HC.1 – Het ontstaan van aangeboren afwijkingen

Question 1

wat is de betekenis van de volgende woorden:
- proliferatie
- differentiatie
- migratie
- apoptose
- fusie
- inductie

Answer 1

• proliferatie: vermeerdering
• differentiatie: uitrijping
• migratie: verplaatsing
• apoptose: geprogrammeerde celdood
• fusie: samenvoeging
• inductie: beïnvloeden kan chemisch of fysisch

Question 2

Waarin kunnen we congenitale afwijkingen indelen?

Answer 2

1. erfelijk vs niet erfelijk
2. Syndromaal vs geisoleeerd
3. major vs minor anomalie

Question 3

Wat is de oorzaak van niet erfelijke congenitale afwijkingen?

Answer 3

Exogene factoren
a) maternaal: alcohol, drugs
b) foetaal: trauma, straling

Question 4

Waarbij is de invloed van exogene factoren het grootst?

Answer 4

Bij niet erfelijke aandoeningen

Question 5

wat is kenmerkend voor het foetaal alcohol syndroom?

Answer 5

1. Variabele prognose
2. Variabel fenotype (fysiek en mentaal)

a) congenitale hartafwijkingen: VSD, ASD, PDA, Coarc, complexe of cyanotische hartziektes
B) Groeiretardie: SGA, IUGR, FTT
–> Kleine lengte pre- en postnataal
C) congenitale afwijkingen aan
- nieren
- hersenen
- skelet
d) faciale dysmorfie (soms subtiel)
- Korte oogspleten: korte palpebrale fissueren of Blepharophimosis
- Lang en vlak philtrum
- Dunne lippen
- kleine ogen
e) Abnormale cognitieve functie: MR, borderline
f) gedragsproblemen tot op VW-leeftijd: hyperactiviteit, psychose

LET OP: er zijn heeeeel veel dingen mogelijk

Question 6

wat is teratologie?

Answer 6

Kennis over alle agentia die schade kunnen aanrichten aan de foetus tijdens de ZS
Bvb straling, toxische stoffen, trauma, infecties

Question 7

Wat is kenmerkend voor de gevoeligheid van het CZS voor teratogene effecten?

Answer 7

Van week 2-7: zeer gevoelig

Daarna gedurende gehele 9 mnd nog steeds gevoelig

Question 8

Wat gebruiken we de invloed van teratogenitciteit?

Answer 8

De principes van Wilson = factoren die de teratogeniciteit beïnvloeden

1. Structuur en werkingsmechanisme van de stof (bvb stero-isomeer van thalidomide is niet schadelijk)
2. Dosis en duur blootstelling
   - soms drempeleffect
   - soms dosis-effect relatie
3. maternale modificatie van de dosis: wijze van metabolisatie
4. placenta passage
5. Embryonale periode (en de gevoelige periode voor de orgaansystemen)
6. Capaciteit van de organen om de stof te metaboliseren
7. Genetisch bepaalde gevoeligheid van het organisme (mens vs proefdier)

Question 9

wat zijn de uitkomsten van teratogene effecten?

Answer 9

1. Malformatie
2. Groeiretardie
3. Functionele afwijkingen
4. Dood

3e generatie effecten:
* In- of subfertilieit
* Miskramen
* Postnataal overlijden
* Aangeboren afwijkingen
* Dysmorfe kenmerken
* Mentale of motore retardie
* Cognitieve defecten
* Gedragsstoornissen
* Puberteit stoornissen

Question 10

Welke groepen teratogene blootstellingen zijn er?

Answer 10

1. Geneesmiddelen
2. Genotsmiddelen
3. Beroepsblootstellingen
4. Intoxicaties
5. Infecties (let op medicatie)
6. Maternale ziektes (en behandeling dus)
7. Straling (maternale ziekte zoals maligniteit met diagnostische of therapeutische straling)
8. Voeding (vitamine a, foliumzuur)

Question 11

Wat is een lastige overweging met GNM tijdens de ZS?

Answer 11

Maternale ziekte kan ook schade geven aan de foetus –> bvb status epilepticus

Question 12

welke twee belangrijke teratogene GNM ken je?

Answer 12

1. Valproaat = anti-epilepticum
   - Subtiele gelaatsafwijkingen: korte neus, smal philtrum, smal voorhoofd, epicanthus, kleine mond en lippen
   - hartafwijkingen
   - radiale straal afwijkingen (duimzijde)
   - lumbo-sacrale NBD
   - ontwikkelings-achterstand
   BELEID:
   - Soms compenseren door bvb foliumzuur te geven
   - soms zoeken naar een ander middel tijdens de ZS (wat misschien wel iets minder goed werkt)
2. Thalidomide: vroeger geven in eerste trimester vanwege emesis gravidarum
   - Afwijkingen ledematen
   - afwijkingen maag-darm
   - afwijkingen nier
   - afwezigheid oren
   LET OP: kan al bij 1 pilletje
   5000-7000 kinderen geïnvalideerd door dit middel

Question 13

wat is cruciaal bij bvb thalidomide in de ZS?

