H2: Amenorroe Flashcards
Soorten amenorroe?
- Primair
- Secundair
Wat is primaire amenorroe?
Uitblijven van de menarche na de 16e verjaardag
Wat is secundaire amenorroe?
Uitblijven van de menses gedurende min. 6 maanden, wanneer er voorheen wel een menstruatiepatroon was
Wat is oligoamenorroe?
Onregelmatig menstrueel patroon te beschrijven waarbij de cycli langer zijn dan normaal en de menstruaties minder frequent voorkomen.
Wanneer is amenorroe normaal?
- Pre-pubertair
- Zwangerschap en lactatie
- Postmenopauzaal
Welke oorzaken kan amenorroe hebben?
-
Gynatresie
→ MRKH-syndroom
→ Vaginaal septum
→ Hymen imperforatie
→ Asherman-syndroom -
Centraal endocrinologisch
→ Kallman-syndroom
→ Hyperprolactinemie
→ Syndroom van Sheehan
→ FHA -
Perifeer endocrinologisch
→ Gonadale dysgenese (onderontw ovaria)
→ PCOS
→ POI
Wat is gynatresie?
Stenose of occlusie van de vrouwelijke genitale tractus
Anatomisch probleem
Aangeboren/verworven
MRKH-syndroom
Soort afwijking?
Mülleriaanse agenese
MRKH-syndroom
Aangeboren of verworven?
Aangeboren
MRKH-syndroom
Pathofysiologie?
Agenese of dysgenese van de ontwikkeling van de gangen van Müller (altijd 46,XX)
Wat is agenese en dysgenese?
Geheel en gedeeltelijk falen van ontwikkeling van organen
Vaginaal septum
Wat is het?
Tussenschot in de vagina (+- op 2/3 richting cervix)
Hymen
Pathofysiologie?
Een niet-geperforeerd maagdenvlies blokkeert de uitstroom van bloed.
Twee soorten:
1. Stenose
2. Imperforatie
Hymen
Wanneer zien we bulging?
Ophoping van bloed in de vagina → hemato-colpos
Ophoping van bloed in endometrium → hemato-metrium
Asherman-syndroom
Pathofysiologie?
Verworven, intra-uteriene adhesies door destructie van het basale endometrium/decidua
(bv. na intense of herhaalde curettage, PID, bestraling, …)
Wat zijn synechieën? Waar kunnen ze voor zorgen?
Verworven, intra-uteriene adhesies die ontstaan door vernietiging van het basale endometrium/decidua.
→ Subinfertiliteit of infertiliteit
Labiale adhesies
Pathofysiologie?
Middellijnfusie van vnl. de labia minora
tijdens de kinderleeftijd tgv hypooestrogenisme
Heel frequent!
Labiale adhesies
Symptomen?
Amenorroe?
Spontane resolutie tegen de puberteit maar ervoor:
- Lokale irritatie
- Infectie door urineresten
Geen oorzaak van amenorroe!
Kallman-syndroom
Pathofysiologie?
- Genetisch defect van GnRH secrectie uit hypothalamus
- X-gebonden recessief
- Bij jongens: ontwikkelingsstoornissen int&ext genitalia
Kallman-syndroom
Symptomen?
Anosmie: specifiek symptoom; door onderontwikkeling van
reukzintuigweefsel (bulbus olfactorius)
= Niet kunnen ruiken
Hyperprolactinemie
Pathofysiologie algemeen?
Hypofyse-adenoom of medicatie → verhoogt prolactinespiegel → onderdrukt de GnRH-afgifte → amenorroe
Kan ook bij mannen voorkomen!
Hyperprolactinemie
Pathofysiologie adenoom?
Hypofyse-adenoom:
* Goedaardig PRL-producerend adenoom
* Vaak micro-adenoom (< 10 mm)
* Ruimte-innemend proces in de sella turcica (weinig plaats!)
Hyperprolactinemie
Pathofysiologie medicatie?
Vnl. antipsychotica → blokkeren dopamine-receptor
Ook mogelijk bij:
* anti-emetica bv. domperidon
* chemotherapie voor leukemie
* drugs
Hyperprolactinemie
Symptomen?
- Hoofdpijn
- Galactorree
- Visusstoornissen
Wat is galactorree?
Melkachtig vochtverlies via de tepel(s)
Wat doet prolactine? Welke rol speelt dopamine?
Prolactine zorgt voor borstontwikkeling en melkproductie
Dopamine geeft negatieve feedback aan hypothalamus
Functionele amenorroe
Pathofysiologie?
Chronische anovulatie zonder onderliggende, organische oorzaak
Twee elementen:
-
Vetweefsel produceert leptine → pos feedback °GnRH
→ Ondergewicht: te weinig vetweefsel, te weinig leptine
→ Overgewicht: leptineresistentie -
Stress zorgt voor cortisol, adrenaline → neg feedback °GnRH
→ Lichamelijk: vb excessief sporten
→ Psychisch: vb studiestress
Hoeveel vetpercentage heb je nodig om GnRH-pulsgenerator actief te houden? Waarom?
