Endurheimt vot- og þurrlendis & kolefnisspor garðyrkjunnar

Question 1

Hver er lagalega skilgreiningin á votlendi?

Answer 1

Mýrar, flóar, fen og vötn.
Náttúruleg og tilbúin.
Varanleg eða óvaranleg.
Með kyrru vatni eða rennandi.
Fersku, hálfsöltu og söltu.
Þ.á.m. sjór allt að 6 m dýpi

Question 2

Hver er skilgreiningin á votlendi á mannamáli?

Answer 2

Vistkerfi þar sem vatn er lykilþáttur. Ef við fjarlægjum vatnið, breytist vistkerfið alveg.

Question 3

Hverjar eru þrjár helstu gerðir íslenskra mýra?

Answer 3

1. Hallamýrar
2. Flóamýrar
3. Flæðimýrar

Question 4

Hver eru sérkenni hallamýrar? 6 atriði

Answer 4

1. Allt að 10°halli
2. Vatn berst með aðrennsli ofan frá og regnvatni
3. Næringerfnaríkar vegna jarðvegsvatnsins
4. Tegundaríkar, mikil spretta
5. Mjög einkennandi fyrir Ísland, finnst minna erlendis
6. Gjarnan stöðuvatn við neðri enda mýrarinnar

Question 5

Hver eru sérkenni flóamýrar? 6 atriði

Answer 5

1. Flatt land. Viðnám í mó er mikið og vatnið seytir hægt út.
2. Næringarefnarýrari en hallarmýri, en þó næringarrík ef hún er staðsett neðan fjallshlíðar
3. Er að megninu til úr regnvatni, en eitthvað jarðvegsvatn
4. Rýr spretta, fífur og starir algengar. Gulstör - finnst hvergi annars staðar í Evrópu en á Íslandi
5. Tjarnir algengar
6. Sífreri finnst í þeim hátt til fjalla (rústir)

Question 6

Hver eru sérkenni flæðimýrar? 6 atriði

Answer 6

1. Flatt land. Meðfram sjó (sjávarfitjar) og ám í flóðum.
2. Vatnið ekki alltaf til staðar - flæðir inn á svæði, myndar keldur, flæðir svo út aftur
3. Næringaefnaríkar - frjósömustu vistkerfi Íslands
4. Næring berst með steinefnaríkum árburði
5. Spretta mikil
6. Fáar tegundir

Question 7

Hvað er hálfdeigja?

Answer 7

Votlendi sem liggur á mörkum mýrar og flæðilands. Finnst í dag helst sem illa framræst land.

Question 8

Hvernig myndast mór?

Answer 8

Plöntuleifar deyja niður að hausti, en haldast órotnaðar í mýrum vegna bleytu og súrefnisleysis. Mó helst vel á vatni og viðheldur þar með mýrunum.

Question 9

Hvernig myndast þúfur?

Answer 9

Grasbítar stíga alltaf á sömu svæðin, þjappa þar niður rótarmottuna, en landið þeirra á milli helst í sömu hæð.

Question 10

Hvað einkennir mýrar? 4 atriði

Answer 10

1. Vatnssósa jarðvegur / vatnssveiflur
2. Loftfirrtar aðstæður
3. Oft þykkur jarðvegur
4. Mikið lífrænt efni í hálfrotnuðum plöntuleifum (mór)

Question 11

Hverjar eru þrjár jarðvegsgerðir mýrlendis?

Answer 11

1. Mójörð - staðsett fjarri gosbeltinu. Nokkuð næringarsnautt.
2. Svartjörð - á gosbeltinu þar sem er mikið af seinefnum vegna áfoks. Einkennandi fyrir Ísland. Næringarríkt.
3. Votjörð - Lítið kolefni, mikið lífrænt efni. Mjög frjósamur. Fjær gosbelti en svartjörð.

Question 12

Hvað er bleytuburi?

