HC.5 – Seksuele disfuncties bij man en vrouw Flashcards
Via welk model gaat de seksuologische therapie?
Bestaand uit 4 niveau’s
–> 70% kan in de eerste 3 behandeld worden
- Permission (assesment): normaliseren en erkennen seksualiteit
- Limited information (education)
- Geruststelling en realiteitstoetsig
- Zelfredzaamheid vergroten
- Voorkomen chronische seksuele problemen
- Zorgen en vragen van de patiënt in de context van kennis over de diagnose plaatst, informatie over andere patiënten met die aandoening, schriftelijke info aanbieden - Specifiek suggestion (counseling)
- Simpele gedragsadviezen
- Timing van seks en meer tijd nemen - Intensive therapy (referral): streeloefeningen, psychotherapie, CGT, relatietherapie
welke seksuele problemen komen het meest voor?
- Vrouw: vooral op jongere leeftijd (16-24) –> pijn
- Mannen: vooral op latere leeftijd –> erectieproblemen
Hoe loopt de seksuele respons cyclus?
Fasen mannelijke respons cyclus
* Verlangen: erectie gaat van partieel gestimuleerd tot volle erectie (door meer doorbloeding) en er is partiele elevatie van de testis
* Opwinding: Cowperse klier secreet (voorvocht) uit de penis, prostaat vergroot, scrotum vergroot, volledige elevatie testis en vergroting van de testis –> allemaal door toegenomen doorbloeding
* Plateau-fase: opwinding blijft totdat een orgasme mogelijk is
*Orgasme: contracties vas deferens, prostaat, vesicula seminalis en urethra (en bekkenbodem) + sluiting interne sfincter naar de blaas en sluiting rectale sfincter
*Herstel: erectie verdwijnt, testis dalen weer in, scrotum wordt dunner
Fasen vrouwelijke respons cyclus
*Verlangen: labia zwelling, clitoris vergroting, vaginale lubricatie
*Opwinding: kleurverandering labia, clitoris vergroot, uterus eleveert, vagina wordt langer
*Plateau-fase: opwinding blijft totdat een orgasme mogelijk is
*Orgasme: ritmische contracties in de vagina, contracties uterus, bekkenbodemspieren en rectale sfincter
* Herstel: uterus daalt weer en vagina wordt weer smaller
wat is kenmerkend voor de refractaire periode?
Man heeft een refractaire periode na het orgasme (voor een orgasme), de vrouw minder/niet
Vrouw heeft een langere plateaufase waardoor het langer duurt om een orgasme te bereiken
Hoe werkt seksuele opwinding bij mannen en vrouwen?
- Neurogene controle over de opwinding gaan via vasodilatatie: na psychogene of fysieke stimuli krijgen de man en vrouw vasodilatatie –> lubricatie en ejaculatie (zelfde proces waarbij lubricatie bij vrouw, erectie bij man)
- Gekeken naar de anatomie van de vrouwelijke clitoris is het bij 70% van de vrouwen niet mogelijk om tot een orgasme te komen via penetratie omdat te weinig stimulatie van de clitoris door de penis –> extra stimulatie nodig om tot een orgasme te komen
- Man: Toename bloed in ruimtes van zwellichamen (eerst spons –> bloed erin) –> spierweefsel ontspant en arterie gaat openstaan –> volstromen met bloed –> sponsweefsel gevuld –> drukt de venen dicht die zorgen voor afvoer bloed –> compartiment kan niet meer leegstromen –> erectie
- Vrouw: capillairen in de crus, vaginawand –> toename bloed
- Zelfde hersengebied wordt geactiveerd bij seks en eten
wat is belangrijk bij de seksuele responscyclus?
- Verlangen: solo-fase
- Orgasme: solo-fase
–> moet op jezelf kunnen richten, anders lukt het niet
En alle fases hebben invloed op elkaar
wat zijn problemen in de fase van verlangen?
Verminderde zin in seks
wat zijn problemen in de fase van opwinding?
- Lubricatie verlies
- Erectiele disfunctie
- Dyspareunie
- Vaginisme
- M peyronie
wat zijn problemen in de fase van orgasme?
- Anorgasmie
- Aspermie: geen zaadlozing, terwijl wel orgasme
- An- of retrograde ejaculatie
- M Peyronie
- Ejaculatio praecox of tarda
- Climaturie: urineverlies tijdens orgasme (na prostaatoperatie)
Vrouwelijke ejaculatie - Dyspareunie
- Vaginisme
wat zijn problemen in de fase van herstel?
- Dissatisfactie
- Pijn, dyspareunie
- Priapisme: erectie die niet weggaat
- Anhedonisch orgasme: geen plezier
- PSAD: peristerende sexual arousal disorder –> vrouwelijke variant van priapisme
wat is belangrijk bij de anamnese?
- Tijd:
o Levenslang: primair
o Verworven: secundair - Context
o Gegeneraliseerd
o Situationeel: partner, solo, etc - Tijdslijn
- Repetoir
- Last: mild, matig, ernstig
- Oorzaak
o Vasculair
o Neurogeen
o Endocrien
o Iatrogeen: GNM, operatie
o Psychogeen
o Gemixt
o Combinatie factoren
Hoeveel van de mannen en vrouwen hebben welke stoornissen?
Man: 57-85 jaar
- Erectiele disfunctie 37%
- Verminderde zin 28%
- Premature ejaculatie 28%
- Anorgasmie 20%
Vrouw: 57-85 jaar
- Verminderde zin 43%
- Lubricatieverlies 39%
- Anorgasmie 34%
- Dyspareunie 17%
Vaak verergeren verschillende onderdelen elkaar: erectiestoornis –> onzekerheid –> angst en schaamte –> probleem wordt erger
waarvan is seksuele disfunctie afhankelijk?
Leefstijl
gezondheid
emotie
ervaring
relaties
hormonen
GNM
middelengebruik, voorafgaande operaties
Met individuele en relatiefactoren
wat is kenmerkend voor de erogene zones?
Bij partner sex worden er meer gebieden erogeen dan bij solo sex
–> plastisch
wat gebeurt er bij de man tijdens de slaap?
3-6 keer tijdens de REM-slaap een erectie –> training penis
–> Als niet doen: kleiner, gaat achteruit en wordt minder goed doorbloed en kleiner (en fibrotisch)
Belangrijke vraag of er sprake is van nachtelijke of ochtend erecties –> psychische remming speelt niet mee
wat doen we voor aanvullend onderzoek bij seksuele problemen?
[1] Lichamelijke metingen
* NPT: nocturnal penile tumescene: nachtelijke erecties REM-slaap
* Psychofysiologische seks-lab: bij vrouwen via vaginale pulse amplitude –> meet apparaat in vagina waarbij vrouw kijkt naar erotische filmpjes waardoor de doorbloeding kan toenemen bij opwinding
[2] Vragenlijsten
* IIEF: international index of erectile function: 15 vragen over de laatste vier weken over erectie bij seksuele activiteit, erectie bij coitus, tevredenheid bij coitus, ejaculatie, orgasme, verlangen, tevredenheid seksleven, vertrouwen in de erectie
* FSFI: female sexual function index: 19 vragen over laatste 4 weken over seksueel verlangen, opwinding, lubricatie, orgasme, satisfactie en pijn bij vaginale penetratie
[3] Epidemiologie
* Seksueel gedrag en gezondheid
* Internationale literatuur
wat is de epidemiologie van seksuele problemen?
Ongeveer evenveel mannen als vrouwen
- Man:
- 8% erectieproblemen
- 11% premature ejaculatie (< 60 sec, kan wel pp verschillen) –> Erectieproblemen nemen toe met de leeftijd, omdat bloedvaten slechter worden –> kleine vaten penis slibben snel dicht –> aantal vroegtijdige ejaculaties neemt wel af omdat meer tijd nodig om tot opgewonden
o Man 57 en ouder: - 37% erectieverlies
- 28% libidoverlies
-28% ejaculatio praecox, - 20% anorgasmie
- Vrouw:
o Aantal vrouwen met lubricatieprobleem is ongeveer gelijk aan aantal mannen met een erectieprobleem
o 24 jaar: 25% van de vrouwen heeft orgasmeproblemen –> latere leeftijd minder last van
o Bijna de helft op jonge leeftijd disfunctie zoals geen zin, geen orgasme en/of pijn
o Vanaf 57: - 43% libidoverlies
- 39% lubricatieverlies
- 34% anorgasmie
- 17% dyspareunie
in welke groepen kunnen we seksuele disfuncties indelen?
- Vasculair
- Hormonaal
- Neurogeen
- Psychogeen
Welk hormonen zijn betrokken bij seks?
Vrouw
- Verlangen: serotonine, testosteron
- Testosteron in alle fases
o Als verlaagd: eerste klacht is verminderde verlangen
- Vasopressine
- Oxytocine
- Endorfine
- Prolactine
- Oestrogeen
- Dopamine
- Endocannabinoiden
Werkt niet om hormoon toe te dienen
Man: vooral testosteron –> als erectieproblemen moet het wel heel ernstig verminderd zijn
wat is het mechanisme van viagra?
stof die zorgt voor een erectie wordt minder snel afgebroken (n cavernosus) voor 6 uur (min 1 uur vooraf nemen)
DUS: zorgt dat langer aanhoudt, niet dat komt
= PDE-5 remmer
wat is de relatie tussen een MCI en erectiestoornissen?
atherosclerose in coronair vaten ver gevorderd –> a cavernosus is waarschijnlijk nog erger –> dus iemand die MCI heeft gehad, heeft al 5 jaar erectieklachten (de meeste mannen met vasculaire erectieklachten krijgen binnen 5 jaar erectieklachten) –> graadmeter voor gezondheid
Op welke fases hebben neurogene problemen de meeste invloed?
plateau- en orgasmefase
Hoe werkt een erectie precies?
Opwinding –> n cavernosus geeft NO af –> parasympatische stimulatie voor relaxatie glad spierweefsel –> relaxatie a cavernosa en loopt de sinus cavernosus vol –> stijf –> venen in wand worden dichtgedrukt —> bloed zal niet weglopen
Als langdurig (> 4 uur) aanhoudt: geen O2-rijk bloed meer in penis –> erectie kan pijn gaan doen (priapisme)
–> Antidotum kan dit wel tegengaan
hoe gaat de ejaculatie?
- Emissiefase:
a. N hypogastricus (sympatisch) en bekkenzenuwen = parasympatisch
b. Secretie vocht uit glandula seminalis = parasympatisch
c. Contractie vas deferens waardoor zaad naar prostaat = sympatisch
d. Transport van vocht naar de urethra posterior = sympathisch
e. Sluiten blaashals = sympathisch - Expulsiefase: uitdrijving
a. N hypogastricus = sympathisch en n pudendus = somatisch
b. Sluiten blaashals = sympatisch
c. Contractie m bulbospongiosus en ischiocavernosus = somatisch
–> Ritmische contracties
