Hoofdstuk 8

Question 1

Specificiteit kinder- en jeugdpsychiatrie

Answer 1

Kinderen en jongeren zoeken meestal niet zelf hulp voor hun problemen.

Kinderen en jongeren zijn afhankelijk van het gezin en hun functioneren houdt vaak direct verband met de gezinssituatie.

Bij het beoordelen van problemen bij kinderen en jongeren worden gegevens van andere informanten dan de patiënt zelf sterk meegewogen.

Kinderen en jongeren zijn in biologisch en psychosociaal opzicht onrijp.

Het ontwikkelingsniveau van het kind of de jongere bepaalt de wijze van communiceren.

Interventietechnieken en de organisatie van zorg voor kinderen en jongeren wijken af van die voor volwassenen.

Question 2

Definitie psychiatrische stoornis bij kinderen en jongeren

Answer 2

• niet passend bij de leeftijd
• niet te corrigeren
• algemeen functioneren nadelig beinvl
• Het kind zelf en/of zijn omgeving doen lijden
• mogelijkse stagnatie van de ontwikkeling
• Biopsychosociale benadering
• ontwikkelingspsychopathologie

Question 3

klinische kenmerken ADHD

Answer 3

• Triade van symptomen
  1. Aandachtstekort
  Selectieve aandacht
  Verdeelde aandacht
  Volgehouden aandacht
  2. Hyperactiviteit
  3. Impulsiviteit

Question 4

ADHD - bijkomende diagnostische criteria

Answer 4

1. duur

Criteria zijn voldaan gedurende de afgelopen zes maanden

2. Age of onset
   Enkele symptomen waren vóór het twaalfde levensjaar aanwezig
3. Pervasiveness
   Enkele beperkingen zijn aanwezig op twee of meer terreinen
4. Impairment
   Significante beperkingen in het sociale, schoolse of beroepsmatige functioneren
5. Discrepancy
   Symptomen zijn in een mate onaangepast en niet passend bij het ontwikkelingsniveau
6. Exclusion
   Symptomen zijn niet toe te schrijven aan een andere psychiatrische stoornis

Question 5

ADHD - ontwikkelingspsychopathologie infants en peuters

Answer 5

Type 1: hypersensitief
a) bang en voorzichtig
b) negatief en dwars

type 2: hyporeactief

type 3: motorisch gedesorganiseerd/impulsief

Question 6

ADHD - ontwikkelingspsychopathologie lagere schoolleeftijd

Answer 6

Afleidbaarheid
Motorische onrust
Impulsief gedrag
Disruptief gedrag
Geassocieerde problemen:
- Specifieke leerstoornissen
- Agressief gedrag
- Laag zelfbeeld
- Schooldoublure
- Afwijzing door leeftijdsgenoten
- Familiale problemen

Question 6

ADHD - ontwikkelingspsychopathologie - adolescenten

Answer 6

• Moeilijkheden in plannen en organiseren
• Vermindering van motorische onrust
• Geassocieerde problemen:
  Grensoverschrijdend gedrag
  Alcohol- en drugsproblemen
  Affectief-emotionele problemen
  Ongevallen

Question 6

Ontwikkelingspsychopathologie - kleuters

Answer 6

• Verminderde intensiteit en duur van het spelen
• motorische onrust
• geassocieerde problemen:
  1. ontwikkelingstekorten
  2. oppositioneel opstandig gedrag
  3. problemen sociale ontwikkeling

Question 6

ADHD Ontwikkelingspsychopathologie - volwassen

Answer 6

Restsymptomen
Geassocieerde problemen:
Andere psychische aandoeningen
Antisociaal gedrag
Verminderde professionele prestaties

Question 7

Comorbiditeit ADHD

Answer 7

• Gedragsstoornissen
• Angst -en stemmingsstoornissen

Question 8

Beperkingen ADHD

Answer 8

Zelf:
- ongevallen
- middelengebruik
- delinquentie

School/werk:
- Onderpresteren
- Werkproblemen

thuis:
- familiale stress
- opvoedingsproblemen

sociaal:
- relatieproblemen

Question 9

Gecombineerd type ADHD

Answer 9

Aandachtstekort + hyperactiviteit

Question 10

ADHD: overwegend onoplettendheid type

Answer 10

Aandachtstekort

Question 11

ADHD overwegend hyperactief/impulsief type

Answer 11

Hyperactiviteit/impulsiviteit

Question 12

Prevalentie ADHD

Answer 12

Prevalentiecijfers zijn afhankelijk van:
Sampling (klinisch / epidemiologisch)
Informanten
Meetinstrumenten