Answer 12

Sphagnum mosi / Barnamosi. Verður til í mýrum, innan um annan gróður. Hafa anti-fungal eiginleika. Notað sem bleyjur til forna.

Question 13

Hvað er sérstakt við íslenskar mýrar? 7 atriði

Answer 13

1. Gríðarlega útbreiddar
2. Jarðvegurinn er berggrunnur, aska og áfok
3. Basískari en mýrar erlendis (~pH5)
4. Meira magn af P og N en erlendis
5. C/N hlutfall mun lægra en erlendis
6. Frjósamari og meira um æðplöntur en erlendis (pípukerfi)
7. Hallarmýrar algengari hér en erlendis

Question 14

Hvernig voru mýrar nýttar til forna? 3 atriði

Answer 14

1. Mógrafir - mór til uppkveikju
2. Reyðingur - vel fastbundinn mór notaður til húsbygginga (klambrar)
3. Flæðiengi slegin og beitt

Question 15

Hvernig voru áveitur nýttar til forna?

Answer 15

1. Flæðiengi búin til í leysingum á vorin svo landið yrði frjósamara og sléttara
2. Ríkisstyrkt verkefni til þessa upp úr árinu 1900
3. Víðfemt kerfi áveituskurða um allt suðurland

Question 16

Hvenær breyttist hugarfarið og yfir í framræslu?

Answer 16

Um 1940, þegar tækjavæddur búskapur tók að aukast í kring um WW2

Question 17

Hver þótti ávinningurinn vera af framræslu lands?

Answer 17

1. Þurrara land þurfti undir þungan vélbúnaðinn sem farið var að nota.
2. Búa til beitarland
3. Landmerkjaskurðir í stað girðinga

Question 18

Á hvaða tímabili voru ríkisstyrkir til framræslu lands?

Answer 18

1942-1993. Náði toppi um 1970 en fór svo að dala.

Question 19

Hvaða skaða hefur framræsla í för með sér? 5 atriði

Answer 19

1. Aukið jarðvegsrof - bakkar hrynja og fjúka
2. Næringarsnautt ræktarland því útskolun með regnvatni er mikil
3. Vatnsgæði versna - járn safnast í loftfyrrtum mýrarjarðvegi og lekur út í áveituskurðina og myndar rokgjörn efni
4. Búsvæði keldusvíns skemmdust og tegundin hvarf
5. Flórgoði á válista lengi vel

Question 20

Hvenær var Kyoto bókunin lögð fram og um hvað fjallaði hún?

Answer 20

Árið 1992. Tillaga um að skoðaðir yrðu möguleikar til endurheimtar votlendis sem aðgerð til að mæta skuldbindingum í loftslagsaðgerðum.

Question 21

Hvað er það sem veldur CO2 losun Íslendinga?

Answer 21

75% er brennsla jarðefnaeldsneytis. 25% er jarðvegseyðing og breytt landnýting

Question 22

Hvað er jarðvegsöndun?

Answer 22

Ljóstillífun skapar plöntur, sem skapa jarðveg þegar þær brotna niður. Þar lifa litlar lífverur sem fæða stærri lífverur. Þær fæða okkur osfrv. Allar lífverur, frá gróðri til stærstu dýra, anda frá sér kolefni.

Question 23

Hvers vegna er minni CO2 losun úr mýrarjarðvegi?

Answer 23

Hann er súrefnissnauður og aðstæður til niðurbrots skertar. Kolefni bætist í votlendið, frekar en losna út í andrúmsloftið.

Question 24

Hvaða afleiðingar hefur ofbeit á þurrlendi?

Answer 24

Beitardýr sækja í gulvíði, loðvíði og stórvaxnar plöntur eins og hvönn. Fyrir vikið hverfa tegundir sem eru háðar skjóli frá þeim. Gróður lækkar, gróðurlögum fækkar og berangur myndast.

Question 25

Hvað er rask?

Answer 25

Ferli eða atburður sem breytir vistkerfum. Af völdum náttúruafla eða manna.

Question 26

Hvað er lífskurn?

Answer 26

Lífræn jarðvegsskán.
Samfélag blágrænubaktería, þörunga, sveppa, fléttna og mosa.
Oft undanfari frekari gróðurframvindu.

Question 27

Hvernig myndast og viðhelds lífskurn?

Answer 27

Myndast þar sem lítil hreyfing er á yfirborði, og í kjölfar áburðargjafar. Viðkvæm fyrir áfoki og traðki.

Question 28

Hvaða gagn gerir lífskurn? 5 atriði

Answer 28

1. Vinnur N úr andrúmsloftinu
2. Áhrif á vatnsbúskap
3. Einangrar yfirborð, minnkar uppgufun
4. Eykur stöðugleika yfirborðs
5. Getur fangað fræ og skapað skilyrði fyrir spírun

Question 29

Hvað er uppblástur?

Answer 29

Gróðureyðing af völdum vinds og vatns - sár og rof í gróðurþekju

Question 30

Hvað er örfoka land?

Answer 30

Svæði þar sem alvarleg jarðvegseyðing hefur átt sér stað. Lífræn efni á bak og burt, fræforði rýr, nakin auðn, lítil vatnsheldni.

Question 31

Hver er grundvöllur fyrir því að landnám plantna gangi upp í vistheimt? 3 atriði

Answer 31

1. Vernda svæðið gegn áfoki, beit, raski, frostlyftingu og hnjaski.
2. Skapa skilyrði með skjóli og lífrænu efni.
3. Vatn, næringarefni og ljós þarf að vera til staðar. Erfiðara á móbergslögum gosbeltisins því land er rýrara.

Question 32

Hvernig skiptir landslag máli í vistheimt?

Answer 32

1. Framboð vatns og næringarefna er breytilegt
2. Land flyst til fyrir tilstilli vatns, vinda og dýra
3. Framboð auðlinda háð landslagi, jarðvegseiginleikum og gróðurþekju

Question 33

Hvaða tól eru í verkfærakistu vistheimtar? 5 atriði

Answer 33

1. Uppgræðsla
2. Gróðursetning trjáplantna
3. Áburðargjöf
4. Eyðing ágengra tegunda
5. Hækkun vatnsyfirborðs, ofl

Question 34

Hvað gefur íslenskri garðyrkjuframleiðslu mesta forskotið?

Answer 34

Hér er framleidd umhverfisvæn og hrein orka. Ræktun í gróðurhúsum hér á landi er því með mun minna kolefnisspor en erlendis, á meðan útiræktun hér er ekki að skora hátt.

Question 35

Hvaða framleiðsla kemur verst út m.t.t. kolefnisspors?

Answer 35

Ræktun sumarblóma, en hún er með 5% hærra kolefnisspor en ef þau eru flutt inn.

Question 36

Hvaða framleiðsla kemur best út m.t.t. kolefnisspors?

Answer 36

Framleiðsla afskorinna blóma. Kolefnissporið er aðeins 6% af því sem samskonar blóm eru framleidd í Hollandi og flutt hingað inn.
Við ættum að hætta að flytja inn afskorin blóm!!!

Question 37

Hvar stendur ylræktun grænmetis m.t.t. kolefnisspors?

Answer 37

Innlend framleiðsla er með lægra kolefnisspor, eða að meðaltali einungis 50% af kolefnisspori innfluttra afurða. Þar skorar salat best, eða aðeins 26% á við innflutta afurð.
Hér er mikið sóknarfæri!!

Question 38

Hvar stendur útiræktun grænmetis m.t.t. kolefnisspors?

Answer 38

Aðeins ögn minna kolefnisspor en af innfluttri afurð, að meðaltali 90%.

Question 39

Hvar stendur garðplöntuframleiðsla trjáa og runna m.t.t. kolefnisspors.

Answer 39

Kolefnisspor innlendrar framleiðslu er aðeins helmingur á við innflutta afurð.