HC.4 – Seks tijdens levensloop Flashcards
wat is kenmerkend voor de eerste levensfase?
0-25 jaar
* Lichamelijke ontwikkeling en ontdekken eigen lichaam
* Leren over genderidentiteit, genderrolgedrag, seksuele oriëntatie
* Bij jongens prominenter aanwezig dan bij meisjes
* Cultuur, geloof en attitude hebben een grote invloed op de seksualiteit
wat kunnen twee groepen zijn van stoornissen in de eerste levensfase?
- geboren met een ziekte, aandoening, beperking of (verstandelijke) handicap OF dit oplopen in die fase
- Geen positieve omgeving/boodschappen of seksueel misbruik
wanneer hebben mensen gemiddeld de eerste coitus?
18,6 jaar (mediaan)
wat zijn feitjes rond de coitus?
- Seksuele plezier is bij jongens en meisjes nagenoeg gelijk
- Vrouwen gemiddeld minder seksuele partners dan mannen, maar zijn de laatste jaren bezig met inhaalslag
- Meisjes meer seksuele problemen
- Mensen die op jonge leeftijd (< 14) starten, lopen een groter risico op grensoverschrijdend gedrag, ZS of SOA
- Meisjes beschermen zichzelf beter tegen ZS
- Algemene tolerantie voor homoseksualiteit neemt steeds meer toe
Waaruit bestaat seksuele ontwikkeling en wat zijn voorwaarden voor een gezonde ontwikkeling?
Seksuele ontwikkeling bestaat uit:
* Lichamelijke rijping
* Genderidentiteit (man of vrouw willen zijn)
* Genderrolgedrag
* Seksuele oriëntatie
* Socialisatie: seksueel gedrag binnen waardesystemen (lijkt een heel belangrijk component, meer dan biologisch)
* Integratie van de seksualiteit in persoonlijkheid en levensstijl
Voorwaarden gezonde ontwikkeling
* Lichamelijk: intacte seksuele anatomie, endocrinologie
* Intact brein
* Overeenkomsten fenotypisch geslacht en genderidentiteit
* Affectrijk pedagogisch klimaat (liefde van ouders naar kind)
* Positief voorbeeldgedrag ten aanzien van relationeel gedrag
* Positieve boodschappen ten aanzien van seksualiteit in informeer (over praten met kinderen, gepaste informatie voor leeftijd) en formeel (school) curriculum
* Mogelijkheid tot leeftijdsspecifieke oriëntatie zoals sexual rehearsal play om vertrouwd te raken met eigen lijf –> experimenteren
Hoe vaak staat een vrouw achter de keuze van abortus en hoe vaak schaamt zij zich?
64% staat erachter
50% daarvan schaamt zich of praat er niet makkelijk over
Hoe zit het met veilige seks?
- Meer dan de helft van de mensen die onbeschermde coitus heeft gehad met een sekspartner laat zich niet testen op een SOA
- Gebruik van condoom bij 7:10 wel gedaan bij een eerste keer seks, terwijl 4:10 dit niet doet bij een one night stand
- 1:8 heeft wel eens een naaktfoto of seksfilmpje van zichzelf naar iemand gestuurd
wat is kenmerkend voor de 2e levensfase?
25-55 jaar
- Langdurige relaties aangaan
- Werk en carrière
- wangerschap en kinderen of juist kinderloosheid (gewenst of ongewenst)
- Vaak afname frequentie seks
- 40-55 jaar: meeste scheidingen
- 1 op 20 geen ervaring met partnerseks
- 90% heeft een vaste relatie
- Seksuele repertoire: veelal gevarieerd en gelijkwaardig waarbij manuele en orale stimulatie wordt gegeven en ontvangen
- Gemiddeld heeft men maximaal 3x per maand partnerseks met als redenen
o Fysiek
o Doelgericht
o Emotioneel
o Onzekerheid - Soloseks:
o 84% van de mannen en 67% van de vrouwen in de laatste 6 mnd
o 40% van de mannen en 14% van de vrouwen doet dit wekelijks
wat is belangrijk postpartum mbt seks? waar hangt de wil vanaf?
- Tot 3 wk postpartum is de kans op infecties tgv seks verhoogd
- vermoeidheid door hormonale veranderingen, emoties, verminderde nachtrust en aandacht voor de baby
- Lactatie: prolactine verhoging –> weinig oestrogeen (vaginale atrofie) en weinig androgenen –> Minder snel opgewonden en extra vermoeid
- Vrijgave oxytoxine kan tijdens de melkuitstoot een uteruscontractie geven –> kan als prettig worden ervaren (net als een orgasme –> kan erg verwarrend zijn) –> na het stoppen van lactatie is dit binnen 4 weken weer genormaliseerd
- Eerste maanden na de bevalling: tragere fysiologische reacties door vasocongestie en spiercontracties
- Ingang vagina is minder strak –> beleving vor beide minder intens
- Beschadigingen vagina door bevalling –> grotere kans op dyspareunie
- 11% van de stellen heeft tot 6 mnd postpartum geen coitus
- Grotere kans op seksuele problemen omdat de zin daalt en daarmee ook de seksuele activiteit
–> Op gang brengen: communicatie, samen tijd te nemen
Vaak hoe traumatisch de bevalling is geweest
wat verandert er voor de
- zin
- coitus frequentie
- fysiologische opwinding
- pijn
- angst
- orgasme
Gedurende de trimesters van de ZS?
- ZIn:
- 1: daalt (fysiek ongemak)
- 2: normaliseert
- 3: daalt
- coitus frequentie
- 1: daalt
- 2: normaliseert
- 3: daalt (2 mnd peripartum vaak geen seks), daarbij kan het zijn dat de man haar minder sexy vindt
- fysiologische opwinding
- 1: Continu doorbloeding bekken –> geeft een gevoel van een soort continue opwinding (lastig omdat orgasme niet zorgt dat dit afneemt)
- 2: idem als 1
- 3:
- pijn
- 1: Borsten bij opwinding (terwijl erogene zones)
- 2: Bij opwinding zonder orgasme
- 3: Bij orgamse (weeen)
- angst
- 1: Miskraam, beschadigingen vrucht
- 2:
- 3: Voorzaken bevalling –> lijkt mee te vallen, maar kan wel contractie uterus bij orgasme wat kan lijken op een wee
Alleen niet doen bij voortijdige weeën of gebroken vliezen - orgasme
- 1:
- 2: Makkelijker (50%)
- 3: Pijn
wat is kenmerkend voor de 3e levensfase?
- Hormonale veranderingen
- Menopauze
- Penopauze (daling testosteron bij de man)
Door verlies partner krijgen sommige een tweede kans –> let op SOA’s!!
wat is de invloed van de verschillende hormonen op de seks?
- Androgenen zijn faciliterend: koppelen seksuele betekenis aan een lichamelijke prikkel –> maakt brein en genitalia klaar voor seks (geen vereiste, maar lage androgeenspiegels maakt het wel lastiger
Als laag (bvb door ovariectomie of RT) duidelijke invloed op zin en opwinding –> uit zich klinisch in het wegblijven van seksueel resultaat (ondanks veel stimulatie), energie- en vitaliteitsverlies, stemmingsstoornisssen, sperkrachtverlies, minder seksuele haargroei bij mannen - oestrogeen: invloed op vaginale huid (ook tijdens menopauze) –> atrofie (geen invloed op lubricatie –> komt bij voldoende stimuli en opwinding wat wel langer kan duren postmenopauzaal)
MAAR: Door afname oestrogenen kan ook het SHBG afnamen –> hierdoor toename vrije androgenen (bio-available) –> juist meer zin in seks + vrouwen beter tot orgasme komen
is vaginale droogte na de menopauze een probleem voor de seks?
20-30% heeft dit
bij adequate stimulatie: geen verschil in vaginale vasocongestie (doorbloeding) –> vaak is het meer een opwindingsprobleem
Gezondheid en huwelijksgeluk zijn betere voorspellers
LETOP: Als onvoldoende opwinding wel eerder schade aan vaginale slijmvlies (want kwetsbaarder)
waardoor komt dyspareunie bij vrouwen in de 3e levensfase vaak?
- deels hormonen: atrofie
- deels opwinding = lubricatie
Vrouw niet opgewonden genoeg –> vroeger konden oestrogenen compenseren voor de gebrekkige opwinding
In menopauze verdwijnt dit compensatiemechanisme –> opwindingsprobleem komt meer naar voren in de vorm van dyspareunie –> oplossing is niet per se voorschrijven van oestrogenen
LET OP:
- opwinding komt trager
- resolutie voltrekt zich ook trager
wat is kenmerkend voor de penopauze?
Vanaf 50 jaar: relatief snelle daling van testosteron
- Meer onzekerheid over mannelijkheid
- Meer tijd en stimulatie nodig voor opwinding, erectie en ejaculatie
- Refractaire periode wordt langer (tot 24h): fase na het orgasme (herstelfase) –> duurt steeds langer voordat je weer kan
- Meer seksuele disfunctie vanwege CVD, DM, prostaatkanker krijgen–> invloed op erectiele functie
- Meeste zorgen en problemen bij mannen van 50-59 jaar, laagst > 70 (meer erectieproblemen, maar toch grotere tevredenheid over seksleven)
wat is kenmerkend voor de 4 levensfase?
Va 75 jaar
* 50% ervaart seksuele problemen (maar veel mensen bespreken dit niet met de arts)
* 38,5% van de mannen en 16,7% van de vrouwen is nog seksueel actief met de partner–> doordat vrouwen gemiddeld ouder worden dan mannen en er in deze groep dus meer vrouwen zitten dan mannen
* De huidige groep senioren heeft nauwelijks geleerd te spreken over seks
- Voordelen van ouder worden is dat de remmingen verdwijnen –> seksueel plezier neemt toe
- Seksualiteit wordt door ouderen als bevrijdend ervaren, omdat zij niet meer hoeven te presteren en er geen risico op ZS meer is –> vrijer omgaan met lichaam en meer beleving van intimiteit
- Bij fysiek ouder worden, neemt de fysieke potentie (en hierdoor de frequentie) af
LET OP: Jonger: juist meer fysieke potentie, maar echte seksuele intimiteit en intensiteit zijn pas mogelijk na de emotionele rijping van het ouder zijn
welke ouderdom gebonden aspecten kunnen zorgen voor seksuele problemen?
- Ziekte en handicap
- GNM en medische interventies: prevalentie GNM neemt toe en ook meer risico op medicijnvergiftiging
Dopaminerge stoffen (bvb levodopa bij parkinson) werken proseksueel - Gebrek aan privacy in verzorgingstehuizen met sociale restricties en taboes, koppels worden gescheiden, vrouwenoverschot in tehuizen
- Overlijden partners: vrouwen hebben gemiddeld een 5-6 jaar langere levensverwachting dan mannen waarbij de vrouw vaak ook iets jonger is dan de man –> vrouw zal man gemiddeld 8 jaar overleven –> eenzaamheid, rouw, depressie, loyaliteitsconflicten tegenover nieuwe partner = rouw impotentie
wat bepaalt de frequentie bij ouderen?
vooral bepaalt door de relatieduur (niet per se leeftijd) –> bij een nieuwere relatie zal de frequentie weer toenemen
wat zijn de Beste prediceren voor seksuele satisfactie?
o Geestelijke gezondheid
o Seksuele activiteit
o Positieve attitude tegenover seksualiteit
o Hebben van een partner
