Inngangur, hjúkrun bráð- og alvarlegra veikra sjúklinga

Question 1

Bráðahjúkrun er margþætt og yfirgripsmikil og krefst þekkingar á fjölmörkum þáttum, t.d. hvaða þættir?

Answer 1

• Áverkaferli
• Örsök og áhættuþáttum: erum að átta okkur á óvissi, fékk viðkomandi aðsvif eða brjóstverk og lendir síðan í slysi? eða hver er ástæðan afhverju hann kemur hingað
• Framgangi sjúkdóms: allir að glíma við eitthvað, búið að vera mað flókinn sjúkdóm í langan tíma og er sérfræðingur í þeirra sjúkdómi. Við nálgumst þetta fólk með þeirri þekkingu sem við vitum, það er ss öðruvísi að tríta fólk með nýjan sjúkdóm og þá með gamla
• Aldurstengdum þáttum
• Líffærakerfum

Question 2

Essential Emergency and critical care: hvað er undir því?

Answer 2

• Greining á alvarleika veikinda
• Meðferð alvarlegra veikinda
• Nálgun/verklag alvarlegra veikinda
• Tengdir þættir alvarlegra veikinda

Question 3

Þekking og færni í hjúkrun bráðveikra skv. EUSEN? (8 þættir)

Answer 3

1. Klínísk færni (Clinical skills)
2. Samskiptafærni (Communication skills)
3. Teymisvinna (Teamwork/collaboration)
4. Þekkja takmörk (Knowledge and scope of practice)
5. Fagþróun (Professional development)
6. Þekking á kerfinu (Organisational awareness)
7. Rannsóknir (Research)
8. Öryggismenning (Quality improvement)

Question 4

Hver er munurinn á bráðveikum og slösuðum?

Answer 4

Bráðveikir:
- Sjúkdómsferli þróast mishratt
- Getur gerst skyndilega (versnun)
- Skyndileg versnun á langvinnum sjúkdómi
- Ómeðhöndlað ástand ( er ekki meðferðarheldið eða ástand breytist)
- Tilkynntir með fyrirvara
- Meðferð fyrir innlögn (t.d. paracetamól í viku)
- Afmarkað vandamál (oft eitt sérfræðisvið)
- Eldra fólk í meirihluta
- Hægt að fyrirbyggja oft.

Slasaðir:
- Ófyrirsjáanleg slys
- Litlar upplýsingar um hvað gerðist
- Tilkynntir með litlum eða engum fyrirvara
- Lítið vitað um einstaklinginn
- Fjölþættir áverkar (mörg fræðasvið)
- Oft innlögn á gjörgæslu
- Langvarandi endurhæfing oft framundan
- Oft ungt fólk

Question 5

Hvaða 3 orð er mikilægt að hafa í huga í bráðahjúkrun?

Answer 5

Assessment - Surveillance – Prevention
META – Mónitóra áfram – Koma í veg fyrir (fyrirbyggja)

Question 6

Hvað þurfum við að hafa í huga í hjúkrun bráðveikra og slasaðra?

Answer 6

• Meta sjúklinginn með kerfisbundnum hætti hvort heldur sem um er að ræða bráðveika eða slasaða
• Horfa - hlusta - finna (look, listen, feel): Brugðist er við því sem ógnar líf áður en haldið er áfram
• Reglulegt endurmat og stöðugt eftirlit
• Árangur meðferðar metin – gefa því tíma
• Hafa áætlun um hvernig og hverju á að fylgjast með til að geta verið skrefi á undan og brugðist við breyttum aðstæðum í tíma

Question 7

Þegar við tökum á móti sjúkling hvað er það sem við þurfum að skoða?

Answer 7

• Söguna
• Rauð flögg
• Meta
• Grípa inn í
• Greina

Question 8

Talað er um að 6 atriði einkenna bráðahjúkrun, hver eru þessi 6 atriði?