DSM-IV-TR : 2-5%

Question 13

Behandeling ADHD

Answer 13

• Psycho-educatie
  ‘ADHD is een dynamisch gegeven’
  www.zitstil.be
  www.balansdigitaal.nl
• < 6 jaar
  Ouderbegeleiding en oudertraining
  Medicatie geen indicatie
• > 6 jaar
  Geen consensus (cfr. tabel)

Question 14

Individuele therapie - ADHD

Answer 14

1. Neurofeedback
2. sociale vaardigheidstraining
3. Cognitieve training
4. Zelfinstructie

Question 15

Klinische kenmerken ASS - Cluster A

Answer 15

Persisterende deficiënties in de sociale communicatie en sociale interacties;

1. deficienties in de sociaal-emotionele wederkerigheid
2. deficiënties in het non verbale communicatieve gedrag dat gebruikt wordt voor sociale interactie
3. Deficiënties in het ontwikkelen, onderhouden en begrijpen van relaties

Question 16

ASS - deficiënties in de sociaal-emotionele wederkerigheid

Answer 16

• Op een abnormale manier sociaal contact maken en niet in staat zijn tot een normale gespreksinteractie.
• Het vermindert delen van interesses, emoties of affect in uiteenlopende situaties.
• Onvermogen om sociale interacties te initiëren en te beantwoorden.
• Niet in staat zijn om een sociale interactie te beginnen of erop in te gaan.

Question 17

Deficiënties in het non-verbale communicatieve gedrag dat gebruikt wordt voor sociale interactie

Answer 17

• Slecht geïntegreerde verbale en non-verbale communicatie.
• Abnormaal gedrag bij oogcontact en lichaamstaal of deficiënties in het begrijpen van gebaren.
• Totaal ontbreken van gezichtsuitdrukkingen en non-verbale communicatie.

Question 18

Deficiënties in het ontwikkelen, onderhouden en begrijpen van relaties :

Answer 18

• Problemen met het aanpassen van gedrag aan verschillende sociale omstandigheden.
• Moeite met deelnemen aan fantasiespel of vrienden maken.
• Afwezigheid van belangstelling voor leeftijdsgenoten.

Question 19

Klinische kenmerken ASS - cluster B

Answer 19

= Beperkte, repetitieve gedragspatronen, interesses of activiteiten

• Stereotiep(e) of repetitieve motorische bewegingen, gebruik van voorwerpen of spraak :
  Eenvoudige motorische stereotypieën
  Speelgoed in een rij zetten of voorwerpen ronddraaien
  Echolalie
  Idiosyncratische uitdrukkingen
• Hardnekkig vasthouden aan hetzelfde, inflexibel gehecht zijn aan routines of geritualiseerde patronen van verbaal of non-verbaal gedrag :
  Extreem overstuur bij kleine veranderingen
  Moeite met overgangen
  Rigide denkpatronen
  Rituele wijze van begroeten
  Behoefte om steeds dezelfde route te volgen of elke dag hezelfde te eten
• Zeer beperkte, gefixeerde interesses die abnormaal intens of gefocust zijn :
  Sterke gehechtheid aan of preoccupatie met ongebruikelijke voorwerpen
  Bijzonder specifieke of hardnekkige interesses
• Hyper- of hyporeactiviteit op zintuigelijke prikkels of ongewone belangstelling voor de zintuiglijke aspecten van de omgeving :
  Duidelijk ongevoelig voor pijn en/of temperatuur
  Negatieve reactie op specifieke geluiden of texturen
  Excessief ruiken aan of aanraken van voorwerpen
  Visuele fascinatie met lichten of beweging

