Kafli 2 Flashcards
Fjögur algengustu frumefni líkamans
Vetni (hydrogen) 63% , súrefni 26%, carbon (kolefni) 9%, nitur (nitrogen) 1%
Hvað gefur atómum sætistölu
Fjöldi róteinda
Eining fyrir massatölu
Dalton
Það magn frumefnis í grömmum sem samsvarar tölugildinu á atommassanum
Mólmassi
Mismunandi form frumefnis þar sem róteindirnar eru jafnmargar en nifteindafjöldi getur verið mismunandi
Ísótópar (samsætur)
Atóm þar sem ysta hvelið er ekki fullskipað
Jónir
Efni sem hafa staka rafeind á ysta hveli
Sindurefni
Jöfn dreifing rafeinda, sameindin óskautuð
Óskautuð samgild tengi
Þegar sameiginlegu rafeindirnar dreifast ekki jafnt milli atómana
Skautuð tengi
Jónir með mismunandi hleðslu tengjast
Jónísk tengi
Skautaðar sameindir loða saman
Vetnistengi
Neikvætt hlaðnar jónir
Anions
Jákvætt hlaðnar jónir
Cations
Þegar atóm tengjast saman með því að fullnýta ysta rafeindahvelið
Samgild tengi
Jónatengi losna í
vatni
Efni leyst upp í vökva
Leyst efni (solute)
Vökvi sem efni leysist upp í
Leysir (solvent)
Leyst efni í leysi
Lausn (solution)
Rof samgildra tengja þar sem byggingarefnum vatns er bætt í afurðina
Vatnsrof (hydrolysis)
Sameining tveggja sameinda í eina stærri sameind með því að nýta byggingarhluta vatns sem “lím” á milli sameindanna
Afvötnun (dehydration)
Framkallar flæði frá milli svæðum með lágan styrk uppleystra efna til svæða með háum styrk uppleystra efna óháð gerð uppleystu efnanna
Osmósa
Sameindir sem hafa mörg skautuð samgild tengi eða jónaða hópa
Vatnsleysanlegar sameindir
Sameindir sem hafa ekki skautuð samgild tengi
Ekki vatnsleysanlegar
Sérstakur flokkur sameinda sem hafa skautað svæði á einum stað og óskautað á öðrum
Tvígæfar (amphiphatic) sameindir
Segir til um fjölda einda í ákveðnu rúmmáli af leysi
Mólstyrkur
Sameind sem sleppir róteind (vetnisjón) í lausn kallast
sýra
Sameind sem tekur við róteind (vetnisjón) í lausn kallast
basi
Styrkur vetnisjóna í lausn er gefin til kynna sem
sýrustig (ph)
Eðlilegt sýrustig í utanfrumuvökva
7,35 - 7,45
Hversu mörg samgild tengi getur kolefni (C) myndað
4
Mjög stórar lífrænar sameindir
Macromolecules
Risasameindir sem eru myndaðar úr mörgum smærri eins eða svipuðum einingum sem tengjast saman
Fjölliður (Polymers)
Fjölliða af glúkósasameindum sem er nauðsynleg til að viðhalda eðlilegum blóðsykri
Glýkógen
Hversu mörg grömm ca af glúkósa í blóði á hverjum tíma
4 grömm
Fjórir flokkar fitu
Fitusýrur
Triglyceríð (“fita”)
Fosfólípíðar
Sterar
Byggingarefni frumuhimna
Fosfólípíðar
Fitusýra þar sem öll kolefnistengin eru fullnýtt með samgildum tengjum
Mettuð fitusýra (hörð fita)
Fitusýra þar sem er að finna eitt eða fleiri kolefnis tvítengi
Ómettuð fitusýra (olíur)
Þegar sýrustig hækkar fjölgar hverju í lausn
Vetnisjónum
Fitusýra þar sem er eitt kolefnis tvítengi
Einómettuð (Monounsaturated)
Fitusýra þar sem er að finna tvö eða fleiri kolefnis tvítengi
Fjölómettuð (Polyunsaturated)
Triglýceríð er sameind sem er uppbyggð af:
Glyceról og þremur fitusýrum
Fosfólípíð er sameind sem er uppbyggð af:
Tveimur fitusýrum, glyceról, fosfati og litlum hlöðnum hóp sem inniheldur nitur
Glýkogen í líkamanum er geymt í
Lifur og rákóttum vöðvum
Hversu mikið glýkogen getur lifrin geymt
Allt að 120 grömm (5-6% þunga lifrannar)
Hversu mikið glýkógen geta vöðvarnir geymt
allt að 400 grömm
Byggingarefni próteina
Amino sýrur
Öll prótein manna og dýra eru upbyggð af hversu mörgum mismunandi amínósýrum
20
Keðjur amínósýra kallast
Polypeptíð
Keðjur með færri en 50 aminósýrum kallast
Peptíð
Keðjur með fleiri en 50 amínósýrum kallast
Prótein
Einsykrur tengjast gjarnan R-keðjum ákveðinna amínósýra og kallast þá
Glýkóprótein
Tvær breytur sem ákvarða byggingu fyrsta stigs próteina
- Fjöldi amínósýra í keðjunni
- Nákvæm röð amínósýra af mismunandi gerð í keðjunni
2 megin uppbyggingargerðir af próteinum
- Alpha helix
- Beta bárur
Fjöldi amínósýra í hverjum hring í Alpha helix
3,6
Er alpha helix oftar vatnsfælin eða vatnssækin
Vatnsfælin
Fjöldi atóma milli vetnissameinda í alpha helix
13
Mjög veik rafhleðsla þegar 2 atóm koma nálægt hvort öðru
van der Waals
Hlutverk kjarnsýra
Geyma, tjá og miðla upplýsingum til fruma
Keðjur byggingareininga sem kallas nucleotíð innihalda
Phosphat + sykru + niturbasa
Tvær gerðir kjarnsýra
DNA og RNA
Adenin og Gúanin eru
Púrin
Dna er gert úr 2 keðjum ákveðinna basa:
A+T
C+G
Tengin sem halda tvöfalda helixnum saman í DNA
vetnistengi
Fjöldi vetnistengja á milli A og T
2
Fjöldi vetnistengja á milli G og C
3
Phosphat í kjarnsyrum tengist við
Kolefni 3 og kolefni 5