H3: Macromoleculen: bouwstenen van de cel Flashcards
1
Q
Noem 3 kenmerken van koolstof
A
- Koolstofatomen vormen ruggengraat van macromoleculen door sterke koolstof-koolstofbindingen.
- Koolstof kan makkelijk enkele of meervoudige covalente bindingen aangaan.
- Koolstof heeft zes protonen/elektronen, waarbij er 4 elektronen gevonden moeten worden om buitenste schil te vullen.
2
Q
Wat zijn isomeren en welke soorten zijn er?
A
- Isomeren: moleculen die dezelfde moleculaire formule hebben, maar verschillende moleculaire geometrieën.
- Structuurisomeren en stereo-isomeren.
3
Q
Wat zijn enantiomeren?
A
- Enantiomeren: stereo-isomeren die niet-superponeerbare spiegelbeelden van elkaar zijn.
- Enantiomerie wordt vaak gezien in moleculen die één of meer asymmetrische koolstofatomen bevatten, dit zijn koolstofatomen die aan vier verschillende atomen of groepen zijn bevestigd.
4
Q
Wat zijn functionele groepen en wat zijn kenmerken hiervan?
A
- Patronen van atomen die consistente “functie” (eigenschappen/reactiviteit) vertonen, ongeacht exacte molecuul waarin ze voorkomen.
- Geclassificeerd als hydrofoob of hydrofiel op basis van hun ladings- en polariteitskenmerken.
- Letter R gebruikt om rest van molecuul weer te geven waaraan functionele groep is gehecht.
5
Q
Noem 5 belangrijke functionele groepen en hun kenmerk
A
- Hydroxylgroep (OH-) bevordert oplosbaarheid en proton splitst zich af wanneer het oplost in water → geladen groep.
- Carboxylgroep (-COOH) belangrijk voor opbouw en ontstaan van eiwitketens.
- Aminogroep (NH3-) belangrijk voor opbouw en ontstaan van eiwitketens.
- Fosfaatgroep (PO43-) komt voor in ATP en heeft te maken met energieoverdracht/-regulatie. Ook belangrijk bouwblok binnen DNA.
- Sulfhydrylgroep (SH-) heeft met 3D-eiwitstructuur te maken.
6
Q
Wat gebeurt er tijdens een dehydratatie-synthesereactie?
A
Macromoleculen samengevoegd, waarbij één monomeer een covalente binding vormt met ander monomeer en er een watermolecuul vrijkomt.
7
Q
Wat gebeurt er tijdens een hydrolysereactie?
A
- Polymeren afgebroken tot monomeren, waarbij binding wordt verbroken of gelyseerd door toevoeging van watermolecuul.
- Molecuul bestaande uit meerdere subeenheden in tweeën gesplitst: een van nieuwe moleculen krijgt waterstofatoom, terwijl andere een hydroxylgroep (-OH) krijgt, die beide worden gedoneerd door water.
8
Q
Wat zijn de 3 koolhydraatketens en hun kenmerken?
A
- Monosachariden: enkelvoudige suikers (glucose). Meeste zuurstofatomen gevonden in hydroxylgroepen, maar een ervan maakt deel uit van carbonylgroep (C = O).
- Disachariden: ontstaan wanneer twee monosacchariden samenkomen via dehydratatiereactie.
- Polysachariden: lange keten van monosacchariden verbonden door glycosidische bindingen.
9
Q
Wat zijn 3 vormen van polysachariden en hun kenmerken?
A
- Zetmeel: opgeslagen vorm van suikers met weinig vertakkingen, waardoor het makkelijk afbreekbaar is.
- Glycogeen: opslagvorm van glucose en polymeer van glucosemonomeren. Door vele vertakkingen is het moeilijk op te slaan in cel, maar is wel makkelijk afbreekbaar.
- Cellulose: onderdeel van plantencelwanden dat moeilijk afbreekbaar is, doordat het uit netwerk van waterstofbruggen bestaat.
10
Q
Noem de 4 functies van polysachariden in een cel
A
- Dienen als energiebron in vorm van glucose/glycogeen.
- Beschermende laag vormen wanneer suiker wordt gekoppeld aan eiwitten/vetten.
- Cel-tot-cel herkenning.
- Extracellulaire matrix.
11
Q
Wat is het verschil tussen een lipide en een vetmolecuul?
A
- Lipiden zijn meestal hydrofoob, niet-polair en bestaan voornamelijk uit koolwaterstofketens.
- Vetmolecuul bestaat uit glycerol, klein organisch molecuul met drie hydroxylgroepen (OH), en 3 vetzuurstaarten die bestaan uit lange koolwaterstofketens die aan carboxylgroepen zijn bevestigd.
12
Q
Wat is het verschil tussen verzadigd en onverzadigd vetzuur?
A
- Verzadigd vetzuur (dierlijke vetten): enkele bindingen tussen naburige koolstofatomen in koolwaterstofketen. Vetmoleculen stevig tegen elkaar aangedrukt , waardoor ze vast zijn bij kamertemperatuur.
- Onverzadigd vetzuur (plantaardige vetten): koolwaterstofketen heeft dubbele binding en daardoor minder waterstofatomen. Vetten meestal vloeibaar bij kamertemperatuur, omdat vetzuurketens vertakt en daardoor moeilijk stapelbaar zijn (oliën).
13
Q
Wat is het verschil tussen een cis- en trans-configuratie?
A
- Cis-configuratie: twee waterstofatomen die bij de binding horen bevinden zich aan dezelfde kant. Een dubbele cis-binding zorgt voor knik in vetzuur.
- Trans-configuratie: twee waterstofatomen bevinden zich aan weerszijden.
14
Q
Hoe is een fosfolipide opgebouwd?
A
- Samengesteld uit vetzuurketens die zijn vastgemaakt aan ruggengraat van glycerol.
- Over het algemeen twee vetzuurstaarten en wordt derde koolstofatoom van glycerol-ruggengraat ingenomen door gemodificeerde fosfaatgroep.
- Amfipatisch molecuul, wat betekent dat het hydrofoob (vetzuurketens) en hydrofiel (fosfaathoudende groep) deel heeft.
- In membraan zijn fosfolipiden gerangschikt in structuur die dubbellaag wordt genoemd, met hun fosfaatkoppen naar water gericht en staarten naar binnen gericht.
15
Q
Wat zijn steroïden?
A
- Hydrofoob, onoplosbaar in water, hebben vier gekoppelde koolstofringen en werken op basis van hormonen (cholesterol).
- Veel steroïden hebben ook functionele groep –OH die op bepaalde plaats is bevestigd (sterolen).
16
Q
Hoe wordt een eiwit gevormd?
A
- Opgebouwd uit één of meer ketens van aminozuren (polypeptide).
- Aminozuren aan elkaar verbonden door peptidebinding, waarbij aminogroep zich koppelt aan carboxylgroep door middel van condensatiereactie.
- Doordat peptide-backbone en zijketens chemische verbindingen met elkaar aangaan, wordt keten gevouwen (conformatie).
17
Q
Leg de vier niveaus van eiwitstructuur uit
A
- Primair: volgorde van aminozuren in polypeptideketen (aminozuursequentie).
- Secundair: vouwing van peptideruggengraat door vorming waterstofbruggen tussen carbonyl O van ene aminozuur en amino H van ander aminozuur.
- Tertiair: algehele driedimensionale structuur van polypeptide als gevolg van interacties tussen R-groepen van aminozuren waaruit eiwit bestaat.
- Quaternair: eiwitten die zijn opgebouwd uit meerdere polypeptideketens, ook wel subeenheden genoemd.
18
Q
Wat is het verschil tussen een alpha-helix en beta-strand?
A
- In α-helix is carbonylgroep (C=O) van één aminozuur waterstofgebonden aan amino-H (NH) van aminozuur dat zich vier verderop in keten bevindt. De R-groepen van aminozuren steken naar buiten uit α-helix, waar ze vrij zijn om te interageren.
- In β-strand liggen twee of meer segmenten van polypeptideketen naast elkaar, waardoor velachtige structuur wordt gevormd die bij elkaar wordt gehouden door waterstofbruggen. De waterstofbruggen worden gevormd tussen carbonyl- en aminogroepen van ruggengraat, terwijl R-groepen zich boven en onder het vlak van plaat uitstrekken.
19
Q
Wat is denaturatie?
A
Veranderingen in temperatuur en pH, evenals aanwezigheid van bepaalde chemicaliën, kunnen vorm van eiwit verstoren en ervoor zorgen dat het zijn functionaliteit verliest.
20
Q
Wat doen chaperones?
A
Helpen eiwitten te vouwen om eiwitaggregatie te voorkomen.
