H3 Flashcards
Wat betekent secularisering?
Het proces waarbij religie minder invloed krijgt op het publieke en private leven.
Wat wordt bedoeld met ontzuiling?
Het verminderen van de invloed van traditionele zuilen zoals de katholieke
Wat was de Reformatie?
Een beweging in de 16e eeuw die leidde tot een breuk met de Katholieke Kerk en de opkomst van protestantse stromingen.
Wat is de Contrareformatie?
De reactie van de Katholieke Kerk op de Reformatie
Wat was het Edict van Milaan?
Een besluit uit 313 dat religievrijheid toestond in het Romeinse Rijk.
Wat was de Schoolstrijd in België?
Een conflict tussen katholieken en liberalen over de rol van religie in het onderwijs
Wat betekent religieuze neutraliteit in een moderne samenleving?
Het principe dat de staat geen voorkeur geeft aan een specifieke religie of levensbeschouwing.
Wat zijn majority-minority cities?
Steden waar de meerderheid van de bevolking van niet-autochtoon afkomst is.
Wat is de Jezuïetenorde?
Een religieuze orde opgericht door Ignatius van Loyola
Wat is het verschil tussen bedelorden en traditionele kloosterorden?
Bedelorden leefden in collectieve armoede en richtten zich op prediking
Wat is de betekenis van het Concilie van Trente?
Het Concilie van Trente (1545-1563) herbevestigde de Katholieke doctrines en leidde tot hervormingen als reactie op de Reformatie.
→ bijbel niet vertalen (alleen Latijns) → terug claimen mensen moeten de bijbel kunnen lezen – WIJ zorgen dat de gedachte tot bij de mensen komt + kerk enige instantie die de bijbel mogen interpreteren
Wat is de invloed van de Franse Revolutie op religie in België?
De Franse Revolutie leidde tot secularisering
Wat is de rol van religie in majority-minority cities zoals Antwerpen?
Religie speelt een complexe rol in steden met een zeer diverse bevolking
**1. Wat is de betekenis van het Edict van Milaan in 313
**, Het Edict van Milaan verleende godsdienstvrijheid en markeerde een belangrijk moment in de geschiedenis van het christendom.
**2. Wie was Clovis en waarom is zijn doop belangrijk
**, Clovis was de koning der Franken die in 496 werd gedoopt door St. Remigius, wat de bekering van het Frankische volk tot het christendom symboliseerde.
**3. Waarvoor stonden de Benedictijnse, Cisterciënzers en Trappisten abdijen bekend
**, Deze abdijen waren centra van religieus leven, landbouw, economie en cultuur in middeleeuws Europa.
**4. Welke rol speelden de bedelordes zoals de Franciscaanse en Dominicanen in de 13e eeuw
**, Bedelordes leefden in armoede en predikten in steden, speelden een belangrijke rol in de verspreiding van het christendom en vormden de middeleeuwse cultuur.
**5. Hoe heeft de Protestantse Reformatie de Katholieke Kerk in de 16e eeuw uitgedaagd
**, De Reformatie, geleid door figuren zoals Luther en Calvin, legde de nadruk op sola scriptura (alleen de Schrift) en predestinatie, en daagde de katholieke doctrine uit, wat leidde tot religieuze conflicten.
**6. Wat was het doel van het Concilie van Trente (1545-1563)
**, Het Concilie van Trente maakte deel uit van de Katholieke Contrareformatie, waarin kerkelijke hervormingen werden besproken, doctrines werden verduidelijkt en Protestantse ideeën werden bestreden.
**7. Hoe beïnvloedden de seculariserende politiek van Napoleon de Kerk in de 18e eeuw
**, Napoleon’s anticlericale beleid leidde tot de nationalisering van kerkelijke eigendommen en een vermindering van de invloed van de Katholieke Kerk op het openbare leven.
EX: leg uit op welke manier de grondwet van 1831 blijkt geeft op het monsterverbond geeft tussen liberalen en katholieken?
