Gróðurbelti

Question 1

Hvað er gróðursamfélag?

Answer 1

Samfélag plantna með sömu kröfur.

Question 2

Hver eru veðurfarsbeltin 4?

Answer 2

Kulda-, kaldtemprað-, heittemprað- og hitabelti.

Question 3

Hvað einkennir veðurfar Íslands?

Answer 3

Kaldur íshafs loftmassi úr norðursjó mætir tempraða loftmassans sem berst með golfstraumnum.

Question 4

Hvað er gróðurbelti?

Answer 4

Víðáttumikið gróðursamfélag.

Question 5

Hver eru gróðurbeltin 7?

Answer 5

1. Freðmýri/sífreri/túndra
2. barrskógabeltið
3. laufskógabeltið
4. gresja/steppa
5. eyðimerkur
6. savanna/staktrjáaslétta
7. regnskógar.

Question 6

Hvað er freðmýri/sífreri/túndra?

Answer 6

Þurrlendi á norðurhveli jarðar þar sem frost fer aldrei alveg úr jörðu. Um 20% þurrlendis jarðar.

Question 7

Hvernig eru skilyrði í freðmýri? 3 atriði

Answer 7

1. Lítil úrkoma, í formi snævar.
2. Kaldir og langir vetur, stutt og svöl sumur.
3. Næringarrír og grunnur jarðvegur.

Question 8

Hvernig er gróðurfar í freðmýri?

Answer 8

Lyng, fléttur, skófir, mosi og grös. Yfirleitt fjölærar, blaðsmáar plöntur.

Question 9

Hvernig hafa plöntur aðlagast skilyrðum freðmýrar? Nefndu 8 atriði.

Answer 9

1. Ljóstillífa við mjög lágt hitastig.
2. Þroska blóm og fræ snemma.
3. Oftast fjölærar.
4. Oft dökkar til að hamstra hita.
5. Hæring, vaxhúð, þúfulaga vaxtarlag sem vindvörn og gegn útgufun
6. Blóm háplantna áberandi - fáir frjóberar, þurfa að sjást vel. Hækkar líka hitastig inni í blóminu.
7. Lágvaxnar jurtir - nýta hitann frá dökkum jarðveginum
8. Vetrarforði/vatnsforði - stólparætur

Question 10

Hverjar eru nytjar freðmýra fyrir okkur?

Answer 10

Villijurtir, garðplöntur með þekjandi vaxtarlag og sérkennilegt útlit.

Question 11

Hvernig dýralíf finnst í freðmýrum?

Answer 11

Aðallega skordýr og fuglar

Question 12

Hvað er barrskógabeltið?

Answer 12

Gróðurbelti sem liggur sunnan við freðmýrar. Stærsta gróðrbelti jarðar, stærsti hluti þess í Síberíu.

Question 13

Hvernig eru skilyrði í barrskógabeltinu?

Answer 13

Lítil úrkoma, aðallega á sumrin. Langir, kaldir og þurrir vetur og stutt, svöl og vot sumur. Næringarsnauður, súr og grunnur jarðvegur.

Question 14

Hvernig er gróðurfar í barrskógabeltinu?

Answer 14

Kuldaþolin barrtré, fléttur, skófir, mosar. Flestar plöntur sígrænar, fáar háplöntutegundir.

Question 15

Hvernig hafa plöntur aðlagað sig að aðstæðum barrskógabeltisins? Nefndu 6 atriði.

Answer 15

1. Grunnt rótarkerfi - grunnur jarðvegur
2. Lauf oftast í formi nála, með vaxhúð - kuldi, vindur, útgufun
3. Skuggþolnar tegundir og harðgerðar
4. Berfrævingar fjölga sér aðallega með vindfrjóvgun.
5. Uppmjótt vaxtarlag og sveigjanlegar greinar - snjófarg
6. Ljóstillífun möguleg við mjög lágt hitastig, jafnvel á veturna

Question 16

Hverjar eru nytjar barrskógabeltisins fyrir okkur?