Answer 13

Het tijdstip: hoe later, hoe minder groot de afwijkingen aan armen en benen

Armen zijn net iets eerder klaar dan benen

10 dagen (dag 40 en 50) kan verschil zijn tussen afwezigheid armen/benen

Question 14

Waar moet op gelet worden bij vitamine A?

Answer 14

Te veel kan congenitale afwijkingen geven –> vooral in vroege ZS
Zit bvb in cremes –> is al teratogeen in kleine dosis

Effect: meest in week 3-5
- Cranio-faciale afwijkingen
- schisis
- NBD
- CV-afwijkingen
- Psychologische beperkingen
- Aplasie thymus
- oorafwijkingen
- micrognatie
- nierafwijkingen
- EN 50% heeft een IQ < 85!!

Question 15

Als een vrouw ernstige acne heeft en zwanger wil worden, waarop moet dan gelet worden?

Answer 15

Gebruik van retionic acid/accutane kan
- aangeboren afwijkingen
- spontane abortus
- abortus procovatus

geven

Question 16

Welke MO vallen onder Torches?

Answer 16

T: toxoplasmose gondii
O: overige
- HIV
- ParvoB19
- Varicella zoster
- Coxsackie virus
R: Rubellavirus
C = CMV
H = HSV
S = syfilis

Question 17

wat zijn kenmerken van een congenitale toxoplasmose infectie?

Answer 17

• hydrocefalus
• microphtalmie
• chorioretinitis
• hersenschade
• multipele overig orgaan schade of disfunctie

Question 18

Hoe vaak geeft toxoplasma problemen tijdens de ZS?

Answer 18

75% van de fertiele vrouwen heeft geen Ab

0,1% vd levensgeborenen

Question 19

wat is belangrijk bij een toxoplasma infectie tijdens de ZS?

Answer 19

• 1e trimester: 15-20% ernstige verschijnselen
• 2e trimester: 25-30% ernstige verschijnselen
• 3e trimester: 60% ernstige verschijnselen, waarvan 90% asymptomatisch bij de geboorte!

Question 20

Welk verwekker is geen onderdeel van Torches?

Answer 20

hepatitis B want passert de placenta niet

Question 21

Wat zijn. kenmerken van congenitale rubella?

Answer 21

• glaucoom
• microphtalmie
• cataract
• hartafwijkingen
• slechthorendheid
• mentale retardie

Minder frequent:
- skeletafwijkingen
- viscerale afwijkingen
- genitale afwijkingen

Question 22

hoe heeft rubella invloed op het het kind?

Answer 22

1. DIrecte virale effecten: virus remt de celdeling en dus de organogenese –> malformaties en Congenitale afwijkingen
   –> Vooral
   a. hart
   b. ogen
2. Schade door eigen immuunrespons: cellysis, weefseldestructie, vaatwandschade, littekenweefsel na inflammatie
   - gehoorverlies
   - breinschade
   - cataract
   - pulmonalis stenose

Question 23

in welke mate is genetische predispositie belangrijk bij niet erfelijke oorzaken van congenitale afwijkingen?

Answer 23

• zelfde dosis en zelfde middel geeft niet bij elk kind even grote problemen
• Genetisch verschil tussen mens en dier waardoor lastig met dierexperimenten te testen –> maakt het gevaarlijk dierexperimenteel zondermeer naar de mens te exploreren
  –> Bepaalde middelen kunnen toch teratogeen zijn voor de mens (en niet bij de muis)
  –> Sommige voor de mens niet-teratogene, maar wel effectieve middelen worden nooit gebruikt omdat zij bij dierproeven wel teratogeen bleken

Question 24

Welke vormen van erfelijke aangeboren afwijkingen zijn er?

Answer 24

1. Monogene aandoeningen
   a) autosomaal
   - dominant: wel of niet geimprint
   - recessief
   b) geslachtsgebonden
   c) mitochondriaal
   - mitochondriaal
   - kerngecodeerd
2. Chromosomale afwijkingen
   a) Numeriek
   - autosomaal
   - geslachtsgebonden
   b) structureel
   - Autosomen, X en Y: translocaties, deleties, inserties, inversies
   - acentrische chr: robertsoniaanse translocaties
   c) multifactoriele aandoeningen

Question 25

wat is het verschil tussen syndromale of geïsoleerde afwijking?