Verwijst naar de godsdienst vrijheid die in de grondwet wordt opgenomen, tegenhanger de financiering; kan ook verwijzen naar het onderwijs waarin staat ‘onderwijs is vrij’ zowel voor katholieken als liberalen goed → eigen scholen en eigen scholen netwerk
1815: België terug bij Nederlanden, geregeerd door protestantse koning Willem I. Deze voerde grondwet in waarbij het protestantisme op gelijke voet als het katholicisme werd behandeld.
Willem I: ambivalent sommige vinden dat hij veel heeft betekend voor de Lage Landen vb unif, haven van Gent + mee gezorgd voor de BE onafhankelijkheid
→ 1830 Belgische onafhankelijkheid is grotendeels resultaat van dit monsterverbond tussen liberalen en katholieken: Unionisme
(monsterverbond = 2 fracties die elkaar normaal niet zouden vinden, maar door gemeenschappelijke vijand wel)
1831→progressieve liberale grondwet: beëindiging concordaat: vrijheid van vereniging, godsdienst-, onderwijs- en persvrijheid. Geest werkt verder: Kerkfinanciering blijft behouden, maar nu gepluriformiseerd
Unionisme: Grondwet op veel punten een weerspiegeling van het verbond tussen liberalen en katholieken => Belgische politiek is koehandel
Inhoud BE grondwet van 1831 op gebied van religie
Art 14&15: (1) godsdienstvrijheid en van meningsuiting vastgelegd (liberaal)
o Vrijheid + niemand mag gedwongen worden om deel te nemen aan een religieuze praktijk waar je zelf niet toe behoord → op 2 manieren vastgelegd
o Vaticaan (Rooms-Katholieke) hier tegen → BE katholieken onder hun voeten geven, dit was te liberaal
Art 16: De Staat heeft niet het recht in de benoeming of de bevestiging der bedienaren van welke eredienst ook + huwelijk
Art 117: overheid betaalt de wedden (lonen) en pensioenen van de bedienaren van de erediensten (katholiek)
1/Recht op financiering van lonen en pensioenen
2/ financiering van geestelijke almoezeniers in het leger en in de gevangens en ziekenhuis
• → plaatsen waar mensen niet weg kunnen, om hun godsdienstvrijheid te bewaren
3/ in onderwijs recht op levensbeschouwelijk vak
Art 17: onderwijs is vrij (2) onderwijsvrijheid
o Ook koehandel: onderwijs is vrij = liberaal, maar katholiek → wij kunnen onze eigen scholen oprichten
EN (3) persvrijheid EN (4) vrijheid van verenigen
**10. Hoe beïnvloedde de “Schoolstrijd” (1880-1958) het Belgische onderwijs
• Regering
• Compromis tussen katholieken en vrijzinnigen; tussen verdedigers van het katholiek vrij onderwijs en verdedigers van het officieel onderwijs.
• 4 Beginselen centraal:
1) Bestaan van officiële en vrije scholen wordt uitdrukkelijk erkend
▪ Niet 1 van de 2, maar alle 2
2) Keuzevrijheid van ouders wordt gewaarborgd voor een officiële of een vrije school
▪ Vaak voorzien van gratis vervoer door officieel onderwijs
▪ Veel katholieke scholen
3) Vrij onderwijs heeft recht op subsidiëring
▪ Vandaag even veel subsidie voor elk kind onaf type onderwijs
▪ Wel verschil in werkingsmiddelen
4) Verplicht aanbod levensbeschouwelijke vakken in officieel onderwijs
▪ Keuze uit: Katholieke, protestantse of Israëlitische eredienst en in de niet-confessionele zedenleer”
▪ Meteen discussie over statuut van NCZ en haar neutraliteit?
