Heimilisgarðurinn

Question 1

Hvers konar gróðurlendi líkist heimilisgarðurinn helst og hvers konar gróður er einkennandi?

Answer 1

Skógarjaðri þar sem skógur og opið land mætast. Fjölbreyttur trjágróður, hávaxinn, lágvaxinn, runnar og allskonar undirgróður.

Question 2

Hvers konar fuglar verpa helst í návígi við manninn?

Answer 2

Spörfuglar

Question 3

Hverjir eru 6 algengustu varpfuglarnir í heimilisgarðinum?

Answer 3

1. Skógarþröstur
2. Svartþröstur
3. Stari - elska grenigarða, vanafastir
4. Maríuerla
5. Þúfutittlingur - undirgróður og grjóthleðslur
6. Auðnutittlingur - elskar birki

Question 4

Nefndu 4 tegundir sem eru nýlega farnir að sjást í meiri mæli

Answer 4

1. Músarrindill - hrifinn af lækjum, tjörnum, fjörum, birki
2. Glókollur
3. Krossnefur
4. Hrossagaukur

Question 5

Nefndu 6 tegundir sem finnast helst sem flækingar í stærri görðum og garðlandi

Answer 5

1. Hrafn
2. Húsdúfa
3. Rjúpa
4. Hettusöngvari
5. Stokkönd
6. Grágæs

Question 6

Nefndu 6 tegundir sem auk þess finnast helst í sumarbústaðalóðum og stærri garðlöndum fjarri miklum mannaferðum

Answer 6

1. Urtönd
2. Sandlóa
3. Heiðlóa
4. Stelkur
5. Brandugla
6. Barrfinka

Question 7

Hvað skal hafa í huga við skipulag garða sem eiga að laða að sér fugla? 7 atriði

Answer 7

1. Tegundafjölbreytni í plöntuvali
2. Skjól
3. Fjölbreytt fæðuframboð - hóflega vanhirt beð = betra smáverulíf
4. Varpstaðir sem henta
5. Öryggi - gegn mönnum, dýrum, vélum
6. Yfirsýn yfir garðlandið
7. Fuglum fylgja skordýr og ekki allir eru hrifnir af því

Question 8

Hvernig garðplöntur er gott að hafa í fuglagarði? 6 atriði

Answer 8

1. Sígræn tré, einkum greni - skjól fyrir veðri, vindum og köttum. Minni líkur á afráni. Fleiri en 1 teg. getur orpið í sama tré
2. Klippt limgerði - Lítið af laufi innan við fyrstu 10 cm og þar verpir fuglinn í skjóli. Mikið fæðuframboð af maðki á vorin. Ekki úða!!!
3. Birkitré
4. Rifs- og sólberjarunnar
5. Skjólbelti með fleiri en 1 tegund
6. Tré, runnar og fjölær blóm sem mynda aldin og fræ, brum og skordýr

Question 9

Teldu upp 7 góða varpstaði og tegundir sem nýta þá

Answer 9

1. Barrtré; Skógarþrestir, svartþrestir, auðnutittlingar, starar í 2-3 m hæð, nálægt stofni
2. Lauftré (birki); Þúfutittlingur, músarrindill
3. Undirgróður og grjóthleðslur: Þúfutittlingur
4. Fuglahús: Starar
5. Þakkantar: Starar, maríuerlur
6. Vatnsuppsprettur og tjarnir: Músarrindill
7. Limgerði: Skógarþrestir, auðnutittlingar

Question 10

Hvað skal hafa í huga yfir varptímann? 5 atriði

Answer 10

1. Loka köttinn inni
2. Minnka umgang um garðinn
3. Forðast garðaúðun
4. Auðvelda fæðuöflun með því að hreinsa ekki garðinn snemma vors
5. Ófleygir þrastarungar eru einhverja daga á jörðu niðri að æfa flug, það þarf EKKI að bjarga þeim

Question 11

Hvað skal hafa í huga varðandi vetrarfóðrun fugla?

