líður betur og er meira í takt við tilveruna.

Question 5

Félagslegir þættir

Answer 5

• Hlutverk breytast – t.d. starfslok.
• Hraðar breytingar í samfélaginu.
• Mikilvægt að halda sjálfstæði sínu og ráða yfir eigin lífi.
• Þjónusta – umhverfi.
  Viðhorf samfélags hefur áhrif á vellíðan.

Question 6

Aldarðir eru ekki einslitur hópur

Answer 6

• Þriðji aldurinn
  ○ áhersla á sjálfseflingu og það að lifa lífinu.
• Fjórði aldurinn:
  meiri þjónusta vegna vaxandi heilsuleysis.

Question 7

Þroskakenning Eriksen

Answer 7

• Áttunda og síðasta þrepið
  ○ (integrity vs. despair - sátt eða örvænting)
  ○ Að á efri árum skipti það máli að geta litið til baka á sitt líf í góðri sátt
  Annars verður vanlíðan og örvænting hlutskipti þess aldraða

Question 8

Hlédægnikenningin

Answer 8

• Einstaklingar draga sig sjálfviljugir í hlé frá samfélagslegum skyldum
• Samfélagið dregur sig frá einstaklingum með því að taka af þeim skyldur og hlutverk
  ○ Þetta er gagnkvæmt og heppilegt fyrir báða aðila ?
• Aldraðir eiga að hætta að vinna og leyfa yngra fólkinu að taka við þeirra skyldum og störfum
  Eðlilegt að aldraðir missi sjálfstæði, einangrist og missi áhuga á umheiminum

Question 9

Um hlédægnikenninguna

Answer 9

• Hentug þeim sem vilja losna undan skyldum
• Skapar rými til að sinna áhugamálum
• Styður við áherslur á þörfina fyrir þjónustu
• Ekki allir vilja draga sig í hlé
• Alhæfing um stóran hóp og mismunandi þarfir/vilja
  Fangar ekki ólíka efnahags og félagslega stöðu fólks

Question 10

Athafna-/ virkni kenning

Answer 10

• Farsæld byggir á virkni, þátttöku, fylgjast með og miðla
• Tengsl milli athafnasemi og lífsánægju/gæða
• Vinna gegn hrörnun, með virkni
  Viðhalda félagstengslum og þátttöku

Question 11

Athafnakenning

Answer 11

• Viðhalda sjálfsmynd
• Sálrænn aldur vs. Líkamlegu aldur
• Halda stöðu og virki – farsæl öldrun
• Sumir vilja draga sig í hlé
• Félagslegur þrýstingur, t.d. um vinnumarkað eða virkni almennt
  Fólk hefur ekki alltaf stjórn á aðstæðum sínum

Question 12

Skiptikenning

Answer 12

• Samskipti, félagsleg skipti (markaður)
• Gefa og þiggja,
• Leitar jafnvægis milli aðila / innan kerfis ( kynslóða
• Minnkandi þörf og geta með hækkandi aldri
• Foreldri- fullorðinn, ávinningur – kostnaður, tilfinningar-fjárhagsleg skipti
  Óstöðugleiki /ójafnvægi = einangrun og skert lífsgæði

Question 13

Gráa hagkerfið

Answer 13

• Fjöldi- fjölgun eldra fólks
• Heilsufar – virkni – kjósendur
• Hagkerfi, lífeyrir, tekjur, skattar, atkvæði, áhrif, hagsmunahópur
• Menningarlíf og þátttaka
• Atvinnulíf, eignir og fyrirtæki
• Þátttaka – m.a. í stjórnmálum
  Heilsubrestur - ??

Question 14

Feminísk sjónarmið

Answer 14

• Aldraðir eiga að njóta jafnréttis,
  ○ sértækar aðgerðir þarf til
• Staða kynjanna er ólík.
  ○ Félags-, efnahagslega (aldur/ tekjur/þjónusta)
• Ójafnræði aðgerða – yngri/ eldri konur
  Lægri tekjur kvenna, minni eftirlaunaréttindi, mismunun !

Question 15

Lyklar vellíðunar

Answer 15

Eden hugmyndafræðin leggur áherslu á mikilvægi þess að lifa í samfélagi frekar en að lifa við einmannaleika, að daglegt líf hafi tilgang og dragi úr leiða og að upplifa sjálfstæði fremur en vanmáttarkennd.

Question 16

Samfellukenning

Answer 16

• Samfelld þróun persónuleikans, skap, markmiða og tómstunda, sjálfsmyndar
• Halda félagslegum hlutverkum – eftir starfslok
• Sjálfræði, njóta lífsins, allir einstakir
• Heima sem lengst, halda í fyrri lífstíl, siði og venjur
  Einstaklingsmiðuð þjónusta og viðhorf

Question 17

18-59 ára: Aðlögun, virkni og færni

Answer 17

• Tilgangur: Að meta styrkleika og þörf fyrir aðstoð á mikilvægum sviðum aðlögunarhæfni einstaklings
• Mælikvarðar:
  ○ Vinir
  ○ Maki (ef við á)
  ○ Fjölskylda
  ○ Menntun (ef við á)
  ○ Atvinna (ef við á)
  Samsett niðurstaða, meðaltal aðlögunarfærni