1) Beschouwd als een neutraal restvak dat alle leerlingen moeten kunnen volgen die geen confessioneel godsdienstig vak op het curriculum wilden
2) Beschouwd als een vrijzinnig-humanistisch vak dat niet neutraal maar antiklerikaal en atheïstisch was
▪ => mogelijkheid vrijstelling omdat NCZ niet neutraal is → kunnen niet dwingen om gevolgen = via de rechtbank afgedwongen
**11. Wat is “secularisatie” en hoe heeft het religie in België beïnvloed
**, Secularisatie is de afname van de invloed van religie op het openbare en private leven, wat in België heeft geleid tot een daling van religieuze praktijken en de opkomst van niet-religieuze overtuigingen.
**12. Wat betekent de term “ontzuiling” in de Belgische geschiedenis
**, Ontzuiling verwijst naar het afnemen van religieuze en ideologische zuilen (zoals de katholieke, socialistische en liberale zuilen) die ooit de Belgische samenleving structureerden, wat leidde tot meer individuele vrijheid en diversiteit.
**13. Wat is “superdiversiteit” in Belgische steden
**, Superdiversiteit verwijst naar de toenemende etnische en culturele diversiteit in stedelijke gebieden zoals Antwerpen, waar meer dan 50% van de bevolking van buitenlandse afkomst is.
**14. Wat waren de Bedelordes en welke rol speelden zij in de middeleeuwse samenleving
**, De Bedelordes, zoals de Franciscanen en Dominicanen, leefden in armoede en predikten in steden, met de focus op het helpen van de armen en het verspreiden van het christendom.
**15. Wat was de impact van de Reformatie op Antwerpen in de 16e eeuw
**, De Reformatie, vooral het Lutheranisme en later het Calvinisme, vestigde zich in Antwerpen door de handel, wat leidde tot religieuze spanningen en de val van de stad in 1585.
1576: Spaanse Furie & Pacificatie van Gent
• Calvinistische republieken A’pen, Brussel en Gent
1584-5: Beleg van Antwerpen
**16. Hoe heeft de val van Antwerpen in 1585 de religieuze situatie beïnvloed
**, De val van Antwerpen door de Spaanse katholieke troepen resulteerde in een “brain drain,” waarbij veel protestanten vluchtten, wat bijdroeg aan de hernieuwde katholieke dominantie in de stad.
**17. Hoe beïnvloedde de Franse Revolutie de religie in België
**, De Franse Revolutie leidde tot anticlericale maatregelen, de secularisatie van het openbare leven en de sluiting van kloosters, waardoor de invloed van de Kerk in België aanzienlijk werd verminderd.
**18. Wat was de betekenis van de “Beeldenstorm” (Iconoclastenstorm) van 1566
**, De Beeldenstorm was een golf van Protestantse iconoclasme in de Nederlanden, waarbij protestantse menigten katholieke religieuze beelden en beelden verwoestten, wat de groeiende spanningen tussen protestanten en katholieken weerspiegelde.
**19. Hoe beïnvloedde de oprichting van de Belgische staat in 1830 religieuze minderheden
**, De Belgische staat erkende via de Grondwet van 1831 godsdienstvrijheid en introduceerde de financiering van erkende religies, waaronder het jodendom, het katholicisme en later de islam en het boeddhisme.
**20. Welke rol speelden de Jezuïeten in de Katholieke Contrareformatie
**, De Jezuïeten, opgericht door Ignatius van Loyola, speelden een belangrijke rol in de Contrareformatie door zich te richten op onderwijs, missionariswerk en de verspreiding van de katholieke leer, met aanzienlijke invloed in Europa, ook in België.
- Wat was de reactie van de Rooms-Katholieke Kerk op het protestantisme tijdens de Contrareformatie
, De Contrareformatie was de reactie van de Rooms-Katholieke Kerk op het protestantisme, waarbij de Kerk probeerde haar invloed en doctrines te herstellen, vooral via het Concilie van Trente (1545-1563).
- Welke rol speelde de Barokkunst in de Contrareformatie
, De Barokkunst, vooral in architectuur en schilderkunst, werd gebruikt door de katholieke kerk om haar grandeur te tonen en de gelovigen te overtuigen van de macht van de Kerk.