Answer 16

Mikilvægar tegundir í íslenskri skógrækt; sitkagreni, síberíulerki, stafafura. Mikilvægir timburiðnaðinum.

Question 17

Hvernig dýralíf finnst í barrskógabeltinu?

Answer 17

Fáar spendýrategundir, aðallega fuglar og skordýr. Margir farfuglar.

Question 18

Hvernig tengjast barrskógabeltið og freðmýri Íslandi?

Answer 18

Gróðurbelti Íslands er á mörkum freðmýrar og barrskógabeltis. Freðmýrar finnast í svo kölluðum rústum á miðhálendinu og 500 m. y/s. Skógarmörk óljós og óskilgreind.

Question 19

Hvað eru rústir?

Answer 19

Bungur sem myndast þegar yfirborð hækkar með frostlyftingu í gróðri, en veðrast með tímanum og rofna. Þá myndast oft tjarnir við jaðar rústanna, þannig myndast margar mýrar.

Question 20

Hvað er laufskógabeltið?

Answer 20

Liggur við mörk barrskógabeltisins, nær miðbaug.

Question 21

Hvernig eru skilyrði í laufskógabeltinu?

Answer 21

Mikil úrkoma. Mildir, stuttir vetur og hlý sumur. Þykkur og frjósamur jarðvegur.

Question 22

Hvernig er gróðurfar í laufskógabeltinu?

Answer 22

Lauffellandi tré, runnar, blóm, burknar og mosar. Mikil tegundafjölbreytni.

Question 23

Hvernig hafa plöntur aðlagað sig að aðstæðum í laufskógabeltinu? Nefndu 8 atriði.

Answer 23

1. Lóðrétt lagskipting tegunda.
2. Lauf eru í ýmsum stærðum, frekar þunn og flöt - stærri flötur til ljóstillífunar
3. Rótarkerfi djúpt og umfangsmikið,
4. Trjákrónur oftast kúlulaga og stór - nógu mörg lauf til að geta ljóstillífað nóg
5. Flest blómstra á vorin, fyrir laufgun - Frjókorn berast betur langar leiðir
6. Vindfrævun er algengust, en allar frævunarleiðir finnast.
7. Lauffall á haustin - ljóstillífa ekki á veturna, spara svona orku og minnka rakatap. Minni líkur á að greinar brotni vegna snjóþunga á laufin.
8. Vetrarforði - Næring flyst frá laufum og inn í æðakerfi trésins að hausti

Question 24

Hverjar eru nytjar laufskógabeltisins?

Answer 24

Viður, aldin, jurtir og dýr.

Question 25

Hvað er lóðrétt lagskipting tegunda?

Answer 25

Tegundir sem vaxa þar sem laufþekjan er lítil hopa og deyja þegar laufþekjan þykknar og aðrar tegundir taka við.

Question 26

Hvernig dýralíf finnst í laufskógabeltinu?

Answer 26

Mikil tegundafjölbreytni spendýra, skordýra, fugla, skriðdýra og nokkur froskdýr.
(Aðlögun dýra: Piparfetari, fiðrildi sem breytti um lit v. mengunar á Englandi)

Question 27

Hvaða þrjár tegundir TRJÁA laufskógabeltisins finnast villtar á Íslandi?

Answer 27

1. Birki (betula pubescens)
2. Reynir (sorbus acuparia)
3. Blæösp (Populus tremula)

Question 28

Hvað er eina tegund laufskógabeltisins sem finnst sem frumherjaplanta á Íslandi?

Answer 28

Fjalldrapi (Betula nana)

Question 29

Hvaða fjórar víðitegundir laufskógabeltisins finast villtar á Íslandi?

Answer 29

1. Loðvíðir (salix lanata)
2. Fjallavíðir (Salix arctica)
3. Grasvíðir (Salix herbacea)
4. Gulvíðir (Salix phylicifolia)

Question 30

Hvað eru gresjur/steppur?