Question 20

Screening - ASS

Answer 20

Weinig brabbelen als baby
Reageren niet op hun naam
De taalontwikkeling verloopt vertraagd
Ze spelen als peuter niet op de gewone manier met speelgoed
Ze vertonen stereotiep gedrag zoals gefascineerd naar draaiende voorwerpen kijken of objecten op rijtjes schikken
Soms na het 2de levensjaar een stilstand of zelfs verlies van vaardigheden

Question 21

Etiopathogenese/fysiopathogenese - ASS

Answer 21

Genetica:

• Complexe polygene (100-200 genen) aandoening

Additief effect van multipele vaak voorkomende gen-varianten (“common disease-common variant”)
Majeur effect van één of een paar zeldzame varianten (“common disease-rare variant”)

• Neurochemie en neurofysiologie
  Verhoogde plasma serotonineconcentratie
  Overactiviteit glutamaat-neurotransmissie
  Gestoorde synapswerking en connectiviteit in de hersenen
  Verstoring oxytocine-systeem
  “Extreme male brain”-theorie ?
• Beeldvormend onderzoek
  Groter hersenvolume (5-10%)
• Immunologie

Question 22

Etiopathogenese - psychopathogenese - ASS

Answer 22

1. Theory of mind
2. Zwakke centrale coherentie
3. Executief functioneren

Question 23

Theory of mind

Answer 23

stelt dat een individu een meta-representatie heeft van de mentale toestand, c.q. de gevoelens, gedachten en intenties van een ander persoon of van zichzelf.

Question 24

Zwakke centrale coherentie

Answer 24

bij personen met ASS loopt de informatieverwerking vast op niveau van detailperceptie en kunnen daardoor moeilijker een globaal beeld krijgen en betekenis geven aan wat zij waarnemen.

Question 25

Executief functioneren

Answer 25

cognitieve functies die het individu in staat stellen gedachten en gedrag doelgericht en aangepast aan de situatie te plannen en te reguleren. Het gaat onder meer om mentale flexibiliteit, impulsinhibitie, werkgeheugen, planningsvermogen en het vermogen om nieuwe ideeën te genereren.

Question 26

ASS behandeling

Answer 26

• Psycho-educatie:
• Pedagogische en psychosociale interventies
• Stimuleren ontwikkeling kind/jongere :
  Sociale omgang
  Communicatie
  Zelfredzaamheid
  Spel en vrijetijdsbesteding
  Planning en probleemoplossing
  Schoolse en werkvaardigheden
• Aanpassing omgeving (gedragsbeïnvloedend)
  Context (bv. thuisbegeleiding)
  School (bv. GON)
• Geen medicamenteuze behandeling voor kernsymptomen

Question 27

Externaliserende stoornissen

Answer 27

• stoornissen waarbij er problemen zijn met de zelfbeheersing wat betreft emoties en gedrag
• Rechten van anderen worden geschonden
• in conflict met maatschappelijke normen en waarden of met gezagsfiguren

Question 28

Classificatiecriteria - Oppositionele-opstandige stoornis

Answer 28

= ODD

1. Boze/prikkelbare stemming
   - verliest vaak zijn of haar kalmte
   - Is vaak lichtgeraakt of snel geërgerd
   - is vaak boos en ontevreden
2. Ruziezoekend/openlijk ongehoorzaam gedrag
   - Maakt vaak ruzie met gezagsfiguren, of, bij kinderen en adolescenten, met volwassenen
   - Verzet zich vaak actief tegen of weigert te voldoen aan regels of verzoeken van gezagsfiguren
   - Ergert anderen vaak opzettelijk
   - Geeft anderen vaak de schuld van zijn of haar fouten of wangedrag
3. Wraakzucht
   - is in de afgelopen 6 maanden minstens 2 maal hatelijk of wraakzuchtig geweest

Question 29

Normoverschrijdend-gedragsstoornis- classificatiecriteria

Answer 29

= CD
1. Agressie jegens mensen en dieren
2. Vernieling van eigendommen
3. Bedrog of diefstal
4. Ernstige overtreding van regels

