Historie van de JGZ Flashcards
Leerdoelen
- historie kunnen omschrijven, belangrijke gebeurtenissen kunnen benoemen
- factoren die kindergezondheid vroeger bedreigden en bevorderden noemen
- gezondheid van de kinderen in NL in een mondiaal perspectief zetten (goed vergeleken met de rest van de wereld)
Wat zeiden artsen en economen tijdens welke periode?
De Verlichting: veel gezonde kinderen zijn nodig voor een welvarend land met veel rijkdom.
Middelnederlandse teksten hebben…
Veel aandacht voor de gezondheid van het kind.
Émile, ou De l’éducation
Boek van filosoof die heel bekend was:
- goed onderwijs
- goede opvoeding
- aandacht voor gezondheid
(hieruit ontstonden verloskunde, pedagogiek en kindergeneeskunde)
Bedreigingen JGZ in de 18e en 19e eeuw:
- Pokken
- Cholera
- Tyfus
Kenmerken van pokken als ziekte
Virale infectieziekte, luchtwegen, griep en blaasjes op huid, overlijden door toxisch, vooral zuigelingen en kids
Wat deden ze aan de preventie van de pokken?
- Variolatie: gezond iemand injecteren met pokpuist van iemand met lichte klachten
Wat was de eerste vaccinatie?
Door Edward Jenner: zag dat melkmeisjes geen pokken hadden (dicht bij koeien). Dus koepokken van een melkmeisje op hand van een jongen: James Philip in 1796.
Wat was de verdere verloop van de preventie mbv vaccinaties?
1800
1808: Napoleon vaccinatieplicht
1823: vaccinatie op school verplicht (pokkenbriefje)
1857: pokkenbriefje weer weg
1871-1873: pokkenepidemie
1872 – Wet op de Besmettelijke Ziekten (pokkenbriefje)
Waarom had de Wet op de Besmettelijke Ziekten niet veel impact?
omdat er geen leerplicht was
Wat gebeurde er na de wet op de besmettelijke ziekten?
1874: kinderwetje van Houten
1901: leerplicht (toen ging de wet op de besmettelijke ziekten wel werken door indirecte vaccinatiedrang)
1928: vaccinatiewet opgeheven door bijwerkingen
1939: inentingswet weer ingesteld, maar je mocht weigeren bij de gemeente
1980: wereld pokkenvrij verklaard
Cholera kenmerken ziekte
- blauwe dood
- bacteriële darm infectieziekte
- door eten of drinken (water)
- blauw gelaat, uitpuilende ogen, diarree en braken -> uitdroging
Tyfus kenmerken ziekte
- bacteriële darminfectieziekte
- eten of water
- diarree en braken -> uitdroging
Wat waren cholera en tyfus in de 18e en 19e eeuw?
1e oorzaak van zuigelingensterfte.
waardoor leidden cholera en tyfus tot zoveel zuigelingen doden
- niet ontwikkeld immuunsysteem
- veel water door schoonmaken eten, flessen, melk verdunnen etc
Wie ontdekte dat cholera met water te maken had en hoe?
John Snow, door waterleidingen veel cholera besmetting in 1854.
Wie ontdekte de echte oorzaak?
Koch: bacteriële oorzaak.
Wat was vroeger de situatie met drinkwater:
- welvarende mensen: water uit de vecht van de Versch-Water Sociëteit of licht bier drinken.
- armen: super slecht water uit grachten
Waardoor werd het water verbeterd (preventie)?
Jacob van Lennep: 2,5 mil voor leiding in Ams. Kopen bij Haarlemmerpoort.
Hoeveel % dronk schoon drinkwater in 1900?
40%
Wat werd er gedaan aan hygiëne (preventie) in 1800?
1806: hygiene in klaslokalen wet
1847: sarphati inzameling afval
1848: reiniging amsterdamse straten (-50% cholera)
1853: stadsreiniging ams
Wanneer was de industriele revolutie
helft 19e eeuw, 1850
Hoe waren de leefomstandigheden in de stad tijdens de industriele revolutie
- dicht op elkaar wonen
- niet sanitair
- arme mensen geen goed drinkwater
- lage lonen
- voedsel tekorten
- kinderarbeid
- alcoholisme
zuigelingensterfte … % in de 1850s
20%
van 1840 tot nu kwamen de volgende preventie maatregelen die de zuigelingensterfte omlaag haalden…
- hygiene verbeteringen
- sulfonamiden
- DFT en polio vaccin
- mazelen vaccin
Regionale verschillen in zuigelingensterfte kwamen door…
- bevolkingsdichtheid
- drinkwater
sociale verschillen in zuigelingensterfte kwamen door…
- riskante gebieden vermijden
- betere sanitaire middelen
(maar.. ook juist geschoolde mensen hadden veel zuigelingensterfte!)
wat is een epidemiologische transitie?
van infectieziekten naar chronische ziekten.
wat zijn de 3 fasen van de epidemiologische transitie
- epi-/pandemieën en hongersnood (‘pestilence and famine’) –> infectie, zuigelingensterfte hoog
- afnemende epi, zuigelingensterfte daalt (receding pandemics)
- degeneratieve en door de mens veroorzaakte aandoeningen (meeste mensen overleven kindertijd) (degenerative and man made diseases)
wat zijn de bedreigingen in de 20e eeuw?
- poliomyelitus
- tuberculose
Poliomyelitus kenmerken ziekte
polio, feco-oraal, symptomen: griep, verlamming, meningitis.
Wat is nu de staat van poliomyelitus
grootste gedeelte wereld vrij, nederland laatste in 1993. vooral in afrika nu nog.
wat is de polio paradox?
hoe meer hygiëne, hoe meer polio er kwam
tuberculose kenmerken ziekte
- bacteriële luchtweginfectieziekte
- zweten, bloed ophoesten, hoesten, gewichtsverlies
- vooral bij zwakke ondervoedde kinderen uit steden
in de 20e eeuw preventie voor tuberculose…
vakantiekolonies (bleekneusjes) en TBC sanatoria (de complexen waar alleen tuberculose werd behandeld)
caritas
vrijwilligerswerk van artsen (soort verbond)
Gemeentewet 1851:
openbare gezondheid taak van de gemeente
bij wie lag de taak van de zorg vooral aan eind 19e eeuw
caritas (vrijwillig) en kruisverenigen
wat zijn nog meer ontwikkelingen in de 20e eeuw
1901: zaandam scholen arts
1903: GGD opgericht, vooral gericht op voeding, hygiene en goedkope melk
1953: rijksvaccinatieprogramma
1960: screenings van 0-4 jaar (van wiechenschema, gehoortest en zicht)
1974: hielprik
de zorg van nederlandse kinderen,
veel beter dan de rest van de wereld, niet representatief.
