Hoofdstuk 2: Lezen Flashcards
Wat is de ontwikkelingspsychologische benadering van lezen?
-Lezen als proces van stapsgewijze verwerving (aanleren)
-Taakanalytische leesmodellen
Wat zijn kenmerken van de taakanalytische leesmodellen?
-Spellend tot herkennend lezen
-Opbouwhypothese
Welke kritiek is er op de taakanalytische leesmodellen?
Ontwikkeling is niet absoluut
-Sommige vaardigheden ontwikkelen door te leren lezen (interactie-effecten)
-Dus: bouwstenen veeleer deelvaardigheden dan leervoorwaarden
Wat zijn behandelingsconsequenties van de ontwikkelingspsychologische benadering?
-Belang voor preventie
-Belang voor vroegtijdige behandeling bij jonge kinderen met leesproblemen
Wat is de informatieverwerkingsbenadering van lezen?
-Lezen als proces van verwerking van informatie (uitvoeren)
-Verschillende componenten: structurele component, strategiecomponent, sturende component
-Procesmodellen van lezen
Wat is de structurele component van de informatieverwerkingsbenadering van lezen?
Beschikbare geheugen- en verwerkingscapaciteit
Wat is de strategiecomponent van de informatieverwerkingsbenadering van lezen?
Bewerkingen op info in verschillende fasen: geheugen-, leer- en oplossingsstrategieën
Wat is de sturende component van de informatieverwerkingsbenadering van lezen?
-Monitoring
-Programmering en bewaking infoverwerking
Welke soorten procesmodellen zijn er binnen de informatieverwerkingsbenadering van lezen?
-Bottom-up modellen: lezen start met verklanken
-Top-down modellen: lezen gestuurd vanuit betekenis
-Interactief-compensatoire modellen
Welke soorten bottom-up modellen zijn er binnen de procesmodellen van lezen?
-Opbouwmodel
-Inprentingsmodel
-Dual-route model
Wat is het opbouwmodel van lezen?
-Informatieverwerkingsbenadering: bottom-up model
-Lezen stap voor stap opgebouwd: assemblagestrategie/indirecte route
-Aanleren van deelvaardigheden (~ taakanalytisch model)
Wat is het inprentingsmodel van lezen?
-Informatieverwerkingsbenadering: bottom-up model
-Lezen gebeurt via directe herkenning: adresseringsstrategie/directe route
-Komen tot automatisering (kwantitatief en kwalitatief)
Wat is kwantitatieve automatisering binnen het inprentingsmodel?
Hoe trager lezen, hoe accurater lezen
Wat is kwalitatieve automatisering binnen het inprentingsmodel?
-Uitvoering onbewust
-Uitvoering zonder controle persoon (autonoom)
-Gebruikt geen verwerkingscapaciteit
-Niet beïnvloed door bemoeilijking (interferentie)
-Stimulus in directe verbinding met langetermijngeheugen
Wat is het dual-route model van lezen?
-Informatieverwerkingsmodel: bottom-up modellen
-Indirecte en directe route in competitie: horse-race model
Welke kenmerken hebben interactief-compensatoire modellen binnen de informatieverwerkingsbenadering van lezen?
-Bottom-up en top-down processen in voortdurende wisselwerking
-Kan op verschillende manieren door model gaan
-Bepaalde onderdelen kunnen fout zijn, maar toch lezen als gevolg hebben
Wat zijn 2 voorbeelden van interactief-compensatoire modellen binnen de informatieverwerkingsbenadering van lezen?
-Integratiemodel Van der Leij: alles met elkaar in verbinding
-Model Ruijssenaars & Ghesquière: input - controle via herkenning/geheugen/coderingsstrategie - output
Welke stappen zijn er binnen de leesontwikkeling?
-Decoderend lezen
-Herkennend lezen/directe herkenning
-Anticiperend lezen/verkorte directe herkenning
Wat is decoderend lezen?
-1e stap leesontwikkeling
-Verklanken
-Teken-klank-koppeling
-Auditieve synthese
Wat is herkennend lezen of directe herkenning?
-2e stap leesontwikkeling
-Lezen in delen van woorden
-Lezen van kleine losse woorden
-Lezen zonder intonatie
-Lezen met verlengde klankwaarden
-Vlot lezen van gestructureerde rijen
Wat is anticiperend lezen of verkorte directe herkenning?
-3e en laatste stap leesontwikkeling
-Benutten betekenisinformatie
-Benutten woordvorming/zinsvorming
-Lezen met intonatie
Wat is de centrale theorie rond cognitieve oorzaken van dyslexie?
-Gevolg van problemen bij aanleren en bewustzijn van klankstructuur van taal
-Fonologische vaardigheden: fonologisch bewustzijn, rapid automatised naming (RAN, seriële benoemsnelheid), verbaal kortetermijngeheugen
Waaruit bestaat het fonologisch bewustzijn?