Answer 11

Vera samkvæm í fóðurgjöf og ekki hætta því skyndilega ef við erum á annað borð orðin vön því. Fuglar læra fljótt á umhverfi sitt og verða háðir fæðunni sem þeir finna hjá okkur.
Ekki hætta vetrarfóðrun fyrr en náttúrulega fæðu er að finna í nægu magni að vori

Question 12

Nefndu 3 gerðir varpkassa og hvaða fuglategundir leita helst í þá

Answer 12

1. Opnir kassar: maríuerlur og þrestir
2. Djúpir kassar með lítið op: starar
3. Litlir kassar á óáberandi stað: músarrindill

Question 13

Nefndu dæmi um plöntutegundir sem henta sérlega vel sem fæðuframboð fyrir fugla. Nefndu 8 atriði.

Answer 13

1. Berjatré: Reyniviður, silfurreynir, úlfareynir, kasmírreynir
2. Fræ: birki
3. Ávaxtarunnar og toppar
4. Fjölærar plöntur, láta blómstilka standa fram á vetur
5. Rósir
6. Barrtré - könglar og brum
7. Illgresi - dúnurt, haugarfi, njóli, ætihvönn
8. Ávaxtatré - kirsuber í uppáhaldi

Question 14

Hvaða smádýr eru góð fæða fyrir fugla?

Answer 14

1. Blaðlýs
2. Fiðrildalirfur (haustfeti, víðifeti, tígulvefari, ertuygla)

Question 15

Hvaða vanda geta fuglar valdið í gróðurhúsum?

Answer 15

Fuglaskítur helsta vandamálið, en geta valdið skaða í ávaxtatrjám og jarðarberjum.
Leita í húsin til að verpa - fjarlægja hreiður strax og þeirra er vart.

Question 16

Hvernig virkar samspil matjurtagarðsins og fuglanna?

Answer 16

1. Eru til gagns - halda niðri sniglum, kálflugu og fiðrildalirfum/-púpum
2. Sumir sækja í sáningar, en mýs eru þar frekar til vandræða
3. Tjaldar valda skaða í kornrækt, rífa upp plöntur til að ná í æti undir þeim

Question 17

Nefndu 8 fuglategundir sem má sjá sem flækinga í görðum á veturna

Answer 17

1. Silkitoppa
2. Gráþröstur
3. Hettusöngvari
4. Gransöngvari
5. Laufsöngvari
6. Dvergkráka
7. Fjallafinka
8. Bókfinka

Question 18

Flækingsfuglar eru gjarnan nær dauða en lífi þegar þeir komast hingað að vetri. Hverju þurfum við að huga að í vetrarfóðrun fyrir þessa flækinga? 8 atriði

Answer 18

1. Gefa ávexti og ber - epli uppáhalds
2. Fræ - sólblóma, maískurl, fræblöndur handa búrfuglum
3. Rúsínur
4. Kjötsag og feitt kjöt í örlitlum bitum
5. Ekki gefa æti sem er bleytt í fitu - getur borist í fiður
6. Gefa harða fitu, má bleyta brauðmola í jurtaolíu ef kalt er úti
7. Gefa allan veturinn!
8. Fóðurbretti, fóðurhólkar, upp í tré, beint á jörðina

Question 19

Hvaða þætti vistfræðinnar þarf að hafa í huga varðandi garðlönd? 6 atriði

Answer 19

1. Hringrás næringarefna
2. Nytsamar lífverur
3. Skaðvaldar
4. Samspil lífvera
5. Jarðvegsástand
6. Líffræðilegur fjölbreytileiki

Question 20

Hvernig berst nitur helst í garðajarðveginn?

Answer 20

1. Tilbúinn áburður
2. Lífrænn áburður (húsdýra-, molta osfrv)

Question 21

Hvaða áhrif hefur nálægð við útblástur, s.s. umferðaræðar, á næringarjafnvægi jarðvegs?