- Wat was het standpunt van de katholieke kerk over de vertaling van de Bijbel tijdens de Contrareformatie
, De katholieke kerk verbood de vertaling van de Bijbel naar de volkstaal, waardoor deze alleen in het Latijn beschikbaar bleef, en beweerde dat de kerk de enige instantie was die de Bijbel mocht interpreteren.
- Hoe ontstond het conflict tussen Galileo Galilei en de katholieke kerk
, Galileo Galilei stelde dat de aarde rond de zon draaide, wat in strijd was met de Bijbelse teksten die de aarde als het centrum van het universum plaatsten. Dit leidde tot een conflict met de kerk, die deze theorie als onjuist beschouwde.
- Wat was de rol van de Jezuïeten in de Contrareformatie
, De Jezuïeten speelden een cruciale rol in het verspreiden van katholiek onderwijs, vooral in Vlaanderen, en hun kerken waren vaak gebouwd in de Barokstijl.
- Wat is de Sociëteit van Jezus en wie richtte het op
, De Sociëteit van Jezus, ook wel de Jezuïetenorde genoemd, werd in 1534 opgericht door Ignatius van Loyola in Parijs en speelde een belangrijke rol in de katholieke heropvoeding tijdens de Contrareformatie.
- Wat was de functie van de Romeinse Inquisitie
, De Romeinse Inquisitie, ingesteld in 1542 door paus Paulus III, had als doel ketterij te bestrijden en werd pas in 1966 vervangen door de Congregatie voor de Geloofsleer.
- Welke rol speelde het Concilie van Trente in de vertaling van de Bijbel
, Het Concilie van Trente stelde dat de Bijbel alleen in het Latijn mocht worden gelezen en dat de katholieke kerk de enige autoriteit was om de Bijbel te interpreteren.
- Wat was het doel van de katholieke boekencensuur die in 1571 werd ingesteld
, De katholieke kerk richtte in 1571 een instantie voor boekencensuur op, met als doel boeken die als ketters werden beschouwd te verbieden en de katholieke leer te beschermen.
- Hoe veranderde de katholieke kerk haar muzikale voorkeuren tijdens de Contrareformatie
, De Rooms-Katholieke Kerk verbood polyfonische zang en keerde terug naar de eenvoud van de Gregoriaanse zang, die als meer passend werd gezien voor religieuze rituelen.
- Hoe werd de regio België beïnvloed door de Verlichting in de 18e eeuw
, In de 18e eeuw stond België onder Oostenrijkse overheersing, en keizer Jozef II bevorderde ideeën van verlichting door te pleiten voor gelijke behandeling van katholieken en protestanten en zich in te mengen in religieuze aangelegenheden.
- Wat waren de gevolgen van de secularisatie in de post-revolutionaire tijd in België
, De secularisatie leidde tot de sluiting van kloosters en de afname van de invloed van de kerk op de samenleving, zoals te zien was bij de sluiting van abdijen zoals Averbode en Tongerlo.
- Wat was het Concordaat van 1801 tussen Napoleon en de Katholieke Kerk
, Het Concordaat van 1801 was een bilaterale overeenkomst tussen Napoleon en de Katholieke Kerk waarin de kerk weer gerespecteerd werd in de Franse samenleving, maar de kerk werd niet hersteld als staatsgodsdienst.
- Wat was de rol van Napoleon in de financiering van priesters in België
, Onder Napoleon werd afgesproken dat de Belgische priesters door de wereldlijke macht (de overheid) zouden worden betaald, in plaats van door de kerk zelf.
- Hoe beïnvloedde de secularisering het gebruik van kerken in België
, Door de secularisering kwamen steeds meer kerken leeg te staan. Napoleon ‘leende’ kerken van de kerk om ze voor andere doeleinden te gebruiken, omdat de eigendom van de kerk zelf werd beperkt.
- Wat gebeurde er met kerken tijdens de Franse Revolutie
, Tijdens de Franse Revolutie werden veel kerken beschadigd of vernietigd, en sommige werden verkocht, waarbij de opbrengst naar de gemeenschap ging.
