Heilinn Flashcards
Þroskun miðtaugakerfisins
- Taugaröð myndast í upphafi
- Myndar síðan blöðrur
- Blöðrurnar mynda vökvafyllt hólf í heilanum, taugavefurinn utan um blöðrurnar mynda taugavefinn.
Heilinn skiptist í 4 meginsvæði
Heilastofninn
Litli heili (hnykill)
Milliheili (diencephalon)
Hjarni (stóri heili, cerebrum)
Heilastofninn
Miðheilinn
Brúin
Mænukylfan.
Litli heili (hnykill)
Hangir aftaná heilastofninum, hangir og tengist við miðheilann og síðan niður.
Mjög mikilvægt hlutverk varðandi samhæfingu hreyfinga.
Milliheili
Stóra kúlan, undir honum eru undirstúkan.
Hjarni (stóri heili, celebrum)
Öll meðvituð hugsun og skynjun, tölum og hreyfum okkur.
Vefir sem verja heilann
Höfuðkúpan
3 heilahimnur
Heila og mænuvökvi
Blood brain barrier (háræðarnar í heilanum)
Heilahimnur
Ysta himnan: Duramater, heilabast. Undir höfuðkúpunni og utan á heilanum.
Liggur niður á milli heilahvelanna vinstra og hægra.
Arachnoid mater
heilaskúm, hún liggur þétt uppvið dura mater.
Pia mater
Heilareifar.
Heila og mænuvökvi - cerebrospinal fluid CSF
Fyllir vökvafyllt hólf í heila og mænu.
Myndaður í heilahólfum, dreifist um hólfin og niður eftir mænu.
Blood - brain barrier (BBB)
- Hleypir súrefni og glúkósa í heilann
- Verndar heilann fyrir eiturefnum og sýklum
- Prótín og mótefni komast ekki um BBB.
- Súrefni, koltvíoxíð, svæfingarlyf og vínandi komast yfir BBB.
Heilastofninn
Samanstendur af þremur hlutum.
- Mænukylfu (medulla oblongata)
- Brú (pons)
- Miðheili (midbrain)
Mænukylfa
Fara öll skynboð (upp) og hreyfiboð (niður) á milli efri hluta heilans og mænunnar.
Strýtur (pyramids)
Stórar hreyfitaugabrautir frá efri hlutum heila, liggur niður eftir mænu.
Mörk mænukylfu og mænu
Er þar sem strýturnar víxlast
Kjarnar mænukylfu
Kjarnar sem koma að snertiskynjun, stöðuskynjun, þrýsting og titring.
Stýrir öndun, stjórnar hjartsláttartíðni og blóðþrýstingi.
5 heilataugar sem ganga út frá mænukylfunni
Vestibulocochlear - fer inní innra eyrað.
Clossopharyngeal
Vagus
Accessory
Hypoglossal
Brú (pons)
Tengir mismunandi svæði heilans.
Pontine nuclei
- hreyfitaugakjarnar
- samskipti við mænukylfu og hnykils (litla heila)
- Samhæfing hreyfinga með tengingu á milli hjarna og hnykils.
Pontine respiratory group
- Stjórnun öndunar í samstarfi við mænukylfu.
Heilataugar Brú (pons)
Trigeminal
Abducecs
Facial
Vestibulocochlear
Miðheili
Miðlar boðun á milli heilastofns, úttaugakerfis og heila.
Substantia nigra (innan miðheilans)
- Parkinsons
- Dópamínergar taugar
- Verðlaunakerfi, afslöppun og þjálfun.
- Samhæfing hreyfinga
Red nuclei
- Samhæfing hreyfinga við gang
- Hreyfing handa með fótum.
Heilataugar miðheila
Oculomotor
Trochlear
Miðheilinn og Reticular Activating System
Taugaþræðir og kjarnar innan í mænukylfunni og uppí miðheila.
- Svæði sem stýrir vöku
- við erum með meðvitund
- Heyrn og jafnvægi
- Sjónskynjun
Miðheilinn og Reticular Activating System (afvirkjað)
- Þegar við sofum
- Þvæfing í aðgerð
Boð sem fara ekki í gegnum (RAS)
Lyktarskynið
Litli heili (hnykill - cerebellum)
- Gríðarlega flókinn að byggingu
- U.þ.b. 10% af stærðinni, en 50% af fjölda frumna.
- Festist við heilastofninn
(cerebellar peduncles, hnykilstoðir)
Hlutverk hnykills
Metur hversu vel hreyfiboð frá heila hafa skilað sér til líkamans, með því að bera saman skynboð frá útlimum sem á að hreyfa.
Hjálpar þannig til við samhæfingu hreyfinga og framkvæmd erfiðra hreyfinga.
- viðheldur jafnvægi og líkamsstöðu.
Milliheili (diencephalon) stúka
- 80% af milliheila
- Stúkan tekur við og sendir áfram skynboð (nema lykt) til hjarna (cerebral cortex)
Milliheili - undirstúka
Virkni
- Stjórn ósjálfráða taugakerfisins
- Framleiðsla og stjórnun hormóna.
- Stjórnun hegðunarmynstra
- Stjórn þorsta og matarlystar
- Stjórn líkamshita
- Stjórn dægursveifla og meðvitundar.
Cerebrum - hjarni - (stóriheili)
- Heilahvel - Cerebral hemispheres.
- Heilabörkur
- Gárar - Gyri
- Glufur
- Skorir
- Hvelatengsl (corpus callosum)
Bygging hjarna
Blöð
Ennisblað - Frontal lobe
Hvirfilblað - Parental lobe
Gagnaugablað - Temporal lobe
Hnakkablað - Occipital lobe
Association tracts
Tengingar milli gára í sama heilahveli
Commisural tracts
Tenging milli gára í öðru heilahvelinu yfir í samsvarandi svæði í hinu
Projection tracts
Tenging við neðri svæði MTK
Botnkjarnar
Stjórna fjölmörgum þáttum meðvitundar (athygli, minni, skipulagning, tilfinningar)
- koma að samhæfingu og stjórn ómeðvitaðra vöðvahreyfinga (t.d. Svefila handleggja við gang eða hlátur)
Parkinsons, huntingtons og tourette, geðklofi, ocd eiga m.a. uppruna sinn í botnkjörnum.
Hægra heilahvelið
Stjórnar vinstri líkamshelmingi
Mikilvægt við listrænar athafnir
söng og myndlist og smíði.
Mikilvægt fyrir skyntúlkun, heyrn, snertingu og bragð.
Vinstra heilahvel
Stjórnar hægri líkamshelmingi, mikilvægur við munnlega tjáningu, tölulega og vísindalega færni.
Rökhugsun.
Olfactory (I)
Lyktarskyn
Optic (II)
Sjón
Oculomotor
Trochlear
Abducens
Hreyfing augna
Trigeminal
Skynjun í andliti
Stjórn tyggingar
Facial
Skynjar bragð
Snertingu innan ytra eyra
Stjórnun andlitsvöðva
Seyting tára og munnvats.
Vestibulocochlear
Heyrn og jafnvægi
Glassopharyngeal
Bragð Stöðuskyn í barkakýli Kynging Munnvatn Snertiskynjun og skynjun blóðþrýstings.
Vagus taugin
Parasympatísk stjórn flestra líffæra kviðar og brjósthols
- Bragðskyn
- Stöðuskynjun í barkakýli
- Blóðþrýstingur og súrefnismettun
Accessory
Hreyfing höfuðs og axlargrindardar
Hypoglossal
Hreyfing tungu, talmál