Answer 21

Snefilefni geta borist með andrúmsloftinu. Getur orðið mengandi fyrir plöntur og menn ef safnast fyrir í forðalíffærum eða rótum (sbr rabbarbari).
Mengun í formi þungmálma, örplasts.

Question 22

Hvernig getum við dregið úr mengandi áhrifum vegna bílaumferðar?

Answer 22

Skjólbelti

Question 23

Hvaða áhrif hefur stíf garðaumhirða á hringrás næringarefna? 6 atriði

Answer 23

1. Frjósemi jarðvegs minnkar
2. Lífsskilyrði jarðvegslífvera minnkar
3. Hægir á hringrás orku og efna
4. Samkornabygging getur versnað
5. Aukin hætta á frostlyftingu
6. Skilyrði fyrir rótarvöxt lakari

Question 24

Hvaða mistök gerum við sem geta valdið niturskorti?

Answer 24

Við bætum við of mikið af órotnuðum, lífrænum efnum, lítið fúinni mómold, of mikið af jurtaleifum og sölnuðu laufi. Niðurbrot grófa efnisins tekur langan tíma, binst í örverunum það lengi að plönturnar fá ekki það N sem þær þurfa fyrr en of seint.

Question 25

Hvernig getur stöðug notkun tilbúins áburðar haft neikvæð áhrif á jarðveginn? 3 atriði

Answer 25

1. Dreifing einsleitra næringarsalta heldur aftur af starfsemi örvera
2. Getum raskað jafnvæginu þannig að hlutfall ákveðins næringarefnis hefur neikvæð áhrif á upptöku annarra næringarefna
3. Skyndileg, mikil áburðargjöf getur raskað jafnvægi jarðvegslífvera sem eru vanari rýrari aðstæðum

Question 26

Hvað er þakning (mulching)?

Answer 26

Þegar beð eða ræktunarsvæði eru þakin með ólífrænu (sandur, möl, plastdúkur, jarðvegsdúkur) eða lífrænu efni (trjákurl, slegið gras, hálmur, pappi, safnhaugamold).
Líkjum þannig eftir náttúrulegum ferlum sbr haustlauf sem fellur á skógarbotn og skýlir honum - veitir yl

Question 27

Hverjir eru kostir og gallar þakningar með plasti?

Answer 27

Útilokar illgresisvöxt, en veldur vanda við áburðargjöf, plastmengun og vinna við að fjarlægja það síðar.

Question 28

Hverjir eru kostir þakningar með lífrænu þakningarefni?

Answer 28

Gefur yl og minnkar því líkur á frostlyftingu og rótarkali. Rotnar með tímanum og gefur næringu. Viðheldur raka í jarðveginum.

Question 29

Hverjir eru kostir og gallar þakningar með kolefnisríku efni með háu C/N hlutfalli, og hvernig þakningarefni er það? 4 atriði

Answer 29

1. Getur dregið úr aðgengi að nitri því örverur binda nitrið í rotnunarferlinu.
2. Nitrið skilar sér að lokum
3. Hægt að nota tímabundið til að lækka N þar sem það þykir of hátt
4. Trjákurl, hálmur, haustlauf

Question 30

Hverjir eru kostir og gallar þakningar með niturríku efni með lágu C/N hlutfalli, og hvernig þakningarefni er það? 4 atriði

Answer 30

1. Rotnar hratt og skilar næringu hratt - nitur binst ekki lengi
2. Gott að nota lag af svona efni og svo lag af t.d. trjákurli ofan á
3. Á það til að klessast - getur hindrað loftflæði að rótum
4. Nýslegið gras, grænvöxtur eftir snyrtingu trjáplantna, afskurður úr matjurtagarðinum