Answer 8

• Fjölbreytni/margbreytileiki
• Ófyrirséður fjöldi sjúklinga
• Óvæntar aðstæður sem krefjast tafarlausra aðgerða
• Þörf sjúkliinga/aðstandenda fyrir tafalausa umönnun
• Ófyrirséður aðdragandi og ástandi
• Krefst útsjónarsemi/hugmyndaflugs í nýtingu búnaður

Question 9

Hvað er frumskoðun?

Answer 9

A - Airway maintenance (öndunarvegur)
B- Breathing and ventilation (öndun)
C- Circulation and hemorrhage control (blóðrás)
D- Disability and neurkogic status (skert starfsemi)
E- Exposure /environmental control (annað)

Question 10

Hvað er síðan nánari skoðun eða secondary survey?

Answer 10

• Varnarleysi / umhverfi (E – environment)
• Lífsmörk (F – Full vital signs)
• Aðhlynning/umhyggja (G – Give comfort)
• Kerfisbundin skoðun (H – Headtotoe/ history)
• Skoðun á bakhlið (I - Inspect the back)

Question 11

Hvað þarf að hafa í huga þegar þú ferð með ABCDE

Answer 11

1. Ert ekki ein, fáðu fleiri hjúkkur til að hjálpa þér
2. Talaðu upphátt
3. Assess, adress, advance
4. Look, listen feel
5. Now and then
6. Er vandamál
7. Ert ekki einn

Question 12

Hvað er gjörgæsluhjúkrun?

Answer 12

• Flókið og yfirgripsmikið hugtak
• Þurfum að vera meðvituð um okkar tilgang í heilbrigðiskerfinu og þegar hlutir verða flóknir þá þarf SAMVINNU til að allt gangi upp það er lykil atriði.

Question 13

AACN skilgreinir bráða og gjörgæsluhjúkrun sem?

Answer 13

• Sérgrein sem fæst við mannleg viðbrögð við bráðum og lífsógnandi vandamálum

Question 14

Hvað einkennir hugtakið gjörgæsluhjúkrun?

Answer 14

-Oft talað um að gg sé þriðja augað (surveillance - vöktun). Það er svo rosalega mikið eftirlit.
- Áreiti - veikindi, lyfjaáhrif o.fl.&raquo_space; óáttun - rugl. Fylgikvillar meðferðar geta verið mjög slæmir! t.d. 60-85% sjúklinga sem fara í öndunarvél upplifa óáttun einhvern tímann í veikindum (erum að búa til vandamál)
- Skynjun - dægurrythmi (vulnerability)
- Jafnvægishneigð (s.s. munur milli svefns og vöku) . Orkusparandi aðgerðir/meðferðir t.d. að setja harða röntgen plötu undir bakið á sjúklingi sem er bullandi sepsískur, er í öndunarvél og er að fá lyf til að halda bþ og fl. er næstum því sama og að við mundum hlaupa maraþon.
- Hjúkrunarfræðingar eru talsmenn sjúklinga og aðstandenda

Question 15

Hver er megin markmið gjörgæsluhjúkrunar?

Answer 15

Er að sinna samfelldri meðferð hjá sjúklingum í lífsógnandi ástandi, með áherslu á líkamlega, sálræna og félagslegra þarfir sjúklings

Question 16

Hver er uppruni gjörgæsluhjúkrunar

Answer 16

• Byrjaði hjá Nightingale og áhrif hennar… Hún tók strax eftir því að sjúklingar sem þurftu meira survilance þurftu að færa þá nær vaktinni til að geta séð og fylgst með breytingum á líðan og ástandi
• Svo kom heimsfaraldur (Outbreak of polio um1950) lömunarveikisfaraldur sem kallaði á tækniframtæðar
• Tækniframfarir
• Stöðugt mat (frequent assessment)
• Brátt inngrip (rapid intervention): Fólk sett í öndunarvélar og fólk fór að sjá að því fyrr sem gripið var inn í því betri lifun var
• Tegundir gjörgæsludeilda - sérhæfing: Kom til sögunnar og það eru til allskonar heiti yfir gg eins og ICU, CCU, CDU, Step Down Units, o.fl. skiptir engu máli en verið er að tala um það að viðkomandi þarf manneksjuna með sér þá er talaðað um gjörgsæluhjúkrun
• Stærð og uppbygging gjörgæsludeilda - s.s. æskileg mönnun (nurse patient ratio)

Question 17

Hvernig er umhverfi gjörgæslu?

