Hfdst. 8 Flashcards
Hoe wordt Leren gedefinieerd in dit hoofdstuk?
Elk proces dat door ervaringen van een individu op een zeker moment, kan zorgen voor een wijziging in het gedrag van een individu op een later moment.
Wat zijn in het kort 3 verschillen tussen Klassieke conditionering en Operante conditionering?
Klassieke:
- Pavlov
- betreft het plaatsen van een neutraal signaal voor een reflex
- kijkt naar het onvrijwillige automatische gedrag.
Operant:
- skinner
- betreft het toepassen van bekrachtiging en/of straffen na bepaald gedrag
- kijkt naar het bekrachtigde en/of verzwakte vrijwillige gedrag.
Hoe wordt een Reflex omschreven?
Dit is een simpele, relatief automatische opeenvolging (sequentie) van een stimulus-respons situatie. Direct ‘ondersteunt’ vanuit ons zenuwstelsel.
Wat betekent Gewoonte/Gewenning (habituatie)?
Omdat reflexen direct ondersteund worden vanuit ons zenuwstelsel, kunnen ze beïnvloed worden door ervaringen die plaatsvinden in onze omgeving.
Gewenning aan stimuli zorgt voor een daling in de omvang van reflexieve reacties. Dit gebeurt als de betreffende stimuli herhaaldelijk achter elkaar plaatsvinden. Als we gewend raken aan steeds terugkerende stimuli en er volgt geen gevaar, dan wordt het een gewoonte en reageren we er niet meer op. Dit is de simpelste vorm van leren. Het zorgt dus niet voor een nieuwe stimulus-respons maar zwakt de bestaande af.
Wat is de procedure bij Klassieke conditionering?
Voor conditionering:
- een neutrale stimulus (bij Pavlovs honden: de bel)
- een ongeconditioneerde stimulus (het voedsel)
- een ongeconditioneerde respons (het kwijlen)
Tijdens de conditionering wordt de neutrale stimulus (bel) gegeven voor de ongeconditioneerde stimulus (voedsel) wat leidt tot de ongeconditioneerde respons (kwijlen).
Na conditionering is er:
- een geconditioneerde stimulus (de bel)
- een geconditioneerde respons (het kwijlen bij de bel)
Geconditioneerde responsen kunnen ‘uitsterven’. Wat is hiervoor de term? Wanneer gebeurt dat? En kan het ook weer worden hersteld?
Term: extinctie
Geconditioneerde responsen sterven uit (blijkt meer een kwestie van ‘geremd worden’ te zijn) als:
- de geconditioneerde stimulus herhaaldelijk wordt aangeboden zonder beloning (de ongeconditioneerde stimulus)
- de geconditioneerde stimulus lange tijd niet wordt aangeboden en de ongeconditioneerde stimulus ook niet.
De conditionering kan weer terugkomen. Dit blijkt uit experimenten waarbij het conditioneringsexperiment opnieuw wordt opgebouwd. De neuronen die een rol spelen bij conditionering kunnen dus wel zorgen voor afremming van de geconditioneerde respons maar er niet voor zorgen dat deze in het geheel verdwijnt.
Wat is Discriminatie Training?
Dan wordt de respons op de ene stimulus bekrachtigd en op de andere stimulus ‘uitgedoofd’. Voorbeeld: honden kregen bij een echt pikzwart vel voedsel. Leerden dat zelfs een bijna zwart vel geen voedsel bracht. Gingen dus alleen nog kwijlen bij een pikzwart vel en leerden de kleinste verschillen te detecteren tussen zwart en donkergrijs tinten.
Zo kun je dus zintuiglijke capaciteiten trainen!
Wat wordt bedoeld met Generalisatie?
Generalisatie wil zeggen: de geconditioneerde respons ontstaat ook bij stimuli die op de oorspronkelijke, geconditioneerde stimulus lijken. Bijvoorbeeld: de bel van Pavlovs honden wordt vervangen door een ander soort belgeluid. Ook dan reageren de honden met kwijlen.
Wat wordt bedoeld met Generalisatie als ‘index’ voor subjectieve gelijkheid? En welk experiment toonde dat aan?
Onderzoekers na Pavlov ontdekte dat niet alleen stimuli die op elkaar lijken zorgen voor dezelfde respons, maar ook stimuli die door ons op eenzelfde subjectieve wijze worden geïnterpreteerd cq betekenis krijgen. Bijvoorbeeld: studenten werden geconditioneerd en gingen kwijlen bij bepaalde woorden. Toen ze woorden kregen die qua betekenis leken op de geconditioneerde woorden, gingen ze ook kwijlen. Dus niet bij woorden die qua klank of uitspraak erop leken!
Wat is Leren volgens de behaviorisen?
Leren is volgens hen: het gedrag van een persoon in het heden wordt altijd bepaald door ervaringen van deze persoon uit het verleden.
Zij haalden de inspiratie voor deze stelling uit het werk van Pavlov. Hieruit kwam de S-R theorie voort. Pavlov keek hier overigens genuanceerder naar.