Question 31

Hvað skal hafa í huga þegar valið er að úða garða með skordýraeitri? 10 atriði

Answer 31

1. Skordýrin sem drepast eru bæði þau sem við viljum losna við, en líka þau sem eru gagnleg gegn skaðvaldinum sjálfum
2. Skordýr eru fæða fyrir önnur dýr - fiðrildalirfur, blaðlýs
3. Þegar fæða fugla er drepin, fáum við færri fugla í garðinn
4. Eitrið gæti borist í matjurtirnar okkar
5. Eitrið getur safnast upp í jarðveginum
6. Flestar plöntur sem við skjósum að úða ná sér á endanum án inngrips
7. Ef við viljum úða, úða þá bara útsettu plönturnar til að raska vistkerfi garðsins sem minnst
8. Ef skoðun á garði sýnir mikið af skemmdum, en lítið af dýrum sjást, þá erum við orðin of sein
9. Blaðverk skaðast oft við úðun
10. Virka efni eiturs nær ekki inn í laufin að eggjum sem ekki eru klakin

Question 32

Hvaða nýju landnemar eiga sér fáa náttúrulega óvini hér á landi? Nefndu 4 tegundir

Answer 32

1. Asparglytta
2. birkikemba
3. birkiþéla
4. rifsþéla

Question 33

Hvað veldur því að hægt er að rækta tegundir úr laufskógabeltinu á vissum stöðum fram yfir aðra?

Answer 33

1. Veðursælli staðir sunnanlands
2. Skjól veldur hærri meðalhita innan garðsins en utan hans
   Skjól frá háum trjám, lægri skjólgróðri, grindverk, byggingar, hiti frá mannvirkjum…

Question 34

Hvers vegna eigum við að búa til garða sem laða að sér frjóbera?

Answer 34

Margar plöntur þurfa að frævast til að mynda fræ og aldin, sem eru til augnayndis og nýtast sem fæða fyrir fugla

Question 35

Hvað er vistfræðileg samþróun (co-evolution)?

Answer 35

Ólíkar lífverur lifa í svo nánu sambandi við hver aðra að þær verða algerlega háðar hver annarri til lífs. Dæmi: frjóberar með mjög langa tungu sem nær ofan í djúpar klukkur blóma. Frjóberar sem nærast á aðeins einni tegund blóma.

Question 36

Hvaða gagn gera geitungar? 2 atriði

Answer 36

1. Frjóberar
2. Éta fiðrildalirfur og blaðlýs

Question 37

Hvaða frjóberar eru algengastir hér á landi?

Answer 37

1. Geitungar
2. Hunangsbý
3. Humlur
4. Sveifflugur

Question 38

Hvað er hermun (mimicry)?

Answer 38

Þegar lífvera líkist öðrum lífverum sem skordýraætur læra að forðast. Dæmi: Sveifflugur

Question 39

Hvernig þekkjum við sveifflugur og geitunga í sundur?

Answer 39

Útlit sveiffluga er varnarviðbragð - hermun. Þekkjum þær á rykkjóttu flugi, með snöggum 90° beygjum

Question 40

Hverjir eru lykilþættir til sjálfbærni í heimilisgarðinum? 15 atriði

Answer 40

1. Jarðgerð - nýta moltuna sem áburð og í jarðvegsblöndun
2. Þakning með moltu og garðaúrgangi
3. Lífrænn áburður
4. Hugsa áburðargjöf sem svo að við séum að færa næringu inn í jarðveginn, ekki bara í plöntuna sjálfa
5. Láta lauf og greinar liggja þar sem hægt er
6. Hafa svæði með lággróðri þar sem smádýr geta lifað
7. Lífrænt efni sem þarf að fjarlægja skal fara í safnhaug, ekki í ruslið
8. Beð og stéttar í hófi, en afmarka samt þau svæði sem ágangur á að vera helst
9. Planta þétt
10. Láta blómstrandi plöntur standa eins lengi fram á haust og hægt er (spergilkál, kínakál t.d. )
11. Fúinn trjástofn er gulls ígildi
12. Hlaðnir grjótveggir, tilbúnir lækir og tjarnir
13. Tegundafjölbreytni - grasflöt er einsleit
14. Þekja matjurtagarða yfir vetur til að minnka fok og útskolun
15. Niturbindandi plöntur; hvítsmári í grasflöt, rauðsmári í útjaðra, belgjurtir