H7: tumoren Flashcards
Waaruit kan kanker ontstaan?
Alle soorten cellen van ons lichaam
Hoe ontstaat kanker?
Ten gevolge van opeenvolgende mutaties in het genetisch materiaal van een normale cel
(multi-hit model)
- ontstaan van ongecontroleerde en toegenomen celdelingen
- vorming kankergezwel
Oorzaken/bevorderende factoren van kanker
Roken
Onevenwichtige voeding
Alcohol
Chemische producten
Lucht verontreiniging
Bodem verontreiniging
Virussen
Stralingen
Fysische & mechanische factoren
Erfelijkheid
Hormonale invloeden
Verminderde weerstand
Preventie van kanker
Niet roken
Gezonde en gevarieerde voeding
Vermijden van overmatig alcoholgebruik
Vermijden overgewicht
Voldoende en regelmatige lichaamsbeweging
Vermijden buitensporige vrijstelling aan UV-straling / radioactiviteit
Vaccinatie: Baarmoederhalskankervaccin (vaccin tegen HPV)
Vaccin tegen hepatitis B
Vroege opsporing:
Borstkankerscreening (mammografie)
Baarmoederhalsscreening (uitstruikje)
Darmkankerscreening (iFOB test)
Hoe worden kankers ingedeeld?
Anatomisch, volgens het orgaan waaruit de kanker is ontstaan
Morfologisch, volgens het weefselsoort waaruit de kanker is ontstaan
Welke morfologische indelingen van kanker zijn er, leg uit en geef een voorbeeld
- carcinomen
onstaan uit epitheel of klierweefsel
Bv. adenocarcinoom - Sarcomen
Onstaan uit bindweefsel, bloedvaten, lymfevaten, kraakbeenweefsel, botweefsel, vetweefsel, spierweefsel of zenuwweefsel
Bv. osteosarcoom - Bloedvormende tumoren
Onstaan uit weefsel dat bloedcellen vormt
bv. leukemie
Algemene symtomen van kanker
Moeheid
Verminderde eetlust
Vermagering
Lokale symptomen van kanker
- Knobbeltje in de borst
- Aanslepende hoest
- Ophoesten van sputa met streepjes bloed
- hematurie
- bloed in de stoelgang
- Verandering thv een geboortevlek
- …
Symptomen wijzend op metastase van de kanker
- Rugpijn bij botmetastasen
- Hoofdpijn bij hersenmetastasen
Wat zijn de 3 pijlers bij de diagnose van kanker
- Symptomen
- Lichamelijk onderzoek
- Technische onderzoeken
bloedonderzoek, stoelgangonderzoek, urineonderzoek, beeldvormende technieken, endoscopie, cytologisch onderzoek, histologisch onderzoek
Mogelijke afwijkingen in bloedonderzoek bij kanker
Gestegen bezinkingssnelheid
Anemie
Leukocytose
Gestegen alkalisch fosfatase
Gestegen spiegel tumormerkers
Welk onderzoek van de stoelgang wordt gedaan bij kanker, wat wordt er opgespoort?
iFOB test om occult bloedverlies in stoelgang op te sporen
Welk onderzoek van de urine kan uitgevoerd worden bij kanker?
hematurie opsporen
Welke beeldvormende technieken worden ingezet voor kanker?
radiografie, echografie, CT-scan, MRI, …
Welke endoscopieën kunnen ingezet worden bij kanker en wat is het nut?
gastroscopie, recto- en colonoscopie, bronchoscopie, …
Mogelijkheid tot afname biopt (histologisch)/ verkrijgen lossen cellen via spoeling of afzuiging (cytologisch)
Wat zijn de criteria voor ideale tumormerkers?
Hoge gevoeligheid : 100 percentage patiënten met een verhoogde merker
Hoge specificiteit : 100 percentage gezonde personen met een normale merker
Goede correlatie met tumormassa
Onafhankelijk van leeftijd, geslacht, …
Gemakkelijke systematische dosering
Welke tumormerker wijst op Hepatocellulaire carcinoma?
Alfa-foetoproteïne (Alfa – FP of AFP)
Voor welke tumor is AFP aanwezig?
Hepatocellulaire carcinoma (primaire leverkanker)
Wat is CA125
cancer antigen 125, parameter voor ovariumadenocarcinoom
Kan gebruikt worden als screening, vroegtijdige diagnose en bij opvolging
Is CA125 specifiek?
Nee, ook een stijging wanneer:
Goedaardige gynaecologische pathologieën
Aandoeningen die ontstekingen van het buikvlies veroorzaken (hepatitis, cirrose, panceatitis, …)
Buikvliescarcinoom
Lever- en ovariummetastasen
Wat is CA15-3?