-Rijmbewustzijn
-Syllabebewustzijn
-Foneembewustzijn
Wat zijn belangrijke fonologische bewustzijnstaken?
-Rijmen: passief en actief
-Auditieve discriminatie
-Auditieve synthese
-Auditieve analyse
-Foneemdeletie
-Foneemsubstitutie
-Omkeren
-Spoonerisms
Hoe hangt het fonologisch bewustzijn samen met dyslexie?
-Fonologisch bewustzijn is lees- en spellingsvoorwaarde
-Fonologisch bewustzijn is gevolg van lezen en spellen
-Interactie tussen fonologisch bewustzijn en lezen/spellen
Hoe hangt het rapid naming deficit samen met dyslexie?
-Dyslexie gevolg van moeilijkheden met snel serieel benoemen (RAN)
-RAN als fonologische vaardigheid
-RAN als specifiek tekort of in combinatie met fonologisch deficit (dual deficit theory)
Wat is het werkgeheugen?
Cognitief systeem dat instaat voor tijdelijk opslaan en manipuleren van informatie
Wat is het model van werkgeheugen van Baddeley & Hitch?
-2 slaafsystemen voor tijdelijk bijhouden info (KTG)
–>Fonologische lus: verbale info
–>Visuo-spatieel schetsboek: visuele en spatiale info
-Centrale verwerkingseenheid (central executive, WG)
–>Aandachtscontrolesysteem
–>Coördineren en integratie info uit slaafsystemen en langetermijngeheugen
–>Wisselen tussen oplossingsstrategieën
Hoe hangen werkgeheugen en dyslexie samen?
-Dyslexie gevolg van moeilijkheden bij tijdelijk opslaan en manipuleren info
-Fonologische lus is verbaal kortetermijngeheugen
-Onderzoek naar executieve functies neemt toe
Uit welke onderdelen bestaat de diagnostiek rond technisch lezen?
-Niveaubepaling
-Foutenclassificatie
-Kwalitatieve analyse leerproces
Uit welke onderdelen bestaat niveaubepaling?
-Woordniveau
-Zinsniveau
-Combinatie
Waaruit bestaat de niveaubepaling op woordniveau?
-Woordleestests
-Pseudowoordleestests
Welke woordleestests zijn er voor niveaubepaling op woordniveau?
-Eén Minuut Test (Brus & Voeten, 1972)
-Drie-Minuten-Toets (Verhoeven, CITO, 1995)
Wat is de Eén Minuut Test van Brus & Voeten (1972)?
-EMT
-Woordleestest voor niveaubepaling op woordniveau
-116 reële woorden in stijgende moeilijkheidsgraad
-Snelheid en accuratesse
-2e leerjaar - 2e middelbaar
-Nieuwe normen 2011-2014
-T-scores: gem50, sd10
Wat is de Drie-Minuten-Toets van Verhoeven (CITO, 1995)?
-Woordleestest voor niveaubepaling op woordniveau
-3 kaarten verschillende moeilijkheidsgraad
-Snelheid en accuratesse
-Vanaf kerstmis 1e leerjaar (kaart 1) - 6e leerjaar
-Vlaamse normen 2010-2011
-Vergelijkbare vaardigheidsscores voor 3 kaarten
-CITO-zones en percentielklassen: A (Pc76-100), B (Pc51-75), C (Pc26-50), D (Pc11-25), E (Pc0-10)
Welke pseudowoordleestest is er voor niveaubepaling op woordniveau?
Klepel-R (Van den Bos, de Groot & de Vries, 2019)
Wat is de Klepel-R van Van den Bos, de Groot & de Vries (2019)?
-Pseudowoordleestest voor niveaubepaling op woorniveau
-116 onbestaande woorden in stijgende moeilijkheidsgraad
-Maat voor decoderend lezen
-Structuur vergelijkbaar met EMT, 2 parallelkaarten
-Snelheid en accuratesse
-1e leerjaar - 2e middelbaar
-T-scores: gem50, sd10
-Index-scores in combinatie met EMT
Welke tests zijn er voor een niveaubepaling op zinsniveau?
-AVI-leeskaarten
-Gletchr leestekst Faalangst (Test voor Gevorderd Lezen en Schrijven, Depessemier & Andries, 2009)
Wat zijn de AVI-leeskaarten?
-Niveaubepaling op zinsniveau
-Uitleg
–>Analyse Van Individualiseringsvormen
–>Zoeken naar gedifferentieerd leesonderwijs
–>Indeling technisch leesniveau van zinnen
–>Niveau: M3-E3-M4-E4-M5-E5-M6-E6-M7-E7-Plus
–>2 parallelversies
–>Nieuwe Nederlandse versie en normen
-Interpretatie obv tijd en fouten
–>Beheersingsniveau: T en F
–>Instructieniveau: T
–>Frustratieniveau: T
Wat is de Gletchr leestekst Faalangst (Test voor Gevorderd Lezen en Schrijven) van Depessemier & Andries (2009)?