Wie is de grondlegger van het Behaviorisme en wat kenmerkt ze?
- John B. Watson (1913) is de grondlegger
- Vermijden in hun theorieën niet-zichtbare zaken als beleving, emoties, gedachten etc.
- richten zich op het zichtbare/observeerbare
- ontkennen mentale processen niet maar vinden ze niet bruikbaar (te vaag/obscuur).
- zien gedrag meer als reflex-achtig van aard. Daarom passen de bevindingen van Pavlov hier goed bij.
Wat is de Stimulus-Respons (S-R) Theorie?
Dat er bij conditionering een direct verband bestaat tussen de geconditioneerde stimulus en de respons.
Hoe kijkt Pavlov daar naar en wat is zijn Stimulus-Stimulus (S-S) Theorie?
Pavlov zegt dat er bij conditionering een verband bestaat tussen de geconditioneerde stimulus, dat er vervolgens een voorstelling wordt gemaakt van de ongeconditioneerde stimulus en dat dan pas een geconditioneerde respons ontstaat. Er is dus geen rechtstreeks verband tussen de geconditioneerde stimulus en de respons. De mens of het dier Leert (!) dus een verband tussen een stimulus en een andere stimulus. Niet tussen een stimulus en een respons.
Welk experiment bewijst dat de S-S theorie van Pavlov juist is?
Het experiment van Rescorla (1973) met ratten en lichtflitsen/hard geluid. Ratten schoten bij lichtflits in combi met hard geluid in een Freeze. Toen paste Rescorla gewenning toe: deel van de ratten liet hij wennen aan hard geluid zonder toepassing van de lichtflits. Uiteindelijk reageerden de ratten niet meer met een Freeze bij het harde geluid. Toen bracht hij de flits er weer in. Als de S-R theorie zou werken zouden de ratten opnieuw in een Freeze schieten bij de flits. Omdat ze de connectie lichtflits-freeze geleerd zouden hebben. Dit gebeurde echter niet. Vanuit de S-S theorie is dit logisch omdat de ratten de connectie tussen de lichtflits en het harde geluid hebben geleerd. Aan het harde geluid zijn ze inmiddels gewend geraakt dus komt ook de freeze-respons niet meer op.
Zoals al eerder gezegd: gewoonte reduceert altijd de mate van respons.
Wat wordt bedoeld met De Verwachtingstheorie?
Bij de S-S theorie gaat men uit van een mentale voorstelling van de stimulus. Deze voorstelling zou je ook kunnen omschrijven als ‘verwachting’. Pavlovs honden leerden dus om voedsel te verwachten als ze een bel hoorden. Dit noemen we De Verwachtingsttheorie.
Conditionering werkt dus vooral als Voorspeller: mens of dier verwacht iets en reageert daarop. Het is dus geen kwestie van een domme, onvrijwillige respons.
Er zijn 3 omstandigheden die NIET leiden tot klassieke conditionering als er een nieuwe stimulus wordt gekoppeld aan een ongeconditioneerde stimulus. Wanneer is dat?
- Als de geconditioneerde stimulus niet vooraf gaat aan de ongeconditioneerde stimulus. Deze kent dan geen voorspellende waarde en wordt daarom genegeerd.
- Als de geconditioneerde stimulus geen verhoogde kans geeft op het verschijnen van de ongeconditioneerde stimulus. Ook dan verliest de geconditioneerde stimulus zijn waarde.
- Als mens of dier al een andere, goede ‘voorspeller’ heeft. Dan wordt de geconditioneerde stimulus overbodig cq ineffectief.
Bij dat laatste ontstaat het Blocking effect: het ‘probleem’ is al opgelost door een andere stimulus. Nieuwe stimuli hebben dan geen waarde en worden geblokt.
Vanuit evolutionair perspectief is klassieke conditionering een manier voor individuen om te leren zichzelf voor te bereiden op aankomende gebeurtenissen die biologisch significant zijn. Welke 2 ongeconditioneerde stimuli zag Watson bij kinderen die Angst veroorzaakten?
- Plotseling een hard geluid
2. Plotseling losgelaten worden
Welk experiment toonde aan dat een baby geconditioneerd kan worden en Angst ervaart door de combi van een bepaalde stimulus met een hard geluid?
Experiment van Watson en Rayner met baby Albert en het ratje op schoot. Hij gaat de komst van het ratje associëren met het harde geluid. Later ook bij andere harige beesten (generalisatie).
Wayner is een behaviorist en ziet angst niet als een gevoel maar als een set van observeerbare responsen: adem die stokt, spieren die stijf worden, het weg willen kruipen/rennen van het object etc.
Wat wordt bedoeld met Evaluerende (evaluatieve) conditionering?
Deze term refereert aan de veranderingen in sterkte van ‘iets (een stimulus) leuk of niet leuk vinden’, als deze stimulus gepaard gaat met een andere, positieve of negatieve stimulus.
Experimenten tonen aan dat onze beoordeling (evaluatie) van het leuk/niet leuk vinden van een stimulus in een bepaalde mate gestuurd wordt door klassieke conditionering.