Een tumormerker (cancer antigen), parameter voor mammacarcinoom
Gebruikt voor opsporing van metastasen, er is een lage gevoeligheid voor diagnosen en screening
Is CA15-3 specifiek?
Nee, kan ook gestegen zijn bij:
Adenocarcinoom van de pancreas, ovarium, colon, rectum, longen, maag, uterus
Leverlijden
Wat is CA19-9?
Het is een tumormerker die wijst op pancreaskanker, met een stijging in 80% van de patiënten. De parameter is ook bruikbaar bij opvolging en recidieven
Is de CA19-9 specifiek?
Nee, kan ook gestegen zijn bij:
Acute pancreatitis
Cholecystitis
Wat is CEA?
een tumormerker carcino embryonaal antigen, aantonen van coloncarcinoom (goedaardige en kwaadaardige processen thv maagdarm stelsel)
Is het CEA specifiek?
Nee, kan ook voorkomen bij:
Rokers
Borstkanker
Wat is PSA?
Een tumorantigen prostaatspecifiek antigeen, aantonen van prostaatcarcinoom en opvolgen van de behandeling en recidief
Hoe gebeurd de vroegtijdige diagnose van prostaatcarcinoom?
PSA + rectaal onderzoek
Is PSA specifiek?
Nee, 75% van de verhoogde stalen is niet specifiek
Kan ook gestegen zijn bij:
Prostaatinfecties
Goedaardige prostaatverhoging
Hoe wordt de stagering van kanker uitgedrukt?
mbv TNM systeem
Waarvoor staat de T in het TNM-systeem?
Tumor, afhankelijk van de grootte en lokale uitgebereidheid van de primaire tumor (T1 tem T4)
Waarvoor staat de N in het TNM-systeem?
Nodule, aanwezigheid van regionale lymfeklieraantastingen (N0 tem N3)
Waarvoor staat de M in het TNM-systeem?
Metastase, geeft aan of er al dan niet uitzaaiingen zijn op afstand
M0 of M1
Welke 2 groepen van behandelingen voor kanker zijn er?
Curatief: met genezing als doel
Palliatief: symptomen verlichten
Welke curatieve behandelingen zijn er voor kanker?
Heelkundig
Radiotherapie
Chemotherapie
Beenmerg/Stamcel transplantatie
Doelgerichte behandelingen
Immuuntherapie
Hormoontherapie
Anti-angiogene therapie
Hoe gaat een heelkundige behandleing voor kanker in zijn werk?
De tumor (en aangetaste lymfeklieren) worden tijdens een operatie weggenomen
Weefsel aan de randen wordt onderzocht
Verdere behandeling hangt af van de resultaten van dit onderzoek
Hoe gaat radiotherapie ter behandeling van kanker ten werk?
Er wordt gebruik gemaakt van hoogenergetische deeltjes of golven met als doel al het genetisch materiaal van kankercellen te beschadigen waardoor het celdelingsproces wordt vertraagd of geblokkeerd
Ook gezonde weefsels worden aangetast
Hoe werkt chemotherapie ter bestrijding van kanker?
Medicatie (cytostatica) die kankercellen doodt en/of hun groei beperkt door de deling van kankercellen lam te leggen.
Treft ook gezonde lichaamscellen (vooral sneldelende cellen bv. cellen in het beenmerg en het maagdarmkanaal, haarcellen)
Wat zijn de bijwerkingen van chemotherapie?
Misselijkheid en braken
Haaruitval
Verzweringen in de mondholte
Onderdrukking van het beenmerg (daling RBC, WBC en bloedplaatjes)
Voor welke kankers wordt beenmerg- stamceltransplantatie toegepast?
Specifiek voor bloedkankers
Wat verstaat men onder doelgerichte therapiën voor kanker?
Therapie die mikt op specifieke doelwitcellen , afremmen van deling of doden van kankercellen
Wat houdt immuntherapie tegen kanker in?
behandelingen die het afweersysteem van de patiënt aanmoedigen om kanker aan te vallen
Wat houdt hormoontherapie tegen kanker in?
behandeling die erin bestaat de werking of de productie van natuurlijke hormonen te blokkeren om de ontwikkeling van kankercellen te verhinderen (prostaat/borst/baarmoeder/…)
Wat houdtanti-angiogene therapie in
door middel van geneesmiddelen bloedvatvorming (angiogenese) naar de tumor afremmen
Waardoor wordt de prognose van kanker bepaald?
Stadium
Histologisch type
Differentiatiegraad
Reactie op de behandeling
Hoe gebeurd de opvolging bij kanker?
Dosering van tumormerkers in het bloedonderzoek
Afhankelijk van de tumor:
Bv. Colonoscopie, mammografie, …
Mogelijke uitzaaiingen onderzoeken: Echo van de lever, longfoto, …