- Wat was de invloed van Napoleon op de Belgische kerkelijke eigendommen
, Napoleon ‘leende’ kerken van de katholieke kerk voor gebruik, aangezien kerken steeds meer eigendommen van de staat werden en niet meer van de kerk zelf.
- Wat gebeurde er met de katholieke universiteiten in België onder het bewind van Napoleon
, Onder het bewind van Napoleon werden katholieke universiteiten zoals de Katholieke Universiteit Leuven (KUL) tijdelijk gesloten en vervangen door andere onderwijsinstellingen, zoals de Rijksuniversiteiten in de Nederlanden.
- Wat gebeurde er met de katholieke kloosters in België na de Franse Revolutie
, Na de Franse Revolutie werden veel kloosters gesloten, zoals de abdijen van Averbode en Tongerlo, als gevolg van de anti-religieuze maatregelen van de tijd.
EX: leg uit wat de rol is van de reformatie, opkomst van het protestantisme over hoe we denken over tolerantie?
Het antwoord is niet die protestante (Luther, Calvijn) zijn toleranter dan de katholieken. De protestanten waren zeker in oorsprong niet heel tolerant vb beeldenstrom; ook als teksten van Luther leest – nog expliciet over de joden -> bijna gruwelijk = zeer antisemetitisch; ook Calvijn heeft mensen op de brandstapel gezet → de protestanten zijn niet per se toleranter dan christenen, maar er waren wel veel protestanten in de lage landen die voor meer tolerantie pleitten vb Willem van Oranje tegen Filips de 2de en Alma => veel verschillende strekkingen
Wat is het antwoord wel: dat de reformatie er voor het eerst in geslaagd is om Europa op levensbeschouwelijk vlak uit elkaar te spelen, voor de reformatie ook al mensen met vernieuwende gedachten > met die mensen en hun volgelingen is het slecht afgelopen -> men is er altijd in geslaagd in W-Europa om het verbond van godsdienst staande te houden en alle afwijkende meningen te vervolgen (Ketterij werdt altijd uitgeroeid desnoods met een kruistocht) → levensbeschouwelijke eenheid bleef bewaard. Men heeft het ook geprobeerd met Lutter en zijn aanhang > vogelvrij verklaard + uit de kerk gezet + bloedplakaten, maar het is niet gelukt protestantisme heeft voet aan de grond gekregen + Europa is levensbeschouwelijk uit elkaar gegaan
Dat heeft in eerste instantie geleid tot allerlei conflicten -> de zogenaamde ‘godsdienst oorlogen’ (vaak meerdere factoren dan de religie: katholieken en protestanten)
Verlichting
18de eeuw deze regio onder Oostenrijk
Onthouden Jozef II = keizerkoster → wereldlijke macht veel moeien met godsdienst, dacht vrij verlicht Protestanten en Katholieken gelijk moesten worden behandeld …
1795: Frans bewind
- Post-revolutionaire tijd
- ‘secularidering’
- Sluiting bepaalde kloosters vb Averbode, abdij van Tongerlo, KUL dicht
- Beloken tijd = allerlei maatregelen tegen religie
1801 Napoleon
- Concordaat = bilaterale afspraak met Vaticaan
- Afspraak:
o Katholieke kerk zal terug gerespecteerd worden in Franse samenleving (rehabiliteert)
o Niet opnieuw staatsgodsdienst, maar wel priesters betalen door wereldlijke macht
o BE nog altijd betalen door overheid komt door napoleon
o Door secularisering komen steeds meer kerken leeg te staan – kerken geen eigendom van de kerk zelf -> Napoleon ‘leende’ de kerken dat ze gebruikt mogen worden (gebruik leen)
• Tijdens Franse revolutie veel kerken kapot gemaakt
• Verkocht → geld naar gemeenschap + nadenken over wat ermee doen
→ onder Nederlanden door Wilhelm rijksuniversiteiten UG, Leuven
