Brjósk

Question 1

Brjósk

Answer 1

Sérhæfður bandvefur
Æðalaus
Veitir stuðning/sveigjanleika

Question 2

Í líkamanum finnast 3 gerðir brjósks

Answer 2

Glærbrjósk
Fjaðurbrjósk
Trefjabrjósk

Question 3

Innihald Brjósks

Answer 3

Vatn
Kollagen
Proteoglýkön
Glýkóprótein
Frumur

Question 4

Proteóglýkön (PG)

Answer 4

Sameindir sem samanstanda bæði af próteinum og sykrun.
Prótein veita styrk
Sykrur draga til sín vatn
Auka rúmmál og minnka viðnám.
- mikilvægt í flestum vefjum
- sérstaklega mikilvægt í húð og liðamótum
- Bindast glýcósamínóglýkönum (GAG)

Question 5

Hyaluronan

Answer 5

Er GAG sem tengist mörgum proteoglykönum

- mynda risavaxna strúktúra í millifrumuefninu.

Question 6

Mismunandi PG

Answer 6

• Aggrecan í brjóski
• Versican í húð, sléttum vöðvum, heila.
• Decorin víða (húð,brjósk, bein)
• Syndecan: mikilvægt fyrir þroskun ónæmisfruma.

Question 7

Bygging brjósks

Answer 7

• Sitja í bollum umluktar brjóskvef.

- Millifrumuefni sem framleitt er af brjóskfrumunum.

Question 8

Glærbrjósk

Answer 8

Í liðum, nefi, barkanum og í fósturþroska

• erkitýpa fyrir brjósk, aðrar gerðir eru sérhæfðar brjóskgerðir.
• Umlukið brjóskhimnu (perichondrium)
• Inniheldur mikið vatn
• Gefur sveigjanleika og þrýstiþol (frumur sitja oftast einar eða í litlum fjölskylduhópum)

Question 9

Brjósk í beinum

Answer 9

• Glærbrjósk sést í liðamótum

- Vaxtarlínu beina, brjóskinu síðan umbreytt í beinvef.

Question 10

Brjósk í liðamótum

Answer 10

• Liðbrjósk hefur mjög takmarkaða endurnýjunarhæfni
• Yfirborðslagið (superficial) það eina sem hefur einhverja viðgerðarvirkni
• fyrst að eyðast í burtu!

Question 11

Fjaðurbrjósk

Answer 11

Finnst m.a. í barkakýlisloki (epiglottis) og ytra eyranu (umlokið brjóskhimnu)

• Inniheldur teygjanlegar trefjar t.d. elastín
• Kalkar ekki með aldri, ólíkt glærbrjóski.
• ekki ódrepandi
• Getur skemmst við högg (cauliflower ear)

Question 12

Trefjabrjósk

Answer 12

• Þéttur og reglulegur bandvefur og glærbrjóski
• Gefur gríðamikinn styrk
• Finnast m.a. í hryggþófum, kjálkalið, klyftasambryskju.

Question 13

Ef glær eða fjaðurbrjósk skemmist er:

Answer 13

Trefjabrjósk sett í staðinn.

Question 14

Hlutverk beina og beinagrindarinnar

Answer 14

Stuðningur 
Vernd
Hjálp við hreyfingar 
Geymsla og losun steinefna
Framleiðsla blóðfruma
Geymsla fituefna

Question 15

Osteoblast

Answer 15

Framleiða beinvef

Question 16

Osteocyte

Answer 16

Sitja innan beins og viðhalda vefnum

Question 17

Osteoclast

Answer 17

Brjóta niður beinvef (stöðug endurnýjun vefjarins)

Question 18

Vefir langra beina

Answer 18

Diaphysis – skaft 
Epiphyses – beinköst (beinendi)
Articular cartilage – liðbrjósk 
Periosteum – beinhimna 
Medullary cavity – merghol 
Endosteum – mergholshimna

Question 19

Bygging flatra beina

Answer 19

• Öll bein hafa ytri skel af þéttu beini
• Innri hluti flatra beina og endar langra beina hafa frauðbein
• blóðmyndun
• bein eru umlukin beinhimnu.

Question 20

Beinmyndun frá brjóski

Answer 20

Fyrst myndast brjósk, sem er síðan ummyndað í bein.

Dæmi: flest bein líkamans t.d. lærleggur, gerist í 6 skrefum.

Question 21

Beinmyndun á milli himna

Answer 21

Einfaldara en beinmyndun frá brjóski
Dæmi: flöt bein höfuðkúpunnar
Gerist í 4 skrefum.

Question 22

Óhreyfanlegir liðir (synarthosis)

Answer 22

• Bandvefsliðir (fibrous joints)
• Brjóskliðir (cartilagnious joints
• Hálaliðir (Synovial joints)

Question 23

Hálaliðir

Answer 23

Hálir, eru frá því að vera örlítið hreyfanlegir (ökklabeinin) í að vera gríðarlega hreyfanlegir (axlarliður)

Question 24

Þættir sem ákvarða hreyfanleika liða

Answer 24

Bygging liðamótanna sjálfra
Styrkur og sveigjanleiki liðbanda
Röðun og teygjanleiki vöðva sem tengjast liðnum
Mjúkvefir sem eru fyrir
“use it or lose it” – lítil notkun leiðir oft til lélegs hreyfanleika

Question 25

Möndulgrindin

Answer 25

80 bein

Question 26

Útlimagrindin

Answer 26

126 bein

Question 27

Hryggsúlan (26)

Answer 27

Hryggjarbein
- Hálsliðir – cervical vertebrae (C1-7)
Atlas (C1), Axis (C2)

• Brjóstliðir – thoracic vertebrae (T1-T12)
• Lendaliðir – lumbar vertebrae (L1-L5)
• Spjaldhryggur – sacrum
• Rófubein – coccyx

Question 28

Brjóst (25 bein)

Answer 28

• Bringubein – sternum
• Heilrif – true ribs (T1-T7)
• Skammrif – false ribs (T8-T12)
• Lausarif – floating ribs (T11-T12)

Question 29

Efri útlimir (32, tölur sýna annan útliminn)

Answer 29

axlargrindin

• Viðbein – clavicle
• Herðablað – scapula

handleggur

• Upphandleggsbein – humerus
• Sveif – Radius
• Öln – Ulna
• Úlnliðsbein – carpals (8)
• Miðhandarbein – metacarpals (5)
• Fingurkjúkur – phalanges (14

Question 30

Neðri útlimir (31, tölur sýna annan útliminn)

Answer 30

Mjaðmargrindin (runnin saman úr)

• Mjaðmarbein – ilium
• Setbein – Ischium
• Lífbein – Pubis

Bein neðri útlims

• Lærleggur – Femur
• Hnéskel – patella
• Sköflungur – Tibia
• Dálkur – fibula
• Ökklabein – Tarsals (7)
• Ristarbein – metatarsals (5)
• Tákjúkur – phalanges (14)