-Leerlingen en studenten 16+
-Aparte normering voor tijd en fouten
Welke gecombineerde test voor niveaubepaling bestaat er?
TODIO-L: Toets Diagnostisch Onderzoek Lezen (Van Rompaey & Vandenberghe, 2014)
Wat is de TODIO-L?
-Gecombineerde test voor niveaubepaling
-Toets Diagnostisch Onderzoek Lezen van Van Rompaey & Vandenberghe (2014)
-3 leeskaarten: woorden, pseudowoorden, tekst
-Snelheid en accuratesse
-4e leerjaar - 4e middelbaar
-Percentielen en CITO-zones: A (Pc76-100), B (Pc51-75), C (Pc26-50), D (Pc11-25), E (Pc0-10)
Welke soorten fouten worden onderscheiden voor de foutenclassificatie?
-Basisfouten
-Regelfouten
-Fouten tegen weetwoorden
Wat zijn basisfouten?
-Niveau: basisgrafeem, complex grafeem, medeklinkercluster, woord, zin
-Foutsoorten: weglatingen, toevoegingen, vervangingen, verwisselingen/volgorde-fouten
Wat zijn regelfouten?
-Lettergreepovergang: open/gesloten lettergreep
-Woordtekens: trema
-Sjwa (doffe e) in voor- en achtervoegsels: ig, lijk, ver, be, ge
-Andere voor- en achtervoegsels: tie, isch
Wat zijn fouten tegen weetwoorden?
-Vreemde woorden
-Keuzetekens: c-k-s
Op welke niveaus wordt de kwalitatieve analyse van het leesproces gedaan?
-Woordniveau
-Zinsniveau
Hoe wordt de kwalitatieve analyse van het leesproces gedaan op woordniveau?
-Leesstrategie
-Vergelijking leesniveau en leesstrategie bij woordleestests en pseudowoordleestests
-Kwaliteit decoderende strategie
-Kwaliteit van automatisering/directe herkenning
Hoe word de kwalitatieve analyse van het leesproces gedaan op zinsniveau?
-Situering in leesontwikkeling: decoderend, herkennend of anticiperend lezen
-Analyse kwaliteit van fonologische recodering
-Analyse kwaliteit gebruik contextinfo
-Analyse compensatoire processen
-Analyse taakspecifieke voorkennis en kwaliteit ervan: klank-tekenkoppeling, leesregels, aparte schrijfwijzen, leesrichting
-Analyse van deelvaardigheden: visuele/auditieve synthese, banale visuele deelvaardigheden, banale auditieve vaardigheden
-Analyse niet-taakspecifieke voorkennis
Welke methodieken voor taakgerichte leerhulp bestaan er voor lezen?
-Opbouwmethodiek
-Inprentingsmethodiek
-Begripsmethodiek
Wat is de opbouwmethodiek als taakgerichte leerhulp bij lezen?
-Bij problemen met decoderende leesstrategie (accuraat lezen)
-Basisprincipe: vertrekkend van deelvaardigheden, leesvaardigheid stap voor stap opbouwen
-Deelprincipes: aanleren deelvaardigheden (fonologische deelvaardigheden, letterkennis, teken-klankkoppelingen), aanleren decodeerstrategieën (volledige verklanking, visuele synthese), afleren hardnekkig spellen/raden, feedback over accuratesse
Welke problemen kunnen er zijn met de decoderende leesstrategie?
-Onvoldoende beheersing deelvaardigheden (fonologische vaardigheden, letterkennis, teken-klankkoppelingen)
-Niet flexibel toepassen decodeerstrategieën
-Hardnekkig spellend of radend lezen
-Onvoldoende integratie van deelvaardigheden
Wat is de inprentingsmethodiek als taakgerichte leerhulp bij lezen?
-Bij problemen met directe volledige woordherkenning (snel lezen)
-Basisprincipes: koppeling orthografie, fonologie, uitspraak en betekenis en versnelling van dit verwerkingsproces tot automatisme
-Deelprincipes: associaties leren, versnellen, feedback over snelheid
Welke problemen kunnen er zijn met de directe woordherkenning?
-Onvoldoende beheersing techniek
-Stagnatie bij sublexicaal en/of lexicaal decoderen
-Interferentie: verwerking lossen woorden niet geautomatiseerd
Wat is de begripsstrategiemethodiek als taakgerichte leerhulp bij lezen?
-Bij problemen met verkorte volledige woordherkenning (anticiperend lezen)
-Basisprincipe: gebruik betekenis van woorden en zinnen voor bevorderen technisch lezen
-Deelprincipes: mobiliseren en implementeren van voorkennis (klankvorm en betekenis van woorden, klankvorm en betekenis van verhalen, anticiperen op betekenis), leren toepassen van begripsstrategieën
Welke problemen kunnen er zijn met verkorte volledige woordherkenning?
-Onvoldoende contextgebruik
-Begrip ondergeschikt aan technieken