Answer 17

• Mikil upplýsingarsöfnun
• Tæknihlaðið/tæknistýrð umhverfi
• Sérhæfing meðferðaaðila/margir meðferðaraðilar
• Flókin meðferð, t.d. óstöðugt ástand sjúklinga, skert geta sjúklinga til tjáskipta, ástvinir í kreppu og fjölmörg siðferðileg álitamál

Question 18

Hver er hugmyndafræði bráða og gjörgæsluhjúkrunar?

Answer 18

• Hið sérstaka hlutverk hjúkrunarfræðingsins er fólgið í því að hjálpa einstaklingum, sjúkum eða heilbrigðum, í öllu sem stuðlar að heilbrigði og bata eða friðsælum dauðdaga
• Veita aðstoð við það, sem hann myndi sjálfur gera, hefði hann til þess nægan vilja, þrótt og þekkingu
• Þetta þarf hjúkrunarfræðingurinn að gera á þann hátt, að það örvi sjúkling til sjálfsbjargar

Question 19

Hverjar eru þarfir alvarlega veikra sjúklinga?

Answer 19

• Síbreytilegt ástand
• Setja sig í spor sjúklings
• Skilningur
• Túlkun
• Næmni
• Vera meðvitund sofandi sjúklings!

Question 20

Hvaða áhersla er lögð á bráða og gjörgæslumeðferð?

Answer 20

Áhersla á þverfaglega nálgun (samvinna)
- Fjölmargir meðferðaraðilar

Ítarlegur skilningur á þörfum einstaklingsins
- Fjölþætt og flókin vandamál

Áhersla á samfellu í meðferð og þar með flutningi milli þjónustustiga/deilda
- Þekking og skilningur
- Leitum eftir því að sjá hluti pínulítið fyrir til að geta brugðist við þeim

Question 21

Hvað er meðvitund?

Answer 21

• Meðvitund er skynjun einstaklingsins á sjálfum sér og umhverfi sínu þ.e. vitund einstaklingsins um sjálfan sig og umhverfi sitt.
• Meðvitund byggir á samhæfingu á virkni RAS (reticular activating substance) í heilastofni og tengingu neurona milli svæða í heilaberki (cerebral cortex)

Question 22

Afhverju er klínískt auga svona ótrúlega mikilvægt í bráða og gjörgæslu hjúkrun?°

Answer 22

Því sjúklingur getur verið batnandi á pappírum, þannig lífmörk, blóðprf og fleira getur verið batnandi en svo er sjúklingur sagður vera ólíkur sjálfum sér og hálf meðvitundarlaus og var ekki svona í gær ss. það er einhver breyting á ástandi.

Question 23

Hvernig er mismunandi fókus í alvarlegum veikindum hjá ástvinum/fjölskyldu og heilbrigðisstarfsfólks?

Answer 23

Ástvinir/fjölskylda
- Fyrri reynsla af lífinu
- Athyglin beinist að manneskjunni að baki sjúkdómsins/veikinda
- Markmiðið er að sjúklingur geti snúið aftur til fyrra lífs með fjölskyldu sinni

Heilbrigðisstarfsfólk
- Líffæra- og lífeðlisfræði (bio-medical model)
- Athyglin beinist að vandamálinu
- Markmiðið er að bjarga sjúklingnum, þ.e. að hann haldi „lífi“

Question 24

30-40% sjúklinga sem liggur á gjörgæslu eru með hvernig vandamál?

Answer 24

• Öndunarbilun/önundarfærasjúkdómar
• næs