Wat is Het appetizer effect?
Dit houdt in dat je een signaal (stimulus) waarneemt die voorspelt dat er voedsel in aantocht is. Dit signaal zet een heie reeks van processen in gang die het lichaam voorbereiden op de komst van eten. Bijvoorbeeld een honger-gevoel, een knorrende maag, etc.
Het verlangen naar specifiek voedsel kan voortkomen uit een bepaalde, specifieke stimulus die zorgt dat we trek krijgen in specifiek voedsel. Bijvoorbeeld de M van macdonalds langs de weg kan zorgen dat we trek krijgen in hamburgers en friet.
Waaruit blijkt geconditioneerde seksuele opwinding?
Dit is onderzocht bij mannelijke dieren: de verwachtte aantocht of het daadwerkelijk zien van een vrouwtje zorgt voor seksuele opwinding. Dit zet een reeks van responsen in gang die het mannetje voorbereid op paren. Dit staat uiteraard ook direct in verbinding met ons biologisch aanpassingsvermogen: het zorgen voor nageslacht.
Bij een conditioneringsexperiment met kwartels bleek dat zij meer sperma produceerden als ze van te voren gewaarschuwd werden (door een bepaald signaal) dat er een vrouwtje in aantocht is. Kwartels die het vrouwtje zonder ‘waarschuwinssignaal’ gepresenteerd kregen, produceerden minder sperma.
Lichamelijke reacties als hierboven, geassocieerd met natuurlijke emoties en drives, kunnen berusten op conditionering.
Ook bij drugs spelen geconditioneerde reacties een rol. Noem een experiment met ratten als voorbeeld.
Ratten krijgen gedurende een lange tijd in dezelfde omgeving drugs (bv morfine) ingespoten. De omgeving gaat dan dienen als geconditioneerde stimulus voor compenserende reacties die in het lijf ontstaan bij drugsgebruik (lijf wil na drugsinname het niveau weer op ‘normaal’ brengen). Als de rat in die omgeving wordt gezet zonder de toediening van drugs (bv morfine) gaat zijn lijf toch de compenserende reacties vertonen. De rat wordt dan ineens overgevoelig voor pijnprikkels.
De conditionering van deze compenserende reacties zonder dat de morfine al daadwerkelijk in het spel is, is te verklaren vanwege het feit dat het lichaam ons alvast wil beschermen tegen de verwachte aankomende drugs. Nog voordat de schadelijke stimulus zich aandient.
Wat is drugstolerantie?
Hoe meer een bepaald soort drugs wordt gebruikt, hoe groter de kans op gewenning. Dit heet drugstolerantie. De gebruiker moet zijn dosis dus gaan verhogen om het gewenste effect alsnog te verkrijgen.
Drugstolerantie houdt dus de opbouw van compenserende reacties in die het lichaam moeten beschermen tegen de schadelijke effecten van de drug, maar die de werking cq het gewenste effect van de drug tegenwerken.
Daarom is het gevaarlijk als een verslaafde zijn drugs in een vreemde omgeving neemt: deze trickert dan niet de compenserende reacties waardoor de schadelijke of zelfs het dodelijke gevolg van drugsinname op de loer ligt.
Waarom kan een terugval van een drugsverslaafde ook gerelateerd worden aan conditionering?
Als de verslaafde terugkeert in de voor hem bekende omgeving, wordt hij geconfronteerd met cues die trickeren en automatisch associaties oproepen met het drugsgebruik. Ook de compenserende reacties kunnen dan weer optreden die aanvoelen als afkickverschijnselen zodat de afgekickte verslaafde opnieuw een enorme behoefte voelt aan drugs.
Operante conditionering. Wat is Thorndike’s puzzel-kooi procedure? En wat concludeert hij hieruit?
Hongerige katten in een kooi, drukken in hun paniek per ongeluk op een hendel waardoor een luikje naar eten open gaat. In nieuwe rondes duurt het steeds korter voordat de hendel door de kat wordt ingedrukt. Thorndike concludeert hieruit dat leren verloopt via het proces van trial-error.
Wat houdt Thorndike’s ‘Wet van Effect’ in?
Responsen die een bevredigend effect hebben in een bepaalde situatie, zullen in de toekomst vaker en sneller gaan voorkomen in die betreffende situatie.
Responsen met een oncomfortabele effect, zukken minder vaak gaan voorkomen in die specifieke situatie.
Skinner (behaviorist) wilde de Wet van Effect populairder maken om aan te tonen dat ook niet-reflexieve gedragingen gewijzigd kunnen worden door Leren. Wat ontwikkelde hij?
Hij ontwikkelde een aparatus waarmee hij het leervermogen cq het operante gedrag bij dieren kon gaan meten: de ‘Skinner Box’ (kooi) of ‘De Operante Conditioneringskamer’.
- rat drukt op hefboom
- activeert elektrisch uitleversysteem van voedsel
- elke druk op de hefboom wordt automatisch geregistreerd door een pen die over papier beweegt: zo ontstaat een cumulatief record.