Answer 30

Taka við af laufskógabeltinu, nær miðbaug. Þetta eru bestu landbúnaðarsvæði jarðar, finnast aðallega á norðurhveli í meginlandsloftslagi.

Question 31

Hvernig eru skilyrði á gresjum?

Answer 31

Einkennast af þurrka- og regntímabilum annars vegar, eða svölum vetrum og hlýjum sumrum. Úrkoma í meðallagi, jarðvegur þykkur og næringarríkur.

Question 32

Hvernig er gróðurfar á gresjum?

Answer 32

Grös og blómjurtir. Lítið um hávaxnar tegundir.

Question 33

Hvernig hefur gróður aðlagað sig að skilyrðum á gresjunum? Nefndu 5 atriði

Answer 33

1. Þola þurrkatímabil, afrán grasbíta og/eða gróðurelda.
2. Vaxtarbrum oft neðanjarðar og rætur liggja djúpt.
3. Lauf eru ílöng og mjó til að draga úr útgufun.
4. Safna vatni og næringu - í stofn, greinar, rætur
5. Fella lauf á þurrkatímum - minnka útgufun

Question 34

Hvaða nytjar eru á gresjum?

Answer 34

Frjósömustu landbúnaðarlönd jarðar.

Question 35

Hvernig dýralíf finnst á gresjum?

Answer 35

Ýmis spendýr, fuglar, skordýr og skriðdýr.

Question 36

Hvað eru eyðimerkur?

Answer 36

Þurrast allra gróðurbelta, liggur við heitari mörk gresja.

Question 37

Til eru tvennskonar eyðimerkur. Hvernig eru skilyrði í hvorri gerð fyrir sig?

Answer 37

1. Heitar eyðimerkur: Þurrt og heitt yfir daginn, en dægursveifla oft mikil og getur farið í brunagadd á nóttunni.
2. Kaldar eyðimerkur: Þurrt, en mun lægra hitastig og getur jafnvel snjóað. Hálendi Íslands er víða slík eyðimörk.
   Í báðum gerðum er úrkoma lítil sem engin og jarðvegur sendinn og þurr með litlu hlutfalli lífrænna efna.

Question 38

Hvernig er gróðurfar eyðimarka?

Answer 38

Runnar, smávaxin tré og kaktusar. Einstaka smávaxin blómplanta.

Question 39

Hvernig hefur gróður aðlagast skilyrðum eyðimarka? Nefndu 6 atriði

Answer 39

1. Sumar blómstrandi tegundir blómstra oft á ári ef rignir nóg.
2. Lauf oft smá, leðurkennd, hærð eða vaxkennd, jafnvel ummynduð í nálar eða gadda - minnkar útgufun
3. Mjög djúpstætt og/eða víðfemt rótarkerfi - ná raka djúpt í jarðvegi
4. Rakasöfnun í forðahnýðum, stöngli og/eða rótum.
5. Dvalaform algengt - tímabil þurrka og næringarskorts
6. Varnir gegn grasbítum: þyrnar, gaddar, þykk lauf, þykkur börkur.

Question 40

Haða nytjar eru í eyðimörkum?

Answer 40

Varla nokkrar.

Question 41

Hvernig dýralíf finnst í eyðimörkum?

Answer 41

Skriðdýr, skordýr, fuglar og stöku spendýr.

Question 42

Hvað er savannah/staktrjáaslétta?

Answer 42

Þurrt gróðurbelti með mikla gróðurþekju, en litla tegundafjölbreytni. Aðallega að finna í hitabeltinu og þekur um 50% lands Afríku.

Question 43

Hvernig eru skilyrði á staktrjáasléttum?

Answer 43

Heitir og þurrir vetur, oft alveg regnlaust í marga mánuði. Stutt og mjög rigningasöm sumur. Jarðvegur þunnur og rýr. Gróðureldar tíðir.

Question 44

Hvernig er gróðurfar á staktrjáasléttum?

Answer 44

Grös að mestu, tré og runni á stangli. Mikil gróðurþekja, en engir skógar.