22%
Signaal van ‘metabole geschiktheid voor reproductie’
Functionele amenorroe
Wat zie je op de hypothalamo-hypofysaire ovariële as?
- Hypogonadotroof
- Hypogonadisme
Polycystisch ovariumsyndroom
Wat zie je op de hypothalamo-hypofysaire ovariële as?
- Gemengd beeld
- Hyperandrogenisme
Polycystisch ovariumsyndroom
Pathofysiologie?
- Hyperandrogeen milieu in de ovaria
- leidt tot:
ovariële dysfunctie,
anovulatie en
polycystische morfologie - vaak combinatie van genetische aanleg en insuline-resistentie
5-15% vrouwen → frequentste oorzaak amenorroe
Polycystisch ovariumsyndroom
Polycystische morfologie?
- Symmetrisch vergrote ovaria
- Sterk geluteïniseerd stroma
- Multipele follikels:
→ Matureren niet tot Graafse follikels (blijven kleiner)
→ Gaan in atresie en vestigen zich onder het ovariële kapsel → dikker
5-15% vrouwen
Polycystisch ovariumsyndroom
Symptomen?
- Oligo-/amenorroe
-
Hyperandrogenisme:
→ hirsutisme
→ acne - PCO-morfologie van de eierstokken op echo
- Tekenen van insulineresistentie:
→ overgewicht,
→ verhoogde bloedsuikerspiegel
Wat is hirsutisme?
Mannelijk beharingspatroon.
Haren zijn gepigmenteerd, geen donsharen (psychologische impact)
Polycystisch ovariumsyndroom
Risico’s?
Hoger risico op:
- Infertiliteit
- Endometriale hyperplasie, endometriumcarcinoom
- GDM, T2DM
- Cardiovasculaire complicaties
- Depressie, angststoornissen, …
Polycystisch ovariumsyndroom
Aanpak?
Multidisciplinair
- gewichtsreductie
- gezonde voeding
- lichaamsbeweging
- metformine
→ verhoogt de gevoeligheid van de weefsels voor insuline
Polycystisch ovariumsyndroom
Hoe kan je de diagnose stellen?
Adhv ROTTERDAM-criteria
Bij 2/3 aanwezig kan je diagnose bevestigen:
1. Hyperandrogenisme
2. Oligo-amenorree
3. PCO morfologie van de ovaria op echo
Polycystisch ovariumsyndroom
Wat indien er geen kinderwens is?
Gecombineerd oestro-progestageen
- negatieve feedback → GnRH⇣ en LH⇣ → productie testosteron⇣
- niet maandelijks, maar 3 à 4 x per jaar rustweek om menses laten doorkomen → endometrium wordt dunner → risico op endometriumcarcinoom⇣
- (!) afwegen risico’s DVT/LE
Klinisch:
- acné verbetert snel
- hirsutisme duurt enkele maanden
Polycystisch ovariumsyndroom
Wat indien er een kinderwens is?
Ovulatie stimuleren met clomifeencitraat :maakt spontane zwangerschap mogelijk zonder IVF
Alternatief: ovulatie induceren dmv ovariële drilling (kapsel doorprikken)
Premature ovariële insufficiëntie
Andere benaming?
Premature menopauze
Premature ovariële insufficiëntie
Wat zie je op de hypothalamo-hypofysaire ovariële as?
- Hypergonadotroof
- Hypogonadisme
Premature ovariële insufficiëntie
Pathofysiologie?
- Verlies ovariële reserve, amenorree, hypergonadotrofisme (hoog FSH)
- 90% spontaan: wellicht combinatie erfelijkheid, omgevingsfactoren
- iatrogeen: na chirurgie of bestraling van de ovaria, chemotherapie
Premature ovariële insufficiëntie
Prevalentie?
1-3% gaat in menopauze voor 40 jaar
Premature ovariële insufficiëntie
Symptomen?
Hypo-oestrogeen:
- Hot flashes
- Gewichtstoename
- Daling libido
Welke onderzoeken ga je doen om de oorzaak van amenorroe te achterhalen?
IAVBEM
- Inspectie (BMI, sec geslachtskenm, hirsutisme, acné)
- Abdominaal/borst onderzoek (galactorree)
- Vaginaal onderzoek & speculum-inspectie
- Bloedanalyse bij voorkeur omstreeks dag 3
- Echografie
- MRI hersenen bij niet-medicamenteuze hyperprolactinemie en/of begeleidende klachten zoals hoofdpijn of visusstoornissen
Geen standaard vag onderzoek bij meisjes die niet seksueel actief zijn
Hoe verloopt een progesterone challenge test?
- 7 dagen inname van progestageen, dan stop
- na enkele dagen typisch een P-dervingsbloeding
→ bewijst proliferatief èn secretoir endometrium
→ bewijst dat evacuatie menstrueel bloed mogelijk is
Wat is het doel van een progesterone challenge test?
Bij twijfel over oorzaak amenorroe: testen of progesteron-dervingsbloeding mogelijk is
SYNDROOM VAN SHEEHAN
Definitie?
Necrose van de maternale hypofyse door een postpartale, hemorragische shock