Question 30

Agressie tegenover mensen en dieren

Answer 30

Pest, bedreigt of intimideert vaak anderen
Begint vaak met vechten
Heeft een wapen gebruikt dat bij anderen ernstig lichamelijk letsel kan veroorzaken
Heeft mensen mishandeld
Heeft dieren mishandeld
Heeft in directe confrontatie een slachtoffer bestolen
Heeft iemand gedwongen tot seksuele handelingen

Question 31

Vernielen van eigendommen

Answer 31

Heeft opzettelijk brand gesticht met de intentie ernstige schade te veroorzaken
Heeft opzettelijk eigendommen van anderen vernield

Question 32

Bedrog of diefstal

Answer 32

Heeft ingebroken in een huis, gebouw of auto van iemand anders
Liegt vaak om goederen of gunsten te verkrijgen of verplichtingen te ontlopen
Heeft zonder directe confrontatie met een slachtoffer waardevolle spullen of geld gestolen

Question 33

Ernstige overtreding van regels

Answer 33

Komt ‘s avonds en ‘s nachts vaak niet op tijd thuis ondanks een verbod van de ouders, beginnend met de leeftijd van 13 jaar
Is minstens 2 keer weggelopen van het huis waar hij/zij woont met ouders of andere ouderfiguren, en ‘s nachts weggebleven, of één keer voor een lange periode zonder terug te keren
Spijbelt vaak van school, beginnend voor de leeftijd van 13 jaar

Question 34

Specificaties normoverschrijdend-gedragsstoornis = CD

Answer 34

Met beperkte prosociale emoties (minstens 2 van de onderstaande kenmerken persisterend gedurende minstens één jaar in meerdere relaties en settings :
Gebrek aan berouw of schuldgevoel
Ongevoelig – gebrek aan empathie
Onverschillig over prestaties
Vlak of deficiënt affect

Question 35

Individuele risicofactoren - externaliserende gedragsstoornis

Answer 35

Neuropsychologische risicofactoren:
IQ deficit
VIQ<PIQ
Leerstoornissen
Executieve dysfuncties

Persoonlijkheidsstructuur :
Gebrek aan empathie
Negatieve cognities
Beperkte sociale competentie
Beperkte probleemoplossende vermogens

Psychiatrische stoornis:
ADHD+ODD : grotere kans tot ontwikkelen van CD
Genetische invloed hyperactiviteit/impulsiviteit

Question 36

Externaliserende gedragsstoornis - contextuele risicofactoren

Answer 36

Criminaliteit vader
Depressie moeder
Echtelijke onenigheid
Onduidelijkheid in het geven van opdrachten
Inconsequent omgaan met ongewenst gedrag
Hard straffen
Onvoldoende toezicht van jonge kinderen
Onvoldoende op de hoogte zijn van het doen en laten van oudere kinderen

Question 37

Externaliserende gedragsstoornis - sociale risicofactoren

Answer 37

Lage SES of armoede
Minderheden

Question 38

Externaliserende gedragsstoornis - risicofactoren mbt woonomgeving

Answer 38

Stedelijke omgeving
Hoog criminaliteitscijfer
(Pre)delinquente peergroep
Blootstelling aan geweld

Question 39

Behandeling externaliserende gedragsstoornis

Answer 39

De behandeling van ODD en CD heeft drie overkoepelende behandeldoelen:
1) het vergroten van disciplinerende en affectieve opvoedingsvaardigheden van ouders;
2) het vergroten van zelfregulerende en prosociale vaardigheden van het kind of de jongere;
3) het verbeteren van het gezinsfunctioneren.

Er zijn drie behandelmethoden waarvan het effect het duidelijkst is aangetoond:
0udertraining
Cognitieve gedragstherapie
Systemische behandeling

Question 40

Voorwaarden gedwongen opname

Answer 40

1. (Ernstige) psychiatrische stoornis (“geestesstoornis”)
2. (Acute) gevaarsituatie, waarbij de veiligheid van de pt zelf of derden in gevaar komt en dit gevaar moet een oorzakelijk verband hebben met een psychiatrische stoornis
3. Gedwongen opname (behandeling) moet de enige mogelijkheid zijn om de pt te beveiligen en te behandelen, ofwel omwille van het beeld of omdat de pt weigert om vrijwillige hulpverlening toe te laten.