Question 45

Hvernig hefur gróður aðlagað sig að aðstæðum staktrjáaslétta? Nefndu 6 atriði

Answer 45

1. Djúpstætt rótarkerfi.
2. Vatn og næring geymt í forðageymslum.
3. Dvali á þurrkatímum. Grös klára líftíma sinn hratt.
4. Brum neðanjarðar til að þola gróðurelda.
5. Smá laufblöð, oft ummynduð - gegn útgufun og beit
6. Vörn gegn grasbítum: þyrnar, bragðvond lauf, lykt, sterkur börkur.

Question 46

Hvaða nytjar eru af staktrjáasléttum?

Answer 46

Afar litlar, nema helst í formi veiða.

Question 47

Hvernig dýralíf finnst á staktrjáasléttum?

Answer 47

Spendýr, fuglar, skriðdýr og skordýr.

Question 48

Hvað eru regnskógar?

Answer 48

Tegundafjölbreyttasta gróðurbelti jarðar, bæði flóru og fánu. Liggur eins og belti allan hringinn í kring um miðbaug.

Question 49

Hvernig eru skilyrði í regnskógunum?

Answer 49

Þar eru alltaf fullkomin skilyrði fyrir plöntur, enginn árstíðamunur. Hlýtt og næg rigning allt árið. Jarðvegur þunnur og rýr, því hringrásin er svo hröð að jurtir ná ekki að brotna niður og safnast upp í lífrænum massa.

Question 50

Hvernig er gróðurfar í regnskógunum?

Answer 50

Mesta tegundafjölbreytni jarðar. Tré, runnar, blóm, grös, sveppir og annarskonar jurtir.

Question 51

Hvernig hefur gróður aðlagast skilyrðum í regnskógunum? Nefndu 6 atriði

Answer 51

1. Tré gjarnan mjög há til að ná trjákrónum upp úr gróðurþykkni og í sólarljósið.
2. Rótarkerfi grunnt og víðfemt, loftrætur algengar.
3. Börkur mjúkur og sléttur,
4. lauf oft vaxkennd og ydd í endann til að losna við umfram raka og verja gegn þörungavexti.
5. Skrúfstæð blaðskipan til að minnka samkeppni um ljós.
6. Frævun oftast með skordýrum, dýrum og fuglum.

Question 52

Hvaða nytjar eru af regnskógunum?

Answer 52

Timbur það helsta og skógarhögg fyrir ræktun. Slíkt skógarhögg er ekki sjálfbært því jarðvegurinn er rýr og jafnar sig jafnvel aldrei þegar næringarforðinn hefur verið kláraður.

Question 53

Hvernig dýralíf finnst í regnskógunum?

Answer 53

Það fjölbreyttasta á jörðinni. Skordýr, spendýr, fuglar, skriðdýr og froskdýr.

Question 54

Lýstu dvalarforminu laukmyndun. Nefndu 8 atriði.

Answer 54

1. Inniheldur öll plöntulíffærin; rót, stöngul, lauf, blómvísa
2. Líffæri ummyndast til að þola langan þurrkatíma
3. Lauf orðin þykk forðageymslublöð - laukgeirar
4. Stöngull breytist í laukköku - Rótarklessan neðst
5. Vaxtarbrum geymast í blaðöxlum forðageymslublaðanna
6. Ystu lauf lauksins verða að þunnu skæni - vörn gegn ofþornun og nagi smádýra
7. Vex hratt úr dvala, þarf bara vatn og réttan hita
8. Myndar hliðarlauka ef hún missir laufblöð vegna t.d. grasbíta

Question 55

Nefndu leiðir til aðlögunar gegn afráni. Nefndu 3 atriði

Answer 55

1. Þyrnar - gegn grasbítum og öðrum dýrum (ummynduð laufblöð, útvöxtur úr greinum/barkhúð, þyrnar á laufum)
2. Hæring - Brennihár, þétt hæring erfið fyrir pöddur
3. Barklag - ver stofn og greinar gegn beit dýra, hnjaski, útgufun