Answer 25

Syndroom = herkenbaar patroon van congenitale afwijkingen waarbij de unieke combi van kenmerken een overscheid mogelijk maakt van alle andere patronen

Geisoleerd = afwijking komt op zichzelf voor

Question 26

wat is het verschil tussen een major en een minor anomalie?

Answer 26

Major: afwijking die een nadelig effect heeft op de lichamelijk gezondheid en zelfs levensbedreigend kan zijn bvb omfalocele

Minor: kenmerk dat bij < 4% vd gevolking voorkomt –> meestal geen lichamelijke gevolgen, wel psychologisch
Meestal gelaat of handen –> complexe weefsels waarbij kleine afwijkingen vaak snel opvallen
bvb
- epicanthusplooien
- hypertelorisme
- sandal gap
- klein gestalte
- viervingerlijn
- mongoloïde oogstand
- telecanthus
- laagstand oren

Question 27

wat zegt het aantal minor anomalies over de kans op major anomalies?

Answer 27

• 0 minor, 1,5% major
• 1 minor: 3% major
• 2 minor: 7% major
• 3 minor: > 25% major

Hoe meer minor, hoe groter de kans op major

Question 28

wat is een malformatie?

Answer 28

= afwijking van een (deel van een) orgaan of lichaamsdeel tgv reeds vanaf het begin afwijkend ontwikkelingsproces

• vaker genetisch
• niet-erfelijke oorzaken kunnen ook: zoals thalidomide –> vaak een combi van niet-erfelijke factoren
• combinatie tussen erfelijke en niet-erfelijke factoren

Question 29

wat is een deformatie?

Answer 29

= afwijkende vorm of positie agv mechanische krachten die hebben gewerkt op een aanvankelijk normale structuur
Als de krachten verdwijnen kan er (soms) spontane correctie optreden
LET OP: dit is geen voorwaarde!

Bvb oligohydramnion sequentie: inkleding van plat gelaat en klompvoeten door te weinig vruchtwater

VAAK door niet-erfelijke factoren

Question 30

Wat is een disruptie?

Answer 30

= afwijkende vorm agv ernstige schade door extrinsieke factoren aan een aanvankelijk normale structuur
Beperkt zich niet tot de grenzen welke bij de normale embryonale ontwikkeling gevormd zijn LET OP: spontane correcties NIET meer mogelijk

Door:
- Vooral niet-erfelijke factoren
- erfelijke factoren kunnen wel predisponeren en de ontwikkeling na de schade beïnvloeden

Question 31

Wat is dysplasie?

Answer 31

= abnormale histogenese (organisatie van cellen naar weefsels) en morfologische gevolgen hiervan

Een bepaald type weefsel is aangedaan, vaak uit dit zich in meerdere orgaansystemen
Bvb BW-afwijkingen door het hele lichaam of skeletaandoeningen

• kan erfelijk
• kan niet erfelijk
• combinatie is ook mogelijk

Question 32

Wat zijn de onderliggende oorzaken van:
- malformaties
- deformaties
- disrupties
- dysplasie

Answer 32

Malformatie:
- vaker genetisch
- Niet-erfelijk kan ook (vaak combinatie)
- Combinatie is ook mogelijk

Deformatie:
Meestal niet-erfelijke factoren

Disruptie:
- Niet erfelijk!!!
Erfelijke factoren kunnen wel predisponeren en ontwikkeling na schade beïnvloeden

Dysplasie:
- Kan erfelijk
- Kan niet-erfelijk
- kan combinatie

Question 33

Noem 4 voorbeelden van malformaties?

Answer 33

• schisis
• split hand
• situs inversus
• polydactylie

Question 34

Noem twee voorbeelden van disrupties? wat zijn vaak voorkomende oorzaken?

Answer 34

1. Amniotic bands: BW-strengen in de uterus om vingers heen –> kan afsnoering en afwijkende vingers geven
2. Fetal brain disruption sequence: kind met hersenbloeding in utero –> inzakking schedeldak omdat van binnen geen tegendruk meer

Oorzaken
- infectie
- ischemie
- bloeding
- teratogeen
- traumata

Question 35

noem 4 voorbeelden van deformatie?

Answer 35

• insnoering van een boom
• contractren bij kinderen die tijdens de ZS op bepaalde wijze ingeklemd waren
• deuk in ribbenkast door knel in uterus
• schildpad met vervormd schild doordat iets eromheen zat

Question 36

Noem een voorbeeld van dysplasie?

Answer 36

Osteogenesis imperfecta

Question 37

waarom is het belangrijk om een diagnose te stellen bij aangeboren afwijkingen?

Answer 37

• prognose
• zekerheid oorzaak
• optimalisatie: lotgenotencontact, erfelijkheidsadvies