H5: Gynaecologische oncologie Flashcards
Cervixcarcinoom
Frequentie?
1% van kankerdiagnoses
Cervixcarcinoom
Leeftijdsverdeling?
Vooral 40-60 jaar
Cervixcarcinoom
5-jaars overleving?
70% overleeft
Cervixcarcinoom
Wat is de belangrijkste risicofactor voor cervixcarcinoom?
Humaan Papillomavirus (HPV)
Bij 95% van de cervix-ca’s wordt HPV teruggevonden
Cervixcarcinoom
Waar ontstaat het?
Transformatiezone
= grensgebied waar het éénlagige, slijmproducerende epitheel van de baarmoeder overgaat in het meerlagige, stevigere epitheel van de vagina
HPV-infectie → metaplasie en dysplasie
Cervixcarcinoom
Leg uit: ectropion
Metaplasie van de cervix = cilindrisch epitheel komt naar buiten (E2-effect), waardoor TZ toeneemt
Fysiologisch tijdens zws of pre-ovulatoir
zwakke risicofactor voor cervixca
Cervixcarcinoom
Hoeveel vrouwen komen in contact met HPV? Wat gebeurt dan?
Iedere seksueel actieve vrouw komt met HPV in contact.
- De meeste van deze HPV-infecties verdwijnen vanzelf binnen de 24 maanden (incl. dysplasie)
- Minderheid: dysplasie ontwikkelt tot CIN
Cervixcarcinoom
Wat is CIN?
cervicale intra-epitheliale neoplasie
→ voorstadium van baarmoederhalskanker
Cervixcarcinoom
Welke stadia?
- CIN I
- CIN II
- CIN III
- Invasief carcinoom
Cervixcarcinoom
Welke factoren zijn noodzakelijk voor een progressie naar een invasief cervixca?
- Een persisterende HPV-infectie
→ oncogeen type,
→ thv TZ - Dysplastische epitheelveranderingen (CIN), zonder spontane regressie.
- Doorbreken van de basale membraan.
- Tijd: transitie naar carcinoma duurt jaren, → piekleeftijd diagnose rond de 45 jaar ligt.
Cervixcarcinoom
Risicofactoren?
Cervixcarcinoom
Symptomen?
Beginfase: geen
Nadien:
* stinkende fluor
* contactbloeding
Laat: pijn
Cervixcarcinoom
Hoe diagnose stellen?
- Speculum-onderzoek, inspectie
- Uitstrijkje
- Colposcopie met kleuringen
Cervixcarcinoom
Leg uit: colposcopie met kleuringen.
Azijnzuur: neoplastische gebieden lijken witter
Lugol-jodium: plaveiselepitheel kleurt donker
→ opzoeken grenzen van actieve TZ
Cervixcarcinoom
Welke preventieve maatregel is er voor cervixca op volwassen leeftijd?
Cervixcytologie = uitstrijkje
- elke 3 jaar
- gratis
- 25-64 jaar
Opzoeken van hoogrisico-HPV
Cervixcarcinoom
Wat is cytologie?
Analyse van de cervivale cellen, celkernen onder de microscoop na PAP-kleuring
Cervixcarcinoom
Welke preventieve maatregel is er voor cervixca op kinderleeftijd?
Vaccinatie
Verlaagt de kans op CIN & cervixca
Cervixcarcinoom
Behandeling?
Afhankelijk van:
- Soort kankercellen
- Maligniteit
- Stadium
Soorten behandelingen:
- Chirurgie
- Radiotherapie
- Chemotherapie
Cervixcarcinoom
Welke chirurgie als behandeling?
- Deel van cervix verwijderen: lis-excisie of conisatie
- Totale hysterectomie (ev + ovaria, tuba en lymfeklieren)
Cervixcarcinoom
Wat is conisatie?
Excisie van een conus (kegeltje)
Wat is Lis-excisie?
Techniek waarbij een dunne, draadlusvormige elektrode wordt gebruikt om een stukje weefsel (de laesie) van de cervix te verwijderen.
Endometriumcarcinoom
Frequentie?
2% van alle kankers
Endometriumcarcinoom
Leeftijdsverdeling?
Vooral 50+
Endometriumcarcinoom
5 jaars-overleving?
80% overleeft
Endometriumcarcinoom
Risicofactoren?
- Late menopauze (langere E2-blootstelling)
- Hoog BMI (meer endogeen E2)
- OAC/HST (oestrogeen zonder progestageen)
- Tamoxifen (E-receptorblocker)
Endometriumcarcinoom
Symptomen?
Vroeg symptoom: postmenopauzaal bloedverlies
Wijst niet altijd op kanker, maar vereist
steeds verder nazicht.
Endometriumcarcinoom
Verder onderzoek bij vermoeden?
- Endometriumbiopsie
- Hysteroscopie
Wat zien we hier
Ovariumcarcinoom
Ovariumcarcinoom
Frequentie?
1% van alle kankers
Ovariumcarcinoom
Leeftijdsverdeling?
Vooral 50+
Ovariumcarcinoom
5-jaars overleving?
50%
Ovariumcarcinoom
Bijnaam voor ovariumca? Waarom?
Silent killer
→ Weinig vroege symtomen
→ Directe metastasering in de buikholte
Ovariumcarcinoom
Risicofactoren?
- Leeftijd
- Nullipariteit
- Draagsters BRCA1 of BRCA2
Ovariumcarcinoom
Wat wordt hier gedaan? Waarom?
Laparoscopie om metastasen op te sporen
Ovariumcarcinoom
Behandeling?
- Chemotherapie
- Chirurgie
Ovariumcarcinoom
Welke chirurgische behandeling?
Ovariëctomie, hysterectomie
Debulking: zoveel tumorcellen als mogelijk weghalen (evt. ook deel van colon etc..)
Ovariumcarcinoom
Welke soorten chemotherapie?
- intraveneus
- intraperitoneaal
→ HIPEC: hypertherme intra peritoneale chemotherapie
Borstcarcinoom
Frequentie?
15%
Meest voorkomende kankersoort!
Borstcarcinoom
Leeftijdsverdeling?
Vooral 40+
Borstcarcinoom
5 jaars-overleving?
90% overleeft
Borstcarcinoom
Soorten?
- lobulair carcinoma in situ = LCIS
- invasief lobulair adenocarcinoom = ILA
- ductaal carcinoma in situ = DCIS
- invasief ductaal adenocarcinoom = IDA
Borstcarcinoom
Symptomen?
Is er ook zoiets als een goedaardige borstkanker?
Fibroadenoma = borstmuis
* Goed aflijnbare, mobiele knobbel
* Vooral bij vrouwen < 35 jaar
* Hormoongevoelig, goedaardig
Borstcarcinoom
Risicofactoren?
- Vrouw
- Leeftijd
- Blank
- Familiale voorgeschiedenis borst/ovarium ca
- Goedaardige borstaand
- Radiotherapie borststreek
- Vroege menarche, late menopauze
- nullipara, hoge leeftijd 1ste kind, geen bv
- roken
- …
Borstcarcinoom
Hoe beïnvloedt borstvoeding het risico op borstca?
Een langere periode van lactatie (>12 maanden) leidt tot een betere celdifferentiatie en een kwalitatiever involutieproces na lacatatie, wat het risico op borstkanker verlaagt.
Borstcarcinoom
Welke rol spelen BRCA1 en BRCA2?
Eiwitten die de celdeling helpen regelen.
Mutaties → veel hoger risico op borst/ovariumca
Borstcarcinoom
Diagnose?
Aanleiding: knobbel bij zelfonderzoek, letsel op screeningsonderzoek
Aanvullende diagnostiek:
* Mammografie
* Echografie
* MRI
* Labo
* Biopsie
Borstcarcinoom
Geef een voorbeeld van een tumormarker. Is dat heel alarmerend?
CA-15.3
- Weinig voorspellende waarde
- Vooral belangrijk in follow-up na therapie
- Stijgt ook bij zwangerschap
- Stijgt ook bij andere aandoeningen: darmkanker, longkanker…
Borstcarcinoom
Hoe wordt er gescreend?
Bevolkingsonderzoek:
50 – 69 jaar om de 2 jaar mammografie
→ twijfel: aanvullen met echografie / MRI
Best ook elke maand 1w na menses zelfonderzoek
Borstcarcinoom
Waarvan is de prognose afhankelijk?
- Stadium
- Type, invasiviteit, tumorgrootte, lymfe- of andere metastasen
-
Hormoon-gevoeligheid:
receptor-positief? → hormoontherapie
(+) Oestrogeen/progesteronreceptoren
(+) HER-2-receptoren (overexpressie)
Borstcarcinoom
Welke chirurgische behandelingen?
- Partiële mastectomie
- Mastectomie
- Sentinel/okselklieruitruiming
Synoniem voor sentinelklier?
Schildwachterklier
Borstcarcinoom
Welk neveneffect kan de behandeling hebben?
Beschadiging lymfeklieren → ophoping lymfevocht → zwelling, pijn en stijfheid
= Lymfoedeem
Borstcarcinoom
Hoe werkt een sentinelontruiming?
- radioactieve tracer of blauwe kleurstof geïnjecteerd in de buurt van de tumor
- tracer of kleurstof reist via de lymfevaten naar de sentinelklier.
- De chirurg kan deze klier vervolgens identificeren en verwijderen
Borstcarcinoom
Waarom een sentinelontruiming?
Door alleen de sentinelklier te verwijderen, kunnen de potentiële complicaties van een volledige okselklieruitruiming, zoals lymfoedeem, worden verminderd.
= minder invasief
