Innkirtlar Flashcards
Tauga og innkirtlakerfið
Samhæfir alla starfsemi líkamans
Taugakerfið
Gerir það í gegnum taugafrumur og taugaboðefni.
Innkirtlakerfið
Notast við hormón sem framleitt eru á ýmsum stöðum í líkamanum.
Virkni hormóna
- Stýra vökvajafnvægi líkamans
- Stýra efnaskiptum og orkuframleiðslu
- Stýra þroskun og sérhæfingu vefja.
- Stýra stressi og svara viðbrögðum við stressi og álagi.
- Stjórn kynhormóna og kynfrumumyndunar.
Fituleysanleg hormón
Sterar, skjaldkirtilshormón, NO. Komast auðveldlega inn í frumuna. þurfa hjálp.
Vatnsleysanleg
Amín, peptíð, protein eikosaníðar. Auðveldlega um líkamann.
Heiladingull
- Undistúkan stýrir virkni heiladinguls sem er eitt mikilvægasta innkirtlalíffærið .
- Hangir niður úr undirstúku með stilk sem kallast infundibulum.
- Skiptist í (fremri hluta og aftari hluta)
Fremri heiladingull
Er um 75% af þyngd kirtilsins
Undirstúkan og fremri hluti heiladinguls
- Undirstúkan - Hypothalamus
- Undirstúkusygill - Infundibulu
Fremri (anterior) hluti heiladinguls (kirtilhluti) seytir:
Human growth hormone (hGH)
Thyroid-stimulating hormone (TSH)
Follicle-stimulating hormone (FSH)
Prolactin (PRL)
Adrenocorticotropic hormone (ACTH)
Human growth hormone
Lágur blóðsykur - Framleiða GHRH í undirstúku - seyting á hGH í heiladingli - liftarfrumur - hvatar niðurbrot á glycogeni.
Aftari (tauga) heiladingull
Geymir og seytir eftirfarandi hormónum:
- Oxytocin (OT)
- Antidiuretic hormone (ADH), einnig þekkt sem vasopressin
Sjúkdómar tengdir Heiladingli
Acromegaly, Gigantism (offramleiðsla á vaxtarhormónum) Diabetes Insipidus (DI). Skortur á ADH myndun. Aukin vatnslosun úr líkamanum
Heilaköngull (Pineal Gland)
- Framleiðir melatonin
- Stýrir dægursveiflum, bregst við ljósáreiti frá augum
- Aukin framleiðsla í myrkri
Skjaldkirtillinn
Skjaldkirtill - Thyroid - Tveir bleðlar, með tengingu á milli - Follikular frumur framleiða tvö hormón: Triiodothyronine (T3) Thyroxine, eða Tetraiodothyronine (T4)
Skjaldkirtillinn
- Skjaldkirtillinn er samsettur af svokölluðum folliklar frumum sem geyma tyroxin hormónin á formi thyroglobulins.
- Parafollicularfrumur framleiða calcitonin (T-thyrocyte)
- Hvatar geymslu á Kalsíum
Skjaldkirtilshormón
- Thyroglobulin er stórt prótein sem bindur og varðveitir skjaldkirtilshormónin T4 (tyroxin) og T3 (triiodothyronine).
- Þegar þörf er á hormónum að þá losar thyroglobulin T3 og T4 sem eru svo tekin upp með innfrumun í folliklar frumunar og síðan seytt út í blóðið.
Skjaldkirtill - Thyroid
Stjórnað af undirstúku og heiladingli
Kalkkirtlar (Parathyroid Glands)
- Kalkkirtlarnir eru litlir hringlaga kirtlar staðsettir aftan á skjaldkirtlinum. Tveir á hvorum bleðli.
Kalkkirtilshormón
- Parathyroid hormone (PTH) framleitt af chief (principal) frumum kirtilsins
- PTH eykur upptöku
- á Ca2+ frá smáþörmunum og örvar virkni osteoclasta (bein niðurbrot) svo að Ca2+ losni frá beinum og út í blóðið.
Nýrnahettur
- Nýrnahettur sem staðsettar ofan á sitt hvoru nýranu.
- Í fósturþroska þroskast nýrnahetturnar í tvo ólíka vefi með mismunandi starfsemi (Cortex og Medulla).
Adrenal Cortex
- Cortex er utar og telur 80-90% af heildarþ. kirtilsins
- Cortex skiptist í þrjú svæði (zones), sem hvert seytir mismunandi gerðum af sterahormónum sem öll eru mynduð frá kólesteróli.
Zona glomerulosa
Myndar mineralocorticoid hormones - Aldosteron
- Stjórnar saltbúskap - blóðþrýstingur
Zona fasciculata
Myndar aðallega glucocorticoid hormones – cortisol.
- stjórnar sykurbúskap
zona reticularis
Myndar kynhormón
- testósterón
Renin-angiotensin-aldosterone system (RAAS)
- RAAS örvast við lækkun í blóðrúmmáli og/eða lækkun á blóðþrýsting.
- Leiðir til myndunar á hormóninu Renin í nýrum.
RAAS
- Renin umbreytir plasma proteininu angiotensinogen (myndað í lifur) í angiotensin I.
- Angiotensin I fer með blóðinu til lungna og er umbreytt þar í Angiotensin II af angiotensin converting enzyme (ACE)
- Angiotensin II örvar adrenal cortex til að seyta aldosterone sem örvar salt og vatnsupptöku í blóð. Afleiðingin er hækkun á blóðþrýsting.
Glucocorticoids
- Glucocorticoids (aðllega cortisol) stýra efnaskiptum með því að örva niðurbrot á próteini og fitu til að getað myndað glúkósa (gluconeogenesis). Aukin blóðsykur hjálpar líkamanum m.a til að kljást við álag og stress.
- Glucocorticoids hindra bólgu með því hindra virkni hvítu blóðkorna.
Glucocorticoids sterar
Eru hjálplegir við meðhöndlun krónískra bólgusjúkdóma eins og td. Lupus (rauðir úlfar)
Adrenal Medulla
- Innra svæði nýrnhettnanna kallast adrenal medulla.
- Catecholamines (epinephrine (80%), og norepinephrine (20%))
Briskirtillinn (Pancreas)
- Briskirtillinn er bæði út og innkirtill.
- Útkirtillinn kemur að meltingu
- Innkirtillinn hefur áhrif á blóðsykurstjórnun
Briskirtillinn
4 gerðir frumna finnast í Langerhanseyjum brissins:
Alpha (A) cells - glucagon
Beta (B) cells - insulin
Delta (D) cells - somatostatin
F cells - pancreatic polypeptide
Klínísk tenging
Sykursýki
Type 1 diabetes (insulinháð sykursýki)
Type 2 diabetes (non-insulin-dependent diabetes)
Kynkirtlar
Estrogen Progesterone Inhibin Relaxin (RLX) Testosterone
Meltingarfæri
Gastrin
Glucose-dependent insulinotropic peptide (GIP)
Secretin
Cholecystokinin (CCK)
