Kafli 3 Flashcards
Hver var Jean Piaget?
Hann var svissneskur þróunarsálfræðingur og menntaður í líffræði og heimspeki. Hann setti fram þróun á getu barna til að skilja umheiminn. Piaget er lýst sem föður þroskasálfræðinnar og er eitt þekktasta nafnið í þroskasálfræði. Vitsmunaþroski.
Hvað er vitsmunaþroski?
Vitsmunaþroski byggir á hvað maður getur/hæfni. Sumt er meðfætt og annað lært en að mestu leiti lærður. Greind einstaklings til að skilja og gera sér mynd af ytri veruleika innra með sér.
Hugtak Piaget Skemu
Skemu eru hegðunarmynstur á fyrstu tveimur árunum.
Hugtak Piaget Umbreyting
Umbreyting felur í sér hugsunarferli
Hugtak Piaget Aðlögun
Aðlögun er aðhæfing og samlögun
Hver er kenning Piaget um vitsmuna?
Hann taldi að börn þróuðu með sér kerfi sem er vitsmuni/skemu. Um leið og þau kynnast nýjum aðstæðum eða umhverfi.Hvernig við lærum um ný fyrirbrigði, flokkum og aðgreinum áreiti.
Hugsun barna í 4 stigum samkvæmt Piaget?
- Skynhreyfistig 0-2 ára.
- Foraðgerðastig 2-7 ára
- Stig hlutbundinni aðgerða 7-12 ára
- Stig formlegra aðgerða 12–
- Skynhreyfistig 0-2 ára
Nýburinn notar skynfæri og hreyfifærni sína til þess að kynnast og kanna umhverfið sitt. Í byrjun er nýburinn háður ósjálfráðum viðbrögðum þegar hann kannar umhverfið sitt og svo við lok stigsins þá hefur barnið öðlast vitsmuna sem segir því að hlutur sé til þó að hann sé kominn á annan stað. Varanleiki hluta.
- Foraðgerðastig 2–7 ára.
á þessu stigi fer barnið að þróa hugtök og tungumál og þá er barnið ekki bara háð skynfærum og hreyfifærni því þá getur barnið spurt spurninga og vitað umhverfið sitt betur. Það er farið að hugsa í Symbolic thoughts en ekki logical thoughts. Þau trúa að allt sem hreyfist er lifandi og allt sem er sýnilegt sé raunverulegt. Barnið getur ekki sett sig í spor annarra eða skilið að aðrir séu með annað sjónarhorn eða skoðanir.
Hvað er Symbolic Thoughts?
Það er þegar barnið notar leik sinn til þess að skilja umhverfið. Á foraðgerðastigi 2-7ára.
- Stig hlutbundinna aðgerða 7-12 ára.
Nú hefur færni barnsins til þess að hugsa og meta þróast mikið. Það getur hugsað um fleiri en eina hlið málsins og sett sig í spor annarra og getur hugsað á rökræni hátt. Þau geta leyst vandamál en oftast þegar hlutirnir eru bara sýnilegir eða raunverulegir.
- Stig formlegra aðgerða 12 ára og eldri
Barnið/einstaklingurinn er núna orðinn fær um abstract hugsun. Hann skilur hugtök sem eru ekki í núinu, snertanleg eða sýnileg og hann hugsar í tilgátum. Hvað er mögulegt eða ómögulegt? Piaget var ekki sannfærður um að allir einstaklingar myndu ná þessu stigi.
Hver var Lev Vygotsky?
Vygotsky var rússneskur sálfræðingur sem lagði áherslu á tengsl einstaklings við aðrar manneskjur þegar það kemur að vitsmunaþroska = félagsleg tengsl. Ólíkt Piaget sem sagði að tengsl einstaklings er við sérhvert fyrirbæri. Vygotsky taldi að félagsleg samskipti og menning væru lykilatriði í þroska og námi barna. Hann sagði að börn hugsi upphátt.
Kenning Vygotsky
Hann sagði að málþroski er mikilvægur í vitsmunaþroska hvers einstaklings því að einstaklingurinn er háður tungumálinu í hugsun sem sagt til þess að spyrja spurninga og draga ályktanir. Börn verða að hafa eitthvað tungumál til þess að hafa skoðanir.
Hver er skilgreiningin á námi?
Nám á sér stað þegar við nemum eitthvað. Nám er breyting á hegðun vegna reynslu eða endurtekninga/þj+alfun/æfing til lengri tíma. En breytt hegðun á ekki bara við í gegnum nám heldur líka í samspili þroska og líffræðilega þátta. Við lærum að að hlaupa eftir að við lærum að labba = þroski.
Atferlisstefna?
Það er sálfræðileg kenning og nálgun sem leggur áherslu á sjáanlega hegðun frekar en innri hugsun, tilfinningar eða meðvitaða reynslu. Helstu hugmyndir atferlisstefnunnar er viðbragðsskilyrðing og virk skilyrðing.
Hvað er viðbragðskilyrðing?
Það er nám þegar tvö áreiti eru tengd saman. Þetta er ein helsta kenning atferlisstefnunnar og var fyrst þróuð af Ivan Pavlov, rússneskum lífeðlisfræðingi. Fræg tilraun með hundum sem Pavlov setti fram. Þegar bjöllurnar hringdu þá kallaði það fram slef hjá hundinum því hundurinn hafði lært að þegar eigandinn hringir bjöllunni þá væri að koma matur. Þetta kallast skilyrðing. Svarar áreiti - bjallan, með nýjum hætti - sleif, því þetta þýðir matur.
Virk skylirðing?
Það er nám sem á sér stað þegar hegðun er mótuð af afleiðingum hennar – annaðhvort með umbun (jákvæð styrking) eða refsingu. Þessi kenning var þróuð af B.F. Skinner, einum af helstu atferlisfræðingunum. Í virku skilyrði lærir lífvera að tengja hegðun við afleiðingar. Hegðun sem hefur jákvæðar afleiðingar eru líklegri til að endurtaka sig og öfugt þá með hegðun sem hefur neikvæðar afleiðingar.
Styrking - virk skilyrðing
Jákvæð styrking - barn fær hrós fyrir að taka til - eykur hegðun
Neikvæð styrking - taka verkjatöflur og verkurinn hverfur - eykur hegðun
Hver eru gagnrýnin á atferlisfræði?
Gagnrýni á atferlisfræði er vegna of þröngur skilningur á meinlegri hegðun, hugsun og tilfinningum.
Hvað er félagsnámskenningin?
Albert Bandura setti þessa kenningu fram. Hún felst um það hvernig við lærum af örðum. Við lærum ekki bara af reynslu heldur líka að fylgjast með og trúa á sína eigin getu. Ef fólk hefur ekki trú á því að geta náð markmiðum sínum þá eru afar litlar líkur á því að þeim tekst að ná markmiðinu. Bandura segir að það skipti máli hvernig maður talar við sig. Ef ég segi ég get þetta þá er ég l+iklegri til þess að geta það.
Við hvaða kenningu getur maður líkt við Bóbó dúkku tilraunina?
Félagsnámskenninguna því hún felst í því að læra hegðun með því að fylgjast með einhverjum. Þegar börnin horfðu uppá fullorðna lemja dúkkuna þá gerðu þau það sama.
Hvað er mannlegur vilji?
Mannlegur vilji er þegar einstaklingur tekur ákvörðun um eitthvað sjálfur og hvað hann gerir. Tekur ákvörðun, stefnir að markmiði og hefur stjórn á eigin lífi. Andstæðan að við séum að bregðast við áreitum eins og vélmenni.
Hvað er atbeini?
Það er getan til að hafa áhrif á eigið líf og umhverfi með meðvituðum og sjálfráðum hætti. Getan til að koma einhverju í framkvæmd til að ná markmiðinu sínu. Fólk situr þetta ferli á stað með persónulegum atbeina til að láta einhvað gerast sem það langi að gerist. Ef fólk hefur ekki atbeina þá er eins og fólk hafi ekki nein markmið.
Hvert er lykilhugtak Bandura?
Að hafa trú á eigin getu.
Hver er munurinn á sjálfsmynd og sjálfsvirðingu?
Sjálfsmynd er hvernig einstaklingur skilur og sér sjálfan sig í heild, hvernig hann lýsir sjálfum sér sem manneskju. Ef maður hefur ekki trú á sjálfum sér þá er ekki mikil sjálfsmynd. Aukið trú á eigin getu eykur trú á eigin sjálfsvirðingu.
Sjálfsvirðing er ekki sami hlutur. Annað er trú á eigin getu og hitt um trú á eigin verðleikum. Hversu jákvætt eða neikvætt við metum okkur sjálf – tilfinningaleg viðhorf okkar gagnvart eigin sjálfsmynd. Aukið trú á eigin getu = aukin sjálfsvirðing.
Fjórar stoðir félagsnámskenningarinnar?
Eigin reynsla af því að takast.
Herminám - að horfa á aðra takast
Sannfæring annarra - aðrir sannfæra mig um að ég geti þetta.
Líkamleg og tilfinningaleg líðan hverju sinni.
Eigin reynsla af að takast
Best er að skipta verkefninu niður í litla hluta og leysa þau fyrst. Þegar okkur mistekst er mikilvægt að halda að maður hefur mistekst því ég var ekki komin með nógu mikla reynslu frekar en að hugsa að ég geti þetta ekki. Mikilvægt að muna eftir árangrinum ekki mistökum.
Herminám
Herminám lýsir því hvernig fólk lærir með því að horfa og fylgjast með öðrum og herma síðan eftir henni (eða forðast). Þetta hefur samt minni áhrif en eigin reynsla. En það skiptir máli hvort fyrirmyndirnar sem þú ert að fylgjast með haldi áfram þrátt fyrir erfiðleika.
Lík fyrirmynd?
Ef við teljum okkur vera lík fyrirmyndinni þá höfum við meiri trú á því að við getum gert það sama. Við lærum mest að þeim sem við telji geta gert svipað eða minna en við. Og af þeim sem geta lítið í fyrstu að verkefnu en ná svo miklum árangri í endann. Þá teljum við að við getum gert það sama.
Sannfæring.
Aðrir sannfæra okkur. Börn sannfærast best ef þeim er sagt að þau hafi hæfileikann til að klára verkið meira en hrós. Betra að tala um það sem tekst heldur en að gagnrýna það sem tekst ekki. Besta leiðin til að sannfæra einhvern er að vita styrkleika þess sem við viljum sannfæra. Eigin reynsla er betra en samanburður við aðra.
Líðan (líkamleg og tilfinningaleg)
Ef okkur líður vel þá er líklegra að við tökumst þetta.
Hugræn atferlismeðferð (HAM)
Hugræn atferlismeðferð er meðferð sem sameinar hugræna sálfræði - hvernig við hugsum og atferlissálfræði - hvernig við hegðum okkur. Aron T. Beck þróaði sérstaka meðferð við þunglyndi sem lagði áherslu á að tilfinning sé afleiðing hugsunar. Þér líður eins og þú hugsar. Atburður - hugsun - tilfinningaviðbrögð. Dæmi: ef ég er tekin útaf í hálfleik og hugsa að það sé því ég var léleg að þá verð ég leið. En ef ég hugsa að þetta sé því ég var tæp í ökklanum þá verð ég fegin að hafa ekki meiðst.
Hvað er HAM?
Hugsanir, tilfinningar og hegðun hafa gagnkvæm áhrif á hvort annað. Ef við breytum hugsunum og/eða hegðun, getum við haft áhrif á tilfinningar okkar. Tilfinning og hegðun er afleiðing hugsunar. Grunnur þessarar meðferðar er að hægt sé að breyta andlegri vellíðan með því að hugsa rétt og jákvætt. Endurmetaðu hugsanir þínar ef þú hefur eitthvað neikvætt um einhvern.
Hver er skilgreiningin á hugarkerfi í HAM?
Hugarkerfi er hugmyndirnar okkar um okkur sjálf, umheiminn og framtíðina sem ákveður hegðun okkar og tilfinningum okkar. Hugmyndum og sjálfvirkum hugsunum sem móta hvernig við túlkum aðstæður og bregðumst við þeim.
Hver er skilgreiningin á neikvæðar sjálfvirkar hugsanir í HAM?
Það eru hugsanir sem koma ósjálfrátt upp í hausinn á manni þegar eitthvað gerist. Þær hafa sterk áhrif á líðan og hegðun. Við trúum oftast þessum hugsunum án þess að hugsa frekar um þær og meta hvað sé rétt og rangt. Dæmi: ég á eftir að vera léleg í þessum leik.
Nefndu dæmi þar sem hugræn atferlismeðferð (HAM) hefur hjálpað við.
Þunglyndi, kvíðavandamál, áfengis- og vímuefnavanda, átröskun, lélegt sjálfsmat, persónuleikatruflun.
Hvort er það aðstæður, atvik eða hugsun sem veldur vanlíðan?
Það er hugsun. Því það skiptir mestu máli hvernig þú hugsar í öllum aðstæðum hvort þér mun líða illa eða ekki.
Segðu frá Vistfræðikenningu Urie Bronfenbrenner
Hún er áhrifamesta kenningin í þroskasálfræði og fjallar um hvernig þroski einstaklings mótast af samspili einstaklingsins og margra kerfa í umhverfinu – frá nánustu tengslum til stærri samfélagslegra þátta.
Hann skiptir þessu upp í 5 stig umhverfisins: mikrókerfi, mesókerfi, exókerfi, makrókerfi og krónókerfi.
Segðu frá Microkerfinu í vistfræðikenningunni.
Microkerfið er nánasta umhverfi einstaklingsins, beinar og daglegar tengingar.
Dæmi: fjölskylda, vinir, skóli, kennarar.
Mikil áhrif á hegðun og sjálfsmynd.
Segðu frá Mesokerfinu í Vistifræðikenningunni.
Þetta kerfi er tengsl milli Microkerfisins, hvernig það vinnur saman.
Dæmi: samband kennara og foreldra. Samvinna heimilis og skóla.
Ef samskipti eru sterk, góð og jákvæð, er líklegra að jákvæðum þroska en ef slæm tengsl getur það leitt til streitu barnsins.
Segðu frá Exokerfinu í Vistfræðikenningunni.
ÞAð er kerfi sem barnið tekur ekki beint þátt í, en hefur samt óbein áhrif á það.
Dæmi: vinnustaður foreldra, félagsmiðstöð, fjölmiðlar, skólastjórnendur.
T.d ef foreldri lendir í vinnu stressi getur það haft áhrif á heimilið sem hefur síðan áhrif á barnið.
Segðu frá Macrokerfinu í vistfræðikenningunni.
Það er samfélagsgerð, menning, viðhorf og gildi sem móta öll hin kerfin.
Dæmi: menning, trúarbrögð, kynhlutverk, stéttaskipting, lög og reglur.
Þetta kerfi hefur áhrif á það hvaða gildi og tækifæri barnið hefur í lífinu.
Hvað er siðferðisþroski?
Þroskaferli þar sem einstaklingar læra að skilja siðferðisreglur, meta rétt og rangt, og þróa með sér siðferðiskennd og samvisku.
Piaget sagði að börn upp að 5 ára aldri vita lítið um reglur.
Upp að 10 ára aldri halda þau síðan að reglur séu hluti að veruleikanum, settar af Guði eða foreldrum.
Hver er sagan af Heinz?
Lawrence Kohlberg, bandarískur sálfræðingur sagði börnum sögu frá manninum Heinz. Hann átti langveika konu sem þurfti ákveðið lyf til þess að lifa af en hann átti ekki efni á lyfinu. Á hann að stela lyfinu til að bjarga konunni sinni eða ekki? Þessi saga er notuð til að kanna hvernig einstaklingar rökstyðja eigin ákvarðanir um rétt og rangt, með því að meta hvert af stigunum sem Kohlberg lagði til.
Stigin 6 eru notuð til að kanna mismunandi niðurstöður fólks til þess að rökstyðja skoðunina sína á þessari sögu. Þau eru:
- Líkamlegar afleiðingar athafna
-Eigin þarfir og jöfn skipti
- Gagnkvæmar persónulegar væntingar
- Væntingar og reglur félagskerfisins
- Samningur/samfélags og mannréttindi
- Siðalögmál
Carol Gilligan
Carol Gilligan byggir á kenningu Kohlberg. Hún var ósammála niðurstöðum hans að það væri stigsmunur á siðferðisþroska karla og kvenna. Að kynin væru einfaldlega